HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM NGUYỄN THÙY LIÊN ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP HUYỆN PHÙ CỪ, TỈNH HƯNG YÊN Chuyên ngành: Quản lý đất đai Mã số: 60 85 01 03 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Trần Văn Chính NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu riêng tôi, kết nghiên cứu trình bày luận văn trung thực, khách quan chưa dùng để bảo vệ lấy học vị Tôi xin cam đoan giúp đỡ cho việc thực luận văn cám ơn, thông tin trích dẫn luận văn rõ nguồn gốc Hà Nội, ngày tháng năm 2016 Tác giả luận văn Nguyễn Thùy Liên i LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu hoàn thành luận văn, nhận hướng dẫn, bảo tận tình thầy cô giáo, giúp đỡ, động viên bạn bè, đồng nghiệp gia đình Nhân dịp hoàn thành luận văn, cho phép bày tỏ lòng kính trọng biết ơn sâu sắc tới PGS TS Trần Văn Chính tận tình hướng dẫn, dành nhiều công sức, thời gian tạo điều kiện cho suốt trình học tập thực đề tài Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo, Bộ môn Trắc địa Bản đồ, Khoa Quản lý Đất đai - Học viện Nông nghiệp Việt Nam tận tình giúp đỡ trình học tập, thực đề tài hoàn thành luận văn Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, cán viên chức UBND huyện Phù Cừ giúp đỡ tạo điều kiện cho suốt trình thực đề tài Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ mặt, động viên khuyến khích hoàn thành luận văn./ Hà Nội, ngày tháng năm 2016 Tác giả luận văn Nguyễn Thùy Liên ii MỤC LỤC Lời cam đoan i Lời cảm ơn ii Mục lục iii Danh mục chữ viết tắt v Danh mục bảng vi Danh mục hình vi Trích yếu luận văn .vii Thesis abstract .xii Phần Mở đầu 1.1 Tính cấp thiết đề tài 1.2 Mục tiêu nghiên cứu 1.3 Phạm vi nghiên cứu 1.4 Những đóng góp mới, ý nghĩa khoa học thực tiễn Phần Tổng quan tài liệu 2.1 Đất nông nghiệp quan điểm sử dụng đất nông nghiệp 2.1.1 Khái quát đất nông nghiệp 2.1.2 Vai trò đất nông nghiệp 2.1.3 Nguyên tắc sử dụng đất nông nghiệp 2.1.4 Quan điểm sử dụng đất nông nghiệp 10 2.1.5 Sử dụng đất nông nghiệp giới Việt Nam 11 2.2 Hiệu sử dụng đất nông nghiệp 14 2.2.1 Khái quát hiệu sử dụng đất nông nghiệp 14 2.2.2 Những công trình nghiên cứu hiệu sử dụng đất nông nghiệp 18 2.2.3 Tình hình sử dụng đất nông nghiệp địa bàn tỉnh Hưng Yên 23 2.3 Đánh giá chung vấn đề nghiên cứu 24 Phần Nội dung phương pháp nghiên cứu 26 3.1 Địa điểm nghiên cứu 26 3.2 Thời gian nghiên cứu 26 3.3 Đối tượng nghiên cứu 26 3.4 Nội dung nghiên cứu 26 3.4.1 Đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội có ảnh hưởng tới sử dụng đất nông nghiệp huyện Phù Cừ 26 3.4.2 Đánh giá trạng sử dụng đất nông nghiệp huyện Phù Cừ 26 3.4.3 Đánh giá hiệu sử dụng đất nông nghiệp huyện Phù Cừ 26 iii 3.4.4 Đề xuất loại hình sử dụng đất nông nghiệp huyện Phù Cừ đến năm 2020 26 3.4.5 Đề xuất loại hình sử dụng đất nông nghiệp huyện Phù Cừ đến năm 2020 26 3.4.6 Đề xuất giải pháp nâng cao hiệu sử dụng đất nông nghiệp địa bàn huyện Phù Cừ 26 3.5 Phương pháp nghiên cứu 26 3.5.1 Phương pháp thu thập số liệu 26 3.5.2 Phương pháp xử lý số liệu 27 3.5.3 Phương pháp chọn điểm để nghiên cứu 27 3.5.4 Các tiêu dung để đánh giá hiệu sử dụng đất 27 Phần Kết thảo luận 31 4.1 Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội 31 4.1.1 Điều kiện tự nhiên 31 4.1.2 Thực trạng phát triển kinh tế - xã hội 35 4.1.3 Đánh giá chung điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, môi trường 39 4.2 Hiện trạng sử dụng đất huyện Phù Cừ, tỉnh Hưng Yên 40 4.2.1 Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp huyện Phù Cừ năm 2015 40 4.2.2 Hiện trạng loại hình sử dụng đất nông nghiệp 42 4.3 Đánh giá hiệu sử dụng đất nông nghiệp huyện Phù Cừ 44 4.3.1 Hiệu kinh tế 44 4.3.2 Hiệu xã hội 49 4.3.3 Hiệu môi trường 53 4.3.4 Đánh giá hiệu sử dụng đất tổng hợp tiểu vùng 61 4.4 Định hướng sử dụng đất nông nghiệp huyện Phù Cừ, tỉnh Hưng Yên 63 4.4.1 Cơ sở định hướng 63 4.4.2 Đề xuất loại sử dụng đất nông nghiệp huyện Phù Cừ 64 4.5 Các giải pháp nâng cao hiệu