Header Page of 258 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG KHOA KHOA HỌC SỨC KHỎE BỘ MÔN ĐIỀU DƯỠNG =======‫========٭٭٭‬ VŨ THỊ THU HÀ Mã sinh viên: B00363 KIẾN THỨC VỀ CHĂM SÓC SỨC KHỎE BÀ MẸ SAU SINH VÀ TRẺ SƠ SINH CỦA CÁC SẢN PHỤ TẠI KHOA ĐIỀU TRỊ TỰ NGUYỆN, BỆNH VIỆN PHỤ SẢN TRUNG ƯƠNG NĂM 2015 ĐỀ TÀI TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN HỆ VLVH HÀ NỘI – Tháng 11 năm 2015 Footer Page of 258 Header Page of 258 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG KHOA KHOA HỌC SỨC KHỎE BỘ MÔN ĐIỀU DƯỠNG ======‫======٭٭٭‬ VŨ THỊ THU HÀ Mã sinh viên: B00363 KIẾN THỨC VỀ CHĂM SÓC SỨC KHỎE BÀ MẸ SAU SINH VÀ TRẺ SƠ SINH CỦA CÁC SẢN PHỤ TẠI KHOA ĐIỀU TRỊ TỰ NGUYỆN, BỆNH VIỆN PHỤ SẢN TRUNG ƯƠNG NĂM 2015 ĐỀ TÀI TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN ĐIỀU DƯỠNG HỆ VLVH Người hướng dẫn khoa học: Th.s Hoàng Thị Thanh Thủy HÀ NỘI - Tháng 11 năm 2015 Footer Page of 258 Thang Long University Library Header Page of 258 LỜI CÁM ƠN Trong trình học tập nghiên cứu, hoàn thành đề tài tốt nghiệp, nhận hướng dẫn tận tình thầy cô, giúp đỡ động viên nhiệt tình, gia đình bạn bè Với lòng kính trọng biết ơn sâu sắc, xin chân thành cảm ơn Th.s Hoàng Thị Thanh Thủy – người thầy tận tình hướng dẫn, trực tiếp giúp đỡ trình học tập hoàn thành đề tài Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng biết ơn tới thầy cô Ban giám hiệu, phòng Đào tạo, GS.TS.Hoàng Văn Ngoạn – Chủ nhiệm khoa Khoa học sức khỏe toàn thể thầy cô khoa Trường Đại học Thăng Long tận tình bảo, dìu dắt, trang bị kiến thức, giúp đỡ trình học tập hoàn thành đề tài Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể Khoa Điều trị tự nguyện – Bệnh viện Phụ sản Trung ương hướng dẫn, bảo tạo điều kiện thuận lợi cho trình thu thập số liệu khoa để có thể hoàn thành đề tài Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám đốc Bệnh viện Phụ sản Trung ương tạo điều kiện, cho phép, giúp đỡ, động viên trình học tập hoàn thành đề tài Tôi vô biết ơn người thân gia đình, bạn bè, đồng nghiệp bên tôi, động viên giúp đỡ trình học tập hoàn thành đề tài tốt nghiệp Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 01 tháng 11 năm 2015 Footer Page of 258 Header Page of 258 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu riêng tôi, số liệu kết đưa luận văn trung thực chưa công bố thân Tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm lời cam đoan Hà Nội, ngày 18 tháng 01 năm 2016 Người cam đoan Footer Page of 258 Thang Long University Library Header Page of 258 DANH MỤC VIẾT TẮT Footer Page of 258 BPTT Biện pháp tránh thai KHHGĐ Kế hoạch hóa gia đình PSTW Phụ sản Trung ương SDD Suy dinh dưỡng SKSS Sức khỏe sinh sản TCYTTG Tổ chức Y tế giới CSSS Chăm sóc sau sinh Header Page of 258 MỤC LỤC ĐẶT VẤN ĐỀ CHƯƠNG TỔNG QUAN 1.1 Các khái niệm chăm sóc sau sinh 1.1.1 Giai đoạn sau sinh 1.1.2 Chăm sóc sau sinh 1.2 Nội dung chăm sóc sau sinh .3 1.2.1 Những nội dung chăm sóc bà mẹ sau sinh 1.2.2 Những nguy bà mẹ sau sinh .6 1.2.3 Những nguy trẻ sơ sinh .9 1.3 Kiến thức chăm sóc sức khỏe sau sinh sản phụ 10 1.3.1 Kiến thức chăm sóc sức khỏe sau sinh sản phụ giới .10 1.3.2 Kiến thức chăm sóc sức khỏe sau sinh sản phụ Việt Nam 10 CHƯƠNG ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 15 2.1 Đối tượng nghiên cứu .15 2.1.1 Tiêu chuẩn lựa chọn đối tượng nghiên cứu 15 2.1.2 Tiêu chuẩn loại trừ .15 2.2 Địa điểm thời gian nghiên cứu 15 2.3 Phương pháp nghiên cứu 15 2.4 Cỡ mẫu phương pháp