1 MỤC LỤC  CHƯƠNG 1: BASEL II TRONG QUẢN TRỊ RỦI RO CỦA NH Danh mục chữ viết tắt Danh mục bảng biểu Danh mục biểu đồ Danh mục phương trình MỞ ðẦU Những vấn đề chung rủi ro quản trị rủi ro NHTM Khái niệm rủi ro hoạt động NHTM Quản trị rủi ro hoạt động NHTM Hiệp ước quốc tế quản trị rủi ro ngân hàng Hiệp ước Basel I Nội dung Basel I Những hạn chế Basel I Bộ 25 ngun tắc giám sát ngân hàng Hiệp ước Basel II Hữu ích Basel II quản trị rủi ro ngân hàng Ba trụ cột Basel II Trụ cột Basel II Trụ cột Basel II 17 Trụ cột Basel II 18 Những sửa đổi Hiệp ước Basel II so Hiệp ước Basel I Kinh nghiệm ứng dụng Basel II nước học từ khủng hỏang tài Mỹ Khảo sát tình hình ứng dụng Basel II nước giới Lộ trình ứng dụng Basel II số quốc gia giới Khủng hỏang tài Mỹ Vietluanvanonline.com Page Tóm lược chương .29 CHƯƠNG 2: NGHIÊN CỨU VIỆC ỨNG DỤNG BASEL II TRONG QUẢN TRỊ RỦI RO CỦA CÁC NHTM VIỆT NAM 30 Thực trạng hoạt động NHTM Việt Nam 30 Những kết đạt hoạt động NHTM 30 Số lượng ngân hàng gia tăng .30 Các ngân hàng tăng vốn điều lệ 31 Huy động & cung ứng vốn lớn cho kinh tế 33 Lợi nhuận ngân hàng có .34 Những mặt tồn hoạt động NHTM 35 Tỷ lệ nợ xấu 35 Khả khỏan tính bền vững 36 Cơng tác dự báo phân tích thị trường 36 Thực trạng ứng dụng Basel II hệ thống NHTM Việt Nam 37 Quy định an tồn vốn tối thiểu NHTM 38 Những nội dung thực 38 Những nội dung chưa đáp ứng 48 Hoạt động tra, giám sát NHTM 49 Minh bạch thơng tin Việt Nam .51 Những ngun nhân ảnh hưởng đến việc ứng dụng Basel II hệ thống NHTM Việt Nam 54 Những ngun nhân thuộc nội dung .54 Nội dung Basel II Q phức tạp 54 Chi phí thực ứng dụng Basel II q lớn .55 u cầu Basel II vốn cao 55 Những ngun nhân nội hệ thống ngân hàng .56 Chưa có văn hướng dẫn việc thực Basel II 56 NHTM Việt Nam chưa đáp ứng điều kiện Basel II 56 Chưa xây dựng hệ thống sở liệu .56 Nguồn nhân lực 57 Thiếu tổ chức xếp hạng tín nhiệm chun nghiệp 58 Hạn chế lực giám sát 60 Các vấn đề liên quan đến chuẩn mực báo cáo 61 Tóm lược chương .64 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO KHẢ NĂNG ỨNG DỤNG BASEL II TRONG QUẢN TRỊ RỦI RO TẠI CÁC NHTM VIỆT NAM .65 Sự cần thiết ứng dụng Basel II quản trị rủi ro ngân hàng 65 Lộ trình phương pháp 66 Mơ hình ứng dụng Basel II vào hệ thống NHTM Việt Nam 68 Các giải pháp nâng cao khả ứng dụng Basel II hệ thống NHTM Việt Nam 70 Hòan thiện phát triển hạ tầng cơng nghệ thơng tin 70 Xây dựng hệ thống xếp hạng tín dụng nội 71 Cải tiến quy trình quản trị rủi ro 71 Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực 72 Tăng tính chủ động sức mạnh tài cho NHTM .73 ðầu tư tài để ứng dụng Basel II .73 Giải pháp phía Ngân hàng Nhà Nước 74 Nâng cao chất lượng thơng tín tín dụng 74 Nâng cao hiệu cơng tác tra kiểm sốt, giám sát ngân hàng74 3.5.3 Hồn thiện hệ thống văn pháp luật .75 3.5.4 u cầu NHTM minh bạch thơng tin .78 Tóm lược chương .79 KẾT