LI GII THIU Giỏo viờn lmt nhng nhõn t quan trng quyt nh cht lng giỏo dc v o to ngun nhõn lc cho t nuc D o vy, ng, Nh nuc ta c bit quan lõm n cụng tỏc xõy dung v phỏt trin i ng giỏo viờn Mt nhng ni dung uc chỳ trong cụng tc ny ] bi dng thng xuyờn (BDTX) chuyờn mũn, nghip v cho giỏo viờn BDTX chuyờn mũn, nghip v cho giỏo viờn l mt nhng mũ hỡnh nhm phỏt trin ngh nghip lỡấn tc cho giỏo vấn v c xem l mụ hỡnh c u th giỳp s ụng giỏo vấn c tip cn vi cỏc chng trỡnh phỏt trin ngh nghip Tip ni chu kỡ II, chu kỡ III BD1X giỏo viấn mm non, ph thụng, B Giỏo dc v o to ó xõy dng chng trinh BDTX giỏo viờn v quy ch BDTX giỏo viờn theo tnh thn i mi nhm nõng cao cht lng v hiu qu ca cụng tỏc BDTX giỏo vấn thũi gian ti Theo ũ, cỏc ni dung BDTX chuyấn mụn, nghip v cho giỏo viờn ó uc sỏc nh, c th l: - Bi dng ỏp ng yu cu thc hin nhim v nm hc theo cỏp hc (ni dung bi dng 1); - Bi dng ỏp ỳng yờu cu thc hin nhim v phỏt trin giỏo dc a phng theo nm hc (ni dung bi dng 2); - Bi dng ỏp ỳng nhu cu phỏt trin ngh nghip liấn tc ca giỏo vấn (ni dung bi dng 3) Theo , hng nm mi giỏo vấn phi xõy dung k hoch v thc hin ba ni dung BD1X trấn vi thi lng 120 tit, : ni dung bi dng v cỏc c quan quõn lớ giỏo dc cỏc cp ch o thc hin v ni dung bi dng giỏo vấn la chn t bi dng nhm phỏt trin ngh nghip lỡấn tc ca minh B Giỏo dc v o to ó ban hnh chng trinh BDTX giỏo viờn mm non, ph thụng v giỏo dc thng xuyờn vi cu trỳc gm ba ni dung bi dng trấn Trong , ni dung bi dng ó uc sỏc nh v th hin dui hỡnh thỳc cỏc module bi dng lm co s cho giỏo vấn t la chn ni dung bi dng phự hp xõy dng k hoch bi duừng hng nm ca minh giỳp giỏo viờn t hc, t bi dng l chớnh, B Giỏo dc v o - to ó giao cho Cc Nh giỏo v cỏn b quõn lớ c s giỏo dc chỳ trỡ xõy dng b ti liu gm cỏc module tng ỳng vi ni dung bi duừng nhm phc v cụng tỏc BDTX giỏo vấn ti cỏc a phng c nc moi cp hc, cỏc module cxp theo cỏc nhũm tng ng vi cỏc chỳ ni dung bi dng Moi module bi ng uc biấn son nh mt ti liu dn t hc, vi cu trỳc chung gm; Xỏc nh mc ĩấU cn bi dng theo quy nh ca chung trỡnh BDTX giỏo vấn; H och nh ni dung giỳp giỏo vấn thc hin nhim v bi dng; Thit k cỏc hot ng thc hin ni dung; Thụng tin c bn giỳp giỏo vấn thc hin cỏc hot ng; Cỏc cụng c giỏo vấn t kim tra, ỏnh giỏ kt qu bi dng Tuy nhấn, c thu ni dung ca tựng lnh vc cn bi dng theo Chun ngh nghip giỏo viờn nấnmt s module c th cũ cu trỳc khỏc Ti liu c thit k theo hỡnh thỳc t hc, giỳp giỏo viờn c th hc mi lỳc, mi ni Bng cỏc hot ng hc chỳ yu mói module nh: c, ghi chộp, lm bi thc hnh, bi t ỏnh giỏ, bi kim tra nhanh, bi tỡnh hung, túm lc v suy ngm, giỏo viờn c th t lnh hi kin thỳc cn bi dng, ng thi c th tho lun nhng ó t hc vi ng nghip v tn dng c hi ỏp dng kt qu BDTX hot ng ging dy v giỏo dc ca mỡnh Cỏc tai liu BDTX ny s c b sung thung xuyấn hng nm ngy' cng phong phỳ hn nhm p ỳng nhu cu phỏt trin ngh nghip a dng ca giỏo vấn mm non, giỏo viờn ph thụng v giỏo vấn ti cỏc trung tõm giỏo dc thng xuyờn c nc B ti liu ny ln u tiờn uc biấn son nờn rt mong nhõn c ý kin ng gúp ca cỏc nh khoa hc, cỏc giỏo vấn, cỏc cỏn b qun lớ giỏo dc cỏc cp tỏc gi cp nht, b sung ti liu ngy mt hon thin hn Mi ý kin ng gúp xin gi v Cc Nh giỏo v cỏn b quõn lớ c s giỏo dc- B Giỏo dc v o to (TonhSC- Ngừ 30- T Quang Bỳu- p Bỏch Khoa- Q Hai B Trung- TP H Ni) hoc Nh mt bn i hc S phm (136- Xuõn Thu- p Dch Vng- Q cu Giõy- TP H Ni) CcMigio v cỏn b qun lớ cosgiỳo dc-B Giỏo õcvo to TH HNH PHC MODULE THCS > V/ \/ DC IM TM SINH L CA HC SINH TRUNG HC C s D; A GII THIU TNG QUAN La tui hc sinh THCS (la tui thiu nỡấn) l mt giai on chuyn tip s phỏt trin ca ngui dỡn gia giai on tre em v tui trng thnh õy ] la tui c buc nhy vt v th cht ln tinh thn, cho phộp to ni dung co bn v s khỏc bit c thự v mi mt phỏt trin: th cht, tri tu, giao tip, tỡnh cm, o ỳc ca cỏc em B i vy giỏo viờn cn nm c v trớ v ý ngha ca giai on phỏt trin lõm l thiu niờn, nhng kh khn, thun li s