chọn mẫu 15 2.5 Phương pháp thu thập số liệu 16 2.6 Biến số nghiên cứu 16 2.7 Xử lý phân tích số liệu .17 2.8 Sai số biện pháp khắc phục 17 2.9 Đạo đức nghiên cứu đề tài .17 CHƯƠNG KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 18 3.1 Đặc điểm chung đối tượng nghiên cứu 18 3.2 Kiến thức chăm sóc sức khỏe bà mẹ sau sinh sản phụ 20 3.2.1 Kiến thức dấu hiệu nguy hiểm vấn đề sức khỏe gặp sau sinh 20 3.2.2 Kiến thức chế độ nghỉ ngơi, lao động, vệ sinh sản phụ sau sinh 22 3.2.3 Kiến thức dinh dưỡng sản phụ sau sinh 23 3.2.4 Kiến thức kế hoạch hóa gia đình sản phụ sau sinh 24 3.3 Mô tả kiến thức chăm sóc sức khỏe trẻ sơ sinh sản phụ .25 CHƯƠNG BÀN LUẬN 27 4.1 Đặc điểm chung đối tượng nghiên cứu 27 Footer Page of 258 Thang Long University Library Header Page of 258 4.2 Kiến thức chăm sóc sau sinh sản phụ 27 4.2.1 Kiến thức dấu hiệu nguy hiểm vấn đề sức khỏe gặp sau sinh 28 4.2.2 Kiến thức chế độ nghỉ ngơi, lao động, vệ sinh sản phụ sau sinh .29 4.2.3 Kiến thức dinh dưỡng sản phụ sau sinh 29 4.2.4 Kiến thức kế hoạch hóa gia đình sản phụ sau sinh 30 4.3 Kiến thức chăm sóc sơ sinh sản phụ 30 KẾT LUẬN 33 KHUYẾN NGHỊ 34 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC Footer Page of 258 Header Page of 258 DANH MỤC CÁC BẢNG KẾT QUẢ Bảng 3.1: Một số đặc điểm đối tượng nghiên cứu 18 Bảng 3.2: Đặc điểm lần sinh thời điểm nghiên cứu 19 Bảng 3.3: Kiến thức bà mẹ dấu hiệu nguy hiểm sau sinh 20 Bảng 3.4: Kiến thức bà mẹ triệu chứng nhiễm khuẩn đường sinh dục sau sinh 20 Bảng 3.5: Kiến thức bà mẹ vấn đề sau sinh gặp 21 Bảng 3.6: Kiến thức chế độ lao động nghỉ ngơi phù hợp sản phụ sau sinh .22 Bảng 3.7: Kiến thức bà mẹ vệ sinh sản phụ sau sinh 22 Bảng 3.8: Kiến thức chế độ ăn uống sản phụ sau sinh .23 Bảng 3.9: Kiến thức bổ sung vi chất bà mẹ sau sinh 23 Bảng 3.10: Kiến thức thời điểm giao hợp sản phụ sau sinh 24 Bảng 3.11: Kiến thức biện pháp tránh thai sản phụ sau sinh .24 Bảng 3.12: Kiến thức dấu hiệu nguy hiểm trẻ sơ sinh 25 Bảng 3.13: Kiến thức lịch tiêm chủng trẻ sơ sinh 25 Bảng 3.14: Kiến thức vệ sinh sơ sinh .26 Bảng 3.15: Kiến thức chế độ ăn uống trẻ sơ sinh sau đẻ 26 Footer Page of 258 Thang Long University Library Header Page of 258 ĐẶT VẤN ĐỀ Thời kỳ sau sinh giai đoạn vô quan trọng có thay đổi mạnh mẽ thể chất, sinh lý, cảm xúc đồng thời với nảy sinh mối quan hệ bước chuyển đổi vai trò từ “người phụ nữ” trở thành “người mẹ” Đây giai đoạn mà sức khỏe người mẹ trẻ sơ sinh cần quan tâm nhiều [1], [12] Theo Tổ chức Y tế giới năm 2014 có khoảng 60% tử vong bà mẹ 32% tử vong sơ sinh xảy vào ngày thứ sau sinh Khoảng 13% 4% tỷ lệ tử vong mẹ; 5% 15% tử vong sơ sinh xảy vào tuần thứ tuần thứ sau sinh Ở Châu Phi, nơi có tỷ lệ tử vong sau sinh cao giới, năm có khoảng 1,16 triệu trẻ em tử vong 28 ngày đầu sau sinh có 850.000 trẻ sống sót sau tuần [26] Ở Việt Nam, theo số liệu Bộ Y tế năm 2014, tỷ lệ tử vong bà mẹ (MMR) 69/100.000 trẻ đẻ sống tỷ lệ tử vong sơ sinh (IMR) 16/1000 trẻ đẻ sống [3] Hai tuần đầu sau sinh khoảng thời gian mà tần suất xuất biến chứng sau sinh phổ biến Các biến chứng sau sinh xảy sản phụ bao gồm: chảy máu, bế sản dịch, nhiễm khuẩn sinh dục tiết niệu, tổn thương vú, tầng sinh môn, rối loạn tâm thần sau sinh, Trẻ sơ sinh có vấn đề sức khỏe nhiễm khuẩn đường hô hấp, nhiễm trùng rốn, vàng da bệnh lý, [12], [16] Nếu giai đoạn sau sinh, sản phụ trẻ sơ sinh chăm sóc cách khoa học tạo tiền đề tốt cho sức khỏe mẹ-con, góp phần giảm thiểu tỷ lệ tử vong bệnh tật, đảm