MỦC LỦC —&– Trang A _PHÁƯN MÅÍ ÂÁƯU 1 Lê chn âãư ti Lëch sỉí váún âãư Muûc âêch nghiãn cæïu 4 Phảm vi nghiãn cỉïu Phỉång phạp nghiãn cỉïu B _PHÁƯN NÄÜI DUNG Chỉång 1: Vi nẹt vãư tủc ngỉỵ Viãût Nam Mäüt säú váún âãö vãư khại niãûm Mäüt säú nẹt tỉång âäưng v dë biãût giỉỵa tủc ngỉỵ v thnh ngỉỵ Mäüt säú nẹt tỉång âäưng v dë biãût giỉỵa ca dao v tủc ngỉỵ 10 Näüi dung tủc ngỉỵ 13 ỷc õióứm hỗnh thổùc tuỷc ngỉỵ 17 Chổồng 2: Bióứu trổng vaỡ mọỹt sọỳ loaỷi hỗnh aớnh biãøu trỉng tủc ngỉỵ Viãût Nam 21 Vãư khại niãûm biãøu trỉng 21 Mọỹt sọỳ hỗnh aớnh bióứu trổng tủc ngỉỵ Viãût Nam 23 2.1 Hỗnh aớnh tổỷ nhión 23 2.2 Hỗnh aớnh õọỹng vỏỷt 24 2.3 Hỗnh aớnh thæûc váût 29 2.4 Hỗnh aớnh õọử duỡng 32 Chổồng 3:Bióứu trổng cuớa hỗnh nh tỉû nhiãn tủc ngỉỵ Viãût Nam 35 Hỗnh aớnh tổỷ nhión tuỷc ngổợ Vióỷt Nam 35 1.1 Khại niãûm vãư tæû nhiãn 35 1.2 Hỗnh aớnh tổỷ nhión tuỷc ngổợ Vióỷt Nam 36 Bióứu trổng cuớa hỗnh nh tỉû nhiãn tủc ngỉỵ Viãût Nam 37 2.1 Hỗnh aớnh mổa 38 2.2 Hỗnh aớnh nổồùc 40 2.3 Hỗnh aớnh “gioï” 47 2.4 Hỗnh aớnh trồỡi 50 2.5 Hỗnh aớnh sọng 54 C _PHÁÖN KÃÚT LUÁÛN 58 Luáû n vàn täú t nghiãû p A PHÁƯ N MÅÍ ÂÁƯU Lê ch n âãư ti –&— Tủc ngỉỵ täưn tải låì i àn tiãú n g i c a nhán dán Mäù i chuï n g ta khäng khäng biãú t váû n dủn g tủ c ngỉỵ v o låì i i h n g ng y mäü t dáùn ngỉỵ Tủc ngỉỵ Viãû t Nam l mäü t "kim tỉì âiãø n " vä giạ vãư nhỉỵ n g kinh nghiãû m tri thỉï c q bạ u c a dán täü c Ta coù thóứ tỗm thỏỳ y tuỷc ngổợ ráú t nhiãư u âiãưu tỉì viãû c âäú i nhán xỉí thãú , nhỉỵ n g ln lê âả o âỉïc cho âãú n nhỉỵ n g kinh nghiãû m lao âäü n g saí n xuáú t Chæï a âæû n g näü i dung nhæ thãú nhỉng tủ c ngỉỵ khäng d n h riãng cho m l c a mäù i ngỉåì i , c a nhỉỵ n g i chung mäü t ngän ngỉỵ Viãût Tủc ngỉỵ cọ âỉåü c sỉû âụ c kãú t kinh nghiãû m khọng phaới tổỡ nhổợ n g gỗ xa vồỡ i m tỉì nhỉỵ n g sỉû váû t hiãû n tỉåü n g ráút gáưn g i våïi cü c säún g Tỉì cáy c , hoa lạ , váû t ni cho âãún nhỉỵ n g âäư d n g sinh hoả t h n g ng y âãư u xú t hiãû n tủ c ngỉỵ Bón caỷ n h õoù, caùc hỗnh aớn h vãư tỉû nhiãn nhỉ: tråì i , âáút , mỉa, giọ , sáúm , sẹ t , c n g âỉåü c chuø n t i bàịn g nhỉỵ n g cáu tủ c ngỉỵ chàõ c g n , xuọi tai Caùc hỗnh aớ n h phong phuù vaì sinh âäü n g naì y khäng chè âån thuỏử n laỡ hỗnh aớ n h maỡ noù coỡ n mang giạ trë biãø u trỉng cao toạ t tổỡ cỏu chổợ Tỗm hióứ u vóử tuỷ c ngỉỵ c n g l mäü t âiãư u thụ vë, nháú t l âäú i våï i sinh viãn chun ngn h ngỉỵ vàn Qua kho sạt chụn g ta s cọ dëp âi sáu v o nhỉỵ n g nẹ t nghéa c a tủ c ngỉỵ v sỉí dủ n g tủ c ngỉỵ l m dáùn ngỉỵ âụ n g hån Tủ c ngỉỵ c n laì låìi khuyãn cä âoü n g nháú t m ta diãù n âả t bàị n g tỉì ngỉỵ thäng thỉåì n g chỉa chàõ c â thuú t phủ c bàịn g Âáy l lê chụ n g täi ch n tủ c ngỉỵ âãø nghiãn cỉï u v ho n th n h lû n vàn täú t nghiãû p Viãú t vãư tủ c ngỉỵ väú n ráú t phong phụ , chụ n g täi khäng thãø kho sạ t hãú t âỉåü c chè xin âi v o mäü t m n g nh ca tủ c ngỉỵ l "biãø u trổng cuớa hỗnh aớ n h tổỷ nhión tuỷ c ngỉỵ Viãû t Nam" âãø l m âãư t i nghión cổù u cho mỗnh Lởch sổớ vỏỳ n âãư 2.1 Tủc ngỉỵ tỉì trỉåï c âãú n väú n âæåüc giåï i nghiãn cæï u quan tỏm tỗm hióứ u Coù vọ sọỳ cọng trỗnh vióỳ t vóử tuỷc ngổợ vaỡ ồớ mọự i cọng trỗnh nghión cổù u õóử u coù sổỷ phaù t hiãû n måï i m Âiãư u n y gọ p pháư n l m phong phụ , âa dả n g v khàó n g âënh vai tr c a tủ c ngỉỵ Cạc nh nghiãn cỉï u âi vo khạ m phạ cạc khêa n h nhỉ: näü i dung tủ c ngỉỵ , hỗnh thổù c tuỷ c ngổợ , Trong vọ sọỳ cọng trỗnh, baỡ i vióỳ t lồù n nhoớ thỗ tuỡ y Nguyóự n Thở Tuyóỳ t Thanh Luáû n vàn täú t nghiãû p thuäü c vaì o cháú t c a cäng viãû c m giåïi nghiãn cỉï u ch n lỉû a váún âãư Tuy nhiãn chuï n g täi nháû n tháú y cạc b i viãú t nghiãn cỉï u vãư näü i dung tủ c ngỉỵ , vãư cạ c nẹ t nghéa biãø u âả t c a tủ c ngỉỵ c n chỉa nhiãư u vãư säú lỉåü n g Riãng pháư n chụ n g täi ch n laỡ bióứ u trổng cuớa hỗnh aớ n h tỉû nhiãn tủc ngỉỵ Viãû t Nam”, âãư t i âi vo phán têch nghiãn cỉï u cạ c hỗnh aớ n h tổỷ nhión laỡ m tờn hióỷ u biãø u trỉng tủ c ngỉỵ Âáy l âãư t i âi v o mäü t m n g nh c a tủ c ngỉỵ nhỉng l sỉû kh o sạ t táû p håü p , phán têch sáu, nghiãng vãö näü i dung biãø u âả t c a tủ c ngỉỵ Ai c n g biãú t tủc ngỉỵ l âäúi tỉåü n g phong phụ c vãư näü i dung láù n hỗnh thổù c Hồn nổợ a , tuỷ c ngỉỵ cn l âäúi tỉåü n g nghiãn cỉï u c a nhiãư u lénh vỉû c âọ khäng trạ n h kh i nhỉỵ n g tranh lû n giổợ a caù c nhaỡ nghión cổùu Vỗ cháú t c a âãư t i nãn chụ n g täi chè âæa mäü t säú cäng trỗnh, baỡ i vióỳt nghión cổùu õổồỹ c õaù n h giaù cao vaỡ nhổợn g cọng trỗnh nghión cổù u cọ liãn quan âãø l m nãư n nhàị m soi r i váú n âãư 2.2 Trỉåïc tión phaớ i kóứ õóỳ n cọng trỗnh nghión cổù u cọ giạ trë ca nhọ m tạ c gi Chu Xuán Diãn, Læång Vàn Âang, Phæång Tri, quyãø n “Tủ c ngỉỵ Viãû t Nam“ c a NXB KHXH HN, 1975 ỏy laỡ cọng trỗnh nghión cổù u cäng phu, ngoaì i mäü t säú baì i tiãø u lû n cọ giạ trë, sạ c h c n liãû t kã kho n g 4130 cáu tủc ngỉỵ âọ cọ phán loả i theo âãư ti v sàõ p xãú p theo ch âãư , càû p chuớ õóử ỏy laỡ cọng trỗnh maỡ chuùn g ta âàû t bụ t viãút mäü t âiãư u gỗ vóử tuỷ c ngổợ cuợn g phaớ i tham kh o qua Sạ c h â pháư n naỡ o trỗnh baỡ y vóử nọỹ i dung tuỷ c ngổợ , hỗnh thổù c tuỷ c ngổợ khaù r qua cạ c bi tiãø u lû n Hån nỉỵa , åí chỉång “Tủ c ngỉỵ v läú i suy nghé c a nhán dán”, cạ c tạ c gi â i vãư cå chãú chuøn nghi ca tủ c ngỉỵ Cho ràị n g nhỉỵn g cáu tủc ngỉỵ n o cọ näü i dung miãu t chênh nhỉỵ n g âiãưu quan sạ t trỉûc quan vãư âäú