ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN - NGUYỄN TÂN SƠN THỐNG NHẤT HÓA BIỂU MẪU KẾ HOẠCH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA TỔNG CỤC DÂN SỐ - KẾ HOẠCH HĨA GIA ĐÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH QUẢN LÝ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ MÃ SỐ: 60 34 04 12 Người hướng dẫn khoa học: TS Hoàng Văn Luân Hà Nội, 2014 LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, tơi xin bày tỏ lịng biết ơn chân thành tới TS Hoàng Văn Luân tận tình hướng dẫn bảo cho tơi suốt q trình nghiên cứu hồn thành luận văn Xin trân trọng cảm ơn Lãnh đạo, đồng nghiệp công tác Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình nhiệt tình giúp đỡ việc thu thập tài liệu, văn bản, cung cấp số liệu Đó quan trọng để tơi hồn thiện luận văn Tơi xin chân thành cảm ơn giảng viên Khoa sau Đại học - Đại học Khoa học Xã hội Nhân văn Hà Nội truyền đạt kiến thức khoa học kinh nghiệm thực tiễn cho tơi q trình học tập Cuối cùng, xin gửi lời cảm ơn sâu sắc người thân gia đình, bạn bè, đồng nghiệp cổ vũ, động viên vượt qua khó khăn q trình học tập, nghiên cứu Bên cạnh điều kiện thuận lợi, Tôi gặp khó khăn định lực, hiểu biết thân thời gian nghiên cứu có hạn nên luận văn không tránh khỏi hạn chế khiếm khuyết Tác giả trân trọng mong nhận góp ý nhà khoa học, giảng viên đồng nghiệp để trưởng thành công tác nghiên cứu Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 20 tháng 10 năm 2014 Tác giả luận văn Nguyễn Tân Sơn MỤC LỤC MỞ ĐẦU 1 Lý nghiên cứu Lịch sử nghiên cứu 3 Mục tiêu nhiệm vụ nghiên cứu 4 Phạm vi nghiên cứu 5 Mẫu khảo sát Câu hỏi nghiên cứu Giả thuyết nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu Kết cấu luận văn CHƯƠNG CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐỀ CƯƠNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC 1.1 Nghiên cứu khoa học 1.1.1 Một số khái niệm nghiên cứu khoa học 1.1.2 Đặc điểm nghiên cứu khoa học 1.1.3 Phân loại nghiên cứu khoa học 12 1.2 Kế hoạch đề cương nghiên cứu khoa học 15 1.2.1 Khái niệm kế hoạch nghiên cứu khoa học 15 1.2.3.Vai trò đề cương nghiên cứu khoa học 16 1.2.4 Nội dung cần có đề cương nghiên cứu khoa học 16 1.2.5 Đánh giá chất lượng đề cương nghiên cứu khoa học 19 KẾT LUẬN CHƯƠNG 21 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG VIỆC SỬ DỤNG CÁC MẪU ĐỀ CƯƠNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC VÀ VIỆC ĐÁNH GIÁ CHẤT LƯỢNG ĐỀ CƯƠNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC TẠI TỔNG CỤC DS-KHHGĐ 22 2.1 Công tác xây dựng đề cương nghiên cứu khoa học 22 2.1.1 Quy định việc xây dựng đề cương nghiên cứu khoa học Tổng cục 22 2.1.2 Những hạn chế việc xây dựng đề cương nghiên cứu khoa học25 2.2 Công tác đánh giá đề cương nghiên cứu khoa học 26 2.2.1 Hội đồng khoa học quy định việc đánh giá, xét duyệt đề tài nghiên cứu khoa học 26 2.2.2 Công tác đánh giá, xét duyệt đề tài nghiên cứu khoa học 29 2.2.3 Các hạn chế việc đánh giá đề cương: 32 KẾT LUẬN CHƯƠNG 33 CHƯƠNG 3: XÂY DỰNG MẪU ĐỀ CƯƠNG VÀ CÁC TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ CHẤT LƯỢNG ĐỀ CƯƠNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC TẠI TỔNG CỤC 35 3.1 Quan điểm, nguyên tắc việc xây dựng mẫu đề cương 35 3.1.1 Chỉ sử dụng mẫu đề cương 35 3.1.2 Có kế thừa mẫu đề cương sử dụng thực quy định Bộ Y tế 35 3.1.3 Dung hòa tốt yêu cầu cần có đề cương chuyên ngành khác 35 3.1.4 Có thang điểm đánh giá mục, nội dung đề cương 36 3.1.5 Đơn giản, dễ hiểu, dễ áp dụng 36 3.1.6 Có tham gia, góp ý kiến đội ngũ cán tham gia nghiên cứu khoa học 36 3.1.7 Phải thực nghiệm 36 3.2 Nội dung mẫu đề cương 35 3.2.1 Tên đề tài 36 3.2.2 Lý chọn đề tài (tính cấp thiết đề tài) 37 3.2.3 Lịch sử nghiên cứu 38 3.2.4 Mục tiêu nhiệm vụ nghiên cứu 38 3.2.5 Phạm vi nghiên cứu 39 3.2.6 Mẫu khảo sát 40 3.2.7 Câu hỏi nghiên cứu 40 3.2.9 Phương pháp nghiên cứu 42 3.2.10 Dự kiến cấu trúc đề tài 43 3.2.11 Kế hoạch nghiên cứu 44 3.3 Tiêu chí, thang điểm đánh giá đề cương 44 3.3.1 Đánh giá đạt không đạt 44 3.3.2 Cho điểm đề cương đánh giá “đạt” 44 3.4 Thử nghiệm mẫu đề cương 48 3.4.1 Xin ý kiến chuyên gia mẫu đề cương 49 3.4.2 Xin ý kiến chuyên gia việc đánh giá, cho điểm đề cương (được viết theo mẫu đề cương đề xuất) 53 3.4.3 Hoàn thiện lại mẫu đề cương đề xuất áp dụng thực tế 57 KẾT LUẬN CHƯƠNG 6768 KẾT LUẬN 68 KHUYẾN NGHỊ 70 TÀI LIỆU THAM KHẢO 71 DANH MỤC BIỂU Biểu 2.1.: Phiếu đánh giá đề tài thực năm 36 Biểu 2.2.: Biên kiểm phiếu đánh giá đề tài thực năm 37 Biểu 3.1.: Kế hoạch nghiên cứu 44 Bảng 3.2.: Bảng điểm đánh giá đề cương đề tài nghiên cứu khoa học 45 Bảng 3.3.: Bảng tổng hợp điểm đánh giá với đề cương đề tài nghiên cứu khoa học 47 Bảng 3.4.: Bảng tổng hợp điểm đánh giá với toàn đề cương đề tài nghiên cứu khoa học 48 Bảng 3.5.: Bảng xin ý kiến mẫu đề cương đề tài nghiên cứu khoa học 49 Bảng 3.6.: Bảng tổng hợp kết đánh giá mức độ hài lòng với mẫu đề cương đề tài nghiên cứu khoa học 51 Bảng 3.7.: Bảng tổng hợp điểm điểm đánh giá đề cương đề tài nghiên cứu khoa học (đề tài 1) 54 Bảng 3.8.: Bảng tổng hợp điểm điểm đánh giá đề cương đề tài nghiên cứu khoa học (đề tài 2) 55 Bảng 3.9.: Bảng tổng hợp điểm điểm đánh giá đề cương đề tài nghiên cứu khoa học (đề tài 3) 56 Bảng 3.10.: Bảng tổng hợp điểm điểm đánh giá đề cương đề tài nghiên cứu khoa học 57 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN TỪ VIẾT TẮT VIẾT ĐẦY ĐỦ CNTT Công nghệ thông tin CNXH Chủ nghĩa xã hội DS-KHHGĐ Dân số - Kế hoạch hóa gia đình KHKT Khoa học kỹ thuật KH&CN Khoa học công nghệ NCKH Nghiên cứu khoa học MỞ ĐẦU Lý nghiên cứu Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình (sau gọi tắt Tổng cục DSKHHGĐ) tổ chức thuộc Bộ Y tế, thực chức tham mưu, giúp Bộ trưởng Bộ Y tế quản lý nhà nước tổ chức thực thi pháp luật dân số - kế hoạch hóa gia đình phạm vi nước, bao gồm lĩnh vực: Quy mô dân số, cấu dân số, chất lượng dân số phân bố dân cư; tổ chức thực hoạt động dịch vụ công dân số - kế hoạch hóa gia đình (sau gọi tắt DS-KHHGĐ) theo quy định pháp luật Tổng cục DS-KHHGĐ có tư cách pháp nhân, có dấu hình quốc huy, đơn vị dự toán ngân sách cấp II thuộc Bộ Y tế, có tài khoản riêng Kho bạc Nhà nước Theo Quyết định 17/2013/QĐ-TTg ngày 12/3/2013 Thủ tướng Chính Phủ, Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình giao thực 19 nhiệm vụ, quyền hạn, đó, nhiệm vụ thứ 11 nêu rõ: “ 11 Quản lý, tổ chức thực việc nghiên cứu khoa học, ứng dụng tiến khoa học công nghệ lĩnh vực dân số - kế hoạch hóa gia đình theo quy định pháp luật phân cấp Bộ trưởng Bộ Y tế.” Như vậy, hoạt động nghiên cứu khoa học chức năng, nhiệm vụ Tổng cục DS-KHHGĐ Đó nghiên cứu khoa học lĩnh vực quy mô dân số, cấu dân số, chất lượng dân số biến động dân số Về quy mô dân số, nghiên cứu biến động dân số, điều chỉnh mức sinh; dự báo gia tăng dân số phục vụ kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội; xây dựng, hướng dẫn, kiểm tra tổ chức thực tiêu, báo, giải pháp quy mô dân số, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia quản lý sử dụng phương tiện tránh thai theo quy định pháp luật Về cấu dân số, nghiên cứu cấu dân số theo giới tính độ tuổi; nghiên cứu thiết kế tiêu, báo, giải pháp cấu dân số theo giới tính độ tuổi, dân tộc, trình độ học vấn, nghề nghiệp, tình trạng nhân đặc trưng khác Về chất lượng