Thế giới nhân vật trong truyện đồng thoại Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ của Nguyễn Nhật Ánh

Xuất hiện vào giữa năm 2012, truyện đồng thoại Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh ra đời như thổi một luồng sinh khí mới trong cách xây dựng nhân vật và cách kể

CÓ HAI CON MÈO NGỒI BÊN CỬA SỔ

CỦA NGUYỄN NHẬT ÁNH

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Chuyên ngành: Văn học thiếu nhi

Người hướng dẫn khoa học:

TS GVC NGUYỄN THỊ NHÀN

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin chân thành cảm ơn cô giáo – Tiến sĩ Nguyễn Thị Nhàn, người

đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn tôi hoàn thành khóa luận này

Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy giáo, cô giáo trong Khoa Giáo dục Mầm non, các thầy các cô đã từng dạy dỗ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu

Tôi xin cảm ơn gia đình, bạn bè đã luôn động viên, giúp đỡ để tôi hoàn thành khóa luận

Hà Nội, ngày tháng 5 năm 2017

Sinh viên

Hà Thị Hoa

LỜI CAM ĐOAN

Để hoàn thành khóa luận này, ngoài sự nỗ lực của bản thân, tôi đã nhận

được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của cô giáo – Tiến sĩ Nguyễn Thị Nhàn

Tôi xin cam đoan đề tài khóa luận: “Thế giới nhân vật trong truyện

đồng thoại Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ của Nguyễn Nhật Ánh” là kết quả

nghiên cứu của riêng cá nhân Đề tài nghiên cứu này không trùng với công trình nghiên cứu của tác giả nào công bố

Nếu sai, tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm

Hà Nội, ngày tháng 5 năm 2017

Sinh viên

Hà Thị Hoa

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 1

1 Lí do chọn đề tài 1

2 Lịch sử vấn đề 2

3 Mục đích nghiên cứu 5

4 Đối tượng nghiên cứu 5

5 Nhiệm vụ nghiên cứu 5

6 Phương pháp nghiên cứu 5

7 Cấu trúc khóa luận 6

NỘI DUNG 7

Chương 1 ĐẶC ĐIỂM TÍNH CÁCH NHÂN VẬT TRONG TRUYỆN ĐỒNG THOẠI CÓ HAI CON MÈO NGỒI BÊN CỬA SỔ 7

1.1 Khái niệm nhân vật 7

1.2 Đặc điểm tính cách nhân vật trong đồng thoại Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ 8

1.2.1 Mèo Gấu 8

1.2.1.1 Mèo Gấu - Một thi sĩ tài hoa 8

1.2.1.2 Mèo Gấu và một tình yêu thủy chung 13

1.2.1.3 Mèo Gấu với tình bạn cao đẹp và lòng trắc ẩn 16

1.2.2 Áo Hoa (mèo tam thể) – Tình yêu của Mèo Gấu 18

1.2.3 Những người bạn của Mèo Gấu 20

1.2.3.1 Nhân vật Tí Hon 21

1.2.3.2 Nhân vật Út Hoa 25

1.2.4 Những nhân vật trong gia đình nhà vua Sang Năm 26

1.2.4.1 Nhân vật công chúa Dây Leo 27

1.2.4.3 Nhân vật hoàng hậu Năm Ngoái 29

1.2.5 Nhân vật kẻ ác –“giáo sư” Chuột Cống 30

Tiểu kết chương 1 31

Chương 2 NGHỆ THUẬT XÂY DỰNG NHÂN VẬT TRONG TRUYỆN ĐỒNG THOẠI CÓ HAI CON MÈO NGỒI BÊN CỬA SỔ 32

2.1 Nghệ thuật nhân hóa 32

2.2 Nghệ thuật miêu tả 34

2.2.1 Miêu tả ngoại hình 34

2.2.2 Miêu tả hành động 36

2.2.3 Miêu tả nội tâm 38

Tiểu kết chương 2 40

KẾT LUẬN 41

TÀI LIỆU THAM KHẢO 43

Văn học thiếu nhi đa dạng về thể loại, phong phú về nội dung và hình thức Trong các thể loại viết cho trẻ em, truyện đồng thoại được các em yêu

thích và mến mộ Các tác phẩm tiêu biểu như: Dế mèn phiêu lưu kí của Tô Hoài (1941), Văn Ngan tướng công của Vũ Tú Nam (1963), Cái tết của Mèo

con của Nguyễn Đình Thi (1963) đã trở thành người bạn thân thiết, là

nguồn dinh dưỡng nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ của các em

1.2 Xuất hiện vào giữa năm 2012, truyện đồng thoại Có hai con mèo

ngồi bên cửa sổ của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh ra đời như thổi một luồng

sinh khí mới trong cách xây dựng nhân vật và cách kể chuyện sáng tạo của nhà văn U50 này Cách kể chuyện của Nguyễn Nhật Ánh tự nhiên nhưng không hề tẻ nhạt, trong đó có những triết lí mà tác giả muốn gửi gắm tới người đọc Những triết lí về cuộc sống tưởng chừng như không thể hóa giải được, nhưng khi hoàn cảnh thay đổi con người ta có thể thay đổi Nếu người

ta cứ mải mê ghi nhớ những thù hận thì con người ta sẽ bỏ mất những điều tốt

chuyện về chú Mèo Gấu “nặng tình” và những con vật khác kiếm sống giản

dị Truyện đem đến triết lí về: tình yêu, tình bạn, cái thiện, cái ác, … những ước mơ tưởng chừng như xa vời nhưng vẫn luôn hiện diện trong cuộc sống đời nay