LUẬN TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT NHTM Ngân hàng thương mại NHTM CP Ngân hàng thương mại cổ phần NHTM NN Ngân hàng thương mại nhà nước TCTD Tổ chức tín dụng WTO Tổ chức thương mại giới (World Trade Organization) DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 1.1 Cơ cấu hiệp ước Basel II Bảng 1.2 Tóm lược trụ cột Basel II – u cầu vốn tối thiểu 11 Bảng 1.3 Hệ số Beta phương pháp chuẩn rủi ro hoạt động .15 Bảng 1.4 ðiểm khác Basel II so Basel I .20 Bảng 1.5 Kết khảo sát lần thứ Ủy Ban Basel việc ứng dụng Basel II đánh giá rủi ro tín dụng 21 Bảng 1.6 Kết khảo sát lần thứ Ủy Ban Basel việc ứng dụng Basel II đánh giá rủi ro hoạt động quốc gia thuộc nhóm nước G10 22 Bảng 1.7 Khảo sát việc ứng dụng Basel II nước khơng phải thành viên Hội đồng Basel 23 Bảng 1.8 Lộ trình áp dụng Basel II số nước ðơng Nam Á 25 Bảng 2.1 Vốn điều lệ NHTM Nhà Nước Việt Nam 32 Bảng 2.2 Lợi nhuận số NHTM Việt Nam 34 Bảng 2.3 Một số tiêu hoạt động ngân hàng giai đoạn 2006 – 2010 37 Bảng 2.4 Hệ số an tòan vốn (CAR) số ngân hàng từ 2005 – 2008 40 Bảng 2.5 Một số tiêu BIDV theo chuẩn mực kế tốn Việt Nam quốc tế .61 Bảng 3.1 ðề xuất lộ trình phương pháp ứng dụng Basel II Việt Nam 67 Bảng 3.2 ðề xuất mơ hình ứng dụng Basel II phương pháp đánh giá rủi ro tín dụng Việt Nam .68 DANH MỤC CÁC BIỂU ðỒ Biểu đồ 1.1 Tình hình ngân hàng giới (vốn từ tỷ USD trở lên) ứng dụng phương pháp đánh giá rủi ro tín dụng Basel II 21 Biểu đồ 1.2 Tình hình ngân hàng giới (vốn nhỏ tỷ USD) ứng dụng phương pháp đánh giá rủi ro tín dụng Basel II 22 Biểu đồ 2.1 Tình hình phát triển số lượng hệ thống NHTM Việt Nam 31 Biểu đồ 2.2 Vốn điều lệ hệ thống NHTM Việt Nam năm 2008 32 Biểu đồ 2.3 Tình hình huy động vốn cho vay NHTM từ 2001 – 2008 33 Biểu đồ 2.4 Tỷ lệ nợ xấu hệ thống ngân hàng từ 2002 – 2008 35 Biểu đồ 2.5 Hệ số an tòan vốn CAR số NHTM từ 2005 – 2007 40 DANH MỤC CÁC PHƯƠNG TRÌNH Phương trình 1.1 Cách tính hệ số CAR Phương trình 1.2 Tài sản có rủi ro Basel I .5 Phương trình 1.3 Vốn u cầu tối thiểu theo Basel II .9 Phương trình 1.4 Tài sản có rủi ro phương pháp chuẩn đánh giá rủi ro tín dụng Basel II 12 Phương trình 1.5 Tài sản có rủi ro phương pháp xếp hạng nội đánh giá rủi ro tín dụng Basel II 13 Phương trình 1.6 Vốn dự phòng rủi ro hoạt động phương pháp số .14 Phương trình 1.7 Vốn dự phòng rủi ro hoạt động phương pháp chuẩn 15 PHẦN MỞ ðẦU LÝ DO CHỌN ðỀ TÀI Việt Nam trở thành thành viên WTO tiến trình hội nhập quốc tế Với xu hướng hội nhập tồn cầu hố mạnh mẽ này, kinh doanh Ngân hàng xem lĩnh vực nhạy cảm, phải mở cửa gần hồn tồn theo cam kết quốc tế Trong bối cảnh chung đó, đòi hỏi hệ thống NHTM Việt Nam phải chủ động nhận thức sẵn sàng tham gia vào q trình hội nhập để biến thách thức thành hội, biến khó khăn thành lợi ðể hệ thống NHTM Việt Nam tham gia tốt vào sân chơi chung quốc tế, nâng cao lực