Danh mục sơ đồ, bảng biểu Sơ đồ 1: Mối quan hệ phần hành kiểm toán Sơ đồ 2: Tổ chức chứng từ nhập kho 10 Sơ đồ 3: Tổ chức chứng từ xuất kho 10 Sơ đồ 4: Trình tự hạch toán hàng tồn kho (KKTX) 13 Sơ đồ 5: Trình tự hạch toán hàng tồn kho (KKĐK) 14 Sơ đồ 6: Dòng vận động chu trình hàng tồn kho 19 Sơ đồ 7: Bộ máy quản lý CIMEICO 42 Bảng 1: Mục tiêu kiểm toán hàng tồn kho 20 Bảng 2: Một số tiêu CIMEICO 41 Bảng 3: Phân tích số liệu BCĐKT công ty E 53 Bảng 4: Phân tích sơ BCKQKD công ty E 54 Bảng 5: Phân tích số liệu BCĐKT công ty F 55 Bảng 6: Phân tích sơ BCKQKD công ty F 55 Bảng 7: Phân tích số liệu BCĐKT công ty H 56 Bảng 8: Phân tích sơ BCKQKD công ty H 56 Bảng 9: Bảng xác định tính nhạy cảm 57 Bảng 10: Bảng xác định mức trọng yếu kế hoạch công ty F 59 Bảng 11: Tổng hợp hàng tồn kho công ty F 72 Bảng 12: Tổng hợp hàng tồn kho công ty H 72 Bảng 13: Tổng hợp kết kiểm kê nguyên vật liệu công ty E 78 Bảng 14: Bảng tính giá thành sản phẩm công ty E 82 Bảng 15: Th xác nhận hàng gửi bán công ty E 83 Bảng 16: Bảng câu hỏi hệ thống kiểm soát nội 95 Bảng 17: Các mức rủi ro 97 Bảng 18: Các tiêu phân tích dọc hàng tồn kho 98 Bảng 19: Bảng kê chênh lệch 99 Bảng 20: Bảng kê xác minh 99 Mẫu biểu 1: Bảng tổng hợp hàng tồn kho công ty E 71 Mẫu biểu 2: Giấy làm việc số 2E 73 Mẫu biểu 3: Giấy làm việc số 2H 75 Mẫu biểu 4: Giấy làm việc số 3H 76 Mẫu biểu 5: Giấy làm việc số 3E 80 Mẫu biểu 6: Giấy làm việc số 4E 84 Mẫu biểu 7: Giấy làm việc số 5E 86 Mẫu biểu 8: Giấy làm việc số 6H 87 Mẫu biểu 9: Giấy làm việc số 3F 87 Mẫu biểu 10: Giấy làm việc số 4F 88 Mẫu biểu 11: Giấy làm việc số 4H 89 Mẫu biểu 12: Giấy làm việc số 5H 89 Danh mục từ viết tắt Diễn giải Hàng tồn kho…………………………………………………… Báo cáo tài chính……………………………………………… Kê khai th ờng xuyên………………………………………… Kiểm kê định kỳ………………………………………………… Giá vốn hàng bán……………………………………………… Tài sản…………………………………………………………… Tài sản l u động………………………………………………… Kiểm soát nội bộ………………………………………………… Nguyên vật liệu………………………………………………… Chi phí…………………………………………………………… Báo cáo kết kinh doanh Bảng cân đối kế toán Từ viết tắt HTK BCTC KKTX KKĐK GVHB TS TSLĐ KSNB NVL CP BCKQKD BCĐKT Lời mở đầu Trong điều kiện b ớc đầu hội nhập kinh tế giới, môi tr ờng kinh doanh Việt Nam đư tiến dần đến ổn định Nhiều hội mở cho doanh nghiệp, kèm với thách thức, rủi ro né tránh Ngành kiểm toán nói chung kiểm toán độc lập nói riêng không nằm xu h ớng Từ tr ớc đến nay, Báo cáo tài đối t ợng chủ yếu kiểm toán độc lập Báo cáo tài g ơng phản ánh kết hoạt động nh khía cạnh trình sản xuất kinh doanh doanh nghiệp Điều đòi hỏi thông tin đ a Báo cáo tài phải đảm bảo tính trung thực, hợp lý Trên Báo cáo tài doanh nghiệp, hàng tồn kho th ờng khoản mục có giá trị lớn, nghiệp vụ phát sinh xoay quanh hàng tồn kho phong phú, phức tạp Sự phức tạp ảnh h ởng đến công tác tổ chức hạch toán nh việc ghi chép hàng ngày, làm tăng khả xảy sai phạm hàng tồn kho Thêm vào đó, nhà quản trị doanh nghiệp th ờng có xu h ớng phản ánh tăng giá trị hàng tồn kho so với thực tế nhằm mục đích tăng giá trị tài sản doanh nghiệp, minh chứng cho việc mở rộng quy mô sản xuất hay tiềm sản xuất t ơng lai… Các sai phạm xảy hàng tồn kho có ảnh h ởng tới nhiều tiêu khác Báo cáo tài doanh nghiệp Chính vậy, kiểm toán chu trình hàng tồn kho đ ợc đánh giá phần hành quan trọng kiểm toán Báo cáo tài Là sinh viên chuyên ngành kiểm toán, qua tập Công ty Kiểm toán t vấn xây dựng Việt Nam (CIMEICO VIETNAM), em đư có đ ợc điều kiện tốt để tiếp cận thực tế, vận dụng kiến thức đư đ ợc trang bị nhà tr ờng vào thực tiễn để sở củng cố kiến thức, sâu tìm hiểu nắm bắt cách thức tổ chức công tác kiểm toán loại hình Trên sở em đư chọn đề tài: “Hoàn thiện kiểm toán chu trình hàng tồn kho kiểm toán Báo cáo tài Công ty Kiểm toán tư vấn xây dựng Việt Nam thực hiện” Nội dung chuyên đề gồm phần chính: Chương I: Lý luận chung kiểm toán chu trình hàng tồn kho kiểm toán Báo cáo