phỏt trin tõm, sinh lớ ca HS THCS ging dy, giỏo dc HS Module ny gm cỏc ni dung sau: - Khỏi quỏt v giai on phỏt trin ca la tui HSTHCS - Hot ng giao tip ca HS THCS - Phỏt trin nhn thỳc ca HS THCS - Phỏt trin nhõn cỏch ca HS THCS - Tng kt Ve' di thc Nm c v trớ, ý ngha ca giai on phỏt trin tui HS THCS s phỏt trin c i ngi, nhng bin i mnh m v mi mt ca s phỏt trin la tui: v th cht, v nhn thỳc, v giao tip, v nhõn cỏch v nng Vn dng cỏc hiu bit v c im tõm, sinh lớ ca HS THCS, nhng thun li v kh khn ca lỳa tui vo vic ging dy v giỏo dc HS c hiu qu v thỏi Thỏi thụng cm, chia S v giỳp HS THCS, c bit vi HS cỏ bit cỏc em ang giai on phỏt trin quỏ vi nhiu kh khn |/ [>) c NI DUNG Hot ng 1: Tỡm hiu khỏi quỏt v giai on phỏt trin ca la tui hc sinh trung hc c s L GV THCS, t uc kt qu cao dy hc v GD HS, bn ó tựng tỡm hiu v c im phỏt trin ca mi la tui HS THCS; ó c nhiu kinh nghim giao tip , ỳng x vi cỏc em Bn hóy nh li v vit suy ngh ca mỡnh thc hin mt s yộu cu sau: a Hóy nờu v trớ v ý ngha ca giai on tui thiu niấn (tui HS THCS) s phỏt trin ngi b NấU cỏc iu kin nh hng n s phỏt trin tõm lớ HS THCS Bi nh hung: Hai b me tõm s vi Mt b m núi: a gỏi nh tụi mi 13 tui m ó cao gn bng m chỏu n c Ng thỡ sột ỏnh ngang tai chng dy Nhng trụng n cũm cũm th no y" B m thỳ hai hng ỳng: Con nh tụi cng th N cựng tui vi gỏi ch y N cao vong lốn, chõn tay thỡ di ngng ra, lm gỡ thỡ hu u i l hu u Ra bỏt thỡ bỏt vừ, ct bỡa u thỡ nỏt c u Vn dng kin thỳc v sinh lớ hc la tui thiu niấn (HS THCS) núi chuyn vi cỏc b me h yấn tõm c Bn hõy i chii nhng ni ung va vit vi nhng thng tm u- õyc thờmhiu bMvgớớ on phttrin ca a iiHS THễNG TIN C BN V trớ, ý ngha cựa giai on tui hc sinh trung hc c s s phỏttrin ngi La tui HS THCS bao gm nhng em c tui tự 11 - 15 tui l nhng em ang theo hc tự lp n lp trng THCS La tui ny cũn gi l lỳa tui thiu nỡấn v n c mt v trớ c bit quỏ trỡnh phỏt trin ca tre em Tui thiu nớộn Tui thiu nỡấn c v trớ v ý ngha c bit quỏ trỡnh phỏt trin ca c i ngi, c th hin ự nhng im sau: 10 11 7Ti n Jif: õy l thi kỡ quỏ tựtuith sang tui trng thnh, thi kỡ tre ba ung" ca s phỏt trin Trong c rt nhu kh nõng, nhiu phng ỏn, nhiu ũng mi trờ em trỳ thnh mt cỏ nhõn Trong thũi kỡ ny, nu s phỏt trin uc nh ng, c to thun li thỡ tre em s trỳ thnh cỏ nhõn thnh t, cụng dõn tot Ngc li, nu khụng c nh hng ng, b tỏc ng bi cỏc yu t ĩấU cc thỡ s xut hin hng lot nguy c dn tre em n bấn b ca s phỏt trin lch lc v nhn thỳc, thỏi , hnh v v nhõn cỏch Th hai: Thũi kỡ m tớnh tớch cc xó hi ca trờ em c phỏt trin mnh m, c bit vic thit lp cỏc quan h bỡnh ng vi ngi ln v bn ngang hng, vic lnh hi cỏc chun mc v giỏ tr 3Q hi, thit k tng lai ca minh v nhng k hoch hnh ng cỏ nhõn tng ỳng Th ba: Trong sut thi kỡ tui thiu nấn u dn s cu to li, ci t lai, hỡnh thnh cỏc cu truc mi v th cht, sinh lớ, v hot ng, tng tỏc xó hi v tõm lớ, nhõn cỏch, xut hin nhng yu t mi ca s trng thnh Tự hỡnh thnh c s nn tng v vch chu hng cho s trng thnh thc th ca cỏ nhõn, to nấn c thự rỡấng ca la tui Th Ur Tui thiu nấn l giai on kh khn, phỳc v y mõu thun quỏ trỡnh phỏt trin Ngay cỏc gi ca thi kỡ ny: thi kỡ quỏ ", tui kh khn", tui khng hong" ó núi lờn tớnh phỳc v quan trng ca nhng quỏ trỡnh phỏt trin dn la tui thiu nấn S phỳc th hin qua tớnh hai mt ca hon cỏnh phỏt trin ca tre Mt mt c nhng yu t thỳc y phỏt trin tớnh cỏch ca ngui ln Mt khỏc, hon cỏnh sng ca cỏc em c nhng yu t kỡm hóm s phỏt trin tớnh ngi ln: Phn ln thi gian cỏc em bn hc, ớt c ngha v khỏc vi gia ỡnh; nhu bc cha m quỏ chõm súc trờ, khụng cỏc em phi chm lo vic gia ỡnh Cỏc iờu kin phỏt trin tõm lớ cựa hc sinh trung hc c s a S phỏt trin ctỡi 12 * * Bc vo tui thiu nấn c s ci t li rt mnh m v sõu sc v c th, v sinh lớ Trong sut quỏ trỡnh trng thnh v phỏt trin c th ca cỏ nhõn, õy l giai on phỏt trin nhanh thỳ liai, sau giai on s sinh S ci t v mt gii phu sinh lớ ca thiu nấn c c im l: tc pht trin c i nhanh, mnh m, quyt