Trong tác phẩm Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ ta không chỉ thấy bức

tranh đầy màu sắc về giới của các nhân vật, mà còn nhận thấy trong từng trang sách là những ý nghĩa nhân văn vô cùng sâu sắc được rút ra từ những sinh hoạt hàng ngày của con người Tác phẩm này rất thành công khi sử dụng thủ pháp nhân hóa, nghệ thuật miêu tả có sức cuốn hút người đọc ngay từ những trang đầu của tác phẩm

1.3 Hiện nay đã có các công trình nghiên cứu nghiên cứu các tác phẩm

của Nguyễn Nhật Ánh nhưng với tác phẩm Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ

chưa được quan tâm nhiều Bản thân là một giáo viên mầm non tương lai, xuất phát từ mục đích phục vụ giảng dạy, nâng cao năng lực về văn học cho mình và lòng khâm phục tài năng của Nguyễn Nhật Ánh, tôi lựa chọn đề tài

Thế giới nhân vật trong truyện đồng thoại Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ của Nguyễn Nhật Ánh làm đề tài nghiên cứu khóa luận

2 Lịch sử vấn đề

Đến nay, nhà văn Nguyễn Nhật Ánh vẫn là một “hiện tượng văn học” được giới mến mộ quan tâm khá nhiều Song việc nghiên cứu những sáng tác của ông chưa được quan tâm đáng kể Trong sự tiếp cận hạn hẹp, tác giả khóa luận xin trích một số nhận xét, đánh giá chung về tác phẩm của Nguyễn Nhật Ánh:

- Nhà nghiên cứu Lã Thị Bắc Lý trong các công trình nghiên cứu và các bài viết của mình luôn đề cập đến tác giả Nguyễn Nhật Ánh như một sự ưu ái

đối với nhà văn Gần đây nhất trong công trình Văn học Thiếu nhi Việt Nam

thời kỳ hội nhập (NXB ĐHQGHN, 2016), nhà nghiên cứu đã dành riêng cho

tác giả Nguyễn Nhật Ánh những trang viết với nhan đề: “Nguyễn Nhật Ánh – Người giữ lửa cho Văn học Thiếu nhi” Ở đó, tác giả Lã Thị Bắc Lý nhận xét:

“Trong tác phẩm của anh không nhấn mạnh đến những bi kịch hay cuộc quyết

đấu Thiện - Ác mà đưa tiếng cười trong trẻo, dí dỏm, hồn nhiên vào mỗi trang sách, giúp các em yên tâm vui sống bởi “cành đắng không nhất thiết phải ra trái

đắng” Nhà văn “luôn muốn truyền cho các em lòng tin vào cuộc sống và nghị lực vượt mọi khó khăn”, biết cách xây dựng những tình huống giáo dục hấp dẫn và thu hút để từ đó các em nhận ra những bài học vô cùng ý nghĩa Nhưng

để viết được những tác phẩm như thế thì điều quan trọng là nhà văn phải có sự trải nghiệm – phải là chính mình trong đó Mỗi câu chuyện anh viết ra đều là những kí ức ngọt ngào về tuổi thơ của mình Chính bởi vậy, đến với Nguyễn Nhật Ánh, các em được sống trong môi trường phù hợp với lứa tuổi và người lớn cũng được trở về với tuổi thơ hồn nhiên, thơ mộng một thời” [9, tr.110]

- Tác giả Tiểu Quyên đã đánh giá cao nội dung nhân văn và thành công

nghệ thuật của Nguyễn Nhật Ánh khi viết truyện đồng thoại Có hai con mèo

ngồi bên cửa sổ Tác giả nhận xét trên trang Cồ Việt, ngày 02/06/2012 như

sau: “Trở lại với Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ, “nhà văn của tuổi thơ” này

(Nguyễn Nhật Ánh) thêm một lần nữa mang đến cho độc giả câu chuyện trong trẻo, thi vị […] Kể chuyện bằng giọng văn dí dỏm, toàn chuyện mèo chuột với những hình ảnh đáng yêu, rồi cả những bài thơ thất tình của mèo,

thi sĩ để độc giả cười, nhưng giá trị của tác phẩm Có hai con mèo ngồi bên

cửa sổ có sức lan tỏa của sự chia sẻ và tình yêu thương […] Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ như một bát nước mát lành, chứa đựng cả vòm mây trong

trẻo, không chỉ dành cho độc giả nhỏ tuổi mà cũng có thể là “viên kẹo ngọt” cho cả người lớn nếu muốn thử tìm đến mành đất của những điều trong veo,

- Nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên đã phát hiện ra điều thú vị

trong đồng thoại Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ của Nguyễn Nhật Ánh ngay

từ cách đặt tên tiêu đề đến cách kể chuyện hấp dẫn Tác giả bình luận về cuốn sách như sau:

“Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ Một con ngồi yên một con đổi chỗ

Mở sách ra là gặp hai câu thơ này có mở ngoặc chua là Nguyễn Nhật Ánh Nhưng đọc đến cuối truyện thì té ra hai câu thơ đó còn có thêm một dòng trên nữa là câu hỏi “Tình yêu là gì?” và phát ra từ miệng của Mèo Gấu, nhân vật chính trong truyện Ngộ chưa! Như vậy là ở đây có con mèo thứ ba