sử dụng đất nông nghiệp 67 4.5.1 Giải pháp kinh tế - kỹ thuật 67 4.5.2 Giải pháp đất đai 67 4.5.3 Giải pháp môi trường 68 4.5.4 Giải pháp khác 68 Phần Kết luận kiến nghị 69 5.1 Kết luận 69 5.2 Kiến nghị 70 Tài liệu tham khảo 71 Phụ lục 73 iv DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nghĩa tiếng việt BVTV Bảo vệ thực vật C Cao CP Chi phí CPTG Chi phí trung gian DT Diện tích ĐVT Đơn vị tính FAO Tổ chức Nông nghiệp lương thực giới GDP Tổng giá trị sản phẩm GTGT Giá trị gia tăng GTNC Giá trị ngày công GTSX Giá trị sản xuất HQĐV Hiệu đồng vốn LĐ Lao động LM Lúa mùa LUT Loại sử dụng đất LX Lúa xuân PRA Phương pháp đánh giá nông thôn có tham gia người dân T Thấp TB Trung bình TNT Thu nhập UBND Uỷ ban nhân dân v DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1 Diện tích, cấu đất đai tỉnh Hưng Yên 23 Bảng 3.1 Phân cấp tiêu đánh giá hiệu kinh tế 28 Bảng 3.2 Phân cấp tiêu đánh giá hiệu xã hội 29 Bảng 3.3 Phân cấp tiêu đánh giá hiệu môi trường 30 Bảng 3.4 Phân cấp đánh giá hiệu sử dụng đất .30 Bảng 4.1 Một số tiêu khí hậu huyện Phù Cừ 2015 32 Bảng 4.2 Các loại đất huyện Phù Cừ 34 Bảng 4.3 Cơ cấu kinh tế huyện Phù Cừ .35 Bảng 4.4 Giá trị sản xuất lĩnh vực kinh tế nông nghiệp .36 Bảng 4.5 Dân số huyện Phù Cừ qua năm 38 Bảng 4.6 Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp huyện Phù Cừ năm 2015 .41 Bảng 4.7 Diện tích, suất, sản lượng số trồng năm 2015 42 Bảng 4.8 Hiện trạng LUT huyện Phù Cừ năm 2015 .43 Bảng 4.9 Hiệu kinh tế số trồng tiểu vùng 45 Bảng 4.10 Hiệu kinh tế LUT tiểu vùng 46 Bảng 4.11 Hiệu kinh tế số trồng tiểu vùng 47 Bảng 4.12 Hiệu kinh tế LUT tiểu vùng 48 Bảng 4.13 Hiệu xã hội LUT tiểu vùng .50 Bảng 4.14 Hiệu xã hội sử dụng đất tiểu vùng .52 Bảng 4.15 Lượng phân bón loại Phù Cừ 54 Bảng 4.16 Đánh giá hiệu qua lượng phân bón sử dụng LUT .56 Bảng 4.17 Các loại thuốc BVTV sử dụng thực tế Phù Cừ 58 Bảng 4.18 Đánh giá lượng sử dụng thuốc BVTV LUT 59 Bảng 4.19 Hiệu khả cải tạo đất LUT .60 Bảng 4.20 Hiệu môi trường LUT địa bàn huyện Phù Cừ 61 Bảng 4.21 Tổng hợp hiệu sử dụng đất LUT huyện Phừ Cừ 62 Bảng 4.22 Diện tích loại hình sử dụng đất huyện Phù Cừ giai đoạn 2015-2020 65 DANH MỤC HÌNH Hình 4.1 Hiện trạng sử dụng đất huyện Phù Cừ năm 2015 40 vi TRÍCH YẾU LUẬN VĂN Tác giả: Nguyễn Thùy Liên Tên luận văn: “Đánh giá hiệu sử dụng đất nông nghiệp huyện Phù Cừ, tỉnh Hưng Yên” Chuyên ngành: Quản lý đất đai Mã số: 60 85 01 03 Cơ sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam Mục đích nghiên cứu - Đánh giá hiệu sử dụng đất nông nghiệp địa bàn huyện Phù Cừ, tỉnh Hưng Yên - Đề xuất giải pháp nâng cao hiệu sử dụng đất nông nghiệp địa bàn huyện Phù Cừ, tỉnh Hưng Yên Phương pháp nghiên cứu Các phương pháp nghiên cứu sử dụng là: (1) Phương pháp điều tra thu thập số liệu: Phương pháp sử dụng điều tra, thu thập số liệu, tài liệu, thông tin cần thiết phục vụ cho mục đích nghiên cứu (2) Phương pháp xử lí số liệu: sử dụng phần mềm Excel để tính toán số liệu thu thập (3) Phương pháp chọn điểm để nghiên cứu: Dựa vào đặc điểm địa hình địa bàn, chọn xã hai tiểu vùng có đặc điểm địa hình khác biệt để điều tra Kết nghiên cứu Phù Cừ huyện có nhiều tiềm phát triển kinh tế chưa khai thác triệt để Nằm vị trí thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội, nông nghiệp, huyện có nhiều điều kiện thuận lợi để hội nhập, phát triển với địa phương khác Tinh thần hiếu học, đức tính cần cù sang tạo người dân Phù Cừ nguồn lực quan trọng cho phát triển nông nghiệp hàng hóa Phù Cừ có diện tích đất sản xuất nông nghiệp 6474,81 ha, chiếm 69,55% diện tích đất nông nghiệp, có loại sử dụng đất (LUT) với 13 kiểu sử dụng đất khác Hệ thống trồng huyện chủ yếu hàng năm Trong đó, LUT chuyên lúa có kiểu sử dụng đất, LUT lúa – màu có kiểu sử dụng đất, LUT chuyên màu có kiểu sử dụng đất, LUT ăn có kiểu sử dụng đất Trên sở yếu tố địa lý, địa hình tập quán canh tác xác định tiểu vùng nghiên cứu vii Kết nghiên cứu hiệu sử dụng đất nông nghiệp cho thấy: - Hiệu kinh tế: LUT cho hiệu kinh tế cao ăn quả, đặc biệt nhãn với giá trị sản xuất đạt 290,48 triệu đồng/ha, HQĐV đạt 2,19 lần LUT chuyên lúa cho hiệu kinh tế thấp với GTSX 86,943 triệu đồng/ha, HQĐV 1,89 lần - Hiệu xã hội: LUT cho hiệu xã hội cao LUT chuyên màu, đặc biệt chuyên rau màu với 1092 công/ha, GTNC 196.000đ/công, tỉ lệ tiêu thụ nông sản đạt 85%, chấp nhận người dân 80% - Hiệu môi trường: LUT chuyên màu cho hiệu môi trường cao sử dụng họ đậu công thức luân canh Chỉ có kiểu sử dụng đất chuyên rau màu cho hiệu mức thấp lượng sử dụng phân bón ít, lượng sử dụng thuốc BVTV không khuyến cáo hình thức chuyên canh mang lại hiệu cải tạo đất không cao + Tiểu vùng 1: Hiệu kinh tế cao tiểu vùng + Tiểu vùng 2: Hiệu xã hội môi trường cao tiểu vùng Định hướng sử dụng đất đến năm 2020 - Tiểu vùng 1: Ưu tiên LUT chuyên lúa (để đảm bảo an ninh lương thực), LUT mạnh ăn - Tiểu vùng 2: Ưu tiên LUT chuyên lúa (để đảm bảo an ninh lương thực), LUT chuyên màu mang lại giá trị kinh tế cao Các giải pháp nâng cao hiệu sử dụng đất nông nghiệp địa bàn huyện: Giải pháp điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội, giải pháp sử dụng đất, giải pháp môi trường, giải pháp khác… viii COMPENDIUM OF THEISIS Author: Nguyen Thuy Lien Thesis title: “Evaluating the effectiveness of using agricultural land at Phu Cu, Hung Yen” Major: Land management Code: 60 85 01 03 Educational organization: Vietnam National University of Agriculture (VNUA) Research objectives: • Evaluating the effectiveness of using agricultural land at Phu Cu, Hung Yen • Proposing the solutions to increase the effectiveness of using agricultural land at Phu Cu, Hung Yen Research methods: The methodologies were used are: (1) Data collection methodology: This methodology was used in investigating, collecting required data, information in order to the research (2) Executing data methodology: Executing collected data Using Microsoft Exce (3) Region selecting methodology: Based on the features of the place, selected communes in sub-regions which having different features of terrain for investigating Major results: Phu Cu district has potential for economic development has not been fully exploited Located in convenient location for economic development - social, especially agriculture, the district has many favorable conditions for integration, jointly developed with other localities Studious spirit, diligent creative people Phu Cu is an important resource for the development of agriculture commodities Phu Cu with area agricultural land is 6474.81 hectares, accounting for 69.55% of agricultural land There are land use type (LUT) with 13 different types of using Most of cropping systems of the district are annual crops In this, LUT (specialized rice) has only type of land use, LUT (rice-subsidiary crop) has types of land use, LUT (subsidiary crop) has types of land use, LUT (fruit trees) has types of land use The result of the research about the effectiveness of using farmland shows The study results effectively use agricultural land showed The study results effectively use agricultural land showed that: - Economic efficiency: LUT for highest economic efficiency is the fruit trees, especially trees labeled with production value reached 290.48 million /hectares , capital ix Bảng 4.19 Hiệu khả cải tạo đất LUT Kiểu sử dụng đất Điểm Đánh giá LX-LM T LX-LM- Ngô TB LX-LM- Khoai tây TB LX-LM- Khoai lang TB LX-LM- Bí ngô TB LX-LM- Đậu tương C LX-LM- Rau màu TB Lạc- đậu tương- ngô C Lạc- đậu tương- rau màu C Rau- đậu tương- ngô C Rau màu- rau màu T Nhãn TB Vải TB 4.3.3.4 Đánh giá tổng hợp hiệu môi trường LUT huyện Phù Cừ Tổng hợp đánh giá mức độ hiệu môi trường loại hình sử dụng đất thể bảng 4.20 Kết tổng hợp cho thấy hiệu môi trường loại hình sử dụng đất huyên phù cừ mức trung bình có sử dụng họ đậu số hình thức luân canh lúa- màu, chuyên màu, lượng phân bón chưa khuyến cáo, thuốc BTVT hầu hết theo liều lượng nhà sản xuất Có kiểu sử dụng đất đạt hiệu môi trường cao LX- LM- Đậu tương, Lạc- đậu tươngngô Rau- đậu tương- ngô, kiểu sử dụng có hiệu môi trường thấp LXLM- rau màu Rau màu- rau màu 60 Bảng 4.20 Hiệu môi trường LUT địa bàn huyện Phù Cừ LUT Kiểu sử dụng đất Phân bón Thuốc BVTV Cải tạo đất Tổng điểm Đánh giá chung LUT1 LX- LM 2,50 2,00 1,00 5,50 TB LUT2 LX- LM- Ngô 1,75 2,00 2,00 5,75 TB LX- LM- Khoai tây 2,50 2,00 2,00 6,50 TB LX- LM- Khoai lang 2,25 2,00 2,00 6,25 TB LX- LM- Bí ngô 1,50 3,00 2,00 6,50 TB LX- LM- Đậu tương 2,50 2,00 3,00 7,50 C LX- LM- rau màu 1,50 1,00 2,00 4,50 T Lạc- đậu tương- ngô 2,00 2,00 3,00 7,00 C Lạc- đậu tương- rau màu 1,00 2,00 3,00 6,00 TB Rau- đậu tương- ngô 2,50 2,00 3,00 7,50 C Rau màu – rau màu 2,00 1,00 1,00 4,00 T Nhãn 2,00 2,00 2,00 6,00 TB Vải 2,00 2,00 2,00 6,00 TB LUT3 LUT4 4.3.4 Đánh giá hiệu sử dụng đất tổng hợp tiểu vùng Để đánh giá tổng hợp hiệu sử dụng đất LUT Phừ Cừ, tiến hành tổng hợp kết bảng: 4.10, 4.12, 4.13, 4.14, 4.20 thu kết bảng 4.21 Số liệu bảng 4.21 cho thấy hiệu sử dụng đất huyện phù cừ mức trung bình LUT ăn đạt hiệu sử dụng đất cao Đây mô hình cần nhân rộng tương lai, nhằm nâng cao thu nhập, đời sống cho người dân huyện Tuy nhiên, cần tránh việc chuyển đổi ạt dẫn đến cân bằng, thêm vào cần quan tâm đạo, giúp đỡ bà kỹ thuật nhằm nâng cao hiệu LUT 2L, 2L -1 màu nhằm đảm bảo tình hình an ninh lương thực 61 Bảng 4.21 Tổng hợp hiệu sử dụng đất LUT huyện Phừ Cừ LUT Kiểu sử dụng đất HQKT HQXH HQMT Tổng điểm Đánh giá chung Tiểu vùng LUT1 LX- LM 5,50 17,50 T LUT2 LX- LM- Ngô 5,75 18,75 T LX- LM- Khoai tây 11 6,50 26,50 TB LX- LM- Khoai lang 11 6,25 26,25 TB LX- LM- Bí ngô 11 6,50 26,50 TB 12 10 6,00 28,00 C 11 10 6,00 27,00 C LUT3 Nhãn Vải Tiểu vùng LUT1 LX- LM 5,50 15,50 T LUT2 LX- LM- Ngô 5,75 16,75 T LX- LM- Đậu tương 7,50 20,05 TB LX- LM- Rau màu 12 4,50 24,50 TB 12 7,00 28,00 C Lạc- đậu tương- rau màu 6,00 21,00 TB Rau – đậu tương- ngô 12 10 7,50 29,50 C Rau màu- rau màu 12 11 4,00 27,00 C LUT3 Lạc – đậu tương- ngô 62 4.4 ĐỊNH HƯỚNG SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP HUYỆN PHÙ CỪ, TỈNH HƯNG YÊN 4.4.1 Cơ sở định hướng Dựa vào quy hoạch sử dụng đất huyện Phù Cừ đến năm 2020 kết đánh giá hiệu sử dụng đất sản xuất nông nghiệp để đưa định hướng đề xuất số giải pháp sử dụng đất sản xuất nông nghiệp hiệu Đất đai nằm nhóm tài nguyên hạn chế lại điều kiện thiếu trình phát triển kinh tế - xã hội Do định hướng sử dụng đất huyện phải đảm bảo sử dụng đất tiết kiệm, hợp lý, đầy đủ có hiệu cao quan điểm cân sinh thái, bảo vệ môi trường phát triển bền vững Việc chuyển dịch cấu trồng, vật nuôi giai đoạn cần xác định rõ quan điểm phát triển sau: - Sử dụng đất đảm bảo phát triển sản xuất nông nghiệp, thực chiến lược an toàn lương thực, xác định vùng đất chuyên lúa cần bảo vệ nghiêm ngặt, chuyển đổi mạnh mẽ cấu trồng, vật nuôi, thực nghiêm ngặt quy hoạch mang tính khoa học kỹ thuật, tăng nhanh nguồn nông - lâm sản đáp ứng nhu cầu tiêu dùng ngày cao nhân dân, nguyên liệu cho công nghiệp chế biến, nâng cao độ phì hệ số sử dụng đất, đảm bảo sử dụng đất lâu bền Bố trí sử dụng đất đai hợp lý, chuyển đổi mục đích sử dụng góp phần chuyển dịch cấu trồng vật nuôi sử dụng có hiệu nhiệm vụ quan trọng để đáp ứng cho chiến lược phát triển kinh tế - xã hội ổn định lâu bền tương lai - Đối với huyện Phù Cừ, nhiều năm tới sản xuất nông nghiệp ngành kinh tế quan trọng, nên việc bố trí hợp lý cấu diện tích trồng, vật nuôi phát huy mạnh vùng, bước khỏi sản xuất độc canh, tạo bước chuyển dịch cấu kinh tế nông nghiệp - nông thôn Nhưng phải phù hợp với hệ sinh thái vùng địa hình khác nhau, đảm bảo phát triển bền vững - Sử dụng đất tiết kiệm, không ngừng bảo vệ, cải tạo, làm giàu đất, có mô hình canh tác hợp lý, chống xói mòn, rửa trôi Có nâng cao hiệu việc bón phân đem lại hiệu kinh tế cao cho người sản xuất đồng thời bảo vệ độ màu mỡ đất môi trường sinh thái Điều chỉnh dần tiến tới dứt điểm bất hợp lý sử dụng đất Trong khai thác, sử dụng đất đặc biệt quan tâm tới việc bảo vệ môi trường đất để sử dụng ổn định lâu dài bền vững 63 - Trong khai thác sử dụng đất phải kết hợp lợi ích lâu dài lợi ích trước mắt, phạm vi toàn huyện, xã việc xây dựng chương trình mục tiêu, dự án kinh tế - xã hội - Sử dụng đất phải đạt hiệu kinh tế, xã hội, môi trường, sử dụng tối đa diện tích đất đai có, nâng cao thu nhập đơn vị diện tích, tạo công ăn việc làm, ổn định đời sống cho người lao động, xoá đói giảm nghèo, bảo vệ, cải tạo đất, tăng tỷ lệ che phủ đất - Sử dụng đất nông nghiệp gắn liền với chuyển dịch cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn theo hướng công nghiệp hoá đại hoá, phát triển theo hướng tập trung đầu tư thâm canh, tăng cường áp dụng tiến khoa học kỹ thuật vào sản xuất - Phương hướng sử dụng đất phải dựa sở kinh tế nông hộ nông trại đường lâu dài, nhằm khuyến khích nông hộ khai thác tối đa tiềm đất đai, lao động vốn họ 4.4.2 Đề xuất loại sử dụng đất nông nghiệp huyện Phù Cừ Định hướng sử dụng đất sản xuất nông nghiệp chung huyện: - Quy hoạch cải tạo nâng cấp thủy lợi, xác định hệ thống sản xuất thích hợp nhằm khai thác tiềm đất đai, khí hậu thủy văn, điều kiện kinh tế - xã hội cách hữu hiệu để phát triển kinh tế nông thôn, đảm bảo sử dụng đất nông nghiệp bền vững có hiệu cao chế thị trường - Mở rộng ngành sản xuất trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản với loại hình sử dụng đất thích hợp cho thâm canh tăng vụ, tăng suất, chất lượng sản phẩm, sử dụng nguồn lao động hợp lý tạo nhiều sản phẩm hàng hóa đáp ứng nhu cầu thị trường, nâng cao thu nhập cải thiện đời sống nhân dân - Lựa chọn hệ thống trồng vật nuôi thích hợp với tiềm phát triển nông nghiệp huyện nhằm gia tăng lợi ích người nông dân, đồng thời cải thiện môi trường sinh thái, đáp ứng nhu cầu sử dụng đất lâu bền Trong trạng sử dụng đất, loại hình sử dụng đất bố trí tổng diện tích 6474,81 Theo dự báo huyện Phù Cừ đến năm 2020 diện tích đất nông nghiệp giảm 467,07 (lấy từ đơn vị đất đai trên) để chuyển sang xây dựng Vì diện tích đất có khả sử dụng đất nông nghiệp khoảng 6007,74 64 Trên quan điểm đề xuất từ kết đánh giá tổng hợp hiệu loại hình sử dụng đất kết hợp với yêu cầu sử dụng đất loại hình sử dụng đất, xem xét điều kiện tự nhiên khả khai thác đất đai huyện Phù Cừ, xin đề xuất diện tích loại sử dụng đất áp dụng thời gian tới tiểu vùng thể bảng 4.22 Bảng 4.22 Diện tích loại hình sử dụng đất huyện Phù Cừ giai đoạn 2015-2020 LUT Kiểu sử dụng đất Diện tích trạng Diện tích đề xuất Tăng (+), giảm (-) (ha) Tiểu vùng LUT 1: Chuyên lúa Lúa xuân- Lúa mùa 228,75 228,75 0,00 LUT2: Lúa - màu Lúa xuân - lúa mùa – ngô đông 793,44 213,00 -580,44 Lúa xuân - lúa mùa – khoai lang 542,12 342,00 -200,12 Lúa xuân – lúa mùa – khoai tây 821,15 848,03 +26,88 Lúa xuân – lúa mùa – bí ngô 558,48 622,04 +63,56 Nhãn 153,00 246,00 +93,00 67,00 174,00 +107,00 LUT 3: Cây ăn Vải Tiểu vùng LUT 1: Chuyên lúa Lúa xuân- Lúa mùa 121,25 121,25 0,00 LUT2: Lúa - màu Lúa xuân - lúa mùa – ngô đông 557,33 203,00 -354,33 Lúa xuân - lúa mùa – đậu tương 476,25 420,00 -56,25 Lúa xuân – lúa mùa – rau đông 487,90 520,00 +32,10 Lạc – đậu tương – rau màu 74,82 90,00 +15,18 Lạc – đậu tương - ngô 98,56 160,00 +61,44 Rau- đậu tương- ngô 84,56 206,48 +121,92 Rau màu – rau màu 56,62 259,56 +202,94 LUT 3: Chuyên màu 65 - Tại LUT1 diện tích trạng 350,65 với kiểu hình sử dụng đất chuyên Lúa xuân- Lúa mùa diện tích tương lai giữ nguyên diện tích so với năm trạng tiểu vùng - Tại LUT2 với kiểu hình sử dụng đất (4 kiểu sử dụng đất tiểu vùng 1, kiểu sử dụng đất tiểu vùng 2, kiểu sử dụng đất giống LX- LM- Ngô) tổng diện tích 3679,34 Theo dự thảo phương án quy hoạch sử dụng đất huyện Phù Cừ đến năm 2020 diện tích đất Lúa- Màu giảm 467,07 phục vụ cho mục đích phi nông nghiệp định hướng lựa chọn kiểu hình sử dụng đất có hiệu kinh tế cao để mở rộng diện tích, đồng thời thu hẹp kiểu hình sử dụng đất cho giá trị không cao Cụ thể là: Lúa xuân – Lúa mùa – Ngô đông; Lúa xuân – Lúa mùa – Khoai lang diện tích giảm đi, diên tích Lúa xuân – Lúa mùa – bí ngô; Lúa xuân – Lúa mùa – Rau đông mở rộng để đưa vào sản xuất, phần diện tích LUT2 chuyển sang LUT3 Sau định hướng LUT2 có diện tích là:3718,19 ha( tiểu vùng 1: 2025,07 ha, tiểu vùng 2: 1143 ha) - LUT3 (Chuyên rau màu) với trạng kiểu hình sử dụng đất: Đây tranh sản xuất hàng hoá sinh động cho thấy trình độ sản xuất, thâm canh người dân huyện tương đối cao, đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi thị trường, sau đánh giá hiệu sử dụng đất kiểu hình sử dụng đất kết hợp với điều kiện thực tế địa phương đề xuất kiểu hình sử dụng đất cụ thể sau: Lạc xuân – Đậu tương – Rau đông; Rau xuân – Đậu tương – Ngô đông; Lạc – Đậu tương – Ngô đông; Rau xuân – Rau đông; mở rộng diện tích sản xuất, cụ thể 716,04 ha, tăng 401,48 so với trạng - LUT4 (Các loại ăn quả): với kiểu hình sử dụng đất đặc trưng vùng sản xuất nông nghiệp hàng hoá loại trồng hàng hoá có giá trị kinh tế cao, thị trường tiêu thụ đầy tiềm năng, theo dự đoán, tương lai diện tích loại ăn mở rộng sản xuất, chuyển đổi trồng suất thấp hơn, cụ thể diện tích sau định hướng 420 ha, tăng 200 so với trạng Tóm lại, tiểu vùng trì diện tích LUT chuyên lúa, mở rộng LUT ăn Tiểu vùng giữ nguyên diện tích đất trồng lúa mở rộng diện tích đất trồng màu, loại rau màu cho giá trị kinh tế cao Ngoài việc mở rộng diện tích loại hình sử dụng đất có hiệu quả, cần áp dụng biện 66 pháp canh tác tiên tiến, đầu tư kĩ thuật, tập huấn cho hộ dân để nâng cao hiệu kiểu sử dụng đất bản, quan trọng lúa, lúa – màu 4.5 CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP Điều kiện sở hạ tầng huyện bước cải tạo, nâng cấp cải thiện dần, giao thông lại thuận tiện, có khả tiếp cận nhanh với thị trường Mạng lưới điện ổn định, đủ công suất đáp ứng nhu cầu sản xuất tiêu dùng, sở dịch vụ trợ giúp phát triển nông nghiệp củng cố hoạt động có hiệu 4.5.1 Giải pháp kinh tế - kỹ thuật * Về kinh tế Tiếp tục sản xuất nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa, đẩy nhanh chuyển đổi cấu trồng, vật nuôi nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho kinh tế hộ phát triển, tập trung đầu tư phát triển theo vùng sản xuất chuyên canh, sau vào thâm canh để tạo số lượng hàng hóa đủ lớn, đáp ứng yêu cầu thị trường Mở rộng ngành sản xuất trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản với loại hình sử dụng đất thích hợp cho thâm canh tăng vụ, tăng suất, chất lượng sản phẩm, sử dụng nguồn lao động hợp lý tạo nhiều sản phẩm hàng hóa đáp ứng nhu cầu thị trường, nâng cao thu nhập cải thiện đời sống nhân dân * Về kỹ thuật Địa hình cao thấp không đồng đều, ảnh hưởng đến trình sản xuất, đặc biệt vùng thấp trũng Do cần có biện pháp kĩ thuật nhằm tiêu nước ruộng trũng, đảm bảo nguồn nước tưới cho khu vực địa hình cao, thường xuyên nạo vét trục dẫn, cửa cống hố hút để ổn định nguồn nước tưới Khuyến khích tạo điều kiện cho cán khoa học kỹ thuật, cán khuyến nông tiếp cận với người sản xuất, thực hợp đồng chuyển giao tiếp nhận khoa học kỹ thuật dịch vụ khoa học công nghệ 4.5.2 Giải pháp đất đai Do dân số tăng nhanh cộng với phát triển cảu kinh tế, đất giành cho sản xuất nông nghiệp ngày giảm Do vậy, đường phát triển kinh tế xã hội vùng đất nông nghiệp sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên đất đai 67 dựa mạnh vốn đất đai, sở hạ tầng vị trí địa lý Cần có định hướng để bố trí cấu trồng hợp lý, đáp ứng nhu cầu phát triển sản xuất nông nghiệp huyện, phù hợp với thị trường có hiệu kinh tế cao 4.5.3 Giải pháp môi trường Lượng bón phân hóa học không cấn đối N, P, K, sử dụng thuốc BVTV không cách liều lượng nguyên nhân dẫn đến ô nhiễm môi trường Vì cần có chế quản lý sử dụng thuốc bảo vệ thực vật nhằm giảm dư lượng thuốc BVTV để đảm bảo môi trường đất, nước, không khí Xây dựng quy trình bón phân cân đối N, P, K Mặt khác cán khuyến nông thường xuyên thăm đồng kiểm tra dịch bệnh phát kịp thời tình hình sâu bệnh hại để thông báo hệ thống phương tiện thông tin đại chúng cho người dân biết phun thuốc kip thời, tránh tình trạng lạm dụng thuốc BVTV 4.5.4 Giải pháp khác Đầu tư xây dựng sở hạ tầng phục vụ sản xuất hàng hóa hoàn thiện hệ thống giao thông đáp ứng cho nhu cầu vận chuyển hàng hóa vật tư nông nghiệp Đẩy mạnh việc kiên cố hóa hệ thống mương tưới, tăng cường bơm tiêu úng cục mùa mưa, đặc biệt cần nghiên cứu để có vùng sản xuất sản phẩm sạch, an toàn với công nghệ cao 68 PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 5.1 KẾT LUẬN Phù Cừ huyện có nhiều tiềm phát triển kinh tế chưa khai thác triệt để Nằm vị trí thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội, nông nghiệp, huyện có nhiều điều kiện thuận lợi để hội nhập, phát triển với địa phương khác Tinh thần hiếu học, đức tính cần cù sang tạo người dân Phù Cừ nguồn lực quan trọng cho phát triển nông nghiệp hàng hóa Phù Cừ có diện tích đất sản xuất nông nghiệp 6474,81 ha, chiếm 69,55% diện tích đất nông nghiệp, có loại sử dụng đất (LUT) với 13 kiểu sử dụng đất khác Hệ thống trồng huyện chủ yếu hàng năm Trong đó, LUT chuyên lúa có kiểu sử dụng đất, LUT lúa – màu có kiểu sử dụng đất, LUT chuyên màu có kiểu sử dụng đất, LUT ăn có kiểu sử dụng đất Trên sở yếu tố địa lý, địa hình tập quán canh tác xác định tiểu vùng nghiên cứu Kết nghiên cứu hiệu sử dụng đất nông nghiệp cho thấy: - Hiệu kinh tế: LUT cho hiệu kinh tế cao ăn quả, đặc biệt nhãn với giá trị sản xuất đạt 290,48 triệu đồng/ha, HQĐV đạt 2,19 lần LUT chuyên lúa cho hiệu kinh tế thấp với GTSX 86,943 triệu đồng/ha, HQĐV 1,89 lần - Hiệu xã hội: LUT cho hiệu xã hội cao LUT chuyên màu, đặc biệt chuyên rau màu với 1092 công/ha, GTNC 196.000đ/công, tỉ lệ tiêu thụ nông sản đạt 85%, chấp nhận người dân 80% - Hiệu môi trường: LUT chuyên màu cho hiệu môi trường cao sử dụng họ đậu công thức luân canh Chỉ có kiểu sử dụng đất chuyên rau màu cho hiệu mức thấp lượng sử dụng phân bón ít, lượng sử dụng thuốc BVTV không khuyến cáo hình thức chuyên canh mang lại hiệu cải tạo đất không cao + Tiểu vùng 1: Hiệu kinh tế cao tiểu vùng + Tiểu vùng 2: Hiệu xã hội môi trường cao tiểu vùng Định hướng sử dụng đất đến năm 2020 69 - Tiểu vùng 1: Ưu tiên LUT chuyên lúa (để đảm bảo an ninh lương thực), LUT mạnh ăn - Tiểu vùng 2: Ưu tiên LUT chuyên lúa (để đảm bảo an ninh lương thực), LUT chuyên màu mang lại giá trị kinh tế cao Các giải pháp nâng cao hiệu sử dụng đất nông nghiệp địa bàn huyện: Giải pháp điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội, giải pháp sử dụng đất, giải pháp môi trường, giải pháp khác… 5.2 KIẾN NGHỊ Trong thời gian tới huyện cần trọng đầu tư phát triển loại hình sử dụng đất cho hiệu kinh tế, xã hội, môi trường cao như: loại hình sử dụng đất ăn quả, loại hình sử dụng đất chuyên màu Đối với loại hình sử dụng đất lúa- màu cần chọn lựa loại vụ đông cho hiệu cao như: bí ngô, rau màu, đậu tương… Loại hình sử dụng đất chuyên lúa cần đầu tư kĩ thuật giống lúa suất cao hơn, đảm bảo an ninh lương thực địa bàn Đề tài cần tiếp tục nghiên cứu sâu để bổ sung thêm tiêu đánh giá hiệu môi trường xã hội để hướng tới sản xuất nông nghiệp bền vững 70 TÀI LIỆU THAM KHẢO Tiếng Việt Bùi Huy Hiền, Nguyễn Văn Bộ (2001) Quy trình công nghệ bảo vệ đất dốc nông-lâm nghiệp, Hội nghị đào tạo nghiên cứu chuyển giao khoa học công nghệ cho phát triển bền vững đất dốc Việt Nam, NXB Nông nghiệp, Hà Nội Đào Châu Thu, Nguyễn Khang (1998) Đánh giá đất, NXB Nông nghiệp, Hà Nội Đinh Duy Khánh, Đoàn Công Quỳ (2006) Đánh giá hiệu kinh tế sử dụng đất canh tác huyện Gia Viễn tỉnh Ninh Bình, Tạp chí Khoa học Phát triển, Trường Đại học Nông Nghiệp Hà Nội, Số - Năm 2006 Đỗ Nguyên Hải (1999) Xác định tiêu đánh giá chất lượng môi trường quản lý sử dụng đất đai bền vững cho sản xuất nông nghiệp, Khoa học đất, số 11, tr.120 Đoàn Công Quỳ (2001), Đánh giá đất đai phục vụ quy hoạch sử dụng đất nông lâm nghiệp huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên, Luận án tiến sỹ khoa học nông nghiệp, Trường Đại học Nông nghiệp I Hà