cạnh tranh q trình hội nhập, cần phải tn thủ theo số điều ước quốc tế, để từ có sở so sánh, đánh giá xếp hạng ngân hàng Việt Nam với ngân hàng nước ngồi quốc gia khác giới Một điều ước quốc tế nhà quản trị ngân hàng đặc biệt quan tâm hiệp ước quốc tế an tồn vốn hoạt động ngân hàng – biết thơng dụng với tên gọi Hiệp ước Basel Ra đời từ cách 20 năm, hiệp ước nhiều quốc gia giới áp dụng làm chuẩn mực để đánh giá giám sát hoạt động hệ thống ngân hàng nước Hiện hiệp ước Basel có phiên hai (được biết đến với tên gọi The New Basel Capital Accord) cập nhật, đổi số nội dung so với phiên thứ trước Ở Việt Nam, việc ứng dụng hiệp ước Basel cơng tác giám sát quản trị ngân hàng nhiều vướng mắc, nên dừng lại việc lựa chọn số tiêu chí đơn giản Hiệp ước Basel I để vận dụng chưa tiếp cận nhiều với Basel II Tuy nhiên, tương lai, ngân hàng Việt Nam, đặc biệt ngân hàng có hoạt động quốc tế, sớm hay muộn phải tn thủ chuẩn mực Basel II để hòan thiện hệ thống quản trị rủi ro ngân hàng, đáp ứng u cầu hội nhập quốc tế Vì vậy, cần thiết phải nghiên cứu thật sâu nắm hiểu rõ quy định Basel II, nghiên cứu khó khăn, vướng mắc, ngun nhân Việt Nam chưa ứng dụng Basel II, sở nghiên cứu kinh nghiệm quốc gia giới ứng dụng Basel II, để xây dựng lộ trình Basel II vào hệ thống ngân hàng Việt Nam ðó lý để tác giả chọn đề tài nghiên cứu “Ứng dụng hiệp ước quốc tế Basel II vào hệ thống quản trị rủi ro NHTM Việt Nam” MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ðề tài thực nghiên cứu chuẩn mực quy định hiệp ước Basel đặc biệt nghiên cứu kỹ Basel II, kinh nghiệm ứng dụng Basel II quốc gia giới Sau tìm hiểu giới thiệu ngắn gọn hiệp ước Basel II, đề tài tập trung thực việc đánh giá quy mơ, hiệu hoạt động hệ thống NHTM Việt Nam thời gian qua, vấn đề cần lưu ý cơng tác quản trị rủi ro ngân hàng, để từ phân tích khó khăn, ngun nhân mà hệ thống NHTM Việt Nam đã, gặp phải ứng dụng Basel II Trên sở đó, đề tài cố gắng xây dựng lộ trình ứng dụng Basel II vào hệ thống quản trị rủi ro NHTM Việt Nam đồng thời đề xuất giải pháp nâng cao khả ứng dụng Basel II việc xây dựng hệ thống quản trị rủi ro, tính tốn nhu cầu vốn tối thiểu cần thiết loại rủi ro hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Luận văn sử dụng phương pháp lý thuyết suy luận logic, vật biện chứng, vật lịch sử, phân tích hoạt động kinh tế, tốn học, thống kê, so sánh, đối chiếu, kinh nghiệm thân nhà nghiên cứu tài tiền tệ Ngồi ra, hệ thống sở liệu thứ cấp sử dụng có chọn lọc nhằm giúp đề tài phân tích đánh giá vấn đề cách khách quan Nguồn liệu thứ cấp chủ yếu thu thập từ báo cáo ngành báo cáo thường niên ngân hàng Nhà nước, NHTM tác giả tổng hợp xử lý theo u cầu chun mục Ngồi ra, nguồn số liệu từ tạp chí chun ngành có uy tín Tạp chí Tài chính, tạp chí Ngân hàng, tạp chí Thị trường tiền tệ, Thời báo Kinh tế Việt Nam website quan nhà nước, quyền