bảo an toàn, phòng tránh phát sớm biến chứng sau sinh, giúp bà mẹ chóng hồi phục sức khỏe, trẻ sơ sinh dễ ràng thích nghi với hoàn cảnh môi trường sau sinh Tuy nhiên, công tác chăm sóc sau sinh bị xem nhẹ làm giảm hội nâng cao sức khỏe bà mẹ trẻ em, làm chậm trình phát sớm điều trị bệnh tật cho họ Kiến thức thực hành chăm sóc sau sinh bà mẹ mang tính kinh nghiệm tự phát… Nhận thức tầm quan trọng vai trò của điều dưỡng viên việc tư vấn chăm sóc sức khỏe bà mẹ sau sinh, tiến hành nghiên cứu đề tài “Kiến thức chăm sóc sức khỏe bà mẹ sau sinh trẻ Footer Page of 258 Header Page 10 of 258 sơ sinh sản phụ Khoa Điều trị tự nguyên, Bệnh viện Phụ sản Trung ương năm 2015” với mục tiêu sau: Mô tả kiến thức chăm sóc sức khỏe bà mẹ sau sinh sản phụ Khoa điều trị tự nguyện, Bệnh viện Phụ sản Trung ương năm 2015 Mô tả kiến thức chăm sóc sức khỏe trẻ sơ sinh sản phụ Khoa điều trị tự nguyện, Bệnh viện Phụ sản Trung ương năm 2015 Footer Page 10 of 258 Thang Long University Library Header Page 34 of 258 Bảng 3.14: Kiến thức vệ sinh sơ sinh Vệ sinh sau đẻ n % Vệ sinh cho trẻ hàng ngày 422 94,40 Giữ ấm cho trẻ 415 92,84 Nhận xét: Có 94,40% biết cách vệ sinh cho trẻ hang ngày, 92,84% biết cách giữ ấm cho trẻ Bảng 3.15: Kiến thức chế độ ăn uống trẻ sơ sinh sau đẻ Chế độ ăn uống n % Cho trẻ bú sau sinh 260 58,16 Cho trẻ bú sau vài 170 38,03 Cho trẻ bú sau 24 13 2,91 Vắt bỏ sữa non 55 12,30 Nhận xét: Phần lớn bà mẹ cho cho trẻ bú sau sinh, chiếm 58,16%, tỷ lệ số sản phụ cho cho trẻ bú sau 24 ít, chiếm 2,91% Tỷ lệ số sản phụ cho phải vắt bỏ sữa non 12,30% 26 Footer Page 34 of 258 Thang Long University Library Header Page 35 of 258 CHƯƠNG BÀN LUẬN 4.1 Đặc điểm chung đối tượng nghiên cứu Trong nghiên cứu chúng tôi, qua bảng 3.1, có thể thấy sản phụ có nơi sống chủ yếu khu vực thành thị, chiếm 73,15%, đó phần lớn khu vực nội thành Hà Nội số tỉnh lân cận Lý giải cho tượng Bệnh viện Phụ sản Trung ương bệnh viện hàng đầu chăm sóc sức khỏe sinh sản cho phụ nữ nước, với đội ngũ y bác sĩ có chuyên môn cao lâu năm kinh nghiệm hệ thống sở vật chất tốt Về phân bố độ tuổi, nhận thấy rằng, chủ yếu sản phụ độ tuổi 40, chiếm 96,20%, đó độ tuổi từ 20 đến 39 khoảng 95%, độ tuổi thuận lợi thích hợp cho việc sinh nuôi Tất bà mẹ tốt nghiệp PTTH (100%), tỷ lệ sản phụ có trình độ cao đẳng, đại học sau đại học chiếm 88% nên yếu tố thuận lợi cho việc tư vấn, giáo dục cho bà mẹ kiến thức kỹ chăm sóc sau sinh Do nghiên cứu tiến hành bệnh viện hàng đầu Hà Nội nên nghề nghiệp sản phụ chủ yếu nội trợ, buôn bán nhỏ (31,77%) cán bộ, công chức (chiếm 45,41%) Bảng 3.2 cho thấy, cách sinh, có 60,85% bà mẹ tham gia nghiên cứu chọn phương pháp sinh mổ Đa số bà mẹ có đặc điểm mang thai bình thường (90,82%) Do đó, tỷ lệ trẻ sinh non bệnh lý chiếm tỷ lệ 8,28% Trẻ sinh có cân nặng 2500g chiếm đa số Tỷ lệ trẻ cân nặng 2500g không lớn, chiếm 5,82% 4.2 Kiến thức chăm sóc sau sinh sản phụ Kiến thức chăm sóc sau sinh bà mẹ đóng vai trò quan trọng giúp bà mẹ có thực hành chăm sóc sau sinh cách khoa học, giúp bảo vệ tăng cường sức khỏe bà mẹ, trẻ em giai đoạn sau sinh Năm 2013, đánh giá kiến thức, nghiên cứu Reza Sharafi v Hassan Esmaeeli (2013) 316 bà mẹ Iran cho thấy tỷ lệ đạt kiến thức thấp, 78,5% bà mẹ có kiến thức chăm sóc sơ sinh mức trung bình Tỷ lệ bà mẹ có kiến thức 13,3% Có 8,2% bà mẹ kiến thức chăm sóc sau sinh [19] Nghiên cứu Bệnh viện Phụ sản trung ương Bệnh viện Ba Vì Phạm Phương Lan thực năm 27 Footer Page 35 of 258 Header Page 