tài Chương II: Thực trạng kiểm toán hàng tồn kho kiểm toán Báo cáo tài Công ty Kiểm toán t vấn xây dựng Việt Nam Chương III: Ph ơng h ớng hoàn thiện kiểm toán chu trình hàng tồn kho Do phạm vi nghiên cứu có nhiều hạn chế nên viết em không tránh khỏi thiếu sót, em mong nhận đ ợc quan tâm đóng góp ý kiến thầy cô Em xin chân thành cảm ơn h ớng dẫn TS Chu Thành- ĐH KTQD, Anh Nguyễn Đắc Thành- Phó Giám đốc - Tr ởng phòng Nghiệp vụ Kiểm toán số CIMEICO anh chị Công ty đư giúp đỡ em hoàn thành chuyên đề Chương I: Lý luận chung kiểm toán chu trình Hàng tồn kho kiểm toán Báo cáo tài I Khái quát kiểm toán Báo cáo tài chính: 1.Khái niệm chung: Có nhiều cách hiểu khác hoạt động kiểm toán nh ng nhìn chung kiểm toán đ ợc hiểu việc xác minh bày tỏ ý kiến thực trạng hoạt động cần đ ợc kiểm toán hệ thống ph ơng pháp kỹ thuật kiểm toán chứng từ kiểm toán chứng từ kiểm toán viên có trình độ nghiệp vụ t ơng xứng thực sở hệ thống pháp lý có hiệu lực Kiểm toán tài hoạt động đặc tr ng kiểm toán, với mục tiêu cụ thể “đ a ý kiến xác nhận Báo cáo tài có đ ợc lập sở chuẩn mực chế độ kế toán hành (hoặc đ ợc chấp nhận), có tuân thủ pháp luật liên quan, có phản ánh trung thực hợp lý khía cạnh trọng yếu hay không” (theo Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam 200/11) Diễn giải cụ thể mục tiêu đ ợc nêu Chuẩn mực nh sau: - Mục tiêu tổng quát: đ ợc hiểu tìm kiếm chứng kiểm toán để đ a ý kiến tính trung thực, hợp lý thông tin trình bày Bảng khai tài - Mục tiêu kiểm toán chung: việc xem xét đánh giá tổng thể số tiền ghi chu trình, sở cam kết chung trách nhiệm nhà quản lý thông tin thu đ ợc qua khảo sát thực tế đơn vị đ ợc kiểm toán (đồng thời xem xét tới mục tiêu chung khác bao gồm mục tiêu có thực, đầy đủ trọn vẹn, mục tiêu tính xác học, mục tiêu định giá hay phân loại trình bày, mục tiêu quyền nghĩa vụ) Đối t ợng trực tiếp kiểm toán Báo cáo tài Bảng khai tài chính, Báo cáo tài đ ợc định nghĩa Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam 200/ 04 nh sau: Báo cáo tài hệ thống báo cáo đ ợc lập theo chuẩn mực chế độ kế toán hành (hoặc đ ợc chấp nhận) phản ánh thông tin kinh tế, tài chủ yếu đơn vị Ngoài ra, Bảng khai tài bao gồm bảng kê khai có tính pháp lý khác nh Bảng kê khai tài sản cá nhân, Bảng kê khai tài sản đặc biệt… Các bảng khai chứa đựng thông tin đ ợc lập thời điểm cụ thể sở tài liệu kế toán tổng hợp chi tiết Hiểu theo cách khác, tiêu Báo cáo tài chứa đựng nhiều mối quan hệ theo h ớng khác nh : nội dung kinh tế tiêu với tiêu khác, chu trình với chu trình khác… Việc nhận diện đối t ợng kiểm toán phân tích mối quan hệ thông tin, tiêu Báo cáo tài quan trọng ảnh h ởng đến việc lựa chọn cách tiến hành kiểm toán Báo cáo tài Có cách để tiếp cận Báo cáo tài thành phần hành kiểm toán: phân theo chu trình phân theo chu trình, có cách tiến hành kiểm toán Báo cáo tài *Kiểm toán Báo cáo tài theo chu trình: kiểm toán viên phân chia máy móc chu trình hay số chu trình theo thứ tự Báo cáo tài vào phần hành Cách tiếp cận đơn giản song hiệu tách biệt chu trình vị trí khác nh ng lại có quan hệ chặt chẽ với *Kiểm toán Báo cáo tài theo chu trình: cách phân chia thông dụng vào mối liên hệ chặt chẽ lẫn chu trình, trình cấu thành, yếu tố chu trình chung hoạt động tài Theo đó, kiểm toán viên quan niệm có nhiều tiêu Báo cáo tài có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, thể liên kết trình hoạt động kinh doanh, lấy ví dụ nh : tiêu “Hàng tồn kho- Giá vốn- Lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh” thể mối quan hệ trình từ mua vào, sản xuất đến lúc tiêu thụ thành phẩm… Theo đó, kiểm toán Báo cáo tài th ờng bao gồm chu trình sau: - Kiểm toán chu trình bán hàng- thu tiền - Kiểm toán tiền mặt (tại két, ngân hàng chuyển) - Kiểm toán chu trình mua hàng- toán - Kiểm toán tiền l ơng nhân viên - Kiểm toán Hàng tồn kho - Kiểm toán vốn tiền Mối quan hệ chu trình đ ợc thể qua sơ đồ: Sơ đồ 1: Mối