HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM TẠ TUYẾT THÁI NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CHUYỂN ĐỔI ĐẤT NÔNG NGHIỆP SANG ĐẤT CÔNG NGHIỆP ĐẾN SỬ DỤNG ĐẤT VÀ KINH TẾ NÔNG HỘ Ở HUYỆN MỸ HÀO, TỈNH HƯNG YÊN Chuyên ngành: Quản lý đất đai Mã Số: 62 85 01 03 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Xuân Thành TS Nguyễn Đình Bồng NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu riêng tôi, kết nghiên cứu trình bày luận án trung thực, khách quan chưa dùng để bảo vệ học vị Tôi xin cam đoan giúp đỡ cho việc thực luận án cảm ơn, thông tin trích dẫn luận án rõ nguồn gốc Hà Nội, ngày tháng năm 2016 Tác giả luận án Tạ Tuyết Thái i LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận án này, xin trân trọng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới tập thể, cá nhân: - PGS.TS Nguyễn Xuân Thành, Học viện Nông nghiệp Việt Nam; TS Nguyễn Đình Bồng, Hội Khoa học Đất Việt Nam tận tình hướng dẫn, giúp đỡ thực hoàn thành luận án này; - Ban Giám đốc Học viện, Ban Quản lý đào tạo - Học viện Nông nghiệp Việt Nam thầy cô giáo Khoa Quản lý đất đai, Khoa Môi trường Bộ môn Trắc địa đồ góp ý kiến tạo điều kiện giúp đỡ suốt thời gian thực hoàn thành luận án này; - Lãnh đạo Sở Tài nguyên & Môi trường, phòng chức UBND tỉnh Hưng Yên Lãnh đạo UBND, phòng ban chức huyện Mỹ Hào nông hộ, trang trại địa bàn huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho trình nghiên cứu, thực luận án địa phương; - Chồng gia đình đầu tư, hỗ trợ, gánh vác công việc cho suốt năm học tập thực luận án; - Cơ quan đồng nghiệp tạo điều kiện giúp đỡ, cổ vũ động viên suốt trình học tập, nghiên cứu Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2016 Tác giả luận án Tạ Tuyết Thái ii MỤC LỤC Trang Lời cam đoan i Lời cảm ơn ii Mục lục iii Danh mục chữ viết tắt vii Danh mục bảng viii Danh mục hình xi Trích yếu luận án xii Thesis abstract xiv Phần Mở đầu 1.1 Tính cấp thiết đề tài 1.2 Mục tiêu đề tài 1.3 Phạm vi nghiên cứu 1.3.1 Đối tượng nghiên cứu 1.3.2 Thời gian không gian nghiên cứu 1.4 Những đóng góp đề tài 1.5 Ý nghĩa khoa học thực tiễn đề tài 1.5.1 Ý nghĩa khoa học 1.5.2 Ý nghĩa thực tiễn Phần Tổng quan tài liệu 2.1 Cơ sở lý luận chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất công nghiệp 2.1.1 Đất sử dụng đất 2.1.2 Cơ sở lý luận sử dụng đất nông nghiệp 2.1.3 Cơ sở lý luận chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất công nghiệp 14 2.2 Cơ sở lý luận kinh tế nông hộ 17 2.2.1 Khái niệm nông hộ 17 2.2.2 Kinh tế nông hộ 18 2.2.3 Lao động việc làm 20 2.3 Chính sách chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất công nghiệp số nước khu vực tổ chức quốc tế 22 iii 2.3.1 Chính sách chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất công nghiệp số nước khu vực 22 2.3.2 Chính sách chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất công nghiệp tổ chức quốc tế 27 2.3.3 Bài học kinh nghiệm Việt Nam 28 2.4 Chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất công nghiệp Việt Nam 29 2.4.1 Tình hình chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất công nghiệp Việt Nam 29 2.4.2 Ảnh hưởng việc chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất công nghiệp đến kinh tế, xã hội, môi trường 31 2.5 Tình hình nghiên cứu chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất công nghiệp giới Việt Nam 35 2.5.1 Tình hình nghiên cứu chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất công nghiệp giới 35 2.5.2 Các công trình nghiên cứu chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất công nghiệp Việt Nam 35 2.6 Định hướng nghiên cứu 37 Phần Vật liệu Phương pháp nghiên cứu 39 3.1 Địa điểm nghiên cứu 39 3.2 Thời gian nghiên cứu 39 3.3 Đối tượng/vật liệu nghiên cứu 39 3.4 Nội dung nghiên cứu 39 3.4.1 Đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội huyện Mỹ Hào 39 3.4.2 Thực trạng chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất công nghiệp huyện Mỹ Hào tỉnh Hưng Yên, giai đoạn 2005 - 2012 39 3.4.3 Ảnh hưởng chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất công nghiệp đến kinh tế xã hội môi trường xã nghiên cứu 40 3.4.4 Ảnh hưởng chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất công nghiệp đến sử dụng đất nông nghiệp huyện Mỹ Hào tỉnh Hưng Yên, giai đoạn 2005 - 2012 40 3.4.5 Đề xuất giải pháp phát triển sản xuất nông nghiệp bình ổn kinh tế nông hộ sau chuyển đổi phần diện tích đất nông nghiệp sang đất công nghiệp 41 3.5 iv Phương pháp nghiên cứu 41 3.5.1 Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp 41 3.5.2 Phương pháp chọn điểm nghiên cứu 41 3.5.3 Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp 42 3.5.4 Phương pháp đánh giá hiệu sử dụng đất nông nghiệp 43 3.5.5 Phương pháp xử lý số liệu 46 3.5.6 Phương pháp so sánh 47 3.5.7 Phương pháp đánh giá ảnh hưởng 47 Phần Kết Thảo luận 48 4.1 Đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội huyện Mỹ Hào 48 4.1.1 Điều kiện tự nhiên huyện Mỹ Hào 48 4.1.2 Điều kiện kinh tế xã hội huyện Mỹ Hào 54 4.2 Thực trạng chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất công nghiệp huyện Mỹ Hào tỉnh Hưng Yên, giai đoạn 2005 - 2012 60 4.2.1 Biến động diện tích đất đai huyện Mỹ Hào, giai đoạn 2005 - 2012 60 4.2.2 Biến động diện tích đất công nghiệp huyện Mỹ Hào, giai đoạn 2005 - 2012 61 4.2.3 Biến động diện tích đất nông nghiệp huyện Mỹ Hào giai đoạn 2005 - 2012 63 4.2.4 Thực trạng chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất công nghiệp huyện Mỹ Hào, giai đoạn 2005 - 2012 64 4.2.5 Ảnh hưởng chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất công nghiệp đến cấu lao động theo ngành huyện Mỹ Hào giai đoạn 2005 - 2012 67 4.3 Ảnh hưởng chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất công nghiệp đến kinh tế xã hội môi trường xã nghiên cứu 69 4.3.1 Cơ cấu kinh tế lao động xã nghiên cứu 69 4.3.2 Phương thức sử dụng nguồn tiền bồi thường, hỗ trợ từ thu hồi đất nông nghiệp chuyển sang đất công nghiệp 69 4.3.3 So sánh bình quân diện tích đất nông nghiệp mức độ đầu tư vốn vào sản xuất nông nghiệp nông hộ địa bàn nghiên cứu 71 4.3.4 Đầu tư cho đào tạo nghề chuyển đổi nghề nghiệp nông hộ bị thu hồi đất nông nghiệp chuyển sang đất công