dân số, nghiên cứu yếu tố góp phần nâng cao chất lượng sống người dân, chăm sóc sức khỏe, tư vấn tiền hôn nhân, sàng lọc trước sinh, chẩn đoán sơ sinh Về biến động dân số, nghiên cứu thay đổi số lượng dân số theo thời gian tác động ba trình sinh, tử di dân Trong đó, chênh lệch mức sinh mức tử tự nhiên, chênh lệch nhập cư xuất cư biến động học Chính nội dung hoạt động ngành dân số đa dạng, bao hàm nhiều nội dung khác đời sống xã hội, gắn với phát triển xã hội Cho nên nghiên cứu khoa học Tổng cục DS-KHHGĐ mà đa dạng, tự nhiên, xã hội, kỹ thuật, kinh tế, dịch vụ để đáp ứng nhu cầu cấp thiết mà đất nước đặt Từ tìm giải pháp để cân phát triển dân số với phát triển kinh tế - xã hội Nội dung phong phú, cán nghiên cứu khoa học Tổng cục phong phú đa dạng có chun mơn từ nhiều chun ngành khác nhau: Y tế, giáo dục, công nghiệp, nông nghiệp, khoa học tự nhiên, khoa học xã hội…Cán thuộc ngành, nghề khác nhau, đào tạo lĩnh vực khác trường khác nhau, có thói quen áp dụng mẫu biểu kế hoạch nghiên cứu khoa học khác nhau, thể rõ mẫu đề cương nghiên cứu khoa học Sự khác mẫu đề cương nghiên cứu, khác quan điểm xây dựng đề cương tác giả nghiên cứu, với quan điểm, tiêu chí đánh giá mức độ đạt yêu cầu loại đề cương khác trở ngại lớn, gây khó khăn cho công tác đánh giá đề cương nghiên cứu dẫn tới hạn chế việc tuyển chọn đề tài nghiên cứu khoa học Tổng cục hàng năm Trong năm qua, lãnh đạo đội ngũ cán làm công tác quản lý, nghiên cứu khoa học Tổng cục nhận thấy khó khăn, bất cập việc đễ xuất, đánh giá, tuyển chọn đề tài nghiên cứu khoa học tốt, có tính khả thi, có kế hoạch thực tốt Và đặc biệt, hiểu rõ vấn đề cần phải thống quy trình nghiên cứu phải có biểu mẫu đề cương nghiên cứu khoa học nội quan Tổng cục theo quy chuẩn có tiêu chí đánh giá, cho điểm đề cương nghiên cứu khoa học thống với tất lĩnh vực, nội dung ngành Chính vậy, cần có nghiên cứu khoa học sở lý luận, thực trạng áp dụng mẫu biểu kế hoạch nghiên cứu khoa học, tập trung vào mẫu đề cương nghiên cứu khoa học năm gần để từ đề xuất mẫu đề cương nghiên cứu khoa học với tiêu chí đánh giá chất lượng đề cương nhằm áp dụng hoạt động nghiên cứu khoa học Tổng cục thời gian tới Chính lý trên, tác giả định lựa chọn đề tài nghiên cứu “Thống hóa biểu mẫu kế hoạch nghiên cứu khoa học Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình” làm luận văn thạc sỹ Lịch sử nghiên cứu Phương pháp luận nghiên cứu khoa học mơn học có lịch sử cịn non trẻ Tuy vậy, có khơng nhà nghiên cứu sâu tìm hiểu, làm rõ nội dung mơn học Bởi lẽ, nghiên cứu khoa học kể khoa học hay khoa học ứng dụng vô cần thiết nhằm tạo tri thức tìm giải pháp nhằm đáp ứng nhu cầu thực tiễn sống Do vậy, nắm phương pháp luận nghiên cứu khoa học trở lên cần thiết Nhất phải nắm nội dung cốt lõi phần mở đầu báo cáo nghiên cứu bao gồm mục nào, tính logic chúng Những tác giả đầu ngành vấn đề kể đến là: - G.S Vũ Cao Đàm với tác phẩm Phương pháp luận nghiên cứu khoa học tái chín lần vào cuối năm 2003 kể từ xuất lần đầu vào năm 1996 - Tác giả Nguyễn Như Thịnh với dịch tác phẩm Phương pháp nghiên cứu khoa học Ruzavin(Liên Xô cũ) - Tác giả Nguyễn Xuân Nghĩa, Phương pháp Kỹ thuật nghiên cứu xã hội TP.HCM: NXB Trẻ, 2004 Tuy nhiên, nghiên cứu kỹ cơng trình này, tác giả nhận thấy đề tài, luận văn, báo nghiên cứu tập trung vào phân tích tầm quan trọng, cách thiết kế, xây dựng kế hoạch nghiên cứu khoa học nói chung với lĩnh vực Và lĩnh vực chưa có lĩnh vực DS-KHHGĐ Trong đó, cơng tác DS - KHHGĐ đối mặt với nhiều vấn đề quy mô, - Với ý kiến: Mục “kế hoạch nghiên cứu” đề nghị bảng tiến độ cần đưa thêm nội dung “phương thức thực hiện” với hướng dẫn “tự thực