quan hệ phần hành kiểm toán Vốn tiền Bán hàng thu tiền Tiếp nhận hoàn trả vốn Mua hàng toán Tiền lương nhân Hàng tồn kho Qua thấy chu trình hàng tồn kho có quan hệ với tất chu trình khác, khác góc độ trực tiếp hay gián tiếp Đặc biệt mối quan hệ mật thiết với chu trình Mua hàng- toán, tiền l ơng nhân viên, bán hàng- thu tiền Đó chu trình, đầu mối quan trọng với khách hàng công ty kiểm toán Cụ thể hơn, công tác kế toán doanh nghiệp, kết hàng tồn kho không ảnh h ởng đến tiêu Bảng cân đối kế toán mà ảnh h ởng trực tiếp tới kết hoạt động sản xuất kinh doanh Đối với kiểm toán, kết kiểm toán chu trình hàng tồn kho giúp kiểm toán viên kết hợp, đối chiếu kiểm tra kết chu trình khác (mua hàng, tiền l ơng ) từ tiết kiệm đ ợc thời gian, chi phí, nâng cao hiệu công tác Chính từ đặc điểm nêu trên, kiểm toán viên xác định kiểm toán hàng tồn kho trọng tâm tiến hành kiểm toán Báo cáo tài Phương pháp kiểm toán kiểm toán tài Kiểm toán tài hoạt động đặc tr ng hoạt động kiểm toán nói chung để thực chức xác minh bày tỏ ý kiến, kiểm toán tài sử dụng ph ơng pháp kiểm toán chứng từ (kiểm toán quan hệ cân đối, đối chiếu trực tiếp, đối chiếu logic) kiểm toán chứng từ (Kiểm kê, thực nghiệm, điều tra) Do loại kiểm toán có chức cụ thể khác nhau, đối t ợng kiểm toán khác quan hệ chủ thể, khách thể kiểm toán khác nên cách thức kết hợp ph ơng pháp kiểm toán khác Trong kiểm toán tài chính, ph ơng pháp kiểm toán đ ợc triển khai theo h ớng kết hợp lại chi tiết tuỳ tình cụ thể suốt trình kiểm toán Trong trình thực kiểm toán, ng ời ta chia ph ơng pháp kiểm toán thành hai loại: - Các thử nghiệm bản: việc thẩm tra lại thông tin biểu tiền phản ánh bảng tổng hợp thông qua việc thực ph ơng pháp kiểm toán chứng từ kiểm toán chứng từ theo trình tự xác định - Thử nghiệm tuân thủ: ph ơng pháp dựa vào kết hệ thống kiểm soát nội hệ thống tồn có hiệu lực (để biết đ ợc hệ thống kiểm soát nội tồn có hiệu lực phải khảo sát đánh giá hệ thống này) Do đối t ợng cụ thể kiểm toán tài Báo cáo kế toán bảng tổng hợp tài đặc biệt khác, bảng tổng hợp vừa chứa đựng mối quan hệ kinh tế tổng quát vừa phản ánh cụ thể loại tài sản, nguồn vốn với biểu kinh tế, pháp lý đ ợc lập theo trình tự xác định Kiểm toán tài phải hình thành trắc nghiệm đồng thời kết hợp với việc sử dụng ph ơng pháp kiểm toán để đ a ý kiến đắn bảng tổng hợp Trong kiểm toán tài có ba loại trắc nghiệm: - Trắc nghiệm công việc: cách thức trình tự rà soát nghiệp vụ hoạt động cụ thể quan hệ với tồn có hiệu lực hệ thống kiểm soát nội bộ, tr ớc hết hệ thống kế toán Trắc nghiệm công việc bao gồm hai loại: + Trắc nghiệm độ vững chưi: cách thức, trình tự rà soát thông tin giá trị hệ thống kế toán, h ớng tới “độ tin cậy thông tin” hệ thống kiểm soát nội + Trắc nghiệm đạt yêu cầu: cách thức, trình tự rà soát thủ tục kế toán thủ tục quản lý có liên quan đến đối t ợng kiểm toán Trắc nghiệm đạt yêu cầu đ ợc sử dụng t ơng đối đa dạng, tập trung chủ yếu vào việc đánh giá diện hệ thống kiểm soát nội h ớng tới mục tiêu đảm bảo tuân thủ hệ thống kiểm soát nội - Trắc nghiệm trực tiếp số d : cách thức kết hợp ph ơng pháp cân đối, phân tích, đối chiếu trực tiếp với kiểm kê, điều tra thực tế để xác định độ tin cậy số d cuối kỳ Sổ ghi vào Bảng cân đối kế toán Báo cáo kết kinh doanh Đây cách thức chủ yếu Kiểm toán viên thu thập chứng từ nguồn độc lập, chứng kiểm toán thu thập theo cách có độ tin cậy cao - Trắc nghiệm phân tích (thủ tục phân tích): Là cách thức xem xét mối quan hệ kinh tế xu h ớng biến động tiêu kinh tế thông qua việc kết hợp ph ơng pháp đối chiếu trực tiếp, đối chiếu logic, cân đối trị số tiền tiêu điều kiện khác tiêu tổng hợp với phận cấu thành Trắc nghiệm phân tích đ ợc sử dụng nhiều giai đoạn trình kiểm toán 3.Khái quát quy trình kiểm toán Báo cáo tài chính: Trong kiểm toán Báo cáo tài chính, để thu thập đ ợc đầy đủ chứng kiểm toán có giá trị để làm cho kết luận kiểm toán viên tính trung