thành phố… sử dụng làm nguồn liệu thứ cấp cho đề tài ðỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU Trên thực tế, hiệp ước Basel II có nhiều quy tắc chuẩn mực liên quan đến quy trình giám sát hoạt động ngân hàng, đặc biệt chuẩn mực giám sát hoạt động tập đồn tài – ngân hàng Tuy nhiên, điều kiện nghiên cứu mình, đề tài giới hạn thực nghiên cứu sâu chuẩn mực mang tính định lượng liên quan đến an tồn vốn nhằm giúp hệ thống ngân hàng đối phó với rủi ro tín dụng, rủi ro hoạt động rủi ro thị trường (Pillar – Minumum Capital Requirements) Chuẩn mực quy trình giám sát hoạt động hệ thống ngân hàng (Pillar – Supervisory Review Process) chuẩn mực quy tắc thị trường (Pillar – Market Discipline) đề tài dừng lại nêu nội dung chính, xin để lại cho phần nghiên cứu chun sâu sau NỘI DUNG ðỀ TÀI Ngồi phần mở đầu kết luận, luận văn kết cấu gồm chương:  Chương 1: Tổng quan rủi ro quản trị rủi ro  Chương 2: Thực trạng ứng dụng Hiệp Ước Basel II quản trị rủi ro hệ thống ngân hàng Việt Nam  Chương 3: Giải pháp nâng cao khả ứng dụng Basel II quản trị rủi ro NHTM Việt Nam Ý NGHĨA THỰC TIỄN CỦA ðỀ TÀI NGHIÊN CỨU Sau q trình nghiên cứu nhận góp ý thầy cơ, để hồn thiện đề tài hơn, hy vọng đề tài sử dụng làm tài liệu nghiên cứu giảng dạy chương trình đào tạo chun sâu lĩnh vực giám sát quản trị hoạt động ngân hàng Ngồi ra, kết nghiên cứu đề tài quan tra giám sát ngân hàng nhà nước, quan quản lý hoạt động ngân hàng thương mại xem xét sử dụng nghiên cứu nhằm hồn thiện quy trình tra, giám sát hoạt động ngân hàng CHƯƠNG 1: BASEL II TRONG QUẢN TRỊ RỦI RO CỦA NGÂN HÀNG NHỮNG VẤN ðỀ CHUNG VỀ RỦI RO VÀ QUẢN TRỊ RỦI RO NHTM Khái niệm rủi ro hoạt động NHTM Rủi ro điều khơng chắn kết tương lai, khả kết bất ổn; khả mà tỷ suất sinh lợi nhuận thực tế khác biệt so với tỷ suất sinh lợi mong đợi Trong lịch sử định giá tài sản rủi ro, kể đến lý thuyết tiếng như: lý thuyết danh mục Markowitz, mơ hình định giá tài sản vốn CAPM (thể mối quan hệ rủi ro lợi nhuận kỳ vọng), mơ hình kinh doanh chênh lệch giá APT Rủi ro hoạt động ngân hàng có nghĩa khả ngân hàng bị thua lỗ phần chí tất khoản đầu tư ban đầu Trong hoạt động NHTM, thường phát sinh rủi ro sau: - Rủi ro tín dụng: rủi ro thất tài sản phát sinh khách hàng khơng thực tốn nợ cho dù nợ gốc hay nợ lãi khoản nợ đến hạn - Rủi ro khoản: rủi ro phát sinh chủ yếu từ xu hướng ngân hàng huy động ngắn hạn cho vay dài hạn - Rủi ro lãi suất: rủi ro xuất có thay đổi lãi suất thị trường yếu tố có liên quan đến lãi suất dẫn đến tổn thất tài sản làm giảm thu nhập ngân hàng - Rủi ro giá cả: rủi ro việc giá trị tài sản ngân hàng biến động Rủi ro xuất tất chủng loại tài sản, từ bất động sản đến cổ phiếu trái phiếu,… - Rủi ro tỷ giá: rủi ro phát sinh q trình cho vay ngoại tệ kinh doanh ngoại tệ ngân hàng tỷ giá biến động theo chiều bất lợi cho ngân hàng Rủi ro tỷ giá phát sinh có