hiện” hay “th khốn đơn vị khác ngồi Tổng cục DS-KHHGĐ” Nhận thấy ý kiến phù hợp với đề xuất khơng thuộc lĩnh vực nghiên cứu khoa học, cịn với lĩnh vực nghiên cứu khoa học, việc đề xuất chuyện, việc tổ chức thực nghiên cứu chuyện khác, không thiết phải đưa vào mẫu đề cương nghiên cứu Không tiếp thu - Với ý kiến: Đề nghị đưa thêm mục “Đối tượng nghiên cứu” vào trước mục “Phạm vi nghiên cứu” Mục “Đối tượng nghiên cứu” giải thích rõ: Đối tượng nghiên cứu, khách thể nghiên cứu, đối tượng khảo sát, đồng thời giúp mục “Phạm vi nghiên cứu” giải thích rõ Nhận thấy ý kiến đúng, đồng ý tiếp thu Sẽ thiết kế thêm mục “Đối tượng nghiên cứu” vào trước mục “Phạm vi nghiên cứu” (Chi tiết Mẫu đề cương nghiên cứu khoa học ” phần sau) - Với ý kiến: Mục “Phạm vi nghiên cứu” cần viết cho rõ hơn, cần có ví dụ cụ thể Nhận thấy ý kiến Tiếp thu (Chi tiết Mẫu đề cương nghiên cứu khoa học ” phần sau) - Với ý kiến: Mục “Mục tiêu nhiệm vụ nghiên cứu” nên viết lại “Mục đích, mục tiêu nghiên cứu” Nhận thấy việc xem xét mục đích khơng cần thiết, mục đích thực chất nhắc đến mục “Lý chọn đề tài” Không tiếp thu - Với ý kiến: Mục “Mục tiêu nhiệm vụ nghiên cứu” nên tách thành mục “Mục tiêu nghiên cứu” “Nhiệm vụ nghiên cứu” Nhận thấy “mục tiêu” “nhiệm vụ” có tính logic cao, nên để mục Khơng tiếp thu - Với ý kiến: Mục “Lý nghiên cứu” nên sửa lại “Đặt vấn đề” Nhận thấy, việc đặt tên mục “Lý nghiên cứu” hợp lý hơn, nói trực tiếp vào vấn đề Không tiếp thu - Với ý kiến: Mục “Lý chọn đề tài” nên đổi lại “Tính cấp thiết đề tài” 58 Nhận thấy, mẫu đề cương sau cụm từ “Lý nghiên cứu” có mở ngoặc giải thích thêm “Tính cấp thiết đề tài” Như rõ Không tiếp thu - Với ý kiến: Đề nghị phần ví dụ mẫu đề cương nên viết chữ nghiêng để dễ nhận biết Tiếp thu Chỉnh sửa mẫu đề cương cho phù hợp Toàn tiếp thu, chỉnh sửa hoàn thiện mẫu đề cương Xin trình bày cụ thể: MẪU ĐỀ CƯƠNG ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA TỔNG CỤC DS-KHHGĐ Tên đề tài: - Đề tài khoa học vấn đề khoa học xây dựng sở phát mâu thuẫn lí thuyết thực tiễn, với kiến thức kinh nghiệm có khơng thể giải thích Mâu thuẫn gây cản trở nhận thức hay hoạt động thực tiễn, nhà khoa học tìm cách khám phá để giải thích nó; - Tên đề tài nghiên cứu phải đáp ứng yêu cầu sau: + Ngắn gọn, khúc chiết chứa đựng đầy đủ thông tin; + Ngôn ngữ khoa học; + Phản ánh cô đọng rõ ràng nội dung nghiên cứu đề tài - Trình bày tên đề tài trang bìa trang phụ bìa đề cương nghiên cứu Lý chọn đề tài (tính cấp thiết đề tài) - Cần nêu đề tài nghiên cứu hoạt động nào, thuộc lĩnh vực quan, đơn vị quản lý - Phải trả lời câu hỏi chọn đề tài này? Câu hỏi trả lời sở phát mâu thuẫn, thiếu sót lý thuyết hay thực tế, cấp thiết phải giải quyết; - Tính cấp thiết đề tài lập luận cách xác định tầm quan trọng vấn đề ta vừa phát Giải vấn đề đem lại lợi ích thiết thực gì, ngược lại vấn đề khơng giải dẫn tới thiệt hại cho tương lai gần tương lai xa; 59 Với hai cách đặt vấn đề làm bật lên ý nghĩa vấn đề khoa học làm rõ tính cấp thiết phải giải - Cụ thể, lý nghiên cứu cần trả lời câu hỏi sau đây: + Đề tài nghiên cứu thuộc lĩnh vực nào? + Lĩnh vực thuộc quan, đơn vị quản lý? + Các mâu thuẫn, thiếu sót lý thuyết hay thực tế vấn đề nghiên cứu? + Tầm quan quan trọng vấn đề nghiên cứu? + Nếu không giải vấn đề dẫn tới thiệt hại cho tương lai gần tương lai xa? + Nếu nghiên cứu thành công, giải vấn đề mang lại lợi ích thiết thực gì? - Lý chọn đề tài cần viết tóm tắt khơng q 02 trang A4 Lịch sử nghiên cứu Cần nêu vấn đề nghiên cứu tác giá khác nghiên cứu chưa, nghiên cứu đến mức độ nào, kết cụ thể Nếu lịch sử có tác giả khác nghiên cứu nghiên cứu lần kế thừa khác so với