it nhng khng cõn i ng th xut hin yi t mụL m lỳa tui trcchm c (sphtc Tỏc nhõn quan trng nh n s ci t th cht sinh lớ ca tui thiu nấn l cỏc hormone, ch lao ng v dinh dng Spht trin ca chiu CO v ingKng: Chiu cao ca cỏc em tõng rt nhanh: trung bỡnh mt nm, cỏc em gỏi cao thờm - an, cỏc em trai cao thờm - cm Trng lng ca cỏc em tõng tự - 5kg /nm, s tõng vũng ngc ca thiu nấn trai v gỏi S gia tc phỏt trin v th cht ca tre em biu hin c bit la tui thiu niấn Trong khong 20 - 30 nm gn õy, thiu niấn phỏt trin vi nhp nhanh chng, cỏc em tr nờn cao, to, khoe manh hn nhng thiu nấn cựng tui 30 nm trc Theo kt qu o c ca chung trỡnh KHXH-04-04 (nọm 1996)I, HS th h hin ti cao hn th h 1975 trung bỡnh cm nam v 7,7cm n; v cõn nng tõng 6,2kg nam v 3,3kg n Chiu cao trung bỡnh ca thiu nấn 15 tui Vit Nam: Nm 1975: nanù 146,2cm; n: 143,4cm Nm 1906: nam: 156,33an; n: 151,56cm Sphttr&icahxiamg H xng ang din quỏ trỡnh cot hoỏ v hỡnh thỏi, lm cho thiu nấn ln lốn rt nhanh, xng s phn mt phỏt trin mnh cỏc em gỏi ang din quỏ trỡnh hon thin cỏc mỏnh ca xng chõu (cha ng chỳc nõng lm m sau ny) v kt thỳc vo tui 30-21 Bi vy, cn trỏnh cho cỏc em i giy, guc cao gút, trỏnh nhy quỏ cao I Phm Minh Hc, Nghiờn cu ngii v ngun nhõn {c i vo cụng nghip ho, hin i ho, NXB chớnh tri Quc gia, H Ni, 2001, tr 247 13 * - - * - nh n chỳc nõng sinh sn ca cỏc em Tu 12 n 15 tui, phn tõng thờm ca xng sng phỏt trin chm hn so vi nhp ln lờn v chỡu cao ca thõn th Dui 14 tui cũn c cỏc t sn hon ton gia cỏc t xng sng, ct sng d b cong, b VO ỳng, ngi, ng, mang vỏc vt nng khụng ng t th (S hng t th din nhiu nht tui 11 n 15) Do , cn hiu ý nhc nh gip cỏc em trỏnh nhng sai lch v ct sng Khuụn mt thiu niấn cng thay i s phỏt trin nhanh chng phn phớa trc ca hp xng s iu ny khin cho t l chung thõn th thiu nỡấn thay i so vi trờ nh v ó >ap xớ t l c trung cho ngi ln n cui tui thiu niờn, s phỏt trin th cht t mỳc ti a SphttrSicahcor S tõng lng cỏc bp tht v lc ca c bp din manh nht vo cui thi kỡ dy thỡ Cui tui thiu niấn, c th ca cỏc em ó rt khoe mnh (cỏc em trai iich tay, ỏ bng th hin sỳc mnh ca ca bp ) Tuy nhiờn, C th thiu niấn chng mt v cỏc em khụng lm vic lõu bn nh ngui ln Nấn ch ý iu t chỳc lao ng, luyn th thao, hot ng ngoi khoỏ cho cỏc em S phỏt trin h c ca thiu nỡấn trai v gỏi dỡn theo hai kiu khỏc nhau, c trung cho mói gii: Cỏc em trai cao nhanh, vai rng, c vai, bp tay, bp chõn phỏt trin mnh, to nấn s mnh m ca nam gii sau ny Cỏc em gỏi trũn trn dn, ngc n, xng chõu rng to nấn s mm mi, duyờn dỏng ca thiu n (Song quỏ trỡnh ny kt thc ngoi gii hn ca tui thiu nỡấn) Sphttr&iciiiUnờndinmkhngcõni: H c phỏt trin chm hn h xng Trong s phỏt trin ca h xng thỡ xng tay, xng chõn phỏt trin mnh nhng xng lng nguc phỏt trin chm hn S phỏt trin gia xng bn tay v cỏc xng t ngún tay khụng ong u S ci t b mỏy ng lm mt i s nhp nhng ca cỏc cỳ ng, lm thiu nỡấn lỳng tỳng, vng v, 14 nhõn qu Ngo i vi mt s HS, hot ng nhn thỳc chua trỳ thnh hot ng c lp, tớnh kiấn trỡ hc cũn yu Tự nhng c im trấn, giỏo vấn cn chỳ ý phỏt trin t tru tng cho HS THCS lm c s cho vic lnh hi khỏi nim khoa hc hc tp, hng dn cỏc em bin phỏp rốn luyn k nõng suy ngh c lp, c phờ phỏn e S phỏt trin tng ting v ngn ng Kh nng tuụng tuong HS THCS khỏ phong ph nhung cũn bay bng, thiu thc tin Ngụn ng ca HS THCS ang phỏt trin mnh, von tự tng lốn rừ rt Ngụn ng ca cỏc em phỳc hn, tự vng phong phỳ hn, tớnh hỡnh tng v trỡnh logic cht ch ngụn ng phỏt trin mỳc cao hn so vi nh ng Tuy nhấn ngụn ng ca HS THCS cng cũn hn ch: kh nõng dựng tự biu t ý ngh cũn hn ch, cỏc em cũn dựng tự chua chớnh sỏc, chua chỳ ý cỏch dn t theo cu truc ng phỏp cht ch; mt s em thớch dựng tự cu kỡ, bng by nhng sỏo rong ý mun bt chc ngi ln, hoc sỳ dngmt s thnh ng dung tc Hot ng 4: Tỡm hiu s phỏt trin nhõn cỏch ca hc sinh trung hc c s Da vo hiu bit v kinh nghim thc tin cụng tỏc dy hc v GD HS THCS, bn hóy vit suy ngh ca mỡnh thc hin mt