i tỉåü n g nhỏỷ n thổù c thỗ coù khaớ nng chuyóứ n nghéa Cạ c tạ c gi c n g nháú n mả n h nẹt nghéa bọ n g (nghéa chuø n , nghéa biãø u trỉng) l quan tr n g âäư n g thåìi cọ phán têch khạ k 2.3 Nguù n Thạ i H a våï i cọng trỗnh nghión cổù u vóử Tuỷc ngổợ Vióỷ t Nam cáú u trụ c v thi phạ p ” xú t b n 1997, â nãu lãn khạ i quạ t bỉï c tranh phong phụ sinh âäü n g cuớa tuỷ c ngổợ Vióỷ t Nam nhỗn åí gọ c âäü ngän ngỉỵ h c i chung v thi phạ p tủ c ngỉỵ nọi riãng Cọ thãø xem âáy l ti liãûu cå b n õóứ hióứ u tuỷ c ngổợ laỡ gỗ, coù cỏỳ u trụ c sao? Nghiãn cỉï u n y khàó n g âënh giạ trë c a tủ c ngỉỵ mäüt cạc h r r n g nháú t õoù muọỳ n tỗm hióứ u tuỷ c ngổợ åí gọ c âäü n y hay gọ c âäü khạ c âãư u cáư n âãún tỉ liãû u naỡ y Chuù n g tọi quaù trỗnh trỗnh baỡ y chổồng lờ thuyóỳ t nóử n vóử tủ c ngỉỵ c n g â ch n t i liãû u ca Nguù n Thại H a âãø tham khaí o Nguyãù n Thë Tuyãú t Thanh Luáû n vàn täú t nghiãû p 2.4 Hoaì n g Trinh våï i b i viãú t “Tủ c ngổợ Vióỷt Nam vaỡ caù c hỗnh thóứ tỉì ” in quø n “Vàn h c dán gian Viãû t Nam” Lã Chê Quãú chuí biãn c a NXB ÂHQG HN,1998, c n g cọ âãư cáûp âãú n tủ c ngỉỵ So våï i cạ c cọng trỗnh lồù n khaù c thỗ õỏy chố laỡ mọỹ t baỡ i vióỳ t trỗnh baỡ y vóử hỗnh thóứ tổỡ cuớ a tuỷ c ngỉỵ Nọ i r hån l nhỉỵ n g cạc h “d n g tỉì ngỉỵ âãø lm toạ t mäü t nghéa khaï c våï i nghéa saï t c a cạ c tỉì v cọ liãn hãû xa gáư n våï i nhau” [21; 264] Phẹ p chuyóứn nghộa (hỗnh thóứ taỷ o nghộa) õổồỹc taù c gi âãư cáû p pháư n n o liãn hãû våï i nghéa biãø u trỉng åí tủ c ngỉỵ Bi viãút gọ p pháư n tả o sỉû phong phụ v thãø hiãû n vai tr c a tủ c ngỉỵ l : täư n tả i láu di , âỉåüc d n g m i m i êt n nghéa, mn nghéa 2.5 Bãn n h âọ , cạ c b i viãú t âàng trãn cạ c bạ o , tả p chê “vàn h c ”, tả p chê “ngän ngỉỵ “ cọ i âãú n nghéa biãø u trỉng Trong tả p chê “ngän ngỉỵ “ säú nàm 1973, cọ b i viãú t “Vãư biãø u trỉng c a th n h ngỉỵ tiãún g Viãû t ” c a B i Khàõ c Viãû t Tạ c gi â phán têch biãø u trỉng åí th n h ngỉỵ v cọ phán loả i biãø u trỉng c a th n h ngỉỵ B i viãú t giụ p chụ n g ta pháư n no cọ thãø váû n dủ n g âãø hiãøu vãư nghéa biãø u trỉng åí tủ c ngỉỵ ÅÍ tả p chê “Ngän ngỉỵ v âåì i säún g” säú nàm 1997, Nguyãù n Quäú c Siãu âi vaì o phán têch mäü t cáu tủ c ngỉỵ vãư thåì i tiãút cọ sỉí dủ n g hỗnh aớ n h tổỷ nhión nhổng neùt nghéa chè thưn l kinh nghiãû m vãư thåì i tiãú t Baìi viãú t “Qua mäü t cáu tủ c ngỉỵ vãư thåì i tiãú t ”, Nguù n Qúc Siãu cho tháú y giạ trë vãư kinh nghiãû m dỉû âoạn thåì i tiãút c a ngỉåì i xỉa thãø hiãû n qua tủ c ngỉỵ Tuy váû y , tạ c gi b i viãú t chố trỗnh baỡ y mọỹ t mỷt cuớ a tuỷ c ngổợ coù hỗnh aớ n h tổỷ nhión, l cáu tủ c ngỉỵ mäüt nghéa - nghéa âen, nghộa cuỷ thóứ Noù i õóỳn caù c hỗnh