Nhọc nhằn chữ NGUYỄN TRƯƠNG HUYỀN Cái lạnh tê tái buổi mai vùng cao cộng với tiếng mõ trâu ngược dốc khô khốc khiến chẳng thể ngủ thêm Đã cuối xuân, đầu hạ rặng núi xa xa phủ sương mờ đục Áng chừng sớm, mà anh Hưng - giáo viên cắm Tùng Sáng khỏi nhà từ lúc Chắc anh lại đến nhà gọi học sinh đến lớp TAY “NHẶT” CHỮ, TAY ẴM BỒNG Có lẽ ca từ, giai điệu đẹp hát “Gửi em cuối sông Hồng” rủ ngược đường lên với mảnh đất A Mú Sung địa đầu Tổ quốc, cách thành phố Lào Cai ngót 100 số Bản Tùng Sáng có địa xa trung tâm xã A Mú Sung, nằm bên hữu ngạn, nơi sông Hồng đổ vào đất Việt, bờ bên nước bạn Trung Quốc Lúc thầy Hưng hồn thành cơng việc gọi học trò đến lớp, trời sáng bạch Anh vội vàng vào bếp, tất bật chuẩn bị bữa sáng để thết khách Nói thơi bữa sáng anh em gói mì tơm Hảo Hảo úp bát loa, ăn mà ngỡ chưa Hưng kể với rằng, anh may mắn anh, chị em giáo viên trẻ cắm dạy lớp 5, lớp ghép, bù lại, thầy thường phải dậy sớm để gọi học sinh đến lớp học sinh vùng dân tộc mà học đến lớp phổng phao lắm, đa phần em thích nương học Việc học lũ trẻ nơi phải dùng cụm từ “đi nhặt chữ” Cái đói nghèo, lạc hậu làm cho khả tiếp 64 64 Bản Bảntin tinĐại Đạihọc họcQuốc Quốcgia giaHà HàNội Nội VĂN HÓA XÃ HỘI thu em bị hạn chế nhiều Vừa học quên, việc kiểm tra cũ đầu học thầy cô điều không tưởng Buổi học hôm ấy, tới vào lớp, đến nhà học sinh gọi điểm danh đi, điểm danh lại lớp thầy Hưng thiếu tổng số 15 học sinh “Bài giảng phải bắt đầu, em vắng này, phải dạy bù vào buổi tối Tội nghiệp, hầu hết em ngồi học mà đầu óc có tập trung đâu…” - anh chép miệng, thở dài ông giáo già Trong tổng số 21 giáo viên cắm gieo chữ phân hiệu trường A Mú Sung có tới 15 giáo Họ trẻ, tuổi trung bình 24 Trường nằm trung tâm xã, phân hiệu đặt rải rác bản, phân hiệu gần cách trường gần chục số Chia tay thầy Hưng, rời phân hiệu Tùng Sáng, chúng tơi lội tắt rừng tìm sang Pho, cách xã 20 km với 19 hộ dân Quả thực đặt chân tới phân hiệu trường Pho, thở phào nhẹ nhõm dọc đường hỏi người dân họ lắc đầu “chi pâu” (không biết) Đồng bào lo làm ăn, kiếm sống chẳng quan tâm đến trường lớp mình, có nhiều người khơng biết học Thế thường xuyên xảy tình trạng phụ huynh “tiếp tay” cho học sinh trốn học để nương Phân hiệu trường Pho ngơi nhà tường đất, mái lợp proximăng có phòng học ghép lớp với vẻn vẹn 10 học sinh Trên danh sách tơi đếm lại có tới 17 em nhỏ lớp học Hố ra, Pho chưa có trường mầm non nên bố mẹ lên nương, nhiều học sinh phải bế em đến lớp Đã tháng nay, học, cậu bé Vàng A Chư phải cõng theo đứa em nhỏ, đứa lớn tuổi, đứa nhỏ chưa đầy tuổi Đứa em lớn Chư thả cho chơi gầm bàn ngồi sân, đứa nhỏ Chư địu lưng Ngắm cậu bé tuổi cắm cúi tập viết đánh vần chữ đứa em nhỏ nằm ngủ lưng, lại giật tỉnh giấc mếu máo chực nhặt kẹo đưa cho em nhỏ để mong học sinh cóp nhặt thêm kiến thức, chữ quý báu cất vào hành trang để em lớn ngày… khóc, tơi day dứt mãi, khơng biết sau buổi học nhọc nhằn thế, Chư “nhặt” chữ? Cô Thuận, giáo viên phụ trách lớp kể: “Rất nhiều học sinh nhà neo người nên học phải kiêm nhiệm vụ trông em Khi lũ trẻ quấy khóc quá, đành phải cho em dỗ đến chúng ngủ vào học tiếp Có hơm, em bé khơng chịu ngủ, anh chị chúng phải đưa nhà luôn…” Thương học sinh, cô Thuận nghĩ cách “nhử” để giữ chân em Mỗi có đứa bé quấy khóc, dỗ kẹo hay mẩu bánh nhỏ Đã năm rồi, hành trang cô