s yấu cu sau: ệ Trỡnh by c im phỏt trin t ý thỳc ca HS THCS b N ấu nhng c im co bn s hỡnh thnh v phỏt trin o ỳc caHSTHCS * V s phỏt trin nhn thỳc o ỳc: 35 * V hnhvingx ca HS THCS c Hóy phõn tớch hin tng tõm lớ sau v rỳt nhng kt lun s phm cn thit: Trong bui sinh hot lúp, mt n sinh nhn xột v nhng uu im v khuyt im ca t minh mt cỏch rt nghiờm tỳc, chớn chn Th m nh c lỳc chớnh cụ bit suy ngh" ỏy li t vi cu em trai v vic phi mõm bỏt nhỡu hn" n mỳc cói om sũm, gin doi, nc mt chy vũng quanh Cũn cu HS cựng lp c lỳc hc hnh rt nghiấm tỳc, c bn no rỳ i bt ve thỡ kiấn quyt khụng i Th m c anh chng su ny' ch mc moi chic qun ui leo lờn chic xe p bỏnh ca cu tui p ly p ." Bn hóy i chii nhng ni ung va vit vi nhng thng tm u- yvtiu chnh nhngniungó vit THễNG TIN PHN HI S phỏt trin mnh m cựa t V thc a ngha ca t ý thc i vihcsmh tnmghccs S hỡnh thnh t ý thỳc l mt nhng c im c trung s phỏt trin nhõn cỏch ca thiu nỡấn Mỳc phỏt trin v cht ca t ý thỳc s nh hng n ton b i sng tõm lớ ca thiu nỡấn, n tớnh cht hot ng ca cỏc em cng nh vic hỡnh 36 thnh moi quan h ca thiu nấn vi nhng nguũi khỏc Trấn c s nhn thỳc v ỏnh giỏ c mỡnh, cỏc em mi c kh nõng iu khin, iu chnh hot ng ca bn thõn cho phự hp vi yấu cu khỏch quan, gi c v trớ xng ng xó hi, lp h c, nhm bn Khi vo tui thiu nấn, s t bin ca c th tui dy thỡ, trc hon cỏnh hc múi, c bit s phỏt trin cỏc quan h 3Q hi, s giao tp th m thiu nấn xut hin nhu cu quan tm n ni tm ca nnh, n nhng phm cht nhõn cỏch rỡấng, xut hin nhu cu t nh g, so sỏnh mỡnh vi ngi khỏc iu ny khin HS THCS mun xem xột li minh, muon t thỏi mi v mỡnh Cỏc em c nhu cu t khng nh mỡnh trc ngi ln, biu hin ch: cỏc em luụn ý thỳc rng, mỡnh c kh nõng t quyt, d c lp b Tnhn tỡicvbn ỡn Cu to mi c trung nhõn cỏch thiu nấn l s ny sinh cỏc em cm giỏc v s trng thnh, cỏm giỏc minh l ngui ln cm giỏc v s trng thnh l cm giỏc c ỏo ca la tui thiu nấn Nhng bin i v th cht, nhng bin i hot ng hc tp, nhng bin i v v th ca thiu niấn gia ỡnh, nh trng, xó hi ó tc ng n thiu nấn, lm cỏc em ny sinh nhn thỳc mi l nhn thỳc v s trng thnh ca bn thõn, xut hin cm gific nh ó ngu ụn" Cỏc em cm thy mỡnh khụng cũn l tre na Cỏc em cng cỏm thy mỡnh chua thc s l ngi ln nhng cỏc em sn sng muon tr thnh ngi ln HS THCS bt u phõn tớch c chu nh nhng c im v trng thỏi tõm lớ, phm cht tõm lớ, v tớnh cỏch ca minh, v th gii tnh thn nũi chung Cỏc em quan tõm n nhng xc cm mi, ch ý n kh nõng, nõng lc ca mỡnh, hỡnh thnh mt h thng cỏc nguyn vng, cỏc giỏ tr hng ti ngi ln, bt chc ngui ln v mi phung din HS THCS quan tõm nhiu n 37 vic tỡm hiu moi quan h gia ngui vi ngi (quan h nam n), n vic th nghim nhng rung cỏm mi, khao khỏt tỡnh bn mang ng c mi t khng nh minh nhm bn, th, mun uc bn bố yộu mn C Mc týthccaHStmnghccs Khụng phi ton b nhng phm cht nhõn cỏch u uc thiu nấn ý thỳc cựng mt lỳc Bc ớẫu, cỏc em nhn thỳc uc hnh v ca mỡnh Tip n l nhn thỳc cỏc phm cht o ỳc, tớnh cỏch v nõng lc cỏc phm v khỏc (trong hc lp: chu , kiấn trỡ ni n nhng phm cht th hin thỏi vi ngi khỏc: tỡnh thng, tỡnh bn, tớnh v tha, s õn cn, ci mụ ), tỡp n nhng phm cht th hin thỏi i vi bn thõn: khiờm tn, nghiờm khc hay khoe khoang, d dói Cui cựng mi l nhng phm cht phỳc tp, th hin mi quan h nhiu mt ca nhõn cỏch (tỡnh cỏm trỏch nhim, lng tõm, danh d ) Tỏnh giỏ cahcsmh tnmghccs Nhu cu nhn thỳc bn thõn ca HS THCS phỏt trin mnh Cỏc em c xu th c lp ỏnh giỏ bn thõn Nhng kh nõng t ỏnh giỏ ca HS THCS lai cha tng xng vi nhu cu Do , c th c mõu thun gia mỳc kỡ vng ca cỏc em vi thỏi ca nhng ngi xung quanh i vi cỏc em Nhỡn chung cỏc em thng t thy chua hi lũng v bn thõn Ban u ỏnh giỏ ca cỏc em cũn da vo ỏnh giỏ ca nhng ngi c uy tớn, gn gi vi cỏc em Dn dn, cỏc em s hỡnh thnh khuynh hng c lp phõn tớch v ỏnh giỏ bn thõn S t ỏnh giỏ ca HS THCS thng c xu hng cao hn hin thc, ngi ln li ỏnh giỏ thp kh nõng ca cỏc em Do c th dn ti quan h khụng thun li gia cỏc em vi ngui ln Thiu nấn rt nhy