36 of 258 2014 736 bà mẹ thành thị nông thôn nghiên cứu đầy đủ cập nhật kiến thức chăm sóc sau sinh bà mẹ khu vực Hà Nội Kết kiến thức chăm sóc sau sinh nhìn chung thấp, có 36,2% bà mẹ đạt yêu cầu, đó kiến thức phát dấu hiệu bệnh cao chiếm 38%, kiến thức kế hoạch hóa gia đình chiếm 33,8%; vệ sinh, lao động 21,7% Kiến thức dinh dưỡng đạt thấp 13% [5] Tỷ lệ đạt kiến thức có tương đồng nghiên cứu Tỷ lệ bà mẹ hiểu biết chăm sóc sau sinh ít, lý giải công tác tư vấn sau sinh chưa trọng tư vấn trước sinh Khái niệm “khoảng trống sau sinh” hay vai trò chăm sóc sau sinh chưa đưa ngang với chăm sóc trước sinh để thực chu trình chăm sóc liên tục (continium care) trước, sau sinh Đây vấn đề tồn nhiều quốc gia, kể nước phát triển Chính dẫn đến nghiên cứu Mali cho thấy có 80% bà mẹ khẳng định cần có kiến thức chăm sóc trước sinh, tỷ lệ trả lời chăm sóc sau sinh có 60% Nghiên cứu cho thấy có 21,1% bà mẹ cần phải khám lại sau sinh, 18% bà mẹ cho khám sau sinh xuất bất thường, có 2,1% bà mẹ cho cần thiết phải có cán y tế kiểm tra sức khỏe vòng hai tuần đầu sau sinh [21] 4.2.1 Kiến thức dấu hiệu nguy hiểm vấn đề sức khỏe gặp sau sinh Kiến thức dấu hiệu nguy hiểm liên quan đến thai nghén, sinh đẻ cần thiết, giúp bà mẹ chủ động khám để phát sớm bệnh xử trí kịp thời, tránh hậu xấu, đặc biệt sảy thai tử vong mẹ Thời kỳ sau sinh, dấu hiệu nguy hiểm bà mẹ biết nhiều là, sốt, co giật chảy máu kéo dài Tuy nhiên, sản phụ lại không coi đau bụng kéo dài, tăng lên việc dịch âm đạo dấu hiệu nguy hiểm, có 38,03% sản phụ quan tâm tới vấn đề đau bụng kéo dài tăng lên, dấu hiệu dịch âm đạo, tỷ lệ 37,36% Ra máu âm đạo dấu hiệu nguy hiểm thường gặp trước, sau sinh, nguyên nhân quan trọng gây tử vong mẹ thai nhi.Trong số 12 sản phụ (chiếm tỷ lệ 2,68%) dấu hiệu nguy hiểm sau sinh chủ yếu sản phụ sống khu vực nông thôn, chưa trang bị đầy đủ kiến thức Ngoài ra, không kiến thức tốt 28 Footer Page 36 of 258 Thang Long University Library Header Page 37 of 258 triệu chứng nhiễm khuẩn đường sinh dục dấu hiệu bất thường sau sinh, bà mẹ thành thị biết nhiều vấn đề sau sinh mà họ gặp phải so với bà mẹ nông thôn 4.2.2 Kiến thức chế độ nghỉ ngơi, lao động, vệ sinh sản phụ sau sinh Về chế độ vệ sinh, lao động sau sinh đối tượng nghiên cứu hầu hết bà mẹ ý thức phải vận động nhẹ nhàng (89,93%), số bà mẹ ý thức tầm quan trọng chế độ nghỉ ngơi sau sinh chưa nhiều, có 24 sản phụ lao động bình thường sau sinh, chiếm 5,36% Ngoài ra, có 2,68% sản phụ không vận động, nằm yên chỗ 2,03% sản phụ ngủ nhiều sau sinh Hiện chưa có nghiên cứu khuyến cáo nên ngủ xác đêm nhiều tài liệu tư vấn sau sinh cho nên ngủ đủ giờ/đêm Mất ngủ không gây mệt mỏi, cáu gắt bà mẹ mà tệ yếu tố gây nên trầm cảm sau sinh xảy liên tục mà can thiệp y tế Các bà mẹ thời kỳ khuyên nên ngủ đủ giấc Vấn đề vệ sinh cho mẹ quan trọng thời kỳ vệ sinh không cách dẫn tới viêm nhiễm phụ khoa nhiễm khuẩn tuyến vú cho bà mẹ Kết cho thấy bà mẹ có kiến thức vệ sinh, 65,7% sản phụ biết cách tắm nhanh với nước ấm 73,60% sản phụ biết cách vệ sinh vú, âm hộ hàng ngày thời kỳ sau sinh Tuy nhiên, bên cạnh đó có nhiều bà mẹ thực chế độ kiêng khem không tắm, có 97 sản phụ tổng số 447 sản phụ, chiếm 21,70% sản phụ kiêng tắm thời gian, đó chủ yếu phụ nữ sống khu vực nông thôn Điều có thể giải thích ảnh hưởng yếu tố tập quán lên kiến thức bà mẹ chế độ vệ sinh- lao động sau sinh Nông thôn, nơi đời sống cộng đồng đậm nét kiêng khem thời kỳ hậu sản bộc lộ rõ 4.2.3 Kiến thức dinh dưỡng sản phụ sau sinh Qua kết , nhận thấy hầu hết sản phụ nhận thức tầm quan trọng việc bổ sung dinh dưỡng sau sinh, có 429 sản phụ, chiếm 95,97% lựa chọn ăn nhiều với chế đồ nhiều chất dinh dưỡng Tuy nhiên có 3,13% sản phụ thực chế độ ăn kiêng, nguyên nhân ảnh hưởng yếu tố tập quán lên chế độ dinh dưỡng cho bà mẹ Yếu tố tập quán chế độ dinh dưỡng phụ nữ sau sinh thể rõ chế độ dinh dưỡng, 29 Footer Page 37 of 258 Header Page 38 of 258 nhiều sản phụ sau sinh p dụng theo chế độ dinh dưỡng đặc biệt trì thời gian 100 ngày (3 tháng 10 ngày) Đáng ngạc nhiên số thực phẩm nhiều dinh dưỡng hải sản, thịt bò, số loại rau, trái nằm danh sách kiêng khem Kết thống với nghiên cứu Lê Minh Thi, 2003 Hưng Yên [10] Tuy nhiên, tác giả Minh Thi mô tả nhiều hành vi kiêng khem thiếu chứng lợi cho sức khỏe phụ nữ như: kiêng uống nhiều nước, kiêng ngủ nhiều, mặc áo dài tay, tất thời tiết nóng, không cắt móng chân, móng tay không sử dụng biện pháp tránh thai thời kỳ hậu sản Trong nghiên cứu chúng tôi, kiến thức uống bổ sung vitamin A viên sắt sau sinh chưa tốt Có đến 56,17% 15,65% bà mẹ cho không cần thiết uống bổ sung Vitamin A viên sắt sau sinh Tỷ lệ thấp nghiên cứu năm 2009 Đoàn Thị Ngọc Vân Võ Văn Thắng, 78,4% bà mẹ biết uống viên sắt dùng để phòng thiếu máu 54,6% bà mẹ biết cần bổ sung vitamin A sau sinh Tỷ lệ bà mẹ biết biện pháp tránh thai (BPTT) cao chiếm 86,3%, bà mẹ biết đầy đủ ý nghĩa áp dụng BPTT chiếm tỷ lệ 31,7% [14] 4.2.4 Kiến thức kế hoạch hóa gia đình sản phụ sau sinh Trong nghiên cứu chúng tôi, bà mẹ trang bị kiến thức biện pháp kế hoạch hóa gia đình Có 60,85% sản phụ biết có thể giao hợp sớm sau sinh lại không nắm thời gian xác, có 17% số sản phụ biết thời điểm thích hợp để quan hệ lại tuần sau sinh (bảng 3.11) Hầu hết bà mẹ dựa vào dấu hiệu có kinh trở lại quan hệ tình dục Tuy nhiên, bà mẹ sau sinh sử dụng biện pháp tránh thai sau sinh Có đến 10,74% bà mẹ hỏi sử dụng biện pháp tránh thai Điều cho thấy chương trình tư vấn cho bà mẹ cần bổ sung kiến thức tiêu chuẩn cho bú vô kinh biện pháp tránh thai phù hợp, kịp thời nhằm tránh cho bà mẹ mang thai ý muốn, ảnh hưởng đến sức khỏe bà mẹ gián tiếp ảnh hưởng đến sức khỏe trẻ 4.3 Kiến thức chăm sóc sơ sinh sản phụ Trong thời kỳ hậu sản tuần sau sinh, vấn đề sức khỏe thân, bà mẹ phải đối mặt với vấn đề liên quan đến chăm sóc trẻ sơ sinh 30 Footer Page 38 of 258 Thang Long University Library Header Page 39 of 258 Thời kỳ sơ sinh khoảng thời gian trẻ non nớt, khả thích nghi sống bên nên dễ mắc bệnh, bệnh dễ chuyển thành nặng lại có biểu khó phát Phần lớn sản phụ cho dấu hiệu khóc bất thường (81,88%), ngủ lịm (82,77%), bỏ bú, bú yếu (80,53%) hay phân xanh đen, lẫn máu (80,76%) dấu hiệu bất thường chứng tỏ trẻ bị ốm Bởi dấu hiệu thường gặp dễ nhận biết nên bà mẹ biết nhiều Tuy nhiên, dấu hiệu vàng da hay xanh tím (54,36%) sốt hay hạ thân nhiệt (54,36%) dấu hiệu đặc biệt nguy hiểm không nhiều sản phụ biết đến Lý giải cho vấn đề có thể dấuh iệu gặp đòi hỏi tinh tế kỹ nhận biết phát Tuy nhiên dấu hiệu quan trọng cần thiết phải nhận biết để đưa trẻ khám bệnh kịp thời Nghiên cứu kiến thức thực hành chăm sóc trẻ sơ sinh huyện Ngọc Lặc, Như Thanh tỉnh Thanh Hoá Lương NgọcTrương cộng sản phụ có thể dấu hiệu bệnh trẻ sơ sinh mà mắt thường có thể nhận biết, đặc biệt dấu hiệu nguy hiểm bà mẹ hạn chế Tỷ lệ bà mẹ có thể nêu dấu hiệu nguy hiểm sau sinh dao động từ 30-35% Chỉ có 5,4% bà mẹ có từ 50% câu trả lời kiến thức chung chăm sóc sức khỏe bà mẹ trẻ sơ sinh Nhìn