Thuận số cô giáo cắm khác thế, họp hay chợ trung tâm xã trở không thiếu “bảo bối” bọc bánh kẹo Cơ bóng học trò Tơi chưa kịp thở dài giáo lắc đầu: “Tình trạng phổ biến, nên chúng em quen rồi” Học sinh đến chơi tranh thủ nhà ăn cơm, cô giáo không đến gọi em chịu đến lớp lại Một ngày buổi lên lớp, đồng nghĩa với việc cô giáo phải lần lặn lội đến nhà gọi học sinh Nhiều giáo cắm tâm sự: Vì trẻ, sống mình, lúc thiếu học sinh buồn khơng chịu nên coi việc gọi em niềm vui Nếu có gia đình rồi, phải lo chăm sóc cho chồng, cho khơng biết nào…? MỘT NGÀY BỐN BẬN GỌI TRÒ Cho đến giờ, nhớ in tiếng kẻng báo hiệu hết chơi Pho hôm Cô giáo trẻ tay cầm dao cùn gõ vào lưỡi cày treo đầu hồi để gọi học sinh vào lớp Tiếng kẻng thay cho tiếng trống giờ, không to đủ để 19 hộ dân nghe thấy Thế nhưng, cô Thuận gõ đến hồi thứ 4, lớp vắng tanh, không Cách Pho không xa phân hiệu trường A Mú Sung Lũng Pơ, địa danh đánh dấu dòng sơng Hồng “nhập tịch” Việt Nam Khơng khí núi rừng tiết cuối thu lạnh Số Số277 277 2014 2014 65 65 se se yên bình kì lạ ngả bóng xuống dòng nước sơng đỏ nặng phù sa Nếu chẳng vương vấn câu chuyện nặng trĩu nỗi buồn học trẻ em này, có lẽ chúng tơi có giây phút ngoạn cảnh thật tuyệt vời Phụ trách phòng học ghép trình độ từ lớp đến lớp cô giáo Đồng Thị Hương Phải dạy lớp cô Hương soạn lớp lớp 2, chương trình lớp cô đành nghiên cứu tài liệu hướng dẫn em học, có em học đến lớp Sang năm 2015, theo niên chế em bước vào lớp 4, trì cách thức học em có đủ kiến thức mà theo học tiếp Chẳng trách móc Hương điều hồn tồn vượt q sức lực trình độ Chỉ tính bình qn thời gian soạn bài, lên lớp ngày gọi học sinh cô gần 17 tiếng/ngày Hơn thế, lớp học phân hiệu Lũng Pô cô phụ trách phải nhờ nhà dân tạm bợ với vách nứa, mái lợp proximăng xiêu vẹo “Lớp học q tuềnh tồng nên hơm nắng nóng, trò dầm dề mồ Còn mùa đơng đứng lớp, gió mùa lùa tứ phía, lạnh thấu xương, nhiều tay cóng khơng thể cầm viên 66 Bản tin Đại học Quốc gia Hà Nội phấn…” - cô giáo Hương tâm Đã xây dựng gia đình chồng, cô tận thị trấn Bát Sát, cách nơi 80 số Mỗi tuần nhớ con, nhớ chồng, cô nhà lần tiền lương chẳng bao… Khoảng thời gian khơng dài, tơi gặp khơng thầy, giáo tổng số 32 giáo viên trường liên cấp I, II xã A Mú Sung có người ngày đêm thầm lặng gieo chữ bản, làng xa xăm Những người cô giáo Hương, bám bản, gắn bó với em học trò dân tộc trái tim nhiệt huyết tình thương cao mình, tính thiệt có lẽ chẳng đứa trẻ đất vùng biên “thâm sơn, cốc” học hết bậc tiểu học Chia tay A Mú Sung, theo dòng chảy sơng Hồng chở phù sa xi phía biển Rồi mai này, em nhỏ vùng cao lớn khôn, em theo chữ xuôi, liệu có em nhớ gửi niềm biết ơn ngược theo dòng nước đến với thầy, giáo tiểu học phía thượng nguồn…? ... cất vào hành trang để em lớn ngày… khóc, tơi day dứt mãi, khơng biết sau buổi học nhọc nhằn thế, Chư “nhặt” chữ? Cô Thuận, giáo viên phụ trách lớp kể: “Rất nhiều học sinh nhà neo người nên học... bé tuổi cắm cúi tập viết đánh vần chữ đứa em nhỏ nằm ngủ lưng, lại giật tỉnh giấc mếu máo chực nhặt kẹo đưa cho em nhỏ để mong học sinh cóp nhặt thêm kiến thức, chữ quý báu cất vào hành trang để... óc có tập trung đâu…” - anh chép miệng, thở dài ông giáo già Trong tổng số 21 giáo viên cắm gieo chữ phân hiệu trường A Mú Sung có tới 15 giáo Họ trẻ, tuổi trung bình 24 Trường nằm trung tâm xã,