nghiên cứu trước Cụ thể, phần lịch sử nghiên cứu cần trả lời câu hỏi sau: - Liệt kê nghiên cứu tác giả khác vấn đề nghiên cứu; - Lựa chọn vài nghiên cứu (nếu có) có vấn đến đề nghiên cứu gần với nghiên cứu tác giả Với nghiên cứu này, cần nêu tên đề tài, tác giả, tóm tắt kết quả, nêu rõ hạn chế, vấn đề mà đề tài nghiên cứu lần đưa giải Mục tiêu nhiệm vụ nghiên cứu Cần nêu rõ mục tiêu nghiên cứu nhiệm vụ nghiên cứu - Mục tiêu nghiên cứu: Mục tiêu nghiên cứu phải nhỏ hay thuộc độ bao phủ tên đề tài Nói cách khác, nội dung mà tên đề tài đề cập đến phải bao trùm mục tiêu đề tài 60 Nếu mục tiêu nghiên cứu gồm nhiều vấn đề viết dạng mục tiêu tổng quát nhiều mục tiêu cụ thể Mục tiêu tổng quát phải bao trùm mục tiêu cụ thể, mục tiêu cụ thể điều kiện cần đủ để đạt mục tiêu tổng quát Cụ thể: - Mục tiêu tổng quát: Là mục đích, kết mà đề tài nghiên cứu hướng tới, mong muốn - Mục tiêu cụ thể: Là mục tiêu nhỏ để cấu thành mục tiêu tổng quát Mỗi mục tiêu cụ thể phải đảm bảo yêu cầu: + Rõ ràng vấn đề nào, đâu, thay đổi; + Có thể định lượng được; + Có thể đạt được; + Thể rõ mức độ thay đổi; + Nêu rõ cột mốc thời gian cụ thể hoàn thành - Nhiệm vụ nghiên cứu Nhiệm vụ nghiên cứu bước cụ thể hóa cơng việc, hoạt động cần tiến hành tác giả đề tài nhằm đạt mục tiêu Với mục tiêu cụ thể, cần có nhiệm vụ để giúp đạt kết Chính vậy, số lượng nhiệm vụ ln nhiều mục tiêu Với đề tài nghiên cứu có số lượng nhiệm vụ nhiều, nhiệm vụ lên đặt tên đánh số thứ tự Nhiệm vụ nghiên cứu công việc lớn nội dung mà đề tài cần phải thực Việc xác định nhiệm vụ nghiên cứu tuỳ thuộc vào đề tài cụ thể Tuy nhiên, đề tài nghiên cứu cần phải xác định nhiệm vụ sau đây: + Xây dựng sở lí luận đề tài nghiên cứu; + Tìm hiểu sở thực tiễn đề tài nghiên cứu; + Xây dựng giải pháp, biện pháp, phương pháp, quy trình,…để đạt mục tiêu nghiên cứu; 61 + Tổ chức thực nghiệm nhằm khẳng định tính hiệu quả, tính khả thi giải pháp, biện pháp, phương pháp quy trình,…đã đề để chứng minh tính đắn giả thuyết nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu chất vật tượng cần xem xét làm rõ nhiệm vụ nghiên cứu Cần phân biệt Đối tượng nghiên cứu với Khách thể nghiên cứu Đối tượng khảo sát Khách thể nghiên cứu hệ thống vật tồn khách quan mối liên hệ người nghiên cứu cần khám phá, vật mang đối tượng nghiên cứu Khách thể nghiên cứu nơi chứa đựng câu hỏi mà người nghiên cứu cần tìm câu trả lời Đối tượng khảo sát phận đủ đại diện khách thể nghiên cứu người nghiên cứu lựa chọn để xem xét Khơng người nghiên cứu đủ quỹ thời gian kinh phí để khảo sát tồn khách thể Một Khách thể nghiên cứu Đối tượng khảo sát phục vụ cho nhiều Đối tượng nghiên cứu khác Phạm vi nghiên cứu: Xác định phần giới hạn nghiên cứu liên quan đến đối tượng khảo sát nội dung nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu bao gồm giới hạn không gian đối tượng khảo sát, giới hạn quỹ thời gian để tiến hành nghiên cứu giới hạn quy mô nội dung xử lý Cơ sở đề xác định phạm vi nghiên cứu là: Một phận đủ mang tính đại diện đối tượng nghiên cứu; Quỹ thời gian đủ để hoàn tất cơng trình nghiên cứu; Khả hỗ trợ kinh phí, phương tiện thiết bị thí Khả hỗ trợ kinh phí, phương tiện thiết bị thí nghiệm đảm bảo thực nội dung nghiên cứu - Giới hạn nội dung: Chỉ rõ nội dung vấn đề đề tài sâu vào giải vấn đề gì, nội dung cụ thể Đồng thời rõ, vấn đề nào, nội dung giải sau, không đề cập đề tài Đây việc làm cần thiết để đảm độ chặt chẽ đề tài, không giúp tác giả sâu 62 nghiên cứu vấn đề đặt đề tài mà giúp người xét duyệt đề tài, người đọc nắm bắt giới hạn nội dung đề tài - Giới hạn thời gian, không gian: Chỉ rõ đề tài nghiên cứu vấn đề thời gian cụ thể