… Tình yêu là gì? Mèo Gấu và Nguyễn Nhật Ánh đã trả lời Đó là: Có

hai con mèo ngồi bên cửa sổ/ Một con ngồi yên một con đổi chỗ Loài mèo

chắc sẽ biết ơn nhà văn lắm lắm Nhưng các loài vật khác sẽ chất vấn và đòi hỏi nhà văn: chẳng lẽ chỉ có loài mèo mới biết yêu thôi sao? Vậy là không chỉ

có con mèo thứ ba thôi đâu, hãy chờ Nguyễn Nhật Ánh sẽ hiện ra con gì nữa cho các bạn đọc nhỏ tuổi, và cả những bạn đọc tuổi không còn nhỏ” (Sách hay - Lan Tỏa Tri Thức/ Văn học Việt Nam, ngày 11/06/2012) [11]

Nhìn chung, các ý kiến trên thường là những cảm nhận ngắn gọn nhưng

đã chỉ ra giá trị nhân văn và gợi ra một số đặc điểm nghệ thuật của tác phẩm

Ví như cách kể chuyện, hình ảnh nhân vật trong truyện Có hai con mèo ngồi

bên cửa sổ Dựa trên một số đánh giá có tính khái quát, gợi mở của giới

nghiên cứu, khóa luận sẽ đi sâu khảo sát thế giới nhân vật trong truyện đồng

thoại Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ của Nguyễn Nhật Ánh để thấy giá trị

nội dung và thành công nghệ thuật của nhà văn

3 Mục đích nghiên cứu

- Khóa luận tìm hiểu thế giới nhân vật trong truyện đồng thoại Có hai

con mèo ngồi bên cửa sổ của Nguyễn Nhật Ánh

- Thông qua thế giới nhân vật trong tác phẩm cho thấy ý nghĩa nhân văn, bài học sâu sắc về tình yêu, tình bạn vượt qua ranh giới loài của các loài

trong đồng thoại Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ, giúp việc bồi dưỡng nhân

cách trẻ em

- Nhằm bồi dưỡng năng lực văn học cho bản thân

4 Đối tượng nghiên cứu

4.1 Đối tượng nghiên cứu

- Tác phẩm Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ của Nguyễn Nhật Ánh

- Thế giới nhân vật trong truyện đồng thoại Có hai con mèo ngồi bên

cửa sổ của Nguyễn Nhật Ánh

4.2 Phạm vi tài liệu khảo sát

Khóa luận khảo sát văn bản tác phẩm Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ

của Nguyễn Nhật Ánh, NXB Trẻ, 2012

5 Nhiệm vụ nghiên cứu

- Khóa luận tìm hiểu những tri thức về lí luận liên quan đến đề tài như: truyện đồng thoại, nhân vật, các kiểu loại nhân vật, nghệ thuật xây dựng nhân vật (nhân hóa, miêu tả, dựng truyện…)

- Tìm hiểu về thế giới nhân vật trong đồng thoại Có hai con mèo ngồi

bên cửa sổ của Nguyễn Nhật Ánh

6 Phương pháp nghiên cứu

- Phương pháp so sánh

- Phương pháp nghiên cứu tác phẩm theo thể loại

- Kết hợp với các thao tác khoa học khác: Phân tích, tổng hợp, bình giảng

7 Cấu trúc khóa luận

Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Tài liệu tham khảo, phần Nội dung của khóa luận gồm 2 chương như sau:

Chương 1 Đặc điểm tính cách nhân vật trong truyện đồng thoại Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ

Chương 2 Nghệ thuật xây dựng nhân vật trong truyện đồng thoại Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ

NỘI DUNG Chương 1 ĐẶC ĐIỂM TÍNH CÁCH NHÂN VẬT TRONG TRUYỆN ĐỒNG

THOẠI CÓ HAI CON MÈO NGỒI BÊN CỬA SỔ

1.1 Khái niệm nhân vật

Từ trước đến nay, tồn tại nhiều cách định nghĩa khác nhau về nhân vật văn học, tác giả khóa luận xin trích một số cách hiểu tiêu biểu:

Tác giả Lại Nguyên Ân định nghĩa:“Nhân vật văn học là thuật ngữ chỉ

hình tượng nghệ thuật về con người, một trong những dấu hiệu về sự tồn tại toàn vẹn của con người trong nghệ thuật ngôn từ Bên cạnh con người, nhân vật văn học có khi là các con vật, các loài cây, các sinh thể hoang đường được gán cho những đặc điểm giống với con người” [2, tr.1254 – 1255]

Là phương thức nghệ thuật nhằm khai thác những nét thuộc đặc tính con người, nhân vật có ý nghĩa trước hết là các loại văn học tự sự và kịch, ở sân khấu, điện ảnh, điêu khắc, hội họa, đồ họa Các thành tố tạo nên nhân vật gồm: hạt nhân tinh thần cá nhân, tư tưởng, các lợi ích đời sống, thế giới xúc cảm, ý chí, các hình thức ý thức và hành động

Nhân vật văn học là một đơn vị nghệ thuật, nó mang tính ước lệ, không thể bị đồng nhất với con người có thật, ngay khi tác giả xây dựng nhân vật với những nét gần với nguyên mẫu có thật Nhân vật văn học là sự thể hiện quan niệm của tác giả về con người; nó có thể được xậy dựng chỉ dựa trên cơ sở quan niệm ấy Ý nghĩa của nhân vật văn học chỉ có được trong hệ thống một các phẩm văn học cụ thể Vai trò và đặc trưng của nhân vật văn học bộc lộ rõ nhất trong phạm vi vấn đề nhân vật và tác giả

Trong tác phẩm, nhà văn thường xây dựng một tổng thể những hệ thống nhận vật, tạo nên một thế giới nhân vật phong phú, chịu sự chi phối của quan niệm và tư tưởng của tác giả