thực hợp lý thông tin Báo cáo tài đồng thời đảm bảo tính hiệu quả, kinh tế, tính hiệu lực kiểm toán, kiểm toán viên phải xây dựng đ ợc quy trình cụ thể cho kiểm toán Thông th ờng, quy trình kiểm toán đ ợc chia thành b ớc: Lập kế hoạch kiểm toán Thực kiểm toán Kết thúc kiểm toán Bước 1: Lập kế hoạch kiểm toán Theo Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 300 kiểm toán viên công ty kiểm toán phải lập kế hoạch kiểm toán mô tả phạm vi dự kiến cách thức tiến hành công việc kiểm toán Kế hoạch kiểm toán phải đầy đủ, chi tiết để làm sở cho ch ơng trình kiểm toán Trong b ớc công việc này, th mời kiểm toán, kiểm toán viên tìm hiểu khách hàng với mục đích hình thành hợp đồng đ a đ ợc kế hoạch chung Kiểm toán viên cần thu thập thông tin cụ thể khách hàng, tìm hiểu đánh giá hệ 10 Chương III: số định hướng giải pháp hoàn thiện kiểm toán chu trình hàng tồn kho cimeico vietnam I Một số đánh giá từ thực tiễn công tác kiểm toán CIMEICO VN: Về chương trình kiểm toán chung Cimeico: Kiểm toán hoạt động mẻ Việt Nam nh ng đư phát triển nhanh với đời hàng loạt công ty kiểm toán CIMEICO Việt Nam hoạt động lĩnh vực đ ợc năm chịu cạnh tranh gay gắt công ty kiểm toán hoạt động n ớc ta, đặc biệt công ty kiểm toán n ớc với nhiều thuận lợi quy mô, kinh nghiệm hoạt động, áp lực cạnh tranh phần tác động đến chất l ợng hiệu kiểm toán, gây khó khăn cho công ty trình hoạt động Thực tế n ớc ta hoạt động kiểm toán độc lập tạo dựng cho hình ảnh ban đầu kinh tế thị tr ờng, ch a khẳng định đ ợc vai trò công cụ quản lý mạnh nhà quản lý Cho tới nhiều doanh nghiệp ch a hiểu biết hết đ ợc chất lợi ích việc kiểm toán đem lại h ớng dẫn nghiệp vụ củng cố nếp hoạt động tài nhằm nâng cao hiệu quản lý sản xuất kinh doanh doanh nghiệp Nhiều doanh nghiệp thực kiểm toán mục đích để đối phó hay theo yêu cầu cấp mà không xuất phát từ nhu cầu thực tế doanh nghiệp nên nảy sinh thái độ dè dặt, thiếu hợp tác khách hàng gây khó khăn ảnh h ởng đến chất l ợng hiệu công tác kiểm toán Trong suốt trình hoạt động mình, công ty cố gắng nâng cao chất l ợng dịch vụ mà cung cấp đặc biệt hoạt động kiểm toán Để nâng cao chất l ợng công tác kiểm toán, Cimeico VN đư xây dựng ch ơng trình kiểm toán với chu trình Báo cáo tài nhằm giúp cho kiểm toán viên định h ớng công việc cần thực cho hiệu công tác kiểm toán đạt đến mức cao 93 Ch ơng trình chung Cimeico bao gồm ba phần: Lập kế hoạch kiểm toán, thực kiểm toán kết thúc kiểm toán Ch ơng trình đ ợc xây dựng dựa sở chuẩn mực kiểm toán Việt Nam quy định Bộ tài chính, phù hợp với nguyên tắc kiểm toán quốc tế đ ợc chấp nhận rộng rưi Lập kế hoạch kiểm toán: Việc lập kế hoạch kiểm toán Cimeico VN đ ợc thiết lập tuân thủ theo h ớng dẫn chuẩn mực kiểm toán Việt Nam Có thể lấy ví dụ số b ớc công việc nh : đầu tiên, kiểm toán viên phải nhận diện lý kiểm toán khách hàng từ đánh giá khả chấp nhận kiểm toán Các kiểm toán viên thu thập thông tin cần thiết, đánh giá hệ thống kiểm soát nội nh hệ thống có tồn hay không, tồn có đảm bảo tính hiệu lực hay không? Tuy nhiên công việc lập kế hoạch Công ty số vấn đề cần phải xem xét: Đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ: công ty đánh giá hệ thống kiểm soát chung hoạt động công ty khách hàng, ch a đánh giá hệ thống kiểm soát nội cho chu trình mà chủ yếu dựa vào kinh nghiệm kiểm toán viên để đánh giá Công việc đ ợc thực khách hàng kiểm toán năm khách hàng th ờng xuyên đ ợc đánh giá lại có thay đổi đáng kể năm kiểm toán Đánh giá tính trọng yếu rủi ro: Việc xác định mức trọng yếu đánh giá rủi ro công việc cần thiết để xác định khối l ợng mẫu chọn cần thiết cho kiểm toán nh cho chu trình Kiểm toán viên tiến hành ớc l ợng mức trọng yếu cho toàn Báo cáo tài phân chia cho chu trình theo mức độ quan trọng chu trình, chu trình tren Báo cáo tài Thực tế cho thấy công ty đánh đ a mức trọng yếu kế hoạch cho toàn Báo cáo tài mà không chia mức trọng yếu cho chu