cm i vi s ỏnh giỏ ca ngui khỏc i vi s thnh cụng hay tht bi ca bn thõn Bi vy giỳp HS THCS phỏt trin kh nõng t ỏnh giỏ, ngui ln nấn ỏnh giỏ cụng bng cỏc em thy c nhng u, khuyt im ca minh, bit cỏch phn u v bit t ỏnh giỏ bn thõn phự hp 38 hn Kh nõng ỏnh giỏ nhng ngui khỏc cng phỏt trin mnh HS THCS Cỏc em thng ỏnh giỏ bn bố v ngui ln c v ni dung ln hỡnh thỳc Trong quan h vi bn, cỏc em rt quan lõm n vic ỏnh giỏ nhng phm cht nhõn cỏch ca ngi bn Cỏc em cng rt nhy cỏm quan sỏt, ỏnh giỏ ngi ln, c bit i vi chame, giỏo viờn S ỏnh giỏ ny thung c th hin mt cỏch kớn ỏo, mt kht khe Tuy nhiờn qua s ỏnh giỏ ngui khỏc, HS THCS c th tỡm uc hỡnh mu lớ tng phn u, noi theo ng lc thỳc y s phỏt trin t ý thỳc ca HS THCS: l nhu cu v v tri ca cỏc em gia ỡnh, xó hi, nhu cu muon chim c v tri nhm bn, mun c s tụn trng, yấu mn ca bn bố Tuy nhiấn t ỏnh giỏ ca HS THCS cũn c nhiuhn ch: - Cỏc em nhn thỳc v ỏnh giỏ c cỏc mu hỡnh nhõn cỏch xó hi nhng chua bit rốn luyn c c nhõn cỏch theo mu hỡnh - HS THCS c thỏi ỏnh giỏ hin thc khỏch quan rt thng thn, mnh m, chõn thnh v dt khoỏt nhng chua bit phõn tớch mt phỳc ca i sng, mt phỳc quan h xó hi Trong quỏ trỡnh cựng hot ng vi bn bố, vi th, s ỏnh giỏ ca ngi khỏc cựng vi kh nng thc s giỳp HS THCS thy uc s chua hon thin ca minh iu ny giỳp cỏc em phn u, rốn luyn t phỏt trin bn thõn theo mu hỡnh ó la chn e T giỏo dc cahc sinh tnmghccs Do kh nõng ỏnh giỏ v t ỏnh giỏ phỏt trin, HS THCS ó hỡnh thnh mt phm cht nhõn cỏch quan trng l s t giflo c nhng thiu nấn ln xut hin thỏi i vi s tin b ca bn thõn, thỏi kim tra bn thõn, cỏc em chua hi lũng nu chua thc hin c nhng nhim v, nhng k hoch ó t Cỏc em t tỏc ng n bn thõn, t giỏo dc ý chớ, t tỡm tũi nhng chun mc nht nh, t nhng mc ớch, nhim v c 39 th xõy dng mu hỡnh cho bn thõn hin ti v tng lai iu ny c ý nghớa ln lao cho, n thỳc ớtớy cỏc em bc vo mt giai on mi K tự tui HS THCS tr i, kh nõng t giỏo dc ca cỏc em phỏt trin, cỏc em khụng ch l khỏch th m cũn l chỳ th ca s giỏo dc N u c ng vấn khuyn khớch v hng dn thỡ t giỏo dc ca HS THCS s ho trỗr cho giỏo dc ca nh trung v gia ỡnh, lm cho giỏo dc c kt qu thc s S phỏt trin nhn thc o c v hónh vi ng H cựa hc sinh trung hc c s S hỡnh thnh nhn thỳc o ỳc núi chung v lnh hi tiờu chun ca hnh v o ỳc núi riấng l c im tõm lớ quan trng la tui thiu niấn Tui HS THCS l tui hỡnh thnh th gii quan, lớ tng, nim tin o ỳc, nhng phỏn oỏn giỏ tr tui HS THCS, s mụ rng cỏc quan h x hi, s phỏt trin ca t ý thỳc, o ỳc ca cỏc em uc phỏt trin manh Do trớ tu v t ý thỳc phỏt trin, HS THCS ó bit sỳ dng cỏc nguyấn tc riờng, cỏc quan im, sỏng kin liấng ch o hnh vi iu ny lm cho HS THCS khỏc hn HS tiu hc (HS nh chỳ yu hnh ng theo ch dn trc tip ca ngi ln) Trong s hỡnh thnh v phỏt trin o ỳc HS THCS thỡ tri thỳc o ỳc, tỡnh cỏm o ỳc, ngh lc cỏc em thay i nhiu so vi tre nh Cựng vi s phỏt trin ca t ý thỳc, vi nguyn vng lấn lm ngi ln, ý ca HS THCS c nhng thay i Cỏc phm cht ý ca cỏc em c phỏt trin mnh hn HS tiu hc (tớnh c lp, sỏng to, kiấn quyt dng cm ) HS THCS thng coi vic giỏo dc ý chớ, t tu duừng l mt nhim v quan trng ca bn thõn, c bit vi cỏc em nam Thiu nỡấn ỏnh giỏ cao cỏc phm cht ý chi nh kiờn cng, tnh thn vt khụ, kiờn trỡ Tuy nhỡấn, khụng phi lỳc no cỏc em cng hiu ng cỏc phm cht ý Mt s em ụi t thiu bỡnh tnh, thụ lo ỳng x vi ngui ln, vi bn bố (th hin hnh v, cỳ ch, ngụn ng ) Bi vy ngi ln cn giỳp cỏc em hiu rừ nhng phm 40 cht ý v nh hng rốn luyn, phn u theo nhng phn cht ý tớch cc tr thnh nhõn cỏch xó hi Trong giỏo dc o ỳc cho HS THCS, cn chỳ n s hỡnh thnh nhng c s o ỳc tui thiu niấn Nhỡn chung trỡnh nhn thỳc o ỳc ca HS THCS l cao Cỏc em hiu rừ nhng khỏi nim o ỳc nh tớnh trung thc, kiấn trỡ, dng cm, tớnh c lp Tuy nhỡấn, c mt s kinh nghim v khỏi nim o ỳc ca HS THCS c hỡnh thnh t phỏt ngoi s dn ca giỏo dc (do hiu khụng ng v cỏc s kin sỏch bỏo, phim nh hay xem sỏch bỏo, phim nh khụng phự hp vi la tui, hoc