chung tỷ lệ thấp [13] Phần lớn bà mẹ biết vai trò tác dụng sữa mẹ có 58,16% số sản phụ cho trẻ bú sau sinh lại nhiều bà mẹ cho bú đủ sau vài đến ngày, đó có 87,70% bà mẹ cho trẻ bú sữa non Do quan điểm cổ hủ, sai khoa học chưa cung cấp thông tin đầy đủ có 55 sản phụ chiếm 12,30% Tỷ lệ thấp nghiên cứu Lê Thiện Thái Ngô Văn Toàn khoảng 80% bà mẹ biết cho trẻ bú sớm sa sinh Hầu hết trẻ sơ sinh lau khô sau đẻ giữ ấm Tuy nhiêm tỷ lệ bà mẹ biết hoạt động chăm sóc cho sơ sinh thấp [8] Nhìn chung, sản phụ nghiên cứu có kiến thức tắm rửa, vệ sinh cho (bao gồm chăm sóc rốn) với tỷ lệ cao, với 94,4% sản phụ lựa chọn vệ sinh cho trẻ hàng ngày Kiến thức giữ ấm cho bà mẹ tốt, với 92,84% sản phụ biết cách giữ ấm cho trẻ sau sinh Điều tương đồng với nghiên cứu Lê Thiện Thái Ngô Văn Toàn đó Đánh giá hiệu biện pháp can thiệp nhằm nâng cao kiến thức thực hành chăm sóc sơ sinh 31 Footer Page 39 of 258 Header Page 40 of 258 bà mẹ tỉnh Thái Nguyên, Huế, Vĩnh Long giai đoạn 2008 – 2011 Kết kết tích cực kiến thức bà mẹ Tỷ lệ bà mẹ biết hành động chăm sóc cho trẻ sinh tăng rõ rệt Khoảng 80,0% bà mẹ biết cho trẻ bú sớm sau sinh Do đó việc tác động vào kiến thức bà mẹ việc nên làm để tăng khả chăm sóc sơ sinh bà mẹ [8] 32 Footer Page 40 of 258 Thang Long University Library Header Page 41 of 258 KẾT LUẬN Qua đánh giá thực trạng kiến thức chăm sóc bà mẹ đến sinh Bệnh viện Phụ sản Trung ương từ tháng 1/2015 đến tháng 6/2015, rút số kết luận sau: Kiến thức chăm sóc sức khỏe bà mẹ sau sinh sản phụ − Phần lớn bà mẹ đếu có kiến thức chăm sóc sức khỏe dấu hiệu bệnh sau sinh: + Trên 70% sản phụ nhận biết dấu hiệu: sốt, co giật, chảy máu kéo dài …là dấu hiệu nguy hiểm sau sinh + 80,08% sản phụ biết triệu chứng có mùi dấu hiệu việc nhiễm khuẩn đường sinh dục + Có 89,93% sản phụ biết cần hoạt động nhẹ nhàng sau sinh, 65,70% sản phụ cho cần vệ sinh nước ấm hàng ngày − 95,97% sản phụ áp dụng chế độ ăn uống nhiều với nhiều chất dinh dưỡng − Kiến thức bổ sung vitamin A sau sinh sản phụ kém, có tới 56,17% sản phụ cho không cần uống bổ sung vitamin A sau sinh − Các bà mẹ lại hiểu rõ lợi ích việc uống bổ sung viên sắt, có 76,52% sản phụ cho cần uống bổ sung vòng - tuần đầu sau sinh − Có 60,85% sản phụ biết thời điểm có thể quan hệ tuần sau sinh Kiến thức chăm sóc sức khỏe trẻ sơ sinh sản phụ Đa số sản phụ nhận thức dấu hiệu nguy hiểm chăm sóc trẻ như: bỏ bú, bú yếu (80,53%), ngủ lịm (82,7%), khóc bất thường (81,88%), phân xanh đen có máu (80,76%) Có 75,83% sản phụ biết lịch tiêm chủng cho trẻ sơ sinh, lại 108 trường hợp, tương đương với 24,57% lịch tiêm chủng cho trẻ sơ sinh Có 90% bà mẹ có kiến thức chăm sóc, giữ gìn vệ sinh cho trẻ, giữ ấm Đa phần bà mẹ nhận thức vai trò tác dụng sữa non, có 12,30% sản phụ cho nên vắt bỏ sữa non sau sinh 33 Footer Page 41 of 258 Header Page 42 of 258 KHUYẾN NGHỊ Từ kết nghiên cứu trên, xin đưa vài khuyến nghị sau: Cần cung cấp thêm kiến thức chăm sóc sức khỏe bà mẹ sau sinh cho sản phụ, trọng vào dấu hiệu nguy hiểm sau sinh kiến thức bổ sung vitamin A sau sinh, KHHGĐ sau sinh Cần cung cấp thêm kiến thức chăm sóc sức khỏe trẻ sơ sinh cho sản phụ, trọng vào dấu hiệu nguy hiểm trẻ sơ sinh, lịch tiêm chủng cho trẻ sơ sinh tác dụng sữa non cho trẻ sơ sinh Nên tổ chức buỏi tuyên truyền, truyền thông nhằm cung cấp đầy đủ kiến thức cho sản phụ nội dung Cần tiến hành điều tra sâu rộng nhằm đánh giá xác hiểu biết phụ nữ chăm sóc sức khỏe sau sinh nhằm có kết xác để đưa giải phát phát triển sức khỏe bà mẹ sau sinh toàn diện 34 Footer Page 42 of 258 Thang Long University Library Header Page 43 of 258 TÀI LIỆU THAM KHẢO TIẾNG VIỆT Bộ Y tế (2009), "Hướng dẫn quốc gia dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản" Bộ Y tế Viện Dinh dưỡng (2006), Nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị cho người Việt Nam Vụ Bảo vệ sức khỏe bà mẹ trẻ em (2014), Báo cáo tình hình sức khỏe bà mẹ trẻ em năm 2014 Phạm Văn Hoan Lê Bạch Mai (2009), Ăn uống theo nhu cầu dinh dưỡng bà mẹ trẻ em Việt Nam (Sách tư vấn dinh dưỡng cho cộng đồng), Nhà xuất Y học, Hà Nội Phạm Phương Lan (2014), Thực trạng chăm sóc sau sinh bà mẹ hai bệnh viện địa bàn Hà nội đánh giá hiệu mô hình chăm sóc sau sinh nhà, Luận văn Tiến sỹ Y tế công cộng, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, Hà Nội Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (2009), Tình trạng trẻ em giới năm 2009: Sức khỏe bà mẹ trẻ sơ sinh Nguyễn Minh Tân (2003), Thực hành chăm sóc sức khoẻ mẹ trước, trong, sau sinh chăm sóc trẻ sơ sinh bà mẹ có tuổi xã Phủ Lý, Hợp Thành, Ôn Lương, huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên, năm 2003, Thái Nguyên Lê Thiện Thái Thái Ngô Văn Toàn (2012), "Đánh giá hiệu biện pháp can thiệp nhằm nâng cao kiến thức thực hành chăm sóc sơ sinh bà mẹ tỉnh Thái Nguyên, Huế, Vĩnh Long giai đoạn 2008 – 2011", Tạp chí Y học thực hành 822(5), tr 16 - 21 Võ Văn Thắng (2007), Thực trạng chăm sóc dịch vụ thai sản KHHGĐ Giáo trình quản lý sức khỏe sinh sản, Nhà xuất Y học, Hà Nội 10 Lê Minh Thi (2006), "Tập quán chăm sóc sau sinh phụ nữ yếu tố văn hóa - xã hội liên quan huyện Ân Thi, Hưng Yên", Tạp chí Y tế công cộng 6(6), tr 20 - 24 11 Tổ chức Y tế Thế giới Tây Thái Bình Dương (2011), Sức khoẻ bà mẹ Footer Page 43 of 258 Header Page 44 of 258 12 Lê Nam Trà (2006), Bài giảng Nhi khoa, tập 1, Nhà xuất Y học, Hà Nội 13 Lương Ngọc Trường cộng (2006), Nghiên cứu kiến thức thực hành chăm sóc trẻ sơ sinh huyện Ngọc Lặc, Như Thanh, tỉnh Thanh Hoá năm 2006, chủ biên 14 Đoàn Thị Ngọc Vân Võ Văn Thắng (2009), Nghiên cứu kiến thức, thái độ, thực hành chăm sóc trước sau sinh bà mẹ vạn đò thành phố Huế năm 2009 15 Lê Thị Vân Vương Tiến Hòa (2003), Kiến thức, thái độ thực hành chăm sóc sau sinh bỡ mẹ huyện Chí Linh, tỉnh Hải Dương năm 2003 16 Nguyễn Đức Vy (2006), Bài giảng Sản Phụ khoa, tập 1, Nhà xuất Y học, Hà Nội TIẾNG ANH 17 Say L and Raine R (2007), "A systematic review of inequalities in the use of maternal health care in developing countries: examning the scale of the problem and the importance of context", Bull World Health Organ 85(10), pg 812-9 18 Perveen Liaqat et al (2006), "Maternal Education and Complementary Feeding ", Pakistan Journal of Nutrition 5(6), pg 563-568 19 Reza Sharafi and Hassan Esmaeeli (2013), "Knowledge assessment of neonatal care among postnatal mothers", Iranian Journal of Neonatology 4(1), pg 28 31 20 Norhan Zeki Shaker, Kareema Ahmad Hussein and Dr Sawsan I.I AL-Azzawi (2009), Knowledge, Attitude and Practices (KAP) of Mothers toward Infant and Young Child Feeding in Primary Health Care (PHC) Centers, Erbil City 21 Kimberly Smith et al (2004), Knowledge, Attitudes, and Practices Related to Maternal Health in Bla, Mali: Results of a Baseline Survey 22 Poreddi Vijayalakshmi, T Susheela and D Mythili (2015), "Knowledge, attitudes, and breast feeding practices of postnatal mothers: A cross sectional survey ", Int J Health Sci (Qassim) 9(4), pg 