nghiệp 73 4.3.5 Đánh giá nông hộ kinh tế - xã hội cảnh quan môi trường sau chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất công nghiệp huyện Mỹ Hào năm 2012 76 v 4.4 Ảnh hưởng chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất công nghiệp đến sử dụng đất nông nghiệp huyện Mỹ Hào tỉnh Hưng Yên, giai đoạn 2005 - 2012 79 4.4.1 Biến động diện tích loại hình sử dụng đất nông nghiệp huyện Mỹ Hào, giai đoạn 2005 - 2012 79 4.4.2 Hiệu sử dụng đất nông nghiệp huyện Mỹ Hào, giai đoạn 2005 - 2012 82 4.4.3 Đánh giá hiệu mô hình sử dụng đất nông nghiệp để đề xuất cho huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên 94 4.4.4 Đề xuất mô hình sử dụng đất nông nghiệp tương lai huyện Mỹ Hào 109 4.5 Đề xuất giải pháp phát triển sản xuất nông nghiệp bình ổn kinh tế nông hộ sau chuyển đổi phần diện tích đất nông nghiệp sang đất công nghiệp 113 4.5.1 Giải pháp chuyển hướng nghề nghiệp đào tạo nghề 113 4.5.2 Giải pháp tập trung thâm canh sản xuất sản phẩm hàng hóa 116 4.5.3 Giải pháp ưu tiên đầu tư vốn cho sản xuất nông nghiệp 117 4.5.4 Giải pháp khoa học kỹ thuật 118 4.5.5 Giải pháp quản lý đất đai 120 Phần Kết luận Kiến nghị 121 5.1 Kết luận 121 5.2 Kiến nghị 121 Danh mục công trình công bố có liên quan đến luận án 123 Tài liệu tham khảo 124 Phụ lục 130 vi DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nghĩa tiếng Việt CCN Cụm công nghiệp CN Công nghiệp CNH Công nghiệp hóa CNH - HĐH Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa CPTG Chi phí trung gian FAO Tổ chức Nông Lương giới (Food and Agriculture Organization) FDI Đầu tư trực tiếp nước (Foreign Direct Investment) GD&ĐT Giáo dục đào tạo GDP Tổng sản phẩm quốc nội (Gross Domestic Product) GTGT Giá trị gia tăng GTSX Giá trị sản xuất HQĐV Hiệu đồng vốn IDB Ngân hàng phát triển liên Mỹ (Inter American Development Bank) ILO Tổ Chức Lao Động Quốc Tế (International Labor Organization) KCN Khu công nghiệp KCX Khu chế xuất KDC Khu dân cư LĐTB-XH Lao động Thương Binh Xã hội LUT Loại hình sử dụng đất (Land Use Types) NN Nông nghiệp NN&PTNT Bộ Nông nghiệp Phát triển nông thôn QL Quốc lộ SXNN Sản xuất nông nghiệp TP Thành phố TTCN Tiểu thủ công nghiệp UBND Ủy ban nhân dân vii DANH MỤC BẢNG TT 3.1 Tên bảng Trang Phân bổ phiếu điều tra theo tỷ lệ % diện tích số hộ bị thu hồi đất nông nghiệp chuyển sang đất công nghiệp xã nghiên cứu 42 3.2 Phân cấp tiêu đánh giá hiệu kinh tế 45 3.3 Phân cấp tiêu đánh giá hiệu xã hội 46 3.4 Phân cấp tiêu đánh giá hiệu môi trường 46 3.5 Các tiêu phân tích đất 44 4.1 Thời tiết khí hậu huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên 50 4.2 Nhóm đất huyện Mỹ Hào 51 4.3 Cơ cấu GDP huyện Mỹ Hào giai đoạn 2005 - 2012 55 4.4 Một số tiêu bình quân kinh tế, xã hội huyện Mỹ Hào 56 4.5 Diện tích dân số huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên năm 2012 58 4.6 Biến động đất đai huyện Mỹ Hào, giai đoạn 2005 - 2012 61 4.7 Biến động đất công nghiệp nhóm đất sản xuất kinh doanh phi nông nghiệp huyện Mỹ Hào, giai đoạn 2005 - 2012 62 4.8 Biến động diện tích đất khu công nghiệp huyện Mỹ Hào, giai đoạn 2005 -2012 