trình, chu trình cụ thể Kết thúc kiểm toán, sau tổng hợp sai sót Báo cáo tài chính, kiểm toán viên so sánh tổng sai sót với mức trọng yếu kế hoạch Cách đánh giá chủ yếu dựa vào kinh nghiệm kiểm toán viên thông tin thu thập đ ợc liên quan đến chu trình từ đơn vị khách hàng Do kiểm toán viên không xác định đ ợc xác số l ợng chứng cần thu thập ảnh h ởng đến hiệu kiểm toán 94 Việc thiết kế chương trình kiểm toán: việc thiết kế ch ơng trình kiểm toán đòi hỏi phải xây dựng đ ợc thời gian kiểm toán, phân công công việc cho ng ời đặc biệt phải thiết kế đ ợc trắc nghiệm kiểm toán cần thực Nh ng việc thiết kế ch ơng trình kiểm toán CIMEICO lại ch a đề cập đến việc thiết kế cụ thể trắc nghiệm tiến hành chu trình, chu trình Thực kiểm toán: Kiểm toán viên tiến hành kiểm toán dựa kế hoạch đư lập Trong trình kiểm toán, kiểm toán viên bổ sung vấn đề, kiện phát sinh tiếp cận với chu trình Báo cáo tài khách hàng Đối với chu trình mà số l ợng nghiệp vụ xảy nhiều kiểm toán viên tiến hành chọn mẫu để tiến hành thủ tục kiểm toán suy rộng tổng thể cần kiểm toán Đối với chu trình mà theo kinh nghiệm đánh giá rủi ro cao số l ợng nghiệp vụ xảy kiểm toán viên tiến hành kiểm toán toàn diện Trong b ớc này, kiểm toán viên kết hợp ph ơng pháp kỹ thuật nghiệp vụ nh điều tra, đối chiếu, so sánh, phân tích, rà soát… để thực thử nghiệm kiểm soát, thủ tục phân tích thử nghiệm chi tiết Số l ợng thử nghiệm, trắc nghiệm phụ thuộc vào thời gian kiểm toán, hữu hiệu hay không hệ thống kiểm soát nội Thông qua thủ tục kiểm toán này, kiểm toán viên đ a chứng đáng tin cậy phù hợp với mục tiêu đư đặt Tuy nhiên việc chọn mẫu kiểm toán kiểm toán viên th ờng chọn mẫu theo ph ơng pháp số lớn (lựa chọn số tiền phát sinh lớn) nghiệp vụ phát sinh với giá trị lớn th ờng chứa đựng rủi ro cao hơn, nh ng ch a phải ph ơng pháp chọn mẫu tối u sai phạm nghiệp vụ phát sinh với số tiền nhỏ nh ng đ ợc lặp lại nhiều lần thành sai phạm trọng yếu Khi tiến hành thủ tục phân tích, kiểm toán viên chủ yếu sử dụng phân tích thông tin tài (các tiêu phân tích không đ ợc thể rõ ràng giấy làm việc), hầu nh không phân tích thông tin phi tài Nếu kết hợp đ ợc việc phân tích thông tin tài phi tài tiết kiệm đ ợc chi phí kiểm toán mà hiệu kiểm toán đ ợc đảm bảo Kết thúc kiểm toán: 95 Các kiểm toán viên nhóm tập hợp chứng thu thập đ ợc cho tr ởng nhóm kiểm toán tr ởng nhóm kiểm toán đ a ý kiến cuối dựa giấy tờ làm việc Báo cáo kiểm toán CIMEICO phát hành sở độc lập, khách quan tạo đ ợc tin cậy cho ng ời sử dụng kết kiểm toán Nhìn chung ch ơng trình kiểm toán Công ty kiểm toán t vấn xây dựng Việt Nam thiết kế hợp lý phù hợp đồng thời thể phong cách riêng so với Công ty kiểm toán khác Nhận xét chung công tác kiểm toán chu trình hàng tồn kho kiểm toán Báo cáo tài CIMEICO VIETNAM thực hiện: Kiểm toán chu trình hàng tồn kho phần quan trọng kiểm toán Báo cáo tài chu trình có ảnh h ởng trọng yếu tới Báo cáo tài công ty khách hàng mà cụ thể ảnh h ởng tới báo cáo kết kinh doanh thông qua chu trình giá vốn hàng bán Do kiểm toán hàng tồn kho công việc cần thiết quan trọng kiểm toán Cùng với việc xây dựng ch ơng trình kiểm toán chung, công ty xây dựng ch ơng trình kiểm toán riêng cho chu trình kiểm toán hàng tồn kho Căn vào thông tin thu thập đ ợc, kiểm toán viên xác định thủ tục kiểm toán cần thực nh số l ợng thủ tục tiến hành Thông th ờng nội dung ch ơng trình kiểm toán chu trình hàng tồn kho gồm b ớc bản: đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ, thực thủ tục kiểm soát hàng tồn kho, thực kiểm tra chi tiết nghiệp vụ số d hàng tồn kho Thủ tục phân tích không đ ợc tách thành b ớc riêng biệt, kiểm toán viên thực thủ tục phân tích Báo cáo tài đơn vị (trong đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ) Xét riêng với thủ tục kiểm tra chi tiết, số l ợng thủ tục phụ thuộc vào độ tin cậy chứng đư thu thập đ ợc từ b ớc công việc Tr ớc hết để khẳng định tính có thật