Giáo trình Lý luận văn học, Tập II (Trần Đình Sử chủ biên) quan niệm: Nhân vật trong văn học “là khái niệm dùng để chỉ hình tượng các cá thể con

người trong tác phẩm văn học – cái đã được nhà văn nhận thức, tái tạo, thể hiện bằng các phương tiện riêng của nghệ thuật ngôn từ” [16]

Từ những quan niệm trên, tác giả khóa luận hiểu về nhân vật văn học

như sau: Nhân vật văn học chỉ hình tượng nghệ thuật về con người được xây

dựng trong tác phẩm Bên cạnh nhân vật là con người, nhân vật văn học còn

có thể là thế giới loài vật, các sinh thể hoang đường được gán cho những đặc điểm giống như con người Nhân vật văn học giúp nhà văn thể hiện ý đồ nghệ thuật của tác giả

Cách hiểu về nhân vật như trên là cơ sở để chúng tôi định hướng, triển khai trong công trình này

1.2 Đặc điểm tính cách nhân vật trong đồng thoại Có hai con mèo ngồi

bên cửa sổ

1.2.1 Nhân vật Mèo Gấu

1.2.1.1 Mèo Gấu - Một thi sĩ tài hoa

Trong tác phẩm Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ, Nguyễn Nhật Ánh xây

dựng hình ảnh nhân vật chú Mèo Gấu – một thi sĩ tài hoa Chú sáng tác nhiều thơ chứa chan tình cảm dành cho nàng mèo tam thể - Áo Hoa Với cách kể chuyện lôi cuốn, Nguyễn Nhật Ánh đã khiến bạn đọc có cảm giác như chính mình trong chuỗi cảm xúc hỗn độn của tình yêu: khi thì da diết nhớ nhung, khi thì mong ngóng đợi chờ, khi nỗi nhớ trùng lại, phảng phất nỗi buồn như chấp nhận để người kia ra đi,… cùng với những bài học đáng quý khác

Là một con mèo, Mèo Gấu cũng có cuộc sống như loài của nó Nó cũng phải ăn, phải sinh tồn Nhưng cuộc sống của Mèo Gấu dưới ngòi bút Nguyễn Nhật Ánh lại có một đời sống tinh thần vô cùng khác thường Bởi chú là một chàng thi sĩ tài hoa Đã là thi sĩ, chú có tâm hồn lãng mạn, một tâm hồn nhạy cảm, giàu mộng mơ, một thế giới tình cảm đầy yêu thương, tràn đầy các cung bậc khác nhau Và tất nhiên Mèo Gấu trổ tài làm thơ

Bạn đọc đã bắt gặp một chú Mèo Gấu hòa mình vào thiên nhiên cảnh vật Tâm hồn chú hòa theo những chuyển động của cảnh vật xung quanh, có khi là những tia nắng mai, có khi ngắm những chiếc lá rụng và có khi trời đổ mưa: “Mèo Gấu nằm đó, ngoài ban công đang sung sướng đón những tia nắng mai […] và thưởng thức cuộc sống” [tr.8]; đó là những hôm trời nắng đẹp Những hôm trời mưa, Mèo Gấu lại có cách thưởng thức cuộc sống theo cách riêng của mình: “Những hôm trời mưa, chú rủ nàng (Áo Hoa) leo lên bậu cửa

sổ ngồi nhìn ra ngoài trời để sung sướng co mình vì lạnh và vì lại có dịp tựa sát vào nhau” [tr.15]

Mèo Gấu lắng nghe những âm thanh của thiên nhiên, chú lắng nghe trong tâm hồn mình những xao động cùng sự giao mùa, sự đổi thay của những tia nắng ở ngoài bầu trời kia làm chú không bình yên Chú nhìn bầu trời bằng tâm hồn thi sĩ Chú thấy cảnh vật như đang sống dậy tươi trẻ: “Hôm nay trời hửng từ sáng và gần chín giờ thì nắng lên Những chiếc lá bên cây sứ ở ngôi nhà đối diện lọc qua những tia nắng, như mỏng đi và màu xanh đột nhiên tươi non như lá mạ” [tr.48]

Mèo Gấu là chú mèo có tâm hồn nhạy cảm, chú làm thơ về thiên nhiên khá nhiều Đây là những vần thơ khi chú ngắm những chiếc lá rơi ngoài trời:

“Một chiếc lá rơi Rơi hai chiếc lá

Ba chiếc lá rơi Bốn rơi chiếc lá” [tr.49]

Mèo Gấu đắm mình trong đất trời Chú cảm nhận được từng chuyển động nhẹ và cả những sự im lắng của thời gian và không gian trong một ngày

“Ngỡ như bóng chiều hoàn toàn lặng thinh, nếu đuôi của chú không vẫy nhè nhẹ và mắt chú ngước lên những vì sao đã bắt đầu nhấp ngáy trên bầu trời đang dần thẫm lại

“Màn đêm nào sẽ phủ Trên bóng chiều lặng thinh Bầu trời bảo: - Đừng sợ!