n h d n g lm nghéa biãø u trỉng åí tủ c ngỉỵ â cọ nhiãư u b i viãú t phán têch Trong taû p chê “Ngän ngỉỵ v âåi säún g” säú nàm 1997, H Quang Nng õaợ õi sỏu vaỡ o phỏn tờch hỗnh n h “con tráu” th n h ngỉỵ , tủ c ngỉỵ v ca dao Tạ c gi â lê gi i nghéa ca cạc th n h ngỉỵ tủ c ngỉỵ i vãư váût tiãu biãø u n y , hån nỉỵ a â âỉa õổồỹ c giaù trở bióứ u trổng ồớ hỗnh n h “con tráu” Âáy l b i viãú t phán têch nẹ t nghéa biãøu trỉng åí tủ c ngỉỵ nhỉng chè dỉì n g lả i åí mổù c tióu bióứ u (hỗnh aớn h trỏu), chỉï chỉa xẹt gọ c âäü räün g hån åí hỗnh aớ n h õọỹn g vỏỷ t noù i chung Nhỗn chung, Bióứ u trổng cuớ a hỗnh aớ n h tỉû nhiãn tủ c ngỉỵ Viãû t Nam” êt âỉåüc cạc nh nghiãn cỉïu quan tám sáu Cọ chàng chè mäüt v i cáu âãư cáû p õóỳ n hỗnh aớ n h tổỷ nhión coù tủ c ngỉỵ nhỉng xoạ y v o giạ trë kinh nghiãû m thåì i tiãút phủ c vủ cho lao âäü n g l nhiãư u Riãng giạ trở bióứu trổng cuớ a caù c hỗnh aớ n h tổỷ nhión tuỷ c ngổợ thỗ chổa õổồỹc nghiãn cỉï u kh o sạ t hồû c cọ chng chố laỡ vióỷ c nghión cổùu õióứ n hỗnh åí mäü t v i cáu Nguù n Thë Tuú t Thanh Luáû n vàn täú t nghiãû p Trãn âáy, chụ n g täi âỉa mäü t sọỳ taùc giaớ tióu bióứu coù cọng trỗnh nghión cổù u quan tr n g vãư tủ c ngỉỵ cäü n g våïi mäü t vaì i baì i viãú t trãn bạ o , tả p chê Chụ n g täi nháû n tháú y caï c taï c gi viãú t vãư nhỉỵn g váú n âãư cáư n khai thạ c åí tủ c ngỉỵ nhỉng lả i êt i âãú n nghéa biãø u trỉng cuớ a hỗnh aớ n h tổỷ nhión tuỷ c ngỉỵ Viãû t Nam Tuy ràịn g chỉa sạ t våïi u cáưu c a âãư t i chụ n g täi ch n nhỉng trãn cå såí nhỉỵ n g cọng trỗnh nghión cổùu cồ baớ n vóử tủ c ngỉỵ s l m nãư n cho chụ n g täi khạ m phạ mäü t m n g nh c a tủ c ngỉỵ l : biãø u trổng cuớ a hỗnh aớ n h tổỷ nhión tủ c ngỉỵ Viãût Nam Mủ c âêch nghión cổù u Khi tỗm hióứ u bỏỳt kyỡ mäüt váú n âãư n o c n g gáy mäü t tạ c dủ n g âäúi våï i ngổồỡ i tỗm hióứu Taùc duỷ n g m tủ c ngỉỵ mang lả i cho chụ n g täi l hiãøu vãư tủ c ngỉỵ tháúu âạ o hån Âáy c n g l mủ c âêch thiãút ú u m chụ n g täi mú n âả t tåï i nghiãn cỉï u Âãư taỡ i bióứ u trổng cuớ a hỗnh aớ n h tỉû nhiãn tủ c ngỉỵ Viãû t Nam” giuù p ta coù caù i nhỗn tọứ n g quan vãư tủ c ngỉỵ Viãû t Nam v âàû c bióỷ t laỡ tuỷ c ngổợ coù hỗnh aớ n h tỉû nhiãn Phạt hiãû n cạ i hay, cạ i âẻ p c a tủc ngỉỵ c n g l mäü t hỉï n g thụ m chụ n g täi cọ âỉåü c nghiãn cỉï u Nghiãn cỉï u “Biãø u trỉng c a hỗnh aớn h tổỷ nhión tuỷ c ngổợ Vióỷ t Nam cuợ n g laỡ õi vaỡ o tỗm hiãø u läú i säú n g, läú i tæ duy, quaù trỗnh õỏỳ u tranh vồù i thión nhión c a ngỉåì i Viãût Nam V c n g tổỡ tuỷ c ngổợ coù hỗnh aớ n h tỉû nhiãn cho ta biãú t âỉåü c âiãư u kiãû n tỉû nhiãn c a mäü t âáú t nỉåï c , cọ n h hỉåí n g thãú n o âãú n tháø m mé c a ngổồỡ i Vióỷt Tỗm hióứ u vóử