hàng tồn kho ngày kết thúc niên độ, kiểm toán viên tiến hành thủ tục quan sát kiểm kê vật chất hàng tồn kho Đặc biệt tr ờng hợp tiến hành quan sát ngày 31/12 kiểm toán viên phụ trách chu trình hàng tồn kho với công ty kiểm toán thỏa thuận với khách 96 hàng kiểm kê thử theo quy mô mẫu định Từ đó, kiểm toán viên trừ lùi cộng thêm vào để đ a số vào ngày 31/12 Đối với nghiệp vụ số d hàng tồn kho, công ty đư xây dựng hệ thống ph ơng pháp hợp lý để có đầy đủ đối chiếu chứng từ sổ sách, khẳng định nghiệp vụ thực phát sinh nh số d hàng tồn kho có thật, đ ợc phản ánh đúng… Tóm lại, chu trình kiểm toán hàng tồn kho Cimeico VN xây dựng hợp lý, thủ tục kiểm toán đ ợc sử dụng ch ơng trình kiểm toán đầy đủ cần thiết số l ợng chất l ợng để từ đ a nhận xét xác chu trình hàng tồn kho Báo cáo tài đơn vị khách hàng II Định hướng giải pháp hoàn thiện công tác kiểm toán hàng tồn kho kiểm toán Báo cáo tài Công ty Kiểm toán tư vấn xây dựng Việt Nam: ý nghĩa việc hoàn thiện kiểm toán chu trình hàng tồn kho kiểm toán Báo cáo tài chính: So với bề dày lịch sử ngành nghề kiểm toán giới hoạt động kiểm toán Việt Nam b ớc khởi đầu non trẻ, hoạt động kiểm toán hạn chế góc độ lý luận thực tế, ngành kiểm toán Việt Nam cần phải tự hoàn thiện để phù hợp với xu phát triển chung giới Bên cạnh xu toàn cầu hoá nay, n ớc ta không ngừng xúc tiến trình hội nhập kinh tế giới, điều đư mở cho hoạt động kinh tế, tài kế toán, kiểm toán hội phát triển thách thức to lớn Đứng tr ớc hội mở rộng thị phần đồng thời nâng cao tính cạnh tranh, Công ty kiểm toán phải đặt vấn đề hoàn thiện quy trình kiểm toán lên hàng đầu quy trình kiểm toán hiệu lợi cạnh tranh mạnh mẽ đối thủ khác Hiện n ớc ta đư ban hành chuẩn mực kiểm toán tạo khung pháp lý chung cho hoạt động kế toán kiểm toán, nhiên ch a tạo dựng đ ợc hành lang pháp lý với ý nghĩa cho hoạt động kiểm toán Vì kiểm toán cho dù khả phán xét trình độ nghiệp vụ kiểm toán viên có cao tồn khiếm khuyết Để hạn chế đ ợc nhu cầu hoàn thiện quy trình kiểm toán cần thiết, nói 97 hoàn thiện ch ơng trình kiểm toán tất yếu khách quan Công ty kiểm toán trình hoạt động phát triển Đối với kiểm toán chu trình hàng tồn kho CIMEICO số vấn đề hạn chế: hạn chế việc đánh giá hệ thống kiểm soát nội hàng tồn kho, hạn chế ph ơng pháp chọn mẫu kiểm toán, điều tra, xác minh, thực nghiệm… Các nghiệp vụ hàng tồn kho th ờng phát sinh với tần suất quy mô lớn nh ng thời gian chi phí kiểm toán lại giới hạn việc khảo sát chi tiết nghiệp vụ hàng tồn kho đ ợc thực hạn chế, gây ảnh h ởng đến chất l ợng chứng kiểm toán dẫn đến mắc sai lầm việc đ a kết luận kiểm toán Nh việc hoàn thiện công tác kiểm toán hàng tồn kho trở nên cần thiết hàng tồn kho chiếm tỷ trọng lớn tổng tài sản l u động doanh nghiệp chu trình trọng yếu Báo cáo tài Một số định hướng giải pháp chủ yếu hoàn thiện công tác kiểm toán chu trình hàng tồn kho:  Phương hướng hoàn thiện việc đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ: Đánh giá hệ thống kiểm soát nội công việc quan trọng b ớc lập kế hoạch kiểm toán, việc đánh giá hệ thống kiểm soát nội giúp kiểm toán viên hạn chế đ ợc rủi ro kiểm soát, tiết kiệm chi phí kiểm toán chu trình có tính trọng yếu phức tạp nh hàng tồn kho Hiện việc đánh giá hệ thống kiểm soát nội hoạt động kiểm toán CIMEICO chủ yếu dựa vào kinh nghiệm kiểm toán viên, việc kiểm toán viên đặt câu hỏi cho nhân viên nh Ban giám đốc công ty khách hàng, sở câu trả lời nhận đ ợc, kiểm toán viên đạt đ ợc hiểu biết hệ thống kiểm soát nội công ty Tuy nhiên lĩnh vực kiểm toán viên có kinh nghiệm không nêu lên đ ợc câu hỏi mang tính đặc thù cho khách hàng Việc đánh giá dựa vào kinh nghiệm kiểm toán viên đ a kết luận thiếu xác hệ thống kiểm soát nội đơn vị Trong b ớc kiểm toán viên nên sử dụng l u đồ hay bảng câu hỏi theo dấu hiệu kiểm soát nội để nhận thấy có mặt hay thiếu vắng hoạt động kiểm soát Hệ thống câu hỏi bên cạnh 98 câu hỏi đóng (tức câu hỏi đ a hai cách trả lời “Có” “Không”) cần phải mở rộng sử dụng thêm câu hỏi mở, cho phép kiểm toán viên linh động trình tìm hiểu đánh giá hệ thống Bảng 16: Bảng câu hỏi hệ thống kiểm soát nội Câu hỏi Có Không Ghi Hệ thống chứng từ gốc sử dụng công tác quản lý HTK có đầy đủ không? Sổ sách chứng từ kế toán HTK có đ ợc l u trữ sử dụng hợp lý không? Có phân công phân nhiệm riêng biệt ng ời phụ trách ghi chép nghiệp vụ nhập xuất kho với kế toán toán hay thủ kho không? Có phòng riêng biệt thực chức mua hàng ng ời độc lập giám sát công việc mua hàng không? Có phòng kiểm định chất l ợng hàng mua, quy định việc kiểm nhận hàng mua ghi chép vào Biên kiểm nghiệm không? Phiếu xuất kho có đ ợc lập sở phiếu yêu cầu sử dụng vật t hay đơn đặt hàng đ ợc phê duyệt đầy đủ không? Đơn vị có thực lập kế hoạch sản xuất? Sản phẩm sản xuất có qua khâu kiểm định chất l ợng sản phẩm không? Có thực kiểm kê HTK theo quy định hay không? 10.Có tr ờng hợp mang HTK chấp để vay vốn hay không? 11.Địa điểm bảo quản l u trữ HTK có an toàn bảo đảm tiêu chuẩn kỹ thuật không? 12.Có thực phân loại chu trình HTK chậm 99 luân chuyển, lỗi thời, h hỏng không? 13.Khách hàng đư xác định dự phòng giảm giá HTK ch a? 14.Việc xác định giá trị HTK có quán với năm tr ớc không? 15.Có tính giá thành chi tiết cho loại thành phẩm không? ………………………………………………  Hoàn thiện việc đánh giá tính trọng yếu rủi ro: Công ty CIMEICO thực đán giá mức trọng yếu kế hoạch cho tổng thể Báo cáo tài không phân bổ mức trọng yếu cho chu trình cụ thể, Công ty cần xem xét lại vấn đề xây dựng tỷ lệ trọng yếu phân bổ cho chu trình tuỳ theo tính chất chu trình Đồng thời CIMEICO nên xây dựng bảng đánh giá mức rủi ro (cao, trung bình, thấp) Bảng 17: Bảng mức đánh giá rủi ro CIMEICO: Mức sai phạm < 10% mức trọng 10%- 15% mức >= 15% mức chu trình hàng tồn kho yếu kế hoạch trọng yếu kế hoạch trọng yếu kế hoạch Mức rủi ro Thấp Trung bình Cao  Hoàn thiện thiết kế chương trình kiểm toán: CIMEICO VN cần thực việc thiết kế trắc nghiệm kiểm toán cụ thể sở ch ơng trình kiểm toán đư đ ợc xây dựng sẵn cho chu trình Việc thiết kế ch ơng trình kiểm toán đ ợc thực đầy đủ giúp kiểm toán viên thực kiểm toán theo kế hoạch, lịch trình cụ thể đồng thời giúp Ban giám đốc công ty kiểm soát nâng cao chất l ợng công tác kiểm toán  Xây dựng phương pháp chọn mẫu kiểm toán: Hiện có số công ty kiểm toán đư tiến hành xây dựng phần mềm chuyên ngành để chọn mẫu kiểm toán Việc chọn mẫu ngẫu nhiên qua máy tính giúp kiểm toán viên tiết kiệm thời gian nh giảm bớt sai sót 100 trình chọn mẫu Cách có u điểm mang tính xác suất cao đồng thời giúp cho việc vi tính hoá công tác kiểm toán, việc tính toán kiểm toán viên xác hơn, tiết kiệm thời gian Tuy nhiên cần phải kết hợp kinh nghiệm đánh giá kiểm toán viên mẫu chọn để đạt đ ợc hiệu cao  Hoàn thiện thủ tục phân tích: Thủ tục phân tích ph ơng pháp kiểm toán có hiệu cao, cho phép kiểm toán viên tiết kiệm đ ợc thời gian chi phí, đồng thời phản ánh đ ợc mối liên hệ chất số d chu trình Báo cáo tài Từ kiểm toán viên xác định đ ợc trọng tâm công việc Tuy nhiên, thực tế CIMEICO, kiểm toán viên chủ yếu sử dụng thủ tục phân tích mức độ (so sánh biến động tuyệt đối hàng tồn kho đầu kỳ, cuối kỳ …); thủ tục phân tích ch a đ ợc tách thành b ớc riêng biệt Trong thời gian tới, kiểm toán viên l u ý sử dụng thủ tục phân tích tỷ suất (phân tích xu h ớng) công cụ phân tích mạnh Có thể kể tiêu phân tích dọc nh : Bảng 18: Các tiêu phân tích dọc hàng tồn kho Chỉ tiêu Năm 2003 Năm 2004 Chênh lệch (%) HTK / TS HTK / DT HTK / GVHB Ngoài ra, kiểm toán viên cần thực theo thủ tục phân tích khác để đánh giá xác nguyên nhân tạo nên biến động chu trình hàng tồn kho Cụ thể sử dụng số tỷ suất đư nêu ch ơng I: Tổng lưi gộp Tỷ suất lưi gộp = Tổng doanh thu Tổng GVHB Tỷ lệ quay vòng HTK = 101 Số d HTK bình quân Bên cạnh việc phân tích thông tin tài chính, kiểm toán viên nên xem xét đến thông tin phi tài để kiểm tra tính hợp lý số d chu trình cân kiểm toán, từ có nhận xét xác đáng kết hợp đ ợc thông tin khách hàng cung cấp với thông tin kiểm toán viên tự phát lấy từ nguồn độc lập khác dựa tiêu phi tài Ví dụ nh việc kiểm tra tính hợp lý số d hàng tồn kho, khách hàng l u trữ hàng tồn kho nhiều kho khác nhau, kiểm toán viên so sánh số l ợng hàng tồn kho sổ sách với diện tích chứa kho Các tiêu phi tài đặc biệt có ý nghĩa quan trọng việc xem xét trích lập dự phòng giảm giá hàng tồn kho công ty khách hàng  Đối với công việc quan sát vật chất hàng tồn kho: Khi kết thúc quan sát kiểm kê vật chất hàng tồn kho, kiểm toán viên nên lập Bảng kê chênh lệch Bảng kê xác minh cho loại hàng tồn kho kho vào để quy kết trách nhiệm cho kho đối t ợng cụ thể Thông qua kiểm toán viên dễ dàng tổng hợp kết phát đ ợc, đánh giá sai phạm xảy thuộc loại rủi ro vấn đề mà kiểm toán viên cần phải xác minh lại Bảng 19: Bảng kê chênh lệch Chứng từ Số Ngày hiệu tháng Số tiền Nội dung (diễn giải) Chênh Sổ sách Thực tế lệch Ghi mức độ sai phạm Bảng 20: Bảng kê xác minh Chứng từ Số Ngày hiệu tháng Đối t ợng xác Nội dung (diễn giải) Số tiền minh Trực tiếp Gián tiếp Ghi mức độ sai phạm 102 Nhìn chung để hoàn thiện ch ơng trình kiểm toán chung nh ch ơng trình kiểm toán chu trình hàng tồn kho cần đến phối hợp công ty kiểm toán, quan quản lý cấp Nhà n ớc từ công ty khách hàng Riêng công ty Kiểm toán t vấn xây dựng Việt Nam nói riêng công ty kiểm toán độc lập nói chung, Ban Giám đốc công ty nên xây dựng sách phát triển, nâng cao trình độ kiểm toán viên biện pháp khác nh thiết kế ch ơng trình tuyển dụng nhân viên cách chặt chẽ, khuyến khích sức sáng tạo công việc, đ a quy chế nhằm đảm bảo tuân thủ quy chế kiểm soát chất l ợng kiểm toán… để hội nhập với xu thể phát triển chung giới Những hoạt động nhằm mục đích đẩy mạnh vai trò, vị trí ngành kiểm toán kinh tế đất n ớc ngày phát triển Kết luận Nh đư trình bày trên, hoạt động kiểm toán độc lập n ớc ta lĩnh vực mẻ, gặp không khó khăn lý luận thực tiễn Để nâng cao chất l ợng kiểm toán, nắm bắt kịp với xu chung giới, Công ty kiểm toán độc lập đư tích cực hoàn thiện hoạt động kiểm toán Với hy vọng đ ợc đóng góp ý kiến nhỏ bé vào việc hoàn thiện công tác kiểm toán, trình thực tập Công ty Kiểm toán t vấn xây dựng Việt Nam em đư có điều kiện nghiên cứu tìm hiểu thực tiễn kiểm toán Báo cáo tài chính, đặc biệt kiểm toán chu trình hàng tồn kho công ty Trong viết em đư cố gắng liên hệ thực tiễn kiểm toán công ty lý luận để rút số nhận xét ý kiến công tác kiểm toán chu trình hàng tồn kho công ty Do thời gian trình độ hiểu biết hạn chế, số l ợng khách hàng đ ợc tìm hiểu không nhiều, nhiều chu trình tìm hiểu ch a kỹ l ỡng, ý kiến nhận xét mang tính chất chủ quan, giải pháp đ a mang tính gợi mở 103 chắn nhiều thiếu sót Em mong đ ợc góp ý thầy cô để em mở rộng kiến thức hoàn thiện viết Cuối em xin gửi lời cảm ơn tới giáo viên h ớng dẫn - TS Chu Thành, toàn thể Ban giám đốc Công ty Kiểm toán t vấn xây dựng Việt Nam, anh Nguyễn Đắc Thành - Phó Giám Đốc Công ty nh anh chị phòng Kiểm toán I đư tạo điều kiện cho em hoàn thành chuyên đề tốt nghiệp Danh mục Tài liệu tham khảo “Auditing- Kiểm toán”, Alvin A.Arens, James K Loebbecke Nhà xuất Thống kê 1995 Biên dịch: Đặng Kim C ơng, Phạm Văn Đ ợc Giáo trình Kiểm toán tài chính- Khoa Kế toán- ĐH KTQD Chủ biên: GS- TS Nguyễn Quang Quynh Giáo trình Lý thuyết Kiểm toán- ĐH KTQD GS- TS Nguyễn Quang Quynh 4.Tạp chí kế toán, kiểm toán năm 2003, 2004 Phân tích hoạt động kinh doanh- PGS Phạm Thị Gái- ĐH KTQD Hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam- NXB Tài Hệ thống chuẩn mực kiểm toán Việt Nam- trang web:mof.gov.vnn.vn Các tài liệu làm việc kiểm toán viên Công ty Kiểm toán t vấn xây dựng (CIMEICO) Việt Nam 104 Nhận xét đơn vị thực tập 105 Hà Nội, ngày tháng năm 2005 Nhận xét giáo viên h ớng dẫn 106 Hà Nội, ngày tháng năm 2005 107