nh hng ca bn bố xu, nghin games, cỏc trũ choi bo lc ) Do cỏc em c th c nhng ng nhn, hiu bit phin din, khụng chớnh xỏc v mt s khỏi nim o ỳc, nhng phm cht riấng ca cỏ nhõn, vỡ th cỏc em ó phỏt trin nhng nột ĩấU cc tớnh cỏch Bi vy, cha m, giỏo vấn v nhng ngi lm cụng tỏc giỏo dc cn lu ý iu ny cụng tỏc giỏo dc o ỳc cho HSTHCS x lớ tỡnh huừng C hai HS THCS (em n v em nam) u ang tri nghiờm cm giỏc v s trng thnh ca bn thõn tui thiu nấn cm giỏc minh ó l ngi ln", cm giỏc v s trng thnh l cm giỏc c ỏo ca la tui thiu nấn v l cu to mi c trung nhõn cỏch thiu nấn Bi vy hnh v ỳng x ca cỏc em, lỳc th hin tớnh ngi ln, song c lỳc lai th hin tớnh trờ Khi trng, em n th hin tớnh ngi ln lt nừ t rt ớng n nhn xột vờ nhng u -m v ỡiuyt im ca t rrnh mt cch rt n^iiờm tc, chớn chn" Em HS nam cựng lp cng c lỳc hc hnh rt nghiờm tc, c bn no r i bt ve thỡ óờn quyt khụng ' Nhng v nh thỡ ỳng x ca hai HS trấn lai th hin tớnh tre 41 rừ rt nh c lue em HS n y li t vi cu em trai v vic phi mõm bỏt nhu hn n mỳc cói om sũm, gin doi, nc mt chy vũng quanh, cũn em HS nam mc du cao ln chng su vn" nhng thớch hnh x nh tre nh: c anh chng su vn" ny ch mc moi chic qun ui leo lấn chic XE p bỏnh ca cu tui p ly p " Tự õy, ta rỳt kt lun: HS THCS ang giai on chuyn tip tự th giúi tre th sang th gii ngi trng thnh Trong s phỏt trin, cỏc em luụn gp mõu thun c v th cht v tõm lớ, xó hi c bit s phỏt trin nhõn cỏch, lỳc thỡ cỏc em ó gn c nh ngi ln, c lỳc li ging vi tre Do , ngui ln, c bit cha m v giỏo vấn chỳ nhim nấn gn gi cỏc em, chia se, ng vấn, hng dn v un nn kp thũi cỏc em phỏt trin nhõn cỏch mt cỏch chun mc Hot ng 5: Tng kt Bn hóy chia se vi ng nghip thc hin mt s yờu cu sau: a Khỏi quỏt li cỏc vnv sinh lớ, tõm lớ ca HSTHCS Gii thớch ti mt s nh tõm lớ hc li cho rng la tui HS THCS l la tui kh giỏo dc Quan nim ca bn v ny nh th no? b 42 Da vo nhng c im th cht v tõm lớ ca la tui HS THCS, tan hóy chỳng minh la tui HS THCS l thi kỡ chuyn tự tre sang ngui ln Cho vớ d minh ho Bn hóy i chii nhng ni ung va vit vi nhng thng tm u- yhii rừ cimpht trin tm, snh ớla iiHS THCS c THễNG TIN PHN HI Túm tt vờ c im tõm, sinh lớ cựa hc sinh trung hc c s a V trớ, ýngha ca giai on phỏt trin tuỡhcsmh trung hc cos La tui HS THCS bao gm nhng em c tui tự 11 n 15 tui l nhng em ang theo hc tự lp n lp trng THCS La tui ny cũn gi l lỳa tui thiu nấn v n c mt v trớ c bit thũi kỡ phỏt trin ca tre em V tri c bit ny uc phõn ỏnh bng cỏc gi: thi kỡ quỏ ", tui kh bo", tui bt tr", tui khng hong" Nhng gi núi lấn tớnh phỳc v tm quan trng ca la tui ny quỏ trỡnh phỏt trin ca tre em õy l thũi kỡ chuyn tự thi th u sang tui trng thnh Nụi dung C bn v s khỏc bit lỳa tui HS THCS vi cỏc em la tui khỏc l s phỏt trin mnh m , thiu cõn i v cỏc mt tri tu, o ỳc S xut hin nhng yu t mi ca s trng thnh kt qu ca s bin i c th, ca s t ý thỳc, ca cỏc kiu giao vi ngui ln, vi bn bố, ca hot ng hc tp, hot ng xó hi Yu t u ca s phỏt trin nhõn cỏch la tui HS THCS l tớnh tớch cc 3Q hi mnh m ca cỏc em nhm lnh hi nhng giỏ to, nhng chun mc nht nh, nhm xõy dng nhng quan h tho ỏng vi ngui ln, vi bn ngang hng v cui cựng nhm vo bn thõn, thit k nhõn cỏch ca minh mt cỏch c lp Tuy nhiờn quỏ trinh hỡnh thnh cỏi mi thng kộo di v thũi gian v ph thucvo iukinsng, hot ng ca cỏc em Do 43 s phỏt trin lõm lớ la tui ny din khụng ng u v mi mt iu quyt nh s tn ti song song va tớnh tre con, vựa tớnh ngui ln" lỳa tui ny b S phỏt trin th cht ca hc sinh trimghccs S phỏt trin c th thiu nỡấn rt nhanh, mnh m, quyt lit nhng khụng cõn i, c bit xem xột nhng thay i v h thong thn kinh, lỡấn quan n nhn thỳc ca thiu nỡấn v s trng thnh v mt sinh dc, yu t quan trng nht ca s phỏt trin c th ca thiu nỡấn c S phỏt trin giao tip cahcsih tnmghccs Giao tip l hot ng chỳ o la tui HS THCS La tui ny c nhng thay i lt c bn giao tip ca cỏc em vi ngui ln v vi bn ngang hng Nột c trung giao tip ca HS THCS vi ngi ln l s ci t li kiu quan h gia ngi ln vi trờ em c tui nh ng, hỡnh thnh kiu quan h c trng ca tui thiu niấn v t c s cho vic thit lp quan h ca ngũi ln vi ngi ln cỏc giai on tip theo Trong giao tip vi ngi ln c th ny sinh nhng khũ khn, xung t thiu niờn chua sỏc nh y gia mong mun v v trớ v kh nng ca mỡnh Trong giao tip, thiu nỡấn nh hng n bn rt mnh m Giao tip vi bn chim v tri quan trng i sng v c ý ngha thit thc i vi s phỏt trin nhõn cỏch ca thiu niấn Khỏc vi giao tip vi ngi ln (thng dỡn s bt bỡnh ng), giao tip ca thiu nỡấn vi bn ngang hng l h thng bỡnh ang v mang c trung ca quan h xó hi gia cỏc cỏ nhõn c lp S phỏt trin nhn thc ca hc sinh trung hc c s c im c trung s phỏt trin cu trc nhn thỳc ca HS THCS l s hỡnh thnh v phỏt trin cỏc tri thc lớ lun, gn vi cỏc mnh Cỏc quỏ trỡnh nhn thỳc tri giỏc, chỳ ý, tri nh, t duy, tng tng HS THCS u phỏt trin mnh, c bit s phỏt trin ca t hỡnh tng v t tru tng 44 e S phỏt trin nhn dỏch hcsih tnmghc cos la tui HS THCS ang din s phỏt trin mnh m ca t thỳc, c bit ca t giỏo dc Bi vy k tự tui ny, cỏc em khụng nhng l khỏch th m cũn l chỳ th ca giỏo dc ng thi o ỳc ca HS THCS cng c phỏt trin mnh, c bit v nhn thỳc o ỳc v cỏc chun mc hnh v ỳng x Vón giỏo dc hc sinh trung hc c s xó hi hin i Giỏo dc HS THCS 3Q hi hin i l phc v khú khn Bi la tui thiu nấn l giai on c nhu bin i quan trng s phỏt trin i ngui c v th cht, mt xó hi v mt tõm lớ Mt khỏc iu kin sng, iu kin giỏo dc 3Q hi hin i cng c nhng thay i so vi 3Q hi truyn thng giỏo dc HS THCS t hiu qu, cn phi tinh n nhng thun li v kh khn ca la tui s phỏt trin V thun li, iu kin sng xó hi c nõng cao m hin ny' sỳc khoe ca thiu niấn uc tõng cng Hin tng gia tDC phỏt trin ngi thng ni vo la tui ny nấn s dy thỡ n súm hn v cỏc em c uc c th khoe mnh, sỳc lc di õy l c s cho s phỏt trin trớ tu v phỏt trin nhõn cỏch ca thiu niờn Mt khỏc bc vo th k XXI, bựng n ca khoa hc cụng nghộ m lng thụng tin, tri thỳc n vi cỏc em rt phong phỳ ng thi s moi gia ỡnh ch c ớt nấn cha m d c iukin chm súc cỏc em (c v thi gian, v kinh t, c bit l nhng iu kin giỏo dc ton din nhõn cỏch cỏc em) Xó hi, nh trung v gia ỡnh u rt quan tõm n s phỏt trin ca tre em núi chung v HS THCS núi rấng S kt hp giỏo dc gia nh trng, gia ỡnh v xó hi ó giỳp cho cỏc em c c c hi, iu kin giỏo dc ton din hn (ngay c vi nhng em c hon cỏnh kh khn) V khũ khn, gia tc phỏt trin m s dy thỡ ca thiu nấn n sm hn C th cỏc em phỏt trin mnh m nhng mỳc trng thnh v só hi v tõm lớ li dn chõm hn iu ny nh hng n vic giỏo dc HS THCS.Vic dy this ụm cựng nh 45 hng n hot dng hc ca cỏc em, lm cỏc em b phõn tn hc c nhng rung cm mi, quan h mi vi bn khỏc gii Do ni dung hc ngy cng m rng, quỏ ti nấn HS THCS chỳ yu bn hc (hc lp chớnh khoỏ, hc thờm ), ớt c nhng nghớa v v trỏch nhim khỏc vi gia ỡnh Hn na nhng lp cui cp (lp 9) c th xut hin thỏi phõn hỏ rt rừ hc dn ti vic hc lch, to nấn s thiu ton din hiu bit, nhn thỳc ca cỏc em Kh khn c bn ca la tui HS THCS l xõy dung moi quan h gia ngi ln vi cỏc em cho n tho v xõy dng quan h lnh mnh, sỏng vi bn, c bit vi bn khỏc gii Ngo vic lnh hi tri thỳc trng THCS v nhn s giỏo dc ca nh trng, ca gia ỡnh, HS THCS cũn c th tỡm kim nhu thụng tin khỏc tự bn bố, tự sỏch bỏo, phim nh ngoi lung Nu nhn nhng thụng tin khụng lnh mnh, khụng phự hp vi la tui, cỏc em c th b nh hng v cỏch ngh, v loi sng; hỡnh thnh nhng nột nhõn cỏch khụng phự hp vi chun mc xó hi, khụng phự hp vi yờu cu ngi ln t cho cỏc em Mt sừ lu V cụng tỏc giỏo dc hc sinh trung hc c s - Nh trung v gia ỡnh nấn gn gi, chia se vi HS; trỏnh cỏc em thu nhn nhng thụng tin ngoi lung; trỏnh tỡnh trng phõn hoỏ thỏi i vimũn hc, hc lch cỏc em c uc s hiu bit ton din, phong ph - Cn giỳp HS THCS hiu c cỏc khỏi nim o ỳc mt cỏch chớnh sỏc, khc phc nhng quan im khụng ng cỏc em - Nh trng cn t chỳc nhng hot ng th lnh mnh, phong phỳ HS THCS c tham gia v c uc nhng kinh nghim o ỳc ng n, hiu rừ cỏc chun mc o c v thc hin nghiờm