62 4.9 Biến động diện tích đất nông nghiệp huyện Mỹ Hào, giai đoạn 2005 - 2012 64 4.10 Diện tích đất nông nghiệp chuyển sang đất công nghiệp địa bàn huyện Mỹ Hào giai đoạn 2005 - 2012 65 4.11 Số hộ bị thu hồi đất nông nghiệp chuyển sang đất công nghiệp địa bàn toàn huyện Mỹ Hào, giai đoạn 2005 - 2012 66 4.12 Tổng số lao động theo ngành huyện Mỹ Hào, giai đoạn 2005 – 2012 68 4.13 Đặc điểm kinh tế, xã hội xã nghiên cứu năm 2012 69 4.14 Phương thức sử dụng tiền bồi thường, hỗ trợ từ thu hồi đất nông nghiệp chuyển sang đất công nghiệp 70 4.15 So sánh bình quân diện tích đất nông nghiệp theo nhóm nông hộ 71 4.16 Đánh giá nông hộ mức độ đầu tư vốn vào sản xuất nông nghiệp địa bàn nghiên cứu 72 viii 4.17 So sánh mức độ đầu tư cho đào tạo nghề nông hộ trước sau thu hồi đất nông nghiệp chuyển sang đất công nghiệp 74 4.18 Đánh giá người dân hội tìm việc làm trước sau chuyển đất nông nghiệp sang đất công nghiệp 74 4.19 Tỷ lệ chuyển đổi nghề nghiệp, việc làm sau chuyển diện tích đất nông nghiệp sang đất công nghiệp 75 4.20 Kết đào tạo nghề giải việc làm huyện Mỹ Hào, giai đoạn 2005 - 2012 76 4.21 So sánh tỷ lệ thu nhập nông hộ từ ngành nghề trước sau chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất công nghiệp địa bàn nghiên cứu 77 4.22 Đánh giá nông hộ mức sống trước sau chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất công nghiệp 77 4.23 Đánh giá nông hộ sở hạ tầng, xã hội, môi trường sau chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất công nghiệp địa bàn huyện Mỹ Hào 78 4.24 Biến động diện tích loại hình sử dụng đất nông nghiệp huyện Mỹ Hào năm 2005 2012 80 4.25 So sánh diện tích loại hình kiểu sử dụng đất nông nghiệp huyện Mỹ Hào năm 2005 2012 81 4.26 Giá trị sản xuất số trồng huyện Mỹ Hào năm 2005, 2012 (giá thành quy thời điểm năm 2010) 83 4.27 Hiệu kinh tế xã hội kiểu sử dụng đất huyện Mỹ Hào năm 2005 84 4.28 Hiệu kinh tế xã hội kiểu sử dụng đất huyện Mỹ Hào năm 2012 85 4.29 So sánh hiệu kinh tế loại hình sử dụng đất nông nghiệp huyện Mỹ Hào năm 2005 2012 86 4.30 Hiệu xã hội loại hình sử dụng đất huyện Mỹ Hào năm 2005 2012 88 4.31 Hiệu môi trường loại hình sử dụng đất nông nghiệp huyện Mỹ Hào năm 2005 2012 91 4.32 Tổng hợp hiệu theo loại hình sử dụng đất nông nghiệp huyện Mỹ Hào năm 2005 93 4.33 Tổng hợp hiệu theo loại hình sử dụng đất nông nghiệp huyện Mỹ Hào năm 2012 93 ix 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 ... sang đất công nghiệp đến kinh tế xã hội môi trường xã nghiên cứu 40 3.4.4 Ảnh hưởng chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất công nghiệp đến sử dụng đất nông nghiệp huyện Mỹ Hào tỉnh Hưng Yên, ... nghiệp sang đất công nghiệp Phương pháp nghiên cứu - Nội dung nghiên cứu: Thực trạng chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất công nghiệp; Ảnh hưởng việc chuyển đổi đến sử dụng đất nông nghiệp kinh tế hộ. .. giá nông hộ kinh tế - xã hội cảnh quan môi trường sau chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất công nghiệp huyện Mỹ Hào năm 2012 76 v 4.4 Ảnh hưởng chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất công