BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM NGUYỄN NGỌC HUYỀN TRÂN ẢNH HƢỞNG CỦA CHÊNH LỆCH SỐ LIỆU TRƢỚC VÀ SAU KIỂM TOÁN ĐẾN KHẢ NĂNG GIAN LẬN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT Ở VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP Hồ Chí Minh – Năm 2016 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM NGUYỄN NGỌC HUYỀN TRÂN ẢNH HƢỞNG CỦA CHÊNH LỆCH SỐ LIỆU TRƢỚC VÀ SAU KIỂM TOÁN ĐẾN KHẢ NĂNG GIAN LẬN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT Ở VIỆT NAM Chuyên ngành: Kế toán Mã số: 60340301 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS NGUYỄN ĐÌNH HÙNG TP Hồ Chí Minh – Năm 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ kinh tế “Ảnh hƣởng chênh lệch số liệu trƣớc sau kiểm toán đến khả gian lận báo cáo tài công ty niêm yết Việt Nam” công trình nghiên cứu khoa học riêng tôi, hướng dẫn TS Nguyễn Đình Hùng Các kết nghiên cứu luận văn trung thực chưa công bố công trình nghiên cứu khác Tp Hồ Chí Minh, tháng 10 năm 2015 Tác giả Nguyễn Ngọc Huyền Trân MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC CHƢƠNG 1: GIỚI THIỆU 1.1 Sự cần thiết đề tài 1.2 Mục tiêu nghiên cứu 1.3 Đối tượng phạm vi nghiên cứu 1.4 Phương pháp nghiên cứu 1.5 Những đóng góp đề tài 1.6 Kết cấu đề tài CHƢƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRƢỚC 2.1 Tổng quan gian lận sai sót 2.1.1 Định nghĩa gian lận 2.1.2 Định nghĩa gian lận báo cáo tài 2.1.3 Sai sót sai sót trọng yếu 2.1.4 Các hình thức gian lận báo cáo tài 2.1.5 Phương pháp phát dự báo gian lận BCTC 11 2.2 Tổng quan nghiên cứu trước 13 2.2.1 Nghiên cứu sai sót trọng yếu BCTC (chênh lệch số liệu trước sau kiểm toán) 13 2.2.2 Nghiên cứu mô hình hỗ trợ dự báo, phát gian lận BCTC 14 2.2.3 Nghiên cứu thực nghiệm mối quan hệ mô hình dự báo, phát gian lận sai sót trọng yếu BCTC (chênh lệch số liệu trước sau kiểm toán) 17 2.3 Mô hình số F-score Dechow cộng 18 2.3.1 Lịch sử phát triển số F-score 18 2.3.2 Công thức tính 20 2.3.3 Các nghiên cứu trước sử dụng số F-score 23 2.4 Xác định vấn đề nghiên cứu 25 Tóm tắt chương 26 CHƢƠNG 3: THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU 27 3.1 Mô tả tổng thể, mẫu nghiên cứu 27 3.1.1 Mô tả tổng thể 27 3.1.2 Mẫu nghiên cứu 28 3.2 Mô hình nghiên cứu 29 3.2.1 Lựa chọn đo lường biến nghiên cứu 29 3.2.1.1 Biến phụ thuộc 29 3.2.1.2 Biến độc lập 32 3.2.2 Mô hình nghiên cứu 37 3.3 Quy trình thu thập xử lý số liệu 41 Tóm tắt chương 43 CHƢƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN 44 4.1 Phân tích thống kê mô tả 44 4.1.1 Đặc điểm mẫu khảo sát 44 4.1.2 Thống kê mô tả số F-score 46 4.1.3 Thống kê mô tả biến mô hình nghiên cứu tổng quát 47 4.2 Kiểm định tương quan biến độc lập biến phụ thuộc 52 4.3 Kiểm định Mann-Whitney trung bình mẫu độc lập gian lận không gian lận 54 4.4 Mô hình hồi quy Binary Logistic 57 4.4.1 Kiểm định Wald ý nghĩa hệ số hồi quy 57 4.4.2 Mô hình hồi quy Binary Logistic với biến lại 59 4.4.3 Thảo luận kết hồi quy 63 Tóm tắt chương 66 CHƢƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ CÁC ĐỀ XUẤT KIẾN NGHỊ 68 5.1 Kết luận 68 5.2 Ứng dụng khả dự báo mô hình 70 5.3 Kiến nghị giải pháp hạn chế sai sót, gian lận BCTC 72 5.4 Hạn chế đề tài hướng nghiên cứu tương lai 77 Tóm tắt chương 78 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Giải thích AAERs Bản án thi hành kế toán kiểm Accounting toán Releases Hiệp hội nhà điều tra gian lận Association Hoa Kỳ Examiners ACFE Từ gốc tiếng Anh (nếu có) Auditing of Enforcement Certified Fraud BCTC Báo cáo tài BĐS Bất động sản CL Chênh lệch COSO Ủy ban thuộc Hội đồng quốc gia Hoa Committee of Sponsoring Organization Kỳ chống gian lận BCTC of the Treadway Commission HNX Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội HOSE Sở giao dịch chứng khoán Tp.HCM ISA Chuẩn mực kiểm toán quốc tế KTV Kiểm toán viên SAS Tuyên bố tiêu chuẩn kiểm toán Statements on Audit Standards SEC Sở giao dịch chứng khoán Hoa Kỳ Securities and Exchange Commission SPSS Chương trình thống kê cho ngành Statistical Package for The Social khoa học Sciences Thuế TNDN TSCĐ Thuế thu nhập doanh nghiệp Tài sản cố định International Standards on Auditing DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ Trang Sơ đồ 2.1 Các hình thức gian lận BCTC Bảng 2.1 Các kỹ thuật gian lận BCTC phổ biến 10 Bảng 2.2 Phân loại mức độ rủi ro gian lận BCTC 23 Bảng 3.1 Định nghĩa phương pháp tính biến F-score 30 Bảng 3.2 Tổng hợp biến độc lập mô hình 37 Bảng 4.1 Quy mô doanh nghiệp theo Tổng Tài sản trung bình/năm 44 Bảng 4.2 Thống kê mẫu theo ngành công nghiệp 45 Bảng 4.3 Thống kê mô tả khả gian lận BCTC công ty niêm yết 46 Bảng 4.4 Thống kê mô tả biến 48 Bảng 4.5 Trích kết tương quan biến 52 Bảng 4.6 Kết kiểm định Mann-Whitney 54 Bảng 4.7 Số liệu thống kê kiểm định Mann-Whitney (Test Statisticsa) 56 Bảng 4.8 Kết kiểm định Wald 58 Bảng 4.9 Kết kiểm định Wald mô hình 60 Bảng 4.10 Omnibus Tests of Model Coefficients 61 Bảng 4.11 Model Summary 61 Bảng 4.12 Mức độ dự báo xác mô hình 62 Bảng 4.13 Trích kết kiểm định hệ số hồi quy 64 Bảng 4.14 Tổng hợp biến có ý nghĩa thống kê 65 Hình 5.1 Mô hình biến ảnh hưởng đến khả xảy gian lận BCTC 69 Bảng 5.1 Thứ tự tác động biến độc lập đến biến phụ thuộc 70 DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC Phụ lục 1: Danh sách 50 công ty niêm yết mẫu Phụ lục 2: Kết thống kê mô tả số F-score Phụ lục 3: Kết thống kê mô tả biến Phụ lục 4: Ma trận hệ số tương quan Spearman Phụ lục 5: Kết hồi quy Binary Logistic Phụ lục 6: Dữ liệu công ty có mã chứng khoán ALT, VHC năm 2014 CHƢƠNG 1: GIỚI THIỆU 1.1 Sự cần thiết đề tài: Báo cáo tài (BCTC) nguồn cung cấp thông tin quan trọng thiếu nhằm kết nối doanh nghiệp với nhà đầu tư, quan quản lý bên liên quan khác kinh tế Trên thị trường chứng khoán, thông tin hữu ích làm gia tăng niềm tin công chúng sở để họ đưa định kinh tế đắn Tuy nhiên, năm gần đây, thị trường chứng khoán giới Việt Nam chứng kiến hàng loạt công ty niêm yết công bố BCTC với số liệu chênh lệch trước sau kiểm toán Chênh lệch xảy nhầm lẫn, nặng nề doanh nghiệp thực hành động gian lận, điều chỉnh BCTC nhằm đem lại lợi ích cho họ Thực tế xảy nhiều trường hợp công ty niêm yết liên quan đến vụ bê bối tài kèm theo bị phá sản Các trường hợp điển hình nước phát triển vụ Tập đoàn Năng lượng Enron, Tập đoàn Viễn thông Worldcom, Tập đoàn bán lẻ lớn thứ hai nước Mỹ Kmart, Ngân hàng hàng đầu giới Deutsche Bank,… Tại Việt Nam, thị trường chứng khoán hình thành phát triển mạnh vụ bê bối tài liên quan đến chênh lệch số liệu trước sau kiểm toán kiện Công ty Cổ phần Bông Bạch Tuyết, Công ty Cổ phần Đại lý Liên hiệp Vận chuyển, Tổng Công ty Cổ phần Xuất nhập xây dựng Việt Nam, Công ty Cổ phần Dược Viễn Đông,… khiến nhiều nhà đầu tư phải gánh chịu tổn thất nặng nề kinh tế Trước tình hình đó, để khôi phục nâng cao niềm tin công chúng thị trường chứng khoán từ giúp thị trường chứng khoán phát triển lành mạnh, vấn đề hạn chế gian lận, nhầm lẫn BCTC công ty niêm yết phải đặt lên hàng đầu Việc nghiên cứu mối quan hệ công cụ dự báo khả 15 Green, B P., Choi, J H., 1997 Assessing The Risk of Management Fraud through Neural Network Technology, Auditing: A Journal of Practice and Theory, 16 (1), 14-28 16 Ham et al, 1985 An Empirical Study of Error Characteristics in Accounting Populations, The Accounting Review, 60 (3), 387-406 17 Hylas & Ashton, 1982 Audit Detection of Financial Statement Errors, The Accounting Review, 57 (4), 751-765 18 IAASB, 2012 International Standard On Auditing 240, The Auditor’s Responsibilities Relating to Fraud in An Audit of Financial Statements 19 Jackson, A.B., and B.R Rountree, 2014 Earnings Co-Movements and Earnings Manipulation, Working paper, The University of New South Wales & Rice University 20 John, McNeal, Parks, Vazquez, Elliott, and Parr, 2014 Report to the Nations on Occupational Fraud and Abuse Association of Certified Fraud Examiners (ACFE) 21 Johnson et al, 1981 Characteristics of Errors in Accounts Receivable and Inventory Audits, The Accounting Review, 56 (2), 270-293 22 Jones, J 1991 Earnings Management during Import Relief Investigations, Journal of Accounting Research, 29 (2), 193-228 23 Kamal, Salleh and Ahmad, 2014 Detecting Earnings Manipulation by Malaysian Public Listed Companies: The Reliability of Beneish M-score Model, In: Malaysia Indonesia International Conference on Economics, Management and Accounting, 67-81 Malaysia: 10-11 November 2014, MIICEMA 2014 Organising Committee 24 Kaminski, Wetzel & Guan, 2004 Can Financial Ratios Detect Fraudulent Financial Reporting?", Managerial Auditing Journal, 19 (1), 15-28 25 Kinney, Jr., W.R, 1979 The Predictive Power of Limited Information in Preliminary Analytical Review: An Empirical Study, Journal of Accounting Research, Vol 17, 148-165 26 Kirkos, E., Spathis, C., Manolopoulos, Y., 2007 Data Mining Techniques for The Detection of Fraudulent Financial Statements Expert Systems with Applications, 32 (4), 995-1003 27 Kreutzfeldt & Wallace, 1986 Error Characteristics in Audit Populations: Their Profile and Relationship to Environmental Factors, Auditing: A Journal of Practice & Theory, (Fall), 20-43 28 Lin, Hwang & Becker, 2003 A Fuzzy Neural Network for Assessing the Risk of Fraudulent Financial Reporting, Managerial Auditing Journal, 18 (8), 657-665 29 Loebbecke et al., 1989 Auditors Experience with Material Irregularities: Frequency, Nature, and Detectability, Auditing: A Journal of Practice & Theory, (1), 1-28 30 Lou & Wang, 2011 Fraud Risk Factor Of The Fraud Triangle Assessing The Likelihood Of Fraudulent Financial Reporting, Journal of Business & Economics Research, (2), 61-78 31 McNichols, Maureen F., 2002 Discussion of The Quality of Accruals and Earnings: The Role of Accrual Estimation Errors." The Accounting Review, 77 (1), 61-69 32 Persons, Obeua S., 1995 Using Financial Statement Data to Identify Factors Associated With Fraudulent Financial Reporting, Journal of Applied Business Research, 11 (3), 38-46 33 Rezaee, Z., 2002 Financial Statement Fraud: Prevention and Detection, John Wiley & Sons 34 Richardson, Sloan, Soliman and Tuna, 2005 Accrual Reliability, Earnings Persistence and Stock Prices, Journal of Accounting and Economics, 39, 437-485 35 Setijawan and Pertiwi, 2015 Fraudulent Financial Statement (Factors Analysis) In: Proceedings of 4th International Conference on Management, Finance & Entrepreneurship, 90-97 Indonesia: 11-12 April 2015, International Foundation for Research and Development (IFRD) 36 Skousen, C and Twedt, B.J., 2009 Fraud Score Analysis in Emerging Markets, Cross Cultural Management: An International Journal , 16 (3), 301-316 37 Skousen, C.J., and Wright, 2008 Contemporaneous Risk Factors and the Prediction of Financial Statement Fraud, Journal of Forensic Accounting, 9, 37-62 38 Spathis, 2002 Detecting False Financial Statements Using Published Data: Some Evidence from Greece, Managerial Auditing Journal, 17 (4), 179-191 39 Stefaan Meersschaert, 2011 Detection of fraudulent financial reporting Master thesis Gent University 40 Summers & Sweeney, 1998 Fraudulently Misstated Financial Statements and Insider Trading: An Empirical Analysis, The Accounting Review, 73 (1), 131-146 PHỤ LỤC Phụ lục 1: Danh sách 50 công ty niêm yết mẫu Tên Doanh nghiệp STT Mã CK Ngành Sàn Phân loại gian lận (0=không gian lận, 1=gian lận) 2013 2014 CTN Công ty CP Xây dựng Công trình ngầm BĐS & Xây dựng HNX 0 CVT Công ty CP CMC BĐS & Xây dựng HNX CX8 Công ty CP Đầu tư Xây dựng Constrexim số BĐS & Xây dựng HNX INC Công ty CP Tư vấn Đầu tư IDICO BĐS & Xây dựng HNX 0 L61 Công ty CP LILAMA 69-1 BĐS & Xây dựng HNX 0 LM7 Công ty CP LILAMA BĐS & Xây dựng HNX 0 PHC Công ty CP Xây dựng Phục Hưng Holdings BĐS & Xây dựng HNX 0 PVR Công ty CP Kinh doanh dịch vụ cao cấp Dầu khí VN BĐS & Xây dựng HNX PVV Công ty CP Đầu tư Xây dựng VINACONEX - PVC BĐS & Xây dựng HNX 0 10 S12 Công ty CP Sông Đà 12 BĐS & Xây dựng HNX 0 11 SD2 Công ty CP Sông Đà BĐS & Xây dựng HNX 0 12 SRB Công ty CP Tập đoàn SARA Công nghệ HNX 13 BTH Công ty CP chế tạo biến & vật liệu điện Hà Nội Công nghiệp HNX 0 14 HMH Công ty CP Hải Minh Công nghiệp HNX 0 Tên Doanh nghiệp STT Mã CK Ngành Sàn Phân loại gian lận (0=không gian lận, 1=gian lận) 2013 2014 15 MNC Công ty CP Tập đoàn Mai Linh miền Trung Công nghiệp HNX 16 VFR Công ty CP Vận tải & thuê tàu Công nghiệp HNX 0 17 VNF Công ty CP Vận tải Ngoại thương Vinafreight Công nghiệp HNX 0 18 ADC Công ty CP Mĩ thuật Truyền thông Dịch vụ HNX 1 19 ARM Công ty CP XNK Hàng Không Dịch vụ HNX 0 20 CTC Công ty CP Gia Lai CTC Dịch vụ HNX 0 21 NAG Công ty CP Nagakawa VN Hàng tiêu dùng HNX 0 22 HLC Công ty CP Than Hà Lầm VINACOMIN Năng lượng HNX 23 BKC Công ty CP khoáng sản Bắc Kạn Nguyên vật liệu HNX 0 24 CTA Công ty CP VINAVICO Nguyên vật liệu HNX 25 MKV Công ty CP Dược thú y Cai Lậy Nông nghiệp HNX 26 NGC Công ty CP Chế biến thủy sản xuất Ngô Quyền Nông nghiệp HNX 0 27 BT6 Công ty CP BeTon BĐS & Xây dựng HOSE 0 28 CDC Công ty CP Chương Dương BĐS & Xây dựng HOSE 0 29 CLG Công ty CP Đầu tư & Phát triển Nhà đất Cotec BĐS & Xây dựng HOSE 30 DIG Tổng công ty CP Đầu tư Phát triển Xây dựng BĐS & Xây dựng HOSE 0 31 HAS Công ty CP Hacisco BĐS & Xây dựng HOSE 0 32 HDG Công ty CP Tập đoàn Hà Đô BĐS & Xây dựng HOSE Tên Doanh nghiệp STT Mã CK Phân loại gian lận (0=không gian lận, 1=gian lận) 2013 2014 Ngành Sàn BĐS & Xây dựng HOSE 0 33 TDH Công ty CP Phát triển Nhà Thủ Đức 34 CMT Công ty CP Công nghệ Mạng Truyền thông Công nghệ HOSE 0 35 ELC Công ty CP Đầu tư Phát triển Công nghệ Điện tử Viễn thông Công nghệ HOSE 36 MHC Công ty CP Hàng hải Hà Nội Công nghiệp HOSE 0 37 TYA Công ty CP dây cáp điện Taya VN Công nghiệp HOSE 0 38 HTL Công ty CP Kỹ thuật Ô tô Trường Long Dịch vụ HOSE 39 PAN Công ty CP Xuyên Thái Bình Dịch vụ HOSE 1 40 EVE Công ty CP Everpia Việt Nam Hàng tiêu dùng HOSE 0 41 KMR Công ty CP Mirae Hàng tiêu dùng HOSE 42 ASP Công ty CP Tập đoàn Dầu khí An Pha Năng lượng HOSE 43 DTL Công ty CP Đại Thiên Lộc Nguyên vật liệu HOSE 44 DTT Công ty CP kỹ nghệ Đô Thành Nguyên vật liệu HOSE 0 45 HAP Công ty CP tập đoàn Hapaco Nguyên vật liệu HOSE 46 KSS Công ty CP khoáng sản Na Rì Hamico Nguyên vật liệu HOSE 47 ANV Công ty CP Nam Việt Nông nghiệp HOSE 0 48 ATA Công ty CP NTACO Nông nghiệp HOSE 0 49 TS4 Công ty CP thủy sản số Nông nghiệp HOSE 50 DCL Công ty CP dược phẩm Cửu Long Pharimexco Y tế HOSE 0 Phụ lục 2: Kết thống kê mô tả số F-score Descriptives Khả gian lận Fscore nam Không gian lận Statistic Mean 3800 95% Confidence Interval for Lower Bound 3387 Mean Upper Bound 4213 5% Trimmed Mean 3723 Median 3500 Variance 02075 034 Std Deviation Gian lận Std Error 18323 Minimum 00 Maximum 91 Range 91 Interquartile Range 18 Skewness 848 272 Kurtosis 748 538 1.3700 14357 Mean 95% Confidence Interval for Lower Bound 1.0714 Mean Upper Bound 1.6686 5% Trimmed Mean 1.2579 Median 1.0900 Variance Std Deviation 453 67339 Minimum 1.00 Maximum 3.91 Range 2.91 Interquartile Range 32 Skewness 2.942 491 Kurtosis 9.695 953 Đồ thị thể phân phối số F-score Phụ lục 3: Kết thống kê mô tả biến Descriptive Statistics N Minimum Maximum Mean Std Deviation Statistic Statistic Statistic Statistic Statistic Skewness Statistic Kurtosis Std Error Statistic Std Error CL Tổng TS (%) 100 00 116.87 2.8361 13.08275 7.664 241 62.629 478 CL LNST (%) 100 00 962.39 48.9704 142.08569 5.057 241 26.939 478 CL Tiền TĐ tiền (%) 100 00 513.23 12.1064 55.18371 7.926 241 70.308 478 CL Các khoản đầu tư TC ngắn hạn (%) 100 00 1345.36 21.3093 136.77752 9.395 241 91.226 478 CL Các khoản phải thu ngắn hạn (%) 100 00 118.63 6.8029 16.26680 4.644 241 25.386 478 CL Hàng tồn kho (%) 100 00 94.48 3.8949 11.94703 5.697 241 37.572 478 CL TS ngắn hạn khác (%) 100 00 100.00 6.2363 15.44290 3.963 241 17.702 478 CL Các khoản phải thu dài hạn (%) 100 00 100.00 1.3698 10.62677 8.626 241 77.899 478 CL TSCĐ (%) 100 00 574.73 8.7271 58.09765 9.548 241 93.604 478 CL BĐS đầu tư (%) 100 00 100.00 1.0084 9.99946 9.999 241 99.988 478 CL Các khoản đầu tư TC dài hạn (%) 100 00 4461.86 72.2534 471.83447 8.555 241 77.982 478 CL TS dài hạn khác (%) 100 00 662.98 17.2180 69.05011 8.511 241 79.122 478 CL Lợi thương mại (%) 100 00 70.20 2.4771 11.26560 4.916 241 24.313 478 CL Nợ ngắn hạn (%) 100 00 168.12 5.9165 19.17087 6.860 241 54.103 478 CL Nợ dài hạn (%) 100 00 3074.34 42.7106 307.21425 9.903 241 98.679 478 CL Vốn chủ sở hữu (%) 100 00 23.89 1.9683 3.73469 3.289 241 13.169 478 CL Lợi ích cổ đông thiếu số (%) 100 00 87.70 2.3379 9.47543 7.759 241 68.074 478 CL Doanh thu BH&CCDV (%) 100 00 65.98 2.3912 8.43350 5.655 241 36.417 478 CL Các khoản giảm trừ doanh thu (%) 100 00 357.47 8.6426 40.50374 7.020 241 56.943 478 CL Giá vốn hàng bán (%) 100 00 66.29 2.9733 8.95286 5.212 241 30.285 478 CL Doanh thu HD tài (%) 100 00 2076.08 41.5591 226.92516 8.067 241 68.899 478 CL Chi phí tài (%) 100 00 353.51 14.9574 42.96678 5.830 241 40.947 478 N Minimum Maximum Mean Std Deviation Statistic Statistic Statistic Statistic Statistic Skewness Statistic Kurtosis Std Error Statistic Std Error CL Chi phí bán hàng (%) 100 00 151.32 6.2223 22.10497 4.607 241 23.343 478 CL Chi phí QLDN (%) 100 00 447.20 15.4178 59.80271 6.479 241 43.021 478 CL Thu nhập khác (%) 100 00 3621.56 63.0265 372.16288 9.115 241 86.850 478 CL Chi phí khác (%) 100 00 1260.27 38.3215 137.02614 7.608 241 65.607 478 CL Lãi/Lỗ từ liên kết, liên doanh (%) 100 00 515.40 23.0472 68.05349 4.775 241 28.807 478 CL Chi phí thuế TNDN hành (%) 100 00 166.84 12.6379 25.38782 3.684 241 16.196 478 CL Chi phi thuế TNDN hoãn lại (%) 100 00 1192.23 51.6186 172.82525 5.233 241 29.146 478 Valid N (listwise) 100 Phụ lục 4: Ma trận hệ số tương quan Spearman Correlations Spear man's rho Khả gian lận Correlation Coefficient Sig (2-tailed) N CL Tổng TS (%) Correlation Coefficient Sig (2-tailed) N CL LNST (%) Correlation Coefficient Sig (2-tailed) N CL Tiền TĐ tiền (%) Correlation Coefficient Sig (2-tailed) N CL Các khoản đầu tư TC ngắn hạn (%) Correlation Coefficient Sig (2-tailed) CL Các khoản phải thu ngắn hạn (%) Correlation Coefficient Sig (2-tailed) CL Hàng tồn kho (%) Correlation Coefficient Sig (2-tailed) N N N CL TS ngắn hạn khác (%) Correlation Coefficient Sig (2-tailed) N CL Các khoản phải thu dài hạn (%) Correlation Coefficient Sig (2-tailed) CL TSCĐ (%) Correlation Coefficient Sig (2-tailed) N N CL BĐS đầu tư (%) Correlation Coefficient Sig (2-tailed) N CL Các khoản đầu tư TC dài hạn (%) Correlation Coefficient Sig (2-tailed) N CL TS dài hạn khác (%) Correlation Coefficient Sig (2-tailed) N CL Lợi thương mại (%) Correlation Coefficient Sig (2-tailed) N CL Nợ Correlation CL LNST (%) CL Tiền TĐ tiền (%) ** 161 194 000 109 053 000 100 100 100 1.000 * * Khả gian lận CL Tổng TS (%) 1.000 402 100 ** 402 CL Các khoản đầu tư TC ngắn hạn (%) 000 215 246 ** CL Các khoản phải thu ngắn hạn (%) CL TS ngắn hạn khác (%) CL TS dài hạn khác (%) ** 192 117 180 CL TSCĐ (%) CL Lợi thươn g mại (%) CL Vốn chủ sở hữu (%) CL Lợi ích cổ đông thiếu số (%) CL Doanh thu BH&C CDV (%) CL Các khoản giảm trừ doanh thu (%) CL Giá vốn hàng bán (%) CL Doanh thu HD tài (%) CL Chi phí tài (%) CL Chi phí bán hàng (%) CL Thu nhập khác (%) CL Chi phí khác (%) CL Lãi/Lỗ từ liên kết, liên doanh (%) CL Chi phí thuế TNDN hành (%) CL Chi phi thuế TNDN hoãn lại (%) CL Nợ ngắn hạn (%) CL Nợ dài hạn (%) ** 180 234 232 * 022 081 139 087 -.064 066 152 242 * 082 -.013 033 067 154 000 001 181 007 000 055 247 073 007 073 019 020 831 424 167 389 527 516 130 015 417 897 741 509 126 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 ** ** ** ** 134 ** 142 ** * ** ** * ** * 209 151 018 ** 051 104 092 * 206 055 014 190 -.131 101 346 527 326 337 280 269 475 415 304 223 266 328 364 * CL Chi phí QLDN (%) 135 627 ** CL BĐS đầu tư (%) CL Các khoản đầu tư TC dài hạn (%) ** 674 ** CL Hàng tồn kho (%) CL Các khoản phải thu dài hạn (%) 243 395 301 032 014 000 000 001 005 184 000 159 002 026 001 000 015 000 037 134 856 002 615 304 364 040 589 892 059 195 315 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 161 215 * 1.000 -.026 131 -.014 079 123 056 063 096 ** 145 142 010 058 ** 077 172 065 ** -.015 221 * 080 -.048 051 052 109 032 799 192 891 435 222 581 533 340 001 150 159 919 568 000 449 086 520 002 012 004 882 000 027 432 636 611 610 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 194 * 246 -.026 1.000 ** ** 104 * 256 -.007 ** * 216 109 162 -.019 056 * 229 064 ** ** 056 135 138 020 132 000 ** 168 188 018 170 053 014 799 000 002 303 010 948 001 031 280 108 850 581 022 525 002 009 580 180 170 843 192 996 008 095 062 856 090 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 ** ** 131 ** 1.000 ** * 210 174 126 ** * 247 147 142 149 002 187 ** 127 130 149 145 023 146 109 * 204 034 012 036 -.010 118 000 000 192 000 000 036 084 212 000 013 145 159 139 986 063 001 206 197 138 149 818 147 279 042 737 904 721 920 241 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 ** ** -.014 ** ** 1.000 ** ** 188 ** 144 057 089 107 ** 084 178 011 134 172 189 -.157 -.024 159 * 217 006 072 006 057 006 000 000 891 002 000 000 006 061 000 152 577 377 290 000 405 076 910 182 087 060 120 811 113 030 956 474 950 572 951 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 ** ** 079 104 * 210 ** 1.000 ** 116 184 172 -.058 143 121 ** 193 165 071 ** * ** 006 010 ** ** ** 168 -.024 * 212 001 001 435 303 036 000 009 249 067 087 567 156 229 001 054 102 481 000 021 000 951 923 008 004 010 095 814 034 004 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 135 ** 123 * 256 174 ** ** -.058 ** 148 161 181 186 161 173 187 * 238 ** * ** 150 096 ** 175 ** 171 184 165 234 181 005 222 010 084 006 009 569 005 142 109 071 064 109 085 062 017 002 010 000 136 340 004 082 007 088 067 100 019 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 ** 134 056 -.007 126 188 116 -.058 1.000 099 -.025 060 034 -.036 008 001 112 008 054 -.057 -.111 -.055 -.189 131 053 -.124 -.143 063 126 -.104 007 184 581 948 212 061 249 569 326 804 554 738 722 934 989 266 940 590 570 273 586 059 195 600 219 157 532 211 304 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 ** ** 063 ** ** ** 184 ** 099 164 090 ** * ** ** 138 * 224 ** 146 * 205 017 090 * 197 109 114 147 095 160 109 000 000 533 001 000 000 067 005 326 103 375 000 022 000 000 172 025 003 147 041 867 375 049 282 259 146 347 112 282 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 192 142 096 216 247 * 144 172 148 -.025 164 1.000 089 236 * -.044 165 230 * 179 104 ** 093 252 * -.001 -.012 -.010 130 138 047 096 -.080 121 055 159 340 031 013 152 087 142 804 103 378 018 661 101 021 076 302 007 360 012 989 909 918 196 171 641 344 432 232 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 117 ** ** 109 147 057 -.058 161 060 090 089 013 * 234 -.078 151 154 ** 023 -.041 -.005 * 245 ** 007 032 076 -.028 ** -.121 008 901 019 440 134 126 000 818 685 963 014 000 949 755 452 781 000 231 938 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 104 ** 189 ** 048 * 224 117 * 227 177 118 116 074 * 213 035 -.069 076 304 000 060 005 635 025 248 023 078 243 250 464 033 730 497 453 007 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 -.060 079 * 228 169 -.049 -.101 022 120 ** -.018 084 101 -.130 * 220 -.076 185 553 434 023 093 625 315 826 235 002 860 404 317 196 028 454 066 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 1.000 ** * 050 ** 034 ** 033 * 058 018 027 -.109 104 107 674 627 326 269 475 346 527 337 280 415 304 100 320 462 304 327 * 462 426 389 304 426 377 271 460 377 259 271 259 1.000 281 100 327 389 460 281 1.000 100 320 1.000 374 247 002 001 280 145 577 567 109 554 375 378 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 180 * 223 145 162 142 089 143 181 034 ** * 236 013 073 026 150 108 159 377 156 071 738 000 018 901 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 ** ** 142 -.019 149 107 121 186 -.036 * 229 -.044 * 234 104 007 001 159 850 139 290 229 064 722 022 661 019 304 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 180 ** 002 ** ** 008 ** -.078 ** 266 328 364 010 056 377 341 161 374 358 165 100 1.000 100 346 229 1.000 100 -.060 377 341 358 346 387 425 637 324 277 201 306 387 262 424 307 295 270 272 230 256 ** 306 511 428 359 * 250 065 285 488 304 266 287 202 ** 384 282 263 258 268 504 ** 285 * ** 268 ngắn hạn (%) CL Nợ dài hạn (%) Coefficient Sig (2-tailed) 073 000 919 581 986 000 001 109 934 000 101 440 000 553 N 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 * 234 * 243 058 * 229 187 084 193 173 001 ** * 230 151 189 079 ** 019 015 568 022 063 405 054 085 989 000 021 134 060 434 000 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 * ** ** 064 ** 178 165 187 112 138 179 154 ** * 228 * 201 030 Correlation Coefficient Sig (2-tailed) N CL Vốn chủ sở hữu (%) Correlation Coefficient Sig (2-tailed) N CL Lợi ích cổ đông thiếu số (%) Correlation Coefficient Sig (2-tailed) N CL Doanh thu BH&CCD V (%) Correlation Coefficient Sig (2-tailed) N CL Các khoản giảm trừ doanh thu (%) Correlation Coefficient Sig (2-tailed) CL Giá vốn hàng bán (%) Correlation Coefficient Sig (2-tailed) N N CL Doanh thu HD tài (%) Correlation Coefficient Sig (2-tailed) N CL Chi phí tài (%) Correlation Coefficient Sig (2-tailed) N CL Chi phí bán hàng (%) Correlation Coefficient Sig (2-tailed) N CL Chi phí QLDN (%) Correlation Coefficient Sig (2-tailed) N CL Thu nhập khác (%) Correlation Coefficient Sig (2-tailed) N CL Chi phí khác (%) Correlation Coefficient Sig (2-tailed) N CL Lãi/Lỗ từ liên kết, liên doanh (%) Correlation Coefficient Sig (2-tailed) N CL Chi phí thuế TNDN hành (%) Correlation Coefficient Sig (2-tailed) CL Chi phi thuế TNDN hoãn lại (%) Correlation Coefficient Sig (2-tailed) N N 232 395 637 324 387 277 425 000 045 619 006 736 000 519 742 044 569 861 790 280 302 289 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 030 * 234 ** 195 ** ** ** * 253 121 * 205 061 144 046 238 766 019 000 051 006 002 004 011 229 040 548 154 651 017 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 ** * 248 167 -.006 ** 142 027 -.017 -.054 050 1.000 100 1.000 358 972 001 013 097 950 000 159 786 869 597 620 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 1.000 ** -.056 193 * 251 * 199 ** -.028 ** ** ** * 000 577 054 012 048 009 785 001 002 000 044 000 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 1.000 ** ** ** 162 * 256 * 209 ** ** 115 * 215 001 076 102 062 266 172 076 126 005 023 045 766 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 022 * 209 077 ** 127 011 071 * 238 008 * 224 104 ** 048 169 050 * 234 066 831 037 449 002 206 910 481 017 940 025 302 000 635 093 619 019 513 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 ** 130 134 ** ** 054 ** ** 023 * 224 -.049 ** ** 093 ** 262 424 307 295 270 272 397 361 361 081 151 172 424 134 086 009 197 182 000 002 590 003 007 818 025 625 006 000 358 000 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 * * ** 139 018 065 056 149 172 230 256 -.057 146 093 -.041 117 -.101 034 195 -.004 -.056 167 856 520 580 138 087 021 010 570 147 360 685 248 315 736 051 972 577 004 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 ** 135 145 189 ** -.111 205 252 * -.005 227 * 022 ** 193 087 ** 301 306 ** 511 428 * ** 359 ** 275 331 285 ** 682 285 682 000 000 257 032 002 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 1.000 ** 132 -.010 -.028 067 185 122 -.094 091 171 265 008 191 925 782 509 066 225 350 368 090 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 ** 1.000 125 184 252 ** -.046 100 215 067 011 000 001 000 648 323 009 100 100 100 100 100 100 100 100 100 1.000 ** 181 084 * 253 131 * 254 055 256 002 072 404 011 194 011 586 010 100 100 100 100 100 100 100 100 146 * 220 155 097 148 -.131 146 148 028 124 338 141 195 147 100 100 100 100 100 100 100 118 060 ** * ** 242 556 002 013 007 000 100 100 100 100 100 100 1.000 * 231 171 -.043 032 074 021 089 674 750 466 100 100 100 100 100 1.000 ** 122 ** 000 227 001 001 100 100 100 100 057 ** 265 000 000 273 041 012 963 023 826 000 006 001 054 000 008 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 -.064 051 * 250 138 023 -.157 006 150 -.055 017 -.001 * 245 177 120 065 ** * * ** 132 125 527 615 012 170 818 120 951 136 586 867 989 014 078 235 519 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 066 104 ** 020 146 -.024 010 096 -.189 090 -.012 ** 118 ** 516 304 004 843 147 811 923 340 059 375 909 000 243 002 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 ** ** 131 * 197 -.010 007 116 -.018 248 251 002 013 012 000 191 215 100 100 100 100 100 100 100 100 033 ** 167 * 199 162 -.010 184 ** 742 004 097 048 108 925 067 002 100 100 100 100 100 100 100 100 * 202 * 253 -.006 ** * 256 -.028 * 252 181 146 1.000 100 -.015 132 109 159 130 364 882 192 279 113 008 004 195 049 918 949 250 860 044 011 950 009 010 782 011 072 148 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 * * ** 000 * 204 * 217 ** 175 053 109 130 032 074 084 058 121 ** -.028 * 209 067 ** 084 * 220 118 100 ** 324 206 015 040 000 996 042 030 004 082 600 282 196 755 464 404 569 229 000 785 037 509 000 404 028 242 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 082 055 * 221 ** 034 006 ** ** -.124 114 138 076 * 213 101 018 * 205 142 ** ** 185 ** * 253 155 060 * 231 417 589 027 008 737 956 010 007 219 259 171 452 033 317 861 040 159 001 000 066 001 011 124 556 021 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 ** ** 122 ** 131 097 ** 171 ** 258 268 327 014 080 168 012 072 168 171 -.143 147 047 -.028 035 -.130 027 061 027 897 892 432 095 904 474 095 088 157 146 641 781 730 196 790 548 786 002 000 225 000 194 338 002 089 000 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 ** -.069 * 220 -.109 144 -.017 ** 115 -.094 -.046 * 254 148 * 247 -.043 346 304 438 346 304 438 1.000 247 267 339 374 ** 262 * ** 361 ** 323 ** 297 570 000 003 100 100 100 100 122 057 1.000 -.053 213 * 033 190 -.048 188 036 006 -.024 184 063 095 096 741 059 636 062 721 950 814 067 532 347 344 000 497 028 280 154 869 000 257 350 648 011 141 013 674 227 570 600 033 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 067 -.131 051 018 -.010 057 212 * 165 126 160 -.080 -.121 076 -.076 104 046 -.054 202 215 * 091 100 055 -.131 ** 032 ** -.053 1.000 509 195 611 856 920 572 034 100 211 112 432 231 453 454 302 651 597 044 032 368 323 586 195 007 750 001 000 600 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 ** * 234 -.104 109 121 008 ** 185 107 * 238 050 ** ** 171 ** * 256 146 ** 074 ** ** * ** 1.000 268 * 426 311 262 267 361 ** 339 323 374 297 213 ** 370 000 154 101 052 170 118 006 126 315 610 090 241 951 004 019 304 282 232 938 007 066 289 017 620 000 002 090 009 010 147 000 466 001 003 033 000 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 ** Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed) * Correlation is significant at the 0.05 level (2-tailed) .285 546 447 324 -.013 504 311 378 432 1.000 ** 432 242 263 447 260 308 308 092 282 287 100 * 152 384 266 ** 311 037 060 282 ** 426 010 149 304 202 108 180 488 447 546 000 002 285 378 311 000 002 378 327 004 389 300 378 260 447 * 513 525 387 282 -.004 000 331 300 093 000 306 275 066 020 100 397 370 100 Phụ lục 5: Kết hồi quy Binary Logistic  Kết kiểm định Wald mô hình 2: Variables in the Equation B a Step S.E Wald df Sig Exp(B) CLTS -.284 425 445 505 753 CL120 391 142 7.555 006 1.478 CL130 561 201 7.744 005 1.752 CL140 -.038 050 577 448 963 CL210 507 448.678 000 999 1.661 CL220 221 107 4.237 040 1.247 CL269 067 057 1.383 240 1.070 CL330 001 002 254 614 1.001 CL410 -.531 240 4.883 027 588 CL25 -.001 037 001 973 999 -5.968 1.793 11.084 001 003 Constant a Variable(s) entered on step 1: CLTS, CL120, CL130, CL140, CL210, CL220, CL269, CL330, CL410, CL25  Kết hồi quy Binary Logistic mô hình 3: Omnibus Tests of Model Coefficients Chi-square Step df Sig Step 70.280 000 Block 70.280 000 Model 70.280 000 Model Summary Step -2 Log likelihood a 35.101 Cox & Snell R Nagelkerke R Square Square 505 a Estimation terminated at iteration number 10 because parameter estimates changed by less than 001 .775 Classification Table a Predicted Khả gian lận Observed Không gian lận Khả gian lận Step Không gian lận Gian lận Percentage Gian lận Correct 76 97.4 16 72.7 Overall Percentage 92.0 a The cut value is 500 Variables in the Equation B a Step S.E Wald df Sig Exp(B) CL120 292 092 10.013 002 1.339 CL130 366 106 11.841 001 1.442 CL220 121 045 7.066 008 1.128 CL410 -.284 143 3.934 047 753 -4.827 1.097 19.357 000 008 Constant a Variable(s) entered on step 1: CL120, CL130, CL220, CL410 Phụ lục 6: Dữ liệu công ty có mã chứng khoán ALT, VHC năm 2014 Trƣớc kiểm toán Sau kiểm toán Chênh lệch (VND) (VND) (VND) Tỷ lệ chênh lệch số liệu (%) ALT VHC ALT VHC ALT VHC ALT VHC 802,451,008,141 802,451,008,141 0 0% 0% 20,874,590,109 792,229,224,938 22,651,987,645 670,183,505,921 (1,777,397,536) 122,045,719,017 7.85% 18.21% Tài sản cố định 55,194,679,825 1,152,349,917,609 55,045,456,770 1,170,201,946,247 149,223,055 (17,852,028,638) 0.27% 1.53% Vốn chủ sở hữu 197,838,449,375 1,856,623,485,297 197,627,114,572 1,869,914,277,690 211,334,803 (13,290,792,393) 0.11% 0.71% Các khoản đầu tư tài ngắn hạn Các khoản phải thu ngắn hạn ... DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM NGUYỄN NGỌC HUYỀN TRÂN ẢNH HƢỞNG CỦA CHÊNH LỆCH SỐ LIỆU TRƢỚC VÀ SAU KIỂM TOÁN ĐẾN KHẢ NĂNG GIAN LẬN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT Ở VIỆT... BCTC có định đắn Vì lý trên, đề tài Ảnh hưởng chênh lệch số liệu trước sau kiểm toán đến khả gian lận báo cáo tài thông qua số F-score công ty niêm yết Việt Nam tác giả lựa chọn nhằm góp phần... F-score, chênh lệch số liệu BCTC trước sau kiểm toán công ty niêm yết thị trường chứng khoán Việt Nam  Phạm vi nghiên cứu: - BCTC 50 công ty niêm yết HOSE HNX có chênh lệch số liệu trước sau kiểm toán