tỳc theo cỏc chun mc , cỏc em c uc s phỏt trin nhõn cỏch ton din - Ngui ln (cha m, thy cụ giỏo) cn tụn trng tớnh t lp ca HS THCS v dn, giỳp cỏc em xõy dng c moi quan 46 - - - - - h ng mc, tớch cc vi ngi ln v mi quan h sỏng, lnh mnh vi bn bố c th thnh lp phũng tõm lớ hc ng trng hoc cm trng (theo phung chõm Nh nuc v nhõn dõn cựng chm lo cho s nghip giỏo dc) HS THCS uc s tru giỳp thng xuyờn v tõm lớ v nhng kh khn ca la tui Túm li: La tui HS THCS c mt v trớ c bit thi kỡ phỏt trin ca tre em V trớ c bit ny c phõn ỏnh bng cỏc gi: thi kỡ quỏ ", tui kh bo", tui bt tr", tui khng hong" Nhng gi núi lấn tớnh phỳc v tm quan trng ca lỳa tui ny quỏ trỡnh phỏt trin ca tre em õy l thi kỡ chuyn tự thi th u sang tui trng thnh N ụi dung c bn v s khỏc bit la tui HS THCS vi cỏc em la tui khỏc l s phỏt trin mnh m, thiu cõn i v cỏc mt tri tu, o ỳc S xut hin nhng yu t mi ca s trng thnh kt qu ca s bin i c th; ca s t ý thỳc; ca cỏc kiu giao vi ngi ln, vi bn bố; ca hot ng hc lp, hot ng xó hi Yu t ớẫu ca s phỏt trin nhõn cỏch la tui HS THCS l tớnh tớch cc xó hi manh m ca cỏc em nhm lnh hi nhng giỏ tr, nhng chun mc nht nh, nhm xõy dung nhng quan h tho ỏng vi ngui ln, vi bn ngang hng v cui cựng nhm vo bn thõn, thit k nhõn cỏch ca minh mt cỏch c lp Quỏ trỡnh hỡnh thnh cỏi mi thng kộo di v thũi gian v ph thuc vo iu kin sng, hot ng ca cỏc em Do , s phỏt trin tõm lớ la tui ny dn khụng ng u v mi mt iu quyt nh s tn ti song song va tớnh tre con, vựa tớnh ngi ln" lỳa tui ny C th chỳng minh cỏc lp lun trờn qua s phỏt trin th cht ca HS THCS (nhanh, mnh m, quyt lit nhng khụng cõn i, xut hin yu t mi ca s trng thnh nh h sinh d c h o c qua s phỏt trin giao tip ca HS THCS vi ngui ln (Nột c trung giao tip ca HS THCS vi ngi ln l s ci tD li kiu quan h gia ngui ln vi tre em c tui nhi ng, hỡnh thnh kiu quan h c trung ca tui thiu nấn v t c s cho vic thit lp quan h ca 47 ngi ln vi ngi ln cỏc giai on theo ) qua giao vi bn hay qua s phỏt trin mnh m catýthỳc, ca o ỳc v hnh v ỳng x HS THCS (o D TI LIU THAM KHO Dng Diu Hoa- Nguyờnnh Tuyt - Nguyờn K Ho - Phan Trng Ng - o Th Hanh Phc, Giflo trỡnh Tm ớhcpht trin, NXB i hc S phm H Ni, 2000 V.A Cruchetdó, Nhng c s ca tm hc s phm, NXB Giỏo dc, H Ni, 1900 I.x Con, Tõm ớhc nh bn ca tui tr, NXB Thanh niấn, H Ni, 1902 A.v Petrovxki, Tõmớhca tui v tm hc s phm, NXB Giỏo dc, H Ni, 1902 Nguyn Vn ng, Tõm hc pht trii, NXB Chớnh tr Quc gia, H Ni, 2003 Lấ Vn Hng (Chỳ biấn), Tõm hc a il v tm hc s phm, NXB Giỏo dc, H Ni, 1990 Eva skoe, Allna von der Lippe, Personality development m adolescence: A CXSSnational and fố span perspective Ed Routledge, 1990 S Gerald R Adams - Michael D Bexaonsky, MackweU himdboo k of adolescence, Ed Blackwell Publishing Ltd, 2003 John Darey, Maureen Kenny, Adolescent Development, Ed Brown & Benchmark, 2001 10 Moshman, David, Adolescent psycho logical development rationality, morality, and, isntity, Ed Lawrence Erlbaum Assĩciaties, Inc., 2005 11 Raymond R Corrado, Ronald Roesch, Stephen D Hart, Jozef K Gienowski, Jazef K Gierowski, Multi - Pm bem Vioierif You i,A Foundation pr Comparative Research on Needs, 48 Interventions and Outcomes, Ed IOS press, 2002 William Damon, Richard M Lerner, chd and Adolescent Development, Ed John Wiley & sons, Inc, 200S 12 49 ... trin tõm, sinh lớ ca HS THCS ging dy, giỏo dc HS Module ny gm cỏc ni dung sau: - Khỏi quỏt v giai on phỏt trin ca la tui HSTHCS - Hot ng giao tip ca HS THCS - Phỏt trin nhn thỳc ca HS THCS - Phỏt... V trớ, ý ngha cựa giai on tui hc sinh trung hc c s s phỏttrin ngi La tui HS THCS bao gm nhng em c tui tự 11 - 15 tui l nhng em ang theo hc tự lp n lp trng THCS La tui ny cũn gi l lỳa tui thiu... (nọm 19 96)I, HS th h hin ti cao hn th h 19 75 trung bỡnh cm nam v 7,7cm n; v cõn nng tõng 6,2kg nam v 3,3kg n Chiu cao trung bỡnh ca thiu nấn 15 tui Vit Nam: Nm 19 75: nanù 14 6,2cm; n: 14 3,4cm