Ta sẽ thắp sao lên” [tr.173]

Mèo Gấu không chỉ lắng nghe thời gian đi qua trong một ngày mà nó còn nghe được tiếng thời gian đi dài qua năm tháng cùng những hoài vọng của chú về cô bạn:

“Rồi ngày tới tháng Rồi tháng tới năm Rồi em sẽ hiểu Ngọn lửa đi nằm

Là vì chiếc lá Tắt ngoài xa xăm” [tr.169]

Chú làm thơ trong những hoàn cảnh, những tâm trạng và những cung bậc cảm xúc khác nhau Đó là những lúc chú buồn, vui, khi nhớ thương, khi

vô vọng Đặc biệt là những lúc Mèo Gấu nhớ tới cô nàng Áo Hoa, cả những lúc chung đôi và những ngày xa cách

Đây là những cảm nhận, lắng nghe tâm trạng của mình và đất trời khi Mèo Gấu phải chia biệt cô nàng tam thể:

“Tạ từ vội vã trong đêm Hình như buổi ấy bên thềm mưa rơi” [tr.20]

Có những lúc chàng thi sĩ tưởng tượng ra hình ảnh người bạn từ xa đang nhớ tới mình Những lúc như thế trong lòng chú dâng lên những cảm xúc khó tả:

“Bàn tay em vẫy ngoài xa vắng

Có phải lòng anh đang có mưa?” [tr.47]

Chia xa, khiến tâm trạng Mèo Gấu trống vắng Nó luôn luôn hồi vọng về cô bạn yêu quý của mình Nó thầm gọi tên người bạn trong gió, trong đại ngàn, trong đại dương xa cách:

“Gọi tên em là gió

Em bay lên đại ngàn Gọi tên em là suối

Em xuôi về đại dương…” [tr.87]

Những nỗi nhớ có khi khiến “chú thấy tâm trí chú loãng đi, trắng và xốp, như những đám mây và một nỗi nhớ dịu nhẹ tràn về” [tr.103] Cùng với nỗi nhớ, Mèo Gấu lo lắng, thương cho cô bạn của mình những đêm đông gió lạnh không đủ ấm Trong xa xôi chú ân cần nhắn gửi, dặn dò cô bạn của mình với những lời thơ tha thiết:

“Chỗ em nắng đã lên chưa Nửa đêm gió lạnh, sương lùa làm sao?

Mùa đông về tới cổng rào Nhớ tím áo ấm mặc vào, Áo Hoa” [tr.103]

Khi cô đơn, Mèo Gấu chờ đợi cô bạn quay về Nó chờ mãi, chờ mãi nhưng bóng dáng Áo Hoa vẫn dường như biệt tăm Mèo Gấu vô vọng Nó sợ

“Sẽ buồn như lá

Sẽ buồn như cây Ngày em tìm đến Không còn anh đây…” [tr.163]

Tình yêu đã biến Mèo Gấu trở thành một thi sĩ Chú thăng hoa trong mọi cung bậc cảm xúc

Một lần nữa, tác giả muốn khẳng định rằng, loài vật cũng có những cảm xúc như con người Cuộc sống của chú Mèo Gấu chứa đựng tất cả những cung bậc tình cảm vi diệu trong tình yêu Nó giống như những biểu hiện phức tạp mà con người đã đi qua: nhớ nhung hoài niệm, giận hờn vu vơ…

Là thi sĩ, Mèo Gấu có một đời sống tâm hồn giàu mộng mơ, giàu tưởng tượng Phẩm chất ấy khiến chú đích thị là một nhà thơ Những cảnh vật xung quanh đều được Mèo Gấu cho là đẹp và thi vị: Từ cách chú đặt tên cho nàng mèo tam thể là Áo Hoa hay những khi nằm cạnh Áo Hoa và được Áo Hoa vỗ

vỗ vào lưng, khiến chú tưởng tượng ra một viễn cảnh đẹp như mình đang sống trên thiên đường vậy “Ngày nào chú cũng rủ Áo Hoa ra nằm phơi nắng ngoài ban công, cọ vào người nàng, như hai cục bông tựa vào nhau, lim dim chờ nàng lấy tay vỗ vỗ lên lưng mình Vỗ thế thôi, chẳng để làm gì, nhưng động tác mơn trớn đó làm mèo Gấu cảm giác như đang sống trên thiên đường” [tr.15] Những chuỗi ngày Mèo Gấu được ở cạnh Áo Hoa chính là thiên đường chú hằng mơ Vì vậy, chú đã tha chết cho con chuột yếu bóng vía Trong cảm giác hạnh phúc, chú mèo thi sĩ tưởng tượng ra hình ảnh cô bạn gái đáng yêu của mình bên cạnh và khi chúng được cận kề nhau trong vòm trời cổ tích: “Trong khoảnh khắc đó, mèo Gấu quyết định để lòng lắng xuống bằng cách nhắm mắt lại Chú tin, khi tâm trí không bị nhiễu bởi thị giác, chú

có thể nghe ngóng các cảm xúc trọn vẹn hơn và quả thực trong buổi sáng hôm

đó lòng chú rạng rỡ đến mức chú có cảm giác chú và Áo Hoa đang nằm dưới

một dải cầu vồng và chú mong mỏi cuộc sống mãi mãi được trôi qua dưới bóng mát của chiếc ô hạnh phúc đó” [tr.22] Tình yêu thăng hoa tâm hồn, tình yêu với Áo Hoa đưa chú Mèo Gấu đi qua bao viễn cảnh hạnh phúc, nói tiếp hạnh phúc Chú thường vẽ ra trong đầu những hình ảnh tình tứ, yêu thương để

tự an ủi mình: “Chú mường tượng cảnh Áo Hoa ngước đôi mắt ướt nhìn theo chú hôm chú bị bắt Mũi và miệng nàng cũng ướt Có lẽ là nàng đã khóc Nàng chẳng làm được gì cho chú Nàng bất lực Nhưng không vì thế mà chú thôi nhớ tới nàng” [tr.47]