Cần liệt kê cụ thể thời gian bắt đầu kết thúc vấn đề nghiên cứu Cần phân biệt thời gian tác giả tiến hành nghiên cứu thời gian mà vấn đề nghiên cứu sảy Ví dụ: Nghiên cứu để tìm hiểu ngun nhân cân giới tính sinh tỉnh Hưng Yên: Tác giả tiến hành nghiên cứu năm 2014, khảo sát các đối tượng sinh thứ thời gian năm 2013 Như vậy, giới hạn thời gian năm 2013 Mẫu khảo sát Mẫu khảo sát tập hợp đơn vị cấu thành vấn đề nghiên cứu mà tác giả cần khảo sát Một mẫu khảo sát gồm nhiều mẫu nhỏ cấu thành Chính vậy, đề tài nghiên cứu có số mẫu khảo sát Mẫu khảo sát cần đạt được: + Là vấn đề nào, đâu, nào; + Có thể định lượng được; + Nêu rõ cột mốc thời gian cụ thể Ví dụ: Vấn đề cần nghiên cứu tìm hiểu ngun nhân mang thai ngồi ý muốn xã Tân Trào, Sơn Dương, Tuyên Quang Thì mẫu khảo sát gồm: + Tồn cặp vợ chồng mang thai ý muốn xã Tân Trào năm 2010-2014 (70 người) + Toàn đội ngũ cộng tác viên DS-KHHGĐ, Y tá thôn, xã (30 người); Câu hỏi nghiên cứu Câu hỏi nghiên cứu vấn đề nghiên cứu nêu thành câu hỏi Là cách nêu vấn đề nghiên cứu dạng nghi vấn việc trả lời câu hỏi việc đặt vấn đề, nhiệm vụ, công việc để tác giả tiến hành nghiên cứu, đưa kết nghiên cứu, đạt mục tiêu nghiên cứu 63 Một đề tài nghiên cứu Tổng cục DS-KHHGĐ cần thiết kế gồm phần, câu hỏi chủ đạo câu hỏi cục thể - Câu hỏi chủ đạo: Câu hỏi chủ đạo việc đặt câu hỏi mang tính khái quát Câu hỏi chủ đạo câu, tóm lược tồn nội dung vấn đề nghiên cứu Trong hầu hết trường hợp, câu hỏi chủ đạo thiết kế để câu trả lời hướng tới mục tiêu tổng quát nghiên cứu Ví dụ: Vấn đề nghiên cứu nguyên nhân tình trạng cân giới tính sinh tỉnh Hưng Yên Thì câu hỏi chủ đạo là: Đâu nguyên nhân dẫn tới tình trạng cân giới tính sinh tỉnh Hưng Yên? - Các câu hỏi cụ thể: Từ câu hỏi chủ đạo, đặt loại câu hỏi tiếp theo, đề cương ta gọi câu hỏi cụ thể Các câu hỏi cụ thể phải hướng tới câu hỏi chủ đạo, hay nói cách khác, việc đặt câu hỏi cụ thể để làm rõ câu hơn, cụ thể câu hỏi chủ đạo Các câu hỏi cụ thể nên thiết kế dạng câu đơn câu trả lời nên câu đơn Ví dụ: Với câu hỏi chủ đạo là: “Đâu nguyên nhân dẫn tới tình trạng cân giới tính sinh tỉnh Hưng n?” có số câu hỏi cụ thể sau: + Vì cặp vợ chồng lại lựa chọn giới tính thai nhi? + Vì việc lựa chọn giới tính thai nhi lại thực được? + Vì việc lựa chọn giới tính thai nhi khơng ngăn chặn hiệu quả? + Vì tình trạng cân giới tính thai nhi xuất thực sách hạn chế mức sinh? Giả thuyết nghiên cứu - Giả thuyết nghiên cứu kết luận giả định, hay dự đốn mang tính xác suất chất, mối liên hệ nguyên nhân vật tượng - Nêu giả thuyết khoa học phải thoả mãn yêu cầu sau: + Có mặt khoa học; 64 + Có khả giải thích phạm vi rộng tượng; + Phải kiểm nghiệm được; + Được đặt cụ thể, rõ ràng, có tính khả thi khơng phức tạp - Giả thuyết nghiên cứu câu trả lời sơ câu hỏi nghiên cứu Câu hỏi nghiên cứu gồm câu hỏi chủ đạo luận điểm cụ thể, vậy, giả thuyết nghiên cứu bao gồm giả thuyết chủ đạo luận điểm cụ thể - Giả thuyết chủ đạo câu trả lời sơ câu hỏi tổng quát (trong mục câu hỏi nghiên cứu) Ví dụ: Với câu hỏi chủ đạo là: “Đâu nguyên nhân dẫn tới tình trạng cân giới tính sinh tỉnh Hưng n?”, giả thuyết chủ đạo là: “Tình trạng cân giới tính sinh tỉnh Hưng n có ngun nhân cặp vợ chồng tiến hành việc lựa chọn giới tính thai nhi dựa lơi lỏng phát luật trợ giúp sở y tế” - Tương tự, luận điểm cụ thể câu trả lời câu hỏi cụ thể (trong mục câu hỏi nghiên cứu) Ví dụ: - Với câu hỏi cụ thể: “Vì cặp vợ chồng lại lựa chọn giới tính thai nhi?”, luận điểm cụ thể là: “các cặp vợ chồng lại lựa chọn giới tính thai nhi tư tưởng trọng nam, khinh nữ bám rễ lâu đời văn hóa Việt Nam” - Với câu hỏi cụ thể là: “Vì việc lựa chọn giới tính