tuỷ c ngỉỵ , chụ n g täi cọ dëp hiãøu r vãư cáú u trụ c , thi phạ p v nghéa c a tủ c ngỉỵ Bãn n h õoù, vióỷ c tỗm hióứ u vóử tuỷ c ngỉỵ c n bäø sung cho kiãú n thỉï c c a chụ n g täi åí lénh vỉû c phong caïc h hoü c , âàû c âiãø m tu tỉì tiãú n g Viãû t Phả m vi nghiãn cỉïu Xạ c âënh âäú i tỉåü n g nghiãn cỉï u c a âãư t i l nhỉỵ n g cáu tủc ngỉỵ Viãû t Nam coù hỗnh aớ n h tổỷ nhión mang nghéa biãø u trỉng Kh o sạ t tủ c ngổợ coù hỗnh aớ n h tổỷ nhión vọỳ n khạ nhiãư u cáu, nhỉng khäng ph i táú t c âãư u cọ giạ trë biãø u trỉng, cọ nhỉỵ n g cáu chè thư n l âụ c kãú t kinh nghiãû m Hån nỉỵ a dung lỉåü n g u cáư u c a luỏỷ n nón chuù n g tọi chố trỗnh b y v phán têch åí mỉïc âäü cọ thãø nhỉỵ n g cáu tủ c ngỉỵ mang giạ trë biãøu trỉng cao Tủc ngỉỵ väún ráú t phong phụ v âa dả n g nãn chụ n g täi chố choỹn mọỹ t maớ n g nhoớ õóứ trỗnh baỡ y laỡ Bióứ u trổng cuớ a hỗnh aớ n h tỉû nhiãn tủ c ngỉỵ Viãû t Nam” Nguyãù n Thë Tuyãú t Thanh Luáû n vàn täú t nghiãû p Tỉ liãû u kh o sạ t láú y tỉì quø n "Tủ c ngỉỵ Viãût Nam" c a nhọ m tạ c gi Chu Xuán Diãn, Læång Vàn Âang, Phæång Tri, NXB KHXH, 1998 Qua thäú n g kã cọ táú t c 4130 cáu nhỉng chụ n g täi chè sỉí dủ n g nhổợ n g cỏu tuỷ c ngổợ coù hỗnh n h tỉû nhiãn âãø phán têch, kho sạ t Våï i 4130 cáu tủc ngỉỵ nhỉng quaù trỗnh chuù n g tọi thọỳ n g kó nháûn tháúy cọ nhỉỵn g cáu tạc gi làû p lả i Vê dủ cáu “Tỉï c nỉåï c våỵ båì ” åí trang 282 v trang 384 âãư u cọ , hay cáu “Con giun xẹ o làõ m cn g qị n ” cọ åí c trang 282 v trang 384, D váû y chụ n g täi váù n thäú n g kã trãn säú cáu âãúm âỉåüc Cáưn i thãm l tạ c gi sàõ p xãúp theo ch âãư nãn viãûc làû p lả i l âiãư u dãù cháú p nháû n Bãn n h tỉ liãû u trãn, kh o sạt chụ n g täi cọ sỉí dủ n g mäü t v i tỉ liãû u khạ c âãø so sạ n h l m r váú n âãư Phỉång phạ p nghiãn cỉïu Do u cáư u c a âãư t i nãn chụn g täi cáư n thäú n g kã vaỡ phỏn loaỷ i tuỷ c ngổợ coù hỗnh aớn h tỉû nhiãn Sau âọ täø n g håüp âãø cọ säú lỉåü n g củ thãø nhàị m dãù daỡ n g cho tỗm hióứ u yù nghộa cuớ a nhổợ n g hỗnh aớ n h õoù Trong quaù trỗnh phỏn loaỷ i khọng phaớ i tỏỳ t caớ caù c cỏu tuỷ c ngổợ coù hỗnh n h tỉû nhiãn âãư u cọ giạ trë biãø u trỉng nãn â i h i ph i cọ sỉû ch n lc v chụ n g täi chè phán têch nhỉỵ n g cáu cáư n thiãú t Bãn n h âọ chụ n g täi cn g sỉí dủ n g mäü t säú thao tạ c nhỉ: phán têch, chỉï n g minh, täø n g håü p liãû t kã v c so sạn h âãø l m r u cáưu c a âãư t i â ch n Nguù n Thë Tuyãú t Thanh Luáû n vàn täú t nghiãû p B PHÁƯ N NÄÜ I DUNG CHỈÅNG 1: VAè I NEẽ T Vệ TUC NGặẻ VIT NAM & Mäü t säú váún âãư vãư khạ i niãû m Váú n âãư thü c vãư khạ i niãûm ln gáy nhiãư u tranh lû n v cạ c h kiãú n gi i khạ c nhau, khạ i niãû m tủc ngỉỵ c n g khäng lãû Chênh vai tr quan tr n g c a tủc ngỉỵ kẹ o theo nhiãư u sỉû quan tám c a giåï i nghiãn cỉï u , c lénh vỉû c ngän ngỉỵ hc v vàn h c Tủc ngỉỵ l “t i s n vä giạ ” c a dán täü c , hai ngn h vàn h c v ngän ngỉỵ h c xem tủc ngỉỵ l âäúi tỉåün g nghiãn cỉï u c a mỗnh ọử n g thồỡ i hai chuyón ngaỡ n h n y âọ n g gọ p khäng nh cho sỉû phán l a i, sỉu táû p v âàû t cå såí cho viãû c nghiãn cỉï u tủc ngỉỵ 1.1 Quan niãû m c a giåï i nghiãn cæï u vàn hoü c 1.1.1 Giồù i nghión cổùu hoỹ c nhỗn tuỷ c ngỉỵ mäüt thãø loả i vàn h c dán gian “Lëch sỉí vàn h c Viãû t Nam”, táû p mäüt , pháư n mäü t , NXBGD,1978, â âỉa âënh nghéa sau vãư tủ c ngỉỵ : “Tủc ngỉỵ l mäüt cáu i ho n chènh vãö mäüt váú n âãö , mäüt yï niãû m â âỉåü c thãø nghiãû m v cäng nháûn laì mäü t chán lyï våï i näü i dung ráú t sụ c têch.” [31; 190-191] 1.1.2 “Tỉì âiãø n thû t ngỉỵ vàn h c ” c a nhọ m tạ c gi Lã Bạ Hạ n , Trỏử n ỗnh Sổớ, Nguyóự n Khừc Phi, NXB DHQG HN, 1997, â âënh nghéa r r n g vãư tủ c ngỉỵ “Tủ c ngỉỵ l mäü t thãø la i vàn h c dán gian m chỉï c nàng ch ú u l âụ c kãú t kinh nghióỷ m tri thổù c dổồùi hỗnh thổù c nhỉỵ n g cáu i ngàõ n g n suù c tờch, giaỡu vỏử n õióỷ u hỗnh aớ n h dãù nhåï, dãù truyãö n ” [10; 310] Âáy l âënh nghéa âỉåü c ch n “tỉì õióứ n nón tỗm hióứ u khaùi nióỷ m tủ c ngỉỵ chụ n g täi khäng thãø b qua, hån nỉỵ a ta tháú y cạ c h âënh nghéa pháư n n o â khạ i quạ t âỉåü c vãư tủ c ngỉỵ 1.1.3 Våï i Vuợ Ngoỹ c Phan thỗ ọng cho: Tuỷ c ngỉỵ l mäü t cáu tỉû âiãù n âả t troü n veûn mäü t yï , mäüt nháû n xeï t , mäü t kinh nghiãû m , mäüt luán lyï , mäü t cäng lyï , coï l mäü t sỉû phã phạ n ” [19; 38-49] Cạc h âënh nghéa n y c a tạ c gi cho tháú y cạ c nẹ t nãu lãn âãưu thãø hiãû n åí tủ c ngỉỵ c ồớ nọỹ i dung vaỡ hỗnh thổù c 1.1.4 Dỉång Qu n g H m quø n “Viãû t Nam vàn h c sỉí ú u ”, NXB häü i nh vàn, 2002 cho tủ c ngỉỵ “l mäüt cáu gn gh v cọ nghéa lỉu h n h tỉì âåì i xỉa, räư i cỉí a miãû n g ngỉåì i âåì i truư n âi” [9; 6] Tuy chỉa i Nguù n Thë Tuyãú t Thanh Luáû n vàn täú t nghiãû p õổồỹ c hỗnh thổù c cuớ a tuỷc ngổợ nhỉng tạ c gi êt nhiãư u cọ sỉû phán biãû t ban âáư u vãư tủ c ngỉỵ v cạ c thãø loả i khạ c 1.1.5 Tráư n Âỉïc Cạ c bi viãú t “Tủ c ngỉỵ våï i cáu thå lủc bạ t ca dao dán ca” â âënh nghéa: “Tủ c ngỉỵ åí âáy âæåü c hiãø u theo kinh nghiãû m phäø biãú n láu l tri thỉï c thỉû c tiãù n vãư m i màû t c a âåì i säún g m nhán dán â âụ c kãú t mọỹ t hỗnh thổù c ngừ n goỹ n , linh hoaû t tiãû n cho viãûc diãù n âả t c m nghé ca ngỉåì i v â âỉåü c x häü i cháú p nháû n ” [30; 184] 1.1.6 Bi viãút c a B i Maỷ n h Nhở laỡ sổỷ tỗm hióứu cọ õoỹ n g caớ vóử nọỹ i dung, hỗnh thổùc v nẹ t nghéa c a tủ c ngỉỵ Äng âỉa khại niãû m tủ c ngỉỵ v c n g cäng nháû n tủc ngỉỵ l thãø l a