Mèo Gấu để lòng lắng lại và cảm nhận những điều thú vị của cuộc sống Đó là khi chú đã được nhìn, đã được nghe thấy chim vàng anh hót líu lo trên cành cây sứ, chú tưởng tượng ra vàng anh như một ca sĩ thực thụ: “Con chim lông màu vàng nghệ, chỉ có chỏm đầu và hai cánh màu đen Có cảm tưởng như nó vừa nghịch một lọ mực Đó là tác giả thấy thế Mèo Gấu lại thế con chim rất giống một ca sĩ đỏm dáng Và khi nó cất giọng hót thì chú tin nó

là một ca sĩ thật” [tr.73]

1.2.1.2 Mèo Gấu và một tình yêu thủy chung

Truyện có nhan đề Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ nhưng xuyên suốt

truyện, tác giả chỉ tập trung kể về Mèo Gấu và tình cảm của chú đối với Áo Hoa cùng các bạn chuột nhắt

Tình yêu giữa Mèo Gấu và Áo Hoa là tình yêu bắt nguồn từ tình yêu đồng loại Chúng sống gần gũi nhau, dần dần nảy sinh tình cảm: “Mèo Gấu sống cùng nhà với một nàng mèo tam thể” [tr.14] Mèo Gấu đã đặt cho cô nàng cái tên là Áo Hoa

Tình yêu của Mèo Gấu dành cho nàng mèo Áo Hoa bất chấp khoảng cách, không gian và thời gian Nó được thử thách khi chú phải xa nhau cô bạn

Áo Hoa Mèo Gấu luôn nhớ về cô bạn: “Chú lại nghĩ đến nàng mèo tam thể

của chú Mình đã xa nàng bao lâu rồi nhỉ? Chú không thể nhớ chính xác, nhưng chú nghĩ chắc là lâu lắm Cây sứ trên ban công nhà đối diện đã rụng lá bao nhiêu lần rồi còn gì!” [tr.175]; “Từ ngày xa Áo Hoa, mèo Gấu cảm thấy cuộc sống thật là vô vị […] chú chẳng coi cái chết là điều gì đáng sợ lắm” [tr.20] Khi xa cách, những hình ảnh về Áo Hoa vẫn luôn hiện về trong cuộc sống thường nhật của Mèo Gấu mọi lúc, mọi nơi Hoài niệm về cô bạn Áo Hoa Chú nhớ về những kỉ niệm đẹp khi chú và Áo Hoa còn ở cạnh nhau, nhớ khi chú đọc thơ cho nàng nghe để rồi cả hai cùng cảm động “Nàng đập đập tay lên lưng chú”:

“Bé yêu yêu đã ngủ chưa Anh yêu yêu cũng mới vừa ngủ xong Nến yêu yêu cháy tròng phòng Tình yêu yêu cháy trong lòng yêu yêu” [tr.17]

Chú nhớ những lần cùng nàng ngắm trời, ngắm đất, ngắm mưa rơi, Chú nhớ Áo Hoa ngay cả khi đối diện với con vật khác Đó là khi Mèo Gấu nghe vàng anh hót líu lo, chú cũng nhớ cô bạn của mình Tuy nhiên, “Mèo Gấu quên con chim rất nhanh Dĩ nhiên với Áo Hoa thì chú không quên” [tr.76] Thậm chí chỉ cần gợi nhớ đến chữ “Hoa” là Mèo Gấu đã chạnh lòng Do nỗi nhớ ám ảnh nên cái tên “Út Hoa” đã gây cho Mèo Gấu sự thông cảm với Tí Hon Cũng chính từ đó, Mèo Gấu và Tí Hon trở thành bạn của nhau

Vì có một tình yêu thủy chung, Mèo Gấu luôn có một niềm tin, niềm hi vọng sẽ được sum họp với cô bạn xa cách Niềm tin ấy được Mèo Gấu thắp sáng, giữ gìn và chờ đợi Nó chưa bao giờ nguôi kì vọng vào một ngày tốt đẹp được tái hợp chung đôi Niềm tin ấy tiếp thêm cho chú nghị lực sống suốt những năm tháng chờ đợi cô mèo tam thể

“Gọi tên em là đợi Biết bao lâu về nhà Thôi thì anh sẽ gọi Tên em là Áo Hoa

Để ngày nào cũng thấy

Em đi vào đi ra” [tr.87]

Không phải chỉ chờ trong vô vọng, Mèo Gấu đã hành động để thực hiện ước mơ tái hợp với cô bạn yêu thương Mèo Gấu đã nhờ Tí Hon vẽ hàng trăm bức chân dung của Áo Hoa Chú cùng Tí Hon và Út Hoa đem những bức chân dung ấy đi dán khắp các ngõ ngách, phố phường Bằng việc làm như vậy, Mèo Gấu hi vọng Áo Hoa tìm về bên chú

Vì nuôi dưỡng một tình yêu thủy chung với cô bạn, mà Mèo Gấu vượt qua những hiểm nguy Thậm chí ngay cả với tính mạng Bởi vì Mèo Gấu muốn thực hiện hiện ước vọng sum họp Những lần đi dán các bức chân dung

Áo Hoa, Mèo Gấu và Tí Hon đã phải đối mặt với lũ mèo hoang hung dữ: “Đã không ít lần, Tí Hon và Út Hoa gặp nguy hiểm trước lũ mèo hoang […]” , sau

đó Mèo Gấu lếch thếch trở về với “thân thể đầy thương tích” [tr.119]

Tuy vậy, chuyện tình của Mèo Gấu lại có cái kết thật buồn Áo Hoa đã quay trở về, nhưng lại là sự trở về trong đổi thay: Áo Hoa có chàng mèo khác