thai nhi lại thực được?”, luận điểm cụ thể là: “việc lựa chọn giới tính thai nhi thực dịch vụ xác định giới tính thai nhi, phá thai ln sẵn sàng phục vụ” - Với câu hỏi cụ thể: “Vì việc lựa chọn giới tính thai nhi khơng ngăn chặn hiệu quả?”, luận điểm cụ thể là: “việc lựa chọn giới tính thai nhi khơng ngăn chặn hiệu công tác kiểm tra, giám sát xử lý vi phạm tiết lộ giới tính thai nhi phá thai giới tính sở y tế tư nhân chưa tiến hành thường xuyên hiệu quả” - Với câu hỏi cụ thể: “Vì tình trạng cân giới tính thai nhi xuất thực sách hạn chế mức sinh?”, luận điểm cụ 65 thể là: “khi thực sách hạn chế mức sinh, người dân phép sinh con, dẫn tới lựa chọn để đảm bảo hai có trai” 10 Phương pháp nghiên cứu Có nhiều phương pháp nghiên cứu áp dụng - Lựa chọn mô tả ngắn gọn phương pháp nghiên cứu dùng để thực đề tài; - Trình bày phương pháp nghiên cứu phải đảm bảo hai yêu cầu quan trọng: + Các PPNC lựa chọn phải phù hợp với nhiệm vụ nghiên cứu đặt ra; + Các PPNC phải trình bày cách vận dụng cụ thể đề tài Tránh dừng lại việc nêu tên phương pháp 11 Dự kiến cấu trúc đề tài Ngồi trang bìa chính, bìa phụ, mục lục, danh mục bảng, danh mục hình (sơ đồ, biểu đồ), danh mục từ viết tắt Đề tài phải có phần sau: - Phần mở đầu + Phải nêu lên lý chọn đề tài, lịch sử nghiên cứu, mục tiêu, nhiệm vụ nhiên cứu, phạm vi nghiên cứu, mẫu khảo sát, câu hỏi nghiên cứu, giả thuyết khoa học, phương pháp nghiên cứu + Cần đặc biệt lưu ý đến phần lý chọn đề tài, lịch sử nghiên cứu Các phần phải phân tích tình hình nghiên cứu nước nước Đánh giá mặt mạnh, mặt yếu cơng trình nghiên cứu có hạn chế cần giải quyết, thể tính cấp thiết đề tài - Phần nội dung Phần nội dung kết cấu theo chương, mục, trình bày toàn kết nghiên cứu đề tài + Chương Cơ sở lý luận đề tài: Phải nêu lên lược sử vấn đề nghiên cứu; khái niệm dùng để làm sở khám phá biện pháp điều chỉnh đối tượng nghiên cứu + Chương Thực trạng vấn đề nghiên cứu (là sở thực tiễn đề tài) + Chương (Tùy theo đề tài mà đặt tên chương Nội dung chương tập trung trình bày nội dung nghiên cứu trực tiếp đối tượng.) 66 * Lưu ý: Ở chương cần phải nêu lên nội dung mục tiểu mục chương cần phải thực nghiên cứu đề tài - Phần kết luận Nêu dự kiến kết đạt nghiên cứu - Danh mục tài liệu tham khảo 12 Kế hoạch nghiên cứu - Lên kế hoạch tiến trình (tiến độ) thực nhiệm vụ nghiên cứu tương ứng với nội dung cơng việc, cần dự kiến mặt thời gian, nhân lực, vật lực, tài lực - Nội dung kế hoạch nghiên cứu trình bày theo bảng sau đây: KẾ HOẠCH NGHIÊN CỨU Tên đề tài: TT Nội dung công việc Thời gian Người Dự trù thực thực kinh phí Ghi n Cộng Chủ nhiệm đề tài 67 KẾT LUẬN CHƯƠNG Mẫu đề cương nghiên cứu đề xuất đáp ứng đòi hỏi tác giả tham gia đề xuất nghiên cứu khoa học Tổng cục DS-KHHGĐ Mẫu đề cương nghiên cứu đề xuất nhận đồng tình thành viên tham gia hội đồng nghiên cứu khoa học Tổng cục DS-KHHGĐ Đã giúp thành viên hội đồng đánh giá, cho điểm đề xuất nghiên cứu khoa học cách xác, khách quan Trên sếp loại nghiên cứu khoa học, yếu tố quan trọng việc xét duyệt đề cương tác giả khách có vấn đề nghiên cứu Trên sở góp ý chuyên gia, mẫu đề cương hoàn thiện lại đề xuất với Hội đồng nghiên cứu khoa học Tổng cục DS-KHHGĐ để áp dụng thời gian tới 68 KẾT LUẬN Đề cương nghiên cứu khoa học đóng vai trị quan trọng kế hoạch nghiên cứu khoa học Việc thống hóa mẫu đề cương nghiên cứu khoa học Tổng cục DS-KHHGĐ việc làm quan trọng việc thống hóa kế hoạch nghiên cứu khoa học Tổng cục DS-KHHGĐ Một tồn tại, bất cập công tác lập kế hoạch nghiên cứu khoa học Tổng cục DS-KHHGĐ việc chưa thống sử dụng mẫu đề cương nghiên cứu khoa học mà dập khn quy định mang tính hành quan Bộ Y tế Việc xây dựng, đề xuất mẫu đề cương nghiên cứu khoa học Tổng cục DS-KHHGĐ (như luận văn) cần thiết Mẫu đề cương đề xuất tiến hành xin ý kiến cán bộ, tác giả tham gia công tác nghiên cứu khoa học; thử nghiệm thực tế với số tác giả đề xuất nghiên cứu khoa học cho năm 2015; thử nghiệm đáng giá, cho điểm Hội đồng nghiên cứu khoa học Tất việc thử nghiệm cho thấy mẫu đề cương đơn giản, dễ thực với cán nghiên cứu khoa học, cung cấp đủ thông tin cho hội đồng đáng giá, đặc biệt, phù hợp, dung hịa tất chuyên ngành, nội dung, lĩnh vực công tác DS-KHHGĐ KHUYẾN NGHỊ Sau Mẫu đề cương nghiên cứu khoa học chấp nhận đưa vào sử dụng, Tổng cục DS-KHHGĐ cần hướng dẫn cụ thể tiêu chí đánh giá thẩm định đề cương theo hướng cho điểm chi tiết cho tiêu chí Điểm thẩm định, đánh giá sở để Tổng cục xét tuyển đề tài/dự án nghiên cứu khoa học Cần đánh giá cách nghiêm túc, khách quan, tồn diện cơng tác lập kế hoạch nghiên cứu khoa học nói chung việc xây dựng, xét duyệt đề tài nghiên cứu khoa học nói riêng Tổng cục DS-KHHGĐ để có thêm chứng tồn tại, bất cập công tác đề xuất, xét duyệt đề tài nghiên cứu khoa học hàng năm Tổng cục ngành DS-KHHGĐ 69 Khẩn trương tiến hành bước cần thiết nhằm nhanh chóng đưa mẫu đề cương nghiên cứu khoa học Tổng cục DS-KHHGĐ vào áp dụng thực tế Trên sở kết nghiên cứu này, với việc thực khuyến nghị đây, Hội đồng khoa học Tổng cục DS-KHHGĐ cần có văn đề xuất với Tổng cục trưởng Tổng cục DS-KHHGĐ, giao Trung tâm Nghiên cứu tiến hành bước nhằm hoàn thiện hợp thức hóa mẫu đề cương nghiên cứu để áp dụng năm 2015 70 TÀI LIỆU THAM KHẢO Trần Kim Dung, Hướng dẫn viết đề cương nghiên cứu khoa học/luận văn tốt nghiệp, đăng tải trang web site Tailieu.vn: http://tailieu.vn/doc/huong-danviet-de-cuong-nghien-cuu-khoa-hoc-luan-van-tot-nghiep-ts-tran-kim-dung1671005.html, ngày 22/4/2014 Đại học Quốc gia Hà Nội (2014) Quy định Quản lý nhiệm vụ Khoa học Công nghệ cấp Đại học Quốc gia Hà Nội (ban hành theo Quyết định số 3839/QĐĐHQGHN ngày 24 tháng 10 năm 2014 Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội) Vũ Cao Đàm (1998, 2003, 2005, 2008), Phương pháp luận nghiên cứu khoa học, NXB KH&KT, Hà Nội Trần Khánh Đức, Sư phạm kỹ thuật, NXB GD, 2002 Mai Ngọc Luông, Lý Minh Tiên, Mô đun Giáo dục học tiểu học-Tiểu mô đun Phương pháp nghiên cứu khoa học giáo dục, Dự án phát triển giáo viên tiểu học-Bộ GD ĐT, 2005 Lưu Xuân Mới, Phương pháp luận nghiên cứu khoa học, NXB ĐHSP, 2003 Nguyễn Xuân Nghĩa (2004), Phương pháp Kỹ thuật nghiên cứu xã hội, NXB Trẻ, TP.HCM Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2006), Luật Khoa học Công nghệ, NXB thật, Hà Nội Lê Thị Mộng Thanh, Tiểu luận: Phương pháp nghiên cứu khoa học, đăng web site Tailieu.vn: http://tailieu.vn/doc/tieu-luan-phuong-phap-nghien-cuukhoa-hoc-1649906.html, ngày 04/4/2014 10 Dương Thiệu Tống, Phương pháp nghiên cứu khoa học tâm lý-giáo dục NXB KHXH, 2005 11 Lê Công Triêm, Nguyễn Đức Vũ, Phương pháp nghiên cứu khoa học giáo dục, ĐHSP, 2004 12 Trường Đại học Nha Trang, Hướng dẫn viết xây dựng đề cương nghiên cứu đề tài luận văn thạc sỹ khoa sau đại học, đăng web site: http://www.ntu.edu.vn/Portals/73/thong%20bao%20lu%E1%BA%ADn%20v% 71 C4%83n/Giang/Th/Huong%20dan%20xay%20dung%20de%20cuong%20nghie n%20cuu%20lvts.pdf, ngày 10/01/2014 13 Trường Đại học Kinh tế quốc dân, Tài liệu học phần Các chuyên đề Phương pháp nghiên cứu khoa học, website Trường Đại học Kinh tế quốc dân, http://gsneu.edu.vn/tai-lieu-cua-hoc-phan-cac-chuyen-de-phuong-phap-nghiencuu-khoa-hoc-cua-cao-hoc-k21 225186.html, ngày 12/8/2013 14 Phạm Viết Vượng, Phương pháp luận nghiên cứu khoa học, NXB ĐHQG Hà Nội, 2004 72