Nội, tr 5- 97 Đoàn Công Quỳ (2006) Đánh giá hiệu kinh tế sử dụng đất canh tác xã vùng đồng huyện Thạch Thất, tỉnh Hà Tây, Số 25, (vie) – ISSN 0868 – 3743, tr 79 – 82, 93 Hội Khoa học Đất Việt Nam (2000) Đất Việt Nam, NXB Nông nghiệp, Hà Nội Marsh S.P cộng dự án ACIAR (2007) Phát triển nông nghiệp sách đất đai Việt Nam, NXB Lamb Printers Ltd Nguyễn Duy Tính (1995) Nghiên cứu hệ thống trồng vùng Đồng sông Hồng Bắc trung bộ, NXB Nông Nghiệp, Hà Nội 10 Nguyễn Đình Bồng (2002) Quỹ đất quốc gia - Hiện trạng dự báo sử dụng đất, Tạp chí khoa học đất, 16/2002 11 Nguyễn Văn Thông (2002), Xác định loại hình sử dụng đất thích hợp phục vụ định hướng sử dụng đất nông nghiệp huyện Nghĩa Hưng tỉnh Nam Định Luận án thạc sỹ nông nghiệp 12 Nguyễn Quang Tin (2011) Nghiên cứu áp dụng giải pháp kỹ thuật thị trường nhằm nâng cao hiệu sản xuất ngô đậu tương hàng hóa số tỉnh miền núi phía Bắc, Đề tài nghiên cứu Khoa học Viện khoa học Việt Nam 13 Phạm Văn Phê (2001); Giáo trình sinh thái nông nghiệp; NXB nông nghiệp; trang 132 – 142; Hà Nội 71 14 Phạm Văn Sinh, Phạm Quang Phan (2009) Giáo trình Những nguyên lý chủ nghĩa Mác – Lênin, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội 15 Phạm Xuân Hoàn, Ngô Đình Quế (2007) Nghiên cứu kinh nghiệm quản lý đất sau nương rẫy bà người Dao tỉnh Yên Bái, Đề tài nghiên cứu khoa học cấp tỉnh 16 Phòng Thống kê huyện Phù Cừ, Niên giám thống kê huyện Phù Cừ năm từ 2010 đến 2015 17 Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2013) Luật đất đai 2013, Nhà xuất Chính trị quốc gia, Hà Nội 18 Tạ Tuyết Thái, Nguyễn Xuân Thành Nguyễn Đình Bồng (2014) Thực trạng chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất công nghiệp hiệu sử dụng đất nông nghiệp sau chuyển đổi huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên, Tạp chí Khoa học Phát triển, 12 (8): 1240 – 1248 19 Trần An Phong (1995) Đánh giá trạng sử dụng đất theo quan điểm sinh thái phát triển lâu bền, NXB Nông nghiệp, Hà Nội 20 Trương Văn Tuấn (2007) Đánh giá hiệu kinh tế sử dụng đất huyện Ea Kar, tỉnh Đắk Lắc, Tạp chí Khoa học – Đại học Đà Nẵng, Số 19 – 2007 21 Vũ Năng Dũng (1997) Đánh giá hiệu số mô hình đa dạng hóa trồng vùng đồng sông Hồng, NXB Nông Nghiệp, Hà Nội 22 Vũ Thị Phương Thụy (2000) Thực trạng giải pháp chủ yếu nâng cao hiệu kinh tế sử dụng đất canh tác ngoại thành Hà Nội, Luận án Tiến sỹ Kinh tế, Đại học Nông Nghiệp I, Hà Nội Tiếng Anh 23 ESCAP/FAO/UNIDO (1993), Blanced Fertilizer Use it practical Importance and Guidelines for Agiculture in Asia facific Region United nation New York, P 11- 43 24 FAO (1976) Aframework for land evaluation, FAO-Rome 72 PHỤ LỤC Phụ luc Giá số vật tư sản xuất nông nghiệp địa bàn điều tra TT Tên hàng hoá Đơn vị tính Giá bán bình quân I Vật tư cho sản xuất nông nghiệp Phân đạm Urê đ/kg 10000 Phân lân đ/kg 5000 Phân Kali đ/kg 12000 Phân NPK đ/kg 5000 Thuốc trừ cỏ đ/gói 2500 Ngô giống đ/kg 100000 Thóc giống (lai) đ/kg 90000 Thóc giống (thường) đ/kg 25000 Nhãn Hương Chi đ/cây 45000 10 Vải đ/cây 30000 II Hàng hóa nông sản Lúa xuân đ/kg 6500 Lúa mùa đ/kg 7000 Ngô đ/kg 7000 Lạc đ/kg 20000 Đậu tương đ/kg 17000 Bí Ngô đ/kg 3500 Rau đ/kg 7000 Khoai tây đ/kg 6000 Khoai lang đ/kg 5000 Nhãn đ/kg 20000 10 Vải đ/kg 14000 73 Phụ lục Một số hình ảnh khu vực điều tra Ảnh Cánh đồng lúa xã Minh Tân Ảnh Vườn nhãn xã Minh tân Ảnh Ruộng bắp cải xã Tống Trân Ảnh Cây đậu tương xã Tống Trân 74 ... 47 Bảng 4.12 Hiệu kinh tế LUT tiểu vùng 48 Bảng 4.13 Hiệu xã hội LUT tiểu vùng .50 Bảng 4.14 Hiệu xã hội sử dụng đất tiểu vùng .52 Bảng 4.15 Lượng phân bón loại Phù Cừ ... số liệu kiểm kê 2014, nước có tổng diện tích tự nhiên 33.097.200 bao gồm đất nông nghiệp 26.371 .500 chiếm 79,68%, đất phi nông nghiệp 3.777.400 chiếm 11,41% đất chưa sử dụng 2.948.300 chiếm 8,91%... cần triệt để tiết kiệm đất, sử dụng đất có hiệu cao sở phát triển nông nghiệp bền vững Ngoài ra, 50% diện tích đất (3,2 triệu ha) vùng đồng 60% diện tích đất (13 triệu ha) vùng miền núi có vấn