Nó đang sóng đôi cùng một chàng mèo khác Đó là “một con mèo đực cao lớn, màu chăn dạ, cặp mắt bắn ra những tia xanh biếc […] Trên mái ngói, nàng Áo Hoa và chàng mèo lạ lúc này đang sóng vai nhau đi dưới ánh trăng, mỗi lúc một xa dần” [tr.204] Áo Hoa đã quên Mèo Gấu thật, “… nàng không gọi chú, và có vẻ cũng không có ý định giáp mặt chú Nàng theo dấu những bức tranh chỉ để hiếu kì xem chú sống ra sao và nhìn chú có thể là lần cuối cùng” [tr.204] Rõ ràng, “Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ/ Một con ngồi yên,

một con đổi chỗ” Một con mèo ngồi yên kia chính là chú Mèo Gấu thủy chung Còn con mèo đổi chỗ kia chính là con mèo tam thể có tên là Áo Hoa Cũng không thể trách Áo Hoa bội bạc, thời gian và không gian xa cách trong

cô đơn, Áo Hoa đã tìm bạn mới Sự chết lặng của Mèo Gấu khi thấy cô bạn của mình quay về trong hạnh phúc chung đôi với con mèo khác như vậy, ẩn ý bao nỗi niềm buồn thương Bao hy vọng về viễn cảnh tươi sáng của Mèo Gấu ngày nào, nay trở thành tuyệt vọng: “Sau đêm hôm đó, Mèo Gâu ốm gần một tháng” [tr.206]

Dù viết về câu chuyện của một con vật, song “Một tình yêu như vậy từ một con mèo (hay một con người) luôn tỏa ra thứ ánh sáng lóng lánh mà với

nó bất cứ ai cũng có thể tạo nên phép màu cho thế giới này” [tr.208]

1.2.1.3 Mèo Gấu với tình bạn cao đẹp và lòng trắc ẩn

Tác giả Trần Qúy Cảnh đã bình phẩm về truyện đồng thoại Có hai con

mèo ngồi bên cửa sổ của Nguyễn Nhật Ánh như sau: “Câu chuyện không chỉ

nói về “tình yêu” mà ở đó ta còn thấy được rất nhiều điều về “tình bạn” […]

Đó còn là “khúc đồng ca về Mèo Gấu, về Tí Hon, về Út Hoa, về mèo, về chuột, về tình yêu,về tình bạn, về tình đồng loại, nhẹ nhàng …” [5]

Tình bạn của Mèo Gấu với người bạn khác loài bắt đầu từ lòng trắc ẩn Mèo Gấu tha chết cho chuột nhắt (Tí Hon) Từ đó chúng trở thành tri kỷ Nó

rễ chạnh lòng trước những số phận éo le, thua thiệt, yếu đuối Bởi thế nó đã kết bạn với một con chuột nhắt què Làm bạn với Tí Hon, Mèo Gấu đã vượt qua ranh giới loài giữa mèo và chuột; giữa kẻ mạnh và kẻ yếu; giữa kẻ ăn thịt

và kẻ bị ăn thịt

Tình bạn của Mèo Gấu là tình cảm bao dung, che chở Mèo Gấu ngày ngày đem thức ăn nuôi chuột Tí Hon và cộng đồng của nó Mèo Gấu giúp lũ chuột đấu tranh chống lại kẻ ác – Chuột Cống Kết bạn với chú chuột bé nhất,

lại tàn tật như Tí Hon, Mèo Gấu chứng tỏ một tấm lòng trắc ẩn Nó cảm thương những mảnh đời hẩm hiu, bất hạnh, những số phận éo le giữa cõi đời

Tình bạn giữa Mèo Gấu và Tí Hon còn là tình bạn tri kỷ Chúng tìm thấy sự cảm thông, thấu hiểu cho hoàn cảnh của nhau Cả hai chia sẻ cùng nhau, cùng đồng cam cộng khổ Đó là Mèo Gấu dốc bầu tâm sự về câu chuyện tình éo le cho Tí Hon nghe: “Bây giờ chị ấy ở xa lắm Giọng Mèo Gấu đột nhiên chùng xuống và chú ngập ngừng kể cho Tí Hon nghe Áo Hoa là ai

và chú đã rời xa nàng trong hoàn cảnh nào Từng phút một câu chuyện của Mèo Gấu tí tách như những giọt buồn” [tr.88] Mèo Gấu nhiều lần đọc thơ cho Tí Hon nghe, Tí Hon thưởng thức những vẫn thơ đó một cách vô cùng thích thú: “Tí Hon thích lắm Nó lim dim mắt lắng nghe, thả hồn theo vẫn điệu và cô nhẩm từng câu trong đầu” [tr.88]; đó là Tí Hon tâm sự về tình huống trở nên tàn tật: “Em bị bẫy sập Trước khi anh về đây, nhà vua Sang Năm đặt bẫy khắp nơi Nghe chú chuột kể về trường hợp thoát chết của mình, Mèo Gấu tự nhiên thấy gờn gợn […] chú chuột nhắt này và cả con bé Út Hoa kia sẽ toi mạng mất Chú thốt nhiên rùng mình khi nhớ đến dãy răng cưa bén như dao” [tr.67]; đó là cả hai cùng mong muốn cho nhau những điều tốt đẹp