i vàn h c dán gian Tạc gi viãú t : “Tủ c ngỉỵ l nhỉỵn g cáu noï i dán gian ngàõn goü n äøn âënh, coï nhởp õióỷ u , hỗnh aớ n h vaỡ thổồỡ n g mang nhiãư u nghéa Thãø hiãû n nhỉỵ n g kinh nghiãû m c a nhán dán vãư mi màû t , âỉåü c nhán dán p dủ n g vo âåì i säú n g tỉ v låì i àn tiãú n g i h n g ngy ” [18; 254] Tọm lả i , nãú u laì m mäü t thäú n g kó thỗ õởnh nghộa vóử tuỷ c ngổợ coù leợ cọ ráú t nhiãư u Trãn âáy l mäü t säú âënh nghéa vãư tủ c ngỉỵ c a caù c taù c giaớ nhỗn ồớ goù c õọỹ vàn hoü c Nháû n tháú y caï c nh nghiãn cỉï u pháưn n o cho tủ c ngỉỵ l mäü t thãø loả i vàn hc dán gian, cọ sỉû âụ c kãú t tri thỉïc , cáu ngàõ n goü n 1.2 Quan niãû m c a giåï i nghiãn cỉï u ngän ngỉỵ hc Nãú u cạ c nh nghiãn cỉï u vàn hoỹ c tỗm hióứ u tuỷ c ngổợ ồớ goù c õọỹ nọỹ i dung, hỗnh thổù c vaỡ thóứ loaỷi thỗ lộnh vổỷ c ngổợ hoỹ c cuợ n g thãú Ch n tủc ngỉỵ l m âäú i tỉåü n g nghiãn cỉï u , cạc chun ng n h phong cạ c h h c , tỉì vỉûn g hc , âãư u cho tủ c ngỉỵ l “m n h âáú t ” khai thạ c âỉåüc 1.2.1 Trỉåï c tiãn theo "Tỉì âiãø n gi i thêch thût ngỉỵ ngän ngỉỵ h c ” Nguù n Nhỉ ch biãn i vãư tủ c ngỉỵ l “cáu ngàõ n g n , cọ cáú u trụ c tỉång âäú i äø n âënh, âuï c kãú t kinh nghiãû m säú n g tri thỉï c ca mäü t dán täü c Khaï c våï i caï c h ngän, tủ c ngỉỵ khäng bao h m nghéa khuyãn ràn træû c tiãú p ” [29; 329] 1.2.2 Riãng våï i Âạ i Xn Ninh v Nguù n Vàn Tu, hai tạ c gi låïn c a lénh vỉûc ngän ngỉỵ (Nguù n Vàn Tu viãút quø n “Tỉì v väú n tỉì Tiãú n g Viãû t hiãû n âả i ”, Âạ i Xn Ninh viãú t quyãø n “Hoü a t âäü n g c a tỉì Tiãú n g Viãû t ” ), â c n g cho tủ c ngỉỵ thü c củ m cäú âënh v thü c âäú i tỉåü n g nghiãn cỉï u c a vàn h c dán gian V c n g âọ Nguù n Vàn Tu cho ràòn g “Trong tiãún g Viãû t , nhỉỵ n g tủ c ngỉỵ , phỉång ngän v ngả n ngỉỵ cọ liãn quan âãú n nhỉng th n h ngỉỵ v quạ n ngỉỵ Chụ n g khäng ph i l âäú i tỉåü n g c a bäü män tỉì ngỉỵ m l âäú i tỉåü n g ca vàn h c dán gian.” [25; 189] Nguyãù n Thë Tuyãú t Thanh Luáû n vàn täú t nghiãû p 1.2.3 Âäù Hỉỵ u Cháu quøn “Tỉì vỉû n g ngỉỵ nghéa tiãú n g Viãû t ”, NXBGD, 1981, quan niãû m khäng cho tủ c ngỉỵ l ngỉỵ cäú âënh Tủ c ngỉỵ täư n tả i âäü c láûp våï i vàn c n h, d n g mäü t cáu âäü c láû p v tủ c ngỉỵ l nhỉỵ n g âån vë tỉång âỉång våï i cáu Âỉï n g åí gọc âäü no âọ Âäù Hỉỵ u Cháu cn g âäư n g cho tủ c ngỉỵ cọ thãø l âäúi tỉåü n g nghiãn cỉï u c a ngän ngỉỵ h c v xãú p tủ c ngỉỵ v o mäü t chun ng n h nghiãn cỉï u nhỉỵ n g âån cọỳ õởnh trón tổỡ 1.2.4 Cọng trỗnh nghión cổù u “Tủ c ngỉỵ Viãû t Nam cáú u trụ c v thi phạ p ” c a Nguù n Thạ i H a â i vãư tủc ngỉỵ, äng cho: "Tủc ngỉỵ l âån vë trung gian nàị m åí giao âiãø m giỉỵ a ngän ngỉỵ v låì i i , giỉỵa âån vë ngỉỵ cụ v cáu, giỉỵ a