364 - 374 23 WHO (1998), Postpartum care of the mother and newborn: a practical guide Footer Page 44 of 258 Thang Long University Library Header Page 45 of 258 24 WHO (2010), Communicable diseases in the South-East Asia Region of the World Health Organization: towards a more effective response, at web http://www.who.int/bulletin/volumes/88/3/09-065540/en/ 25 WHO (2013), WHO recommendations on Postnatal care of the mother and newborn 2013 26 WHO (2014), Maternal mortality ratio: World health statistic 2014 Footer Page 45 of 258 Header Page 46 of 258 PHỤ LỤC - PHIẾU ĐIỀU TRA Họ tên: ……………………………………………………………………Tuổi: ……… Địa chỉ: ………………………………………………………………………………… Trình độ học vấn: ……………………………………… Nghề nghiệp:……………… Phương pháp sinh: ……………………………………………………………………… Đặc điểm mang thai: Bình thường Bệnh lý Đặc điểm trẻ sinh: Bình thường Sinh non Bệnh lý Cân nặng: ……………………………………………………………………………… Theo chị, dấu hiệu dấu hiệu nguy hiểm sức khỏe bà mẹ sau sinh? Chảy máu kéo dài Đau bụng kéo dài Sốt tănggiật lên Co Ra dịch âm đạo Không biết Những triệu chứng nhiễm khuẩn đường sinh dục sau sinh? Đau bụng Sốt cao Sản dịch có mùi Không biết Theo chị, vấn đề sau sinh mà sản phụ có thể gặp vấn đề gì? Đau bụng Vú căng đau Âm đạo chảy máu Đau lưng Táo bón Đau đầu, nửa đầu Tiểu tiện không kiểm soát Trầm cảm sau sinh Bí tiểu Không biết Theo chị, chế độ chế độ nghỉ ngơi phù hợp sản phụ sau sinh? Lao động bình thường Nên ngủ nhiều Vận động nhẹ nhàng Không biết Không vận động, nằm yên chỗ Footer Page 46 of 258 Thang Long University Library Header Page 47 of 258 Chị cho biết làm để giữ gìn vệ sinh sản phụ? Tắm giặt bình thường Tắm nhanh với nước Kiêng tắm thời gian ấm Không biết Vệ sinh vú, âm hộ hàng ngày Theo chị, chế độ ăn uống phù hợp với sản phụ sau sinh? Ăn bình thường Thực chế độ ăn Ăn nhiều với chế độ nhiều chất dinhkiêng dưỡng Không biết Khi sản phụ cần uống bổ sung vitamin A viên sắt? Uống bổ sung Vitamin A Uống bổ sung viên Sắt Trong vòng -4 tuần đầu sau đẻ Trong vòng -4 tuần đầu sau đẻ Không cần uống Không cần uống Khác Khác Thời điểm có thể giao hợp trở lại? Sớm sau sinh Không biết tuần sau sinh Chị có biết sử dụng biện pháp tránh thai sau sinh? Nếu có liệt kê? Biết Cho bú vô kinh Đặt dụng cụ tử cung Bao cao su Thuốc tiêm Viên tránh thai Không biết Footer Page 47 of 258 Header Page 48 of 258 10 Theo chị dấu hiệu dấu hiệu nguy hiểm sức khỏe trẻ sơ sinh? Bỏ bú, bú yếu Nôn trớ kéo dài, Ngủ lịm trướng bụng Khóc bất thường Sốt hay hạ thân nhiệt Mắt sưng đỏ có mủ Vàng da hay xanh tím Không biết Phân xanh đen lẫn máu 11 Chị có biết lịch tiêm chủng định kì không ? Biết Không biết 12 Chị cho biết biện pháp giữ vệ sinh cho trẻ sơ sinh? Vệ sinh cho trẻ hàng ngày Giữ ấm cho trẻ 13 Sau sinh chị bắt đầu cho trẻ bú? Ngay sau sinh Sau sinh vài Sau sinh 24 Vắt bỏ sữa non Footer Page 48 of 258 Thang Long University Library ... 258 sơ sinh sản phụ Khoa Điều trị tự nguyên, Bệnh viện Phụ sản Trung ương năm 2015 với mục tiêu sau: Mô tả kiến thức chăm sóc sức khỏe bà mẹ sau sinh sản phụ Khoa điều trị tự nguyện, Bệnh viện. .. 316 bà mẹ Iran cho thấy, 78,5% bà mẹ có kiến thức chăm sóc sơ sinh bà mẹ mức trung bình Tỷ lệ bà mẹ có kiến thức 13,3% Có 8,2% bà mẹ kiến thức chăm sóc sau sinh [19] 1.3.2 Kiến thức chăm sóc sức. .. tích cách sâu sắc cung cấp số liệu thống kê tỷ lệ 1.3 Kiến thức chăm sóc sức khỏe sau sinh sản phụ 1.3.1 Kiến thức chăm sóc sức khỏe sau sinh sản phụ giới Kiến thức chăm sóc sau sinh có ý nghĩa bà