Tí Hon mong Mèo Gấu tìm được Áo Hoa, Mèo Gấu vun vén cho Tí Hon và

Út Hoa luôn hạnh phúc

Là tri kỷ, chúng giúp đỡ nhau vượt qua khó khăn, chúng hành động để thực hiện ước nguyện của mình: Mèo Gấu nhịn cả ăn để phần cơm cho bầy chuột; lũ chuột học tiếng quạ, tiếng chim họa mi mong cho Mèo Gấu có thể ở lại cung điện chờ Áo Hoa đến Tí Hon và Út Hoa tích cực làm mọi điều để giúp Mèo Gấu tìm được cô bạn Áo Hoa của mình Chúng vẽ tranh, chúng đi dán tranh khắp các nơi, chúng cùng hồi hộp, cùng hi vọng chờ đợi Áo Hoa quay về

Tình bạn của Mèo Gấu và chuột trong thiên truyện đồng thoại của

Nguyễn Nhật Ánh có motip cùng với truyện Sư Tử và Chó Con của Lép

tôn-xtôi Ở đó, Sư Tử không ăn thịt Chó Con, mà nó còn nhường phần ăn cho Chó Con Rồi chúng trở thành đôi bạn thân Khi Chó Con chết, mấy ngày sau Sư

Tử cũng chết: “Sư Tử lấy chân ôm lấy người bạn bé bỏng đã chết của mình và nằm không động đậy suốt năm ngày Ngày thứ sáu Sư Tử chết” [10]

Cuộc sống của loài vật cũng giống như con người Nguyễn Nhật Ánh

đưa bạn đọc đến với truyện đồng thoại Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ,

mượn ngôn ngữ của loài vật để nói đến cuộc sống con người Trong cuộc sống luôn tồn tại những điều kì diệu, ở đâu có tình yêu ở đó sức mạnh kì diệu

và những điều kì diệu sẽ đến Trong quy luật muôn đời, sự vĩnh hằng và sự đổi thay vẫn thường xuyên xảy ra Vượt qua ranh giới loài, vượt qua mọi thù hận của loài, mèo và chuột đã kết bạn với nhau Tác giả muốn độc giả hãy tự đặt mình vào nhân vật trong truyện và cảm nhận để thấy được ý nghĩa sâu sắc

mà tác giả muốn truyền đạt và lựa chọn cách sống cho mình

1.2.2 Áo Hoa (mèo tam thể) – Tình yêu của Mèo Gấu

Thiên truyện của Nguyễn Nhật Ánh được đặt tên Có hai con mèo ngồi

bên cửa sổ, nhưng xuyên suốt mạch trần thuật, bạn đọc chỉ thấy một con mèo

xuất hiện Đó là Mèo Gấu Còn một con mèo nữa vắng bóng trong những trang văn của tác giả Chỉ đến phần kết mới thấy nó hiện diện thoáng qua Con mèo đó chính là cô mèo tam thể, được Mèo Gấu gọi với cái tên trìu mến:

Áo Hoa

Tuy vậy, cô mèo Áo Hoa lại có vị trí, vai trò hết sức quan trọng ảnh hưởng tới cốt truyện, tới cuộc đời của chú Mèo Gấu Nhờ có Áo Hoa mà câu chuyện tình lãng mạn của thế giới loài vật được Nguyễn Nhật Ánh thể hiện vô cùng xúc động Áo Hoa xuất hiện trong tâm tưởng của Mèo Gấu qua hơn hai

trăm trang sách Hình ảnh con mèo tam thể làm nên một đời sống có ý nghĩa,

là nguyên cớ đối với mọi nỗi niềm của nhận vật Mèo Gấu

Trước hết, với Mèo Gấu, Áo Hoa là một tình yêu mà chú hướng tới, nuôi dưỡng trong suốt những ngày xa cách cô đơn Dù không có cô mèo tam thể bên cạnh, nhưng cô bạn ấy luôn tồn tại trong tâm trí của Mèo Gấu Chú Mèo Gấu đồng vọng về cô bạn của mình mọi nơi, mọi lúc, trong mọi mối quan hệ với thế giới xung quanh Mèo Gấu có những hồi tưởng đẹp đẽ về khoảng thời gian được chung đôi cùng cô bạn Nó nhớ da diết cô bạn trong cuộc sống hiện tại Những lúc ngắm trời đất, tắm trong nắng mai, nghe lá rụng, nghe mưa rơi, nghe tiếng chim hót… Mèo Gấu đều liên tưởng tới cô bạn Áo Hoa của mình Trong cuộc sống thường ngày, trong những câu chuyện sẻ chia với người bạn Tí Hon, Út Hoa, cô mèo tam thể cũng luôn luôn được nhắc đến

Bởi Áo Hoa là một tình yêu lí tưởng nên cô bạn ấy là khởi nguồn cho những điều tốt đẹp trong cuộc sống tinh thần của Mèo Gấu Nhờ Áo Hoa, Mèo Gấu chứng tỏ một tài năng thi ca Chú làm nhiều thơ về cuộc tình của mình; nhờ Áo Hoa, lòng bao dung trắc ẩn trong con người chú được bộ lộ Đó

là khi chú tha chết cho chuột nhắt Tí Hon (bởi vì khi kêu cứu, chuột nhắt gọi tên cô bạn Út Hoa của nó, Mèo Gấu nghe thấy chữ “Hoa” mà cảm động); nhờ

Áo Hoa mà Mèo Gấu có được tình bạn đẹp với những chú chuột nhắt

Cô mèo tam thể đã khiến cho tâm trạng, tình cảm và cuộc sống của Mèo Gấu biểu hiện những cung bậc khác nhau Mèo Gấu nhớ nhung, buồn phiền, hy vọng rồi tuyệt vọng Mèo Gấu còn quên lãng bản tính của loài mình

là luôn luôn bắt chuột Điều lạ lùng đó xảy ra cũng bởi Mèo Gấu xa cô nàng tam thể mà trở nên như vậy