cáu v vàn b n v cọ thãø i l giỉỵ a phong cạc h ngän ngỉỵ khoa h c (âụ c kãú t kinh nghiãû m ) v phong cạ c h nghãû thû t (thäng âiãû p nghãû thuáû t , taï c phỏứ m thồ)." [25; 13] Nhỗn chung, quan nióỷm cuớ a giåï i vàn h c v ngän ngỉỵ h c vãư tủ c ngỉỵ cho tháú y tủ c ngỉỵ l âäú i tỉåü n g nghiãn cỉï u c a nhiãư u lénh vỉûc Tuy váû y mäù i ng n h âãưu cọ l âãø láú y tủ c ngỉỵ l m âäú i tỉåün g nghiãn cỉï u Tỉì nhỉỵ n g quan niãû m trãn, hiãø u thãú n o vãư tủ c ngỉỵ tỉåí n g dãù m ràõ c räúi Ho n g Trinh â tỉì n g cho: “Ngay mäüt säú nh tủ c ngỉỵ v o loải âáư u â n c n g ph i thỉì a nháû n l khäng mäü t âënh nghéa n o cọ thãø cho phẹ p xạ c âënh r r n g thãú no l mäüt cáu tủ c ngỉỵ ” [20; 88] Nọ i thãú âãø tháú y tủ c ngỉỵ c n g biãú t , c n g r nhỉng âãø âënh nghéa mäü t cạ c h chi tiãút , âáư y â v âäư n g nháú t kiãú n thỗ khoù Coù õióử u cuợ n g ph i cäng nháû n , Gorki tỉì n g i : “Cạ i trê tû vé âả i nháú t åí cạ i thưn háû u cháú t phạ t c a ngän ngỉỵ Tủc ngỉỵ v ca khục i chung ngàõ n g n nhỉng âọ bao h m c trê tû v tỗnh caớ m coù thóứ vióỳ t thaỡ n h c mäü t quø n sạ c h âỉåü c ” Tủ c ngỉỵ Anh cn g cọ cáu: “Mäü t cáu tủc ngỉỵ l trê tû c a mäü t ngỉåì i v l sỉû khän ngoan c a m i ngỉåì i [1; 32] Tọm lả i , qua mäü t säú kiãú n giaí i cuía cạ c nh ngän ngỉỵ h c v vàn h c cho tháúy cạ c h hiãø u vãư tủ c ngỉỵ väú n khäng thäún g nháú t nhỉng trãn cå såí âọ , ta cọ thãø hiãøu : Tủ c ngỉỵ l mäü t thãø loả i vàn hoü c dán gian, näü i dung thiãn vãö lyï trê nhàị m âụ c kãú t nhỉỵ n g kinh nghiãû m tri thæïc , kinh nghiãû m lao âäün g saí n xuáú t Nãu lãn mäü t nháû n xẹ t hồû c mäü t phạ n õoaù n dổồù i hỗnh thổù c nhổợ n g cáu i chàõ c g n , sụ c tờch giaỡ u vỏửn õióỷ u hỗnh aớ n h, dãù nhåï , dãù truyãö n Mäü t säú nẹ t tỉång âäư n g v dë biãû t giỉỵ a tủ c ngỉỵ v th n h ngỉỵ Khi cáư n cọ sỉû phán biãû t tỉï c l âäú i tỉåü n g âọ cọ sỉû tỉång âäư n g v nẹ t khạ c biãû t Trãn thỉû c tãú, tủ c ngỉỵ v th n h ngỉỵ cọ nẹ t giäún g gáy sỉû láư m láù n khọ tạ c h biãû t Mäü t thåìi gian daì i ngỉåìi ta khäng tạ c h tủ c ngỉỵ v thaì n h Nguyãù n Thë Tuyãú t Thanh ... táû p quạ n 4.2.1 Tủ c ngỉỵ vãư tám l âả o âỉïc Tủ c ngỉỵ Viãû t Nam ph n n h tám l âả o âỉï c ngỉåì i Viãût Nam Ngỉåì i Viãû t Nam ln trán tr n g cạ i täú t , u cạ i âẻ p , thỏn tỗnh quan hóỷ... t nghiãû p 2.4 Hoaì n g Trinh våï i b i viãú t “Tủ c ngỉỵ Viãût Nam v caù c hỗnh thóứ tổỡ in quyóứ n “Vàn hoü c dán gian Viãû t Nam? ?? Lã Chê Quãú chuí biãn cuí a NXB ÂHQG HN,1998, c n g cọ âãư... t i “biãø u trỉng cuớ a hỗnh aớ n h tổỷ nhión tuỷ c ngỉỵ Viãû t Nam? ?? giụ p ta cọ cạ i nhỗn tọứ n g quan vóử tuỷ c ngổợ Viãû t Nam v âàû c biãû t l tủ c ngổợ coù hỗnh aớ n h tổỷ nhión Phaùt hiãû