chênh lệch kỳ hạn, loại tiền tệ khoản ngoại hối nắm giữ, làm cho ngân hàng phải gánh chịu thua lỗ tỷ giá ngoại hối biến động - Rủi ro pháp lý: rủi ro phát sinh ngân hàng bị khởi kiện, nhà nước thay đổi đột ngột sách vĩ mơ cấu kinh tế, lĩnh vực ưu tiên,… điều dẫn tới rủi ro thua lỗ cho ngân hàng - Rủi ro uy tín: rủi ro dư luận đánh giá xấu ngân hàng, gây khó khăn nghiêm trọng cho ngân hàng việc tiếp cận nguồn vốn khách hàng rời bỏ ngân hàng Quản trị rủi ro hoạt động NHTM Quản trị rủi ro so với quản lý rủi ro khác mặt ý nghĩa Quản lý rủi ro việc sử dụng cơng cụ, biện pháp, quy trình cần thiết nhằm hạn chế tối đa khả xảy tổn thất, cần né tránh rủi ro thơng qua lựa chọn khách hàng giao dịch lựa chọn danh mục đầu tư an tồn Trong quản trị rủi ro việc sử dụng biện pháp để xác định đo lường rủi ro, lựa chọn chấp nhận rủi ro, quản lý kiểm sốt rủi ro để nhằm đạt mục tiêu hiệu an tồn Quản trị rủi ro kinh doanh ngân hàng việc theo dõi q trình sử dụng vốn ngân hàng với nhiệm vụ chủ yếu kiểm sốt hạn chế loại rủi ro phát sinh đưa giải pháp xử lý rủi ro hiệu nhất, đồng thời xác định tương quan hợp lý vốn tự có ngân hàng với mức độ mạo hiểm sử dụng vốn ngân hàng Quản trị rủi ro ngân hàng dựa hàng loạt ngun tắc, bao gồm ngun tắc sau: - Ngun tắc chấp nhận rủi ro - Ngun tắc điều hành rủi ro cho phép - Ngun tắc quản lý độc lập rủi ro riêng biệt - Ngun tắc phù hợp mức độ rủi ro cho phép mức độ thu nhập - Ngun tắc phù hợp mức độ rủi ro cho phép khả tài - Ngun tắc hiệu kinh tế - Ngun tắc hợp lý thời gian PHỤ LỤC VÍ DỤ VỀ CÁCH XÁC ðỊNH VỐN U CẦU ðỐI VỚI RỦI RO HOẠT ðỘNG THEO BASEL II TRONG PHƯƠNG PHÁP CƠ BẢN & PHƯƠNG PHÁP CHUẨN Phương pháp số BIA Cơng thức tính hệ số vốn sau K B IA = ∑ n=1 GIn n * α , với điều kiện GIn >0 KBIA: vốn u cầu phải dự phòng cho rủi ro hoạt động tính theo phương pháp BIA GI: thu nhập hàng năm (> 0) năm trước n: số năm có thu nhập hàng năm >0 α = 15% Ví dụ 1: Ngân hàng A có thu nhập năm 2006 - 2008 120, 20, 250 Vốn u cầu rủi ro hoạt động năm 2009 19,5 Cụ thể sau: Năm Thu nhập hàng năm (GI) 2006 120 2007 20 2008 250 Tổng thu nhập dương năm 390 Bình qn thu nhập năm 130 Alpha (α) 15% Vốn u cầu rủi ro hoạt động 19,5 1 R Ví dụ 2: Ngân hàng A có thu nhập năm 2006 - 2008 -120, 20, 250 Vốn u cầu rủi ro hoạt động năm 2009 20,25 Cụ thể sau: Năm Thu nhập hàng năm (GI) 2006 -120 2007 20 2008 250 Tổng thu nhập dương năm 270 Bình qn thu nhập năm 135 Alpha (α) 15% Vốn u cầu rủi ro hoạt động 20,25 Phương pháp chuẩn TSA Cơng thức tính hệ số vốn sau ∑ K TSA =   m a x ∑ − nam1  GIi * βi,0  i=1  Trong KTSA vốn u cầu phải dự phòng cho rủi ro hoạt động tính theo phương pháp chuẩn GI thu nhập hàng năm nhóm nghiệp vụ số nhóm Ví dụ: Nghiệp vụ Phương pháp Phương pháp chuẩn số (BIA) (TSA) Thu nh¾p hàng năm Hệ số (GI) beta (β) Năm Thu nh¾p hàng năm Năm Năm (GI) * Beta Năm Năm Năm Tài trợ doanh nghiệp $20 $30 $40 18% $3.6 $5.4 $7.2 Giao dịch bán hàng $20 $30 $40 18% $3.6 $5.4 $7.2 Ngân hàng bán lẻ $20 $30 $40 12% $2.4 $3.6 $4.8 Nghiệp vụ NHTM $20 $30 $40 15% $3.0 $4.5 $6.0 Dịch vụ tốn $20 $30 $40 18% $3.6 $5.4 $7.2 Dịch vụ đại lý $20 -$1,000 $40 15% $3.0 $150.0 $6.0 Quản trị tài sản $20 $30 $40 12% $2.4 $3.6 $4.8 Mơi giới $20 $30 $40 12% $2.4 $3.6 $4.8 Tổng cộng $160 -$790 $320 $24 Thu nhập > $160 $320 $24 Bình qn năm $240 thu nhập >0 Alpha Vốn u cầu $118.5 Bình qn năm $48 $48 $24 15% $36 $24 PHỤ LỤC VỐN U CẦU ðỐI VỚI RỦI RO THỊ TRƯỜNG THEO BASEL II Vốn u cầu rủi ro thị trường: Vốn tự có theo quy định Basle I bao gồm vốn cổ phần lợi nhuận giữ lại (vốn cấp 1) & vốn bổ sung vốn (vốn cấp 2) Tuy nhiên, quy định Basel II đánh giá rủi ro thị trường cho phép ngân hàng tính thêm phần vốn cấp (tier 3) gồm khoản nợ phụ thuộc ngắn hạn với mục đích dự trữ Theo đó, ngân hàng sử dụng vốn cấp để đối phó với rủi ro thị trường, loại rủi ro tín dụng rủi ro gây từ phía đối tác xem xét phạm vi vốn tự có theo quy định Basle I Vốn cấp bị giới hạn 250% vốn cấp dùng để đối phó với rủi ro thị trường Có nghĩa có 28.5% rủi ro thị trường cần vốn cấp đảm bảo Nếu có vốn cấp bảo đảm cho rủi ro thị trường, vốn cấp bị chi phối theo tỷ lệ giới hạn 250% vốn cấp Các khoản nợ phụ thuộc ngắn hạn xếp vào nhóm vốn cấp (tier 3) phải thỏa mãn điều kiện sau: khơng cần đảm bảo, khoản nợ phụ thuộc có nghĩa vụ hồn trả đầy đủ, thời gian đáo hạn ban đầu tối thiểu năm, khơng phải hồn trả trước thời gian đáo hạn thoả thuận, có điều khoản “lock-in clause” (khóa sổ trường hợp đặc biệt) – nghĩa khơng phải trả gốc lãi chí đến đáo hạn trường hợp ngân hàng chưa đạt mức vốn u cầu tối thiểu PHỤ LỤC VỐN ðIỀU LỆ CỦA CÁC NHTM CỔ PHẦN ðến hết năm 2008 có 15 NHTM cổ phần có vốn điều lệ từ 2.000 tỷ đồng trở lên STT Ngân hàng 10 11 12 13 14 15 Vietcombank Vietinbank ACB Sacombank Eximbank Liên Việt Techcombank Seabank An Bình Qn đội SCB Phương Nam SHB Habubank VIBank 2006 4,370 3,505 1,100 2,089 1,212 1,500 1,000 1,131 1,045 600 1,291 500 1,000 1,000 Vốn điều lệ (tỷ đồng) 2007 2008 2008 so 2006 15,000 15,000 343% 3,616 13,400 382% 2,630 5,806 528% 4,449 5,116 245% 2,800 4,229 349% 3,300 2,524 3,165 211% 2,000 3,000 300% 2,300 2,706 239% 2,000 2,363 226% 1,970 2,180 363% 1,434 2,027 157% 2,000 2,000 400% 2,000 2,000 200% 2,000 2,000 200% (Nguồn: Số liệu dựa Bảng cân đối kế tốn báo cáo tài NHTM) PHỤ LỤC THỊ PHẦN HUY ðỘNG VỐN VÀ CHO VAY CỦA HỆ THỐNG CÁC NGÂN HÀNG Tỷ trọng huy động vốn ngân hàng năm 2007 8.8%NHTM Nhà Nước Tỷ trọng cho vay ngân hàng năm 2007 33.1% 58.1%NH Liên doanh & Chi nhánh NN Nước ngòai NHTM CP 33.9% 57.1% 9.3% 23.0% NHTM Nhà Nước NHTM CP NH Liên doanh & Chi nhánh NN 68.9%Nước ngòai NH Liên doanh & Chi nhánh NN Nước ngòai Tỷ trọng cho vay ngân hàng năm 2006 Tỷ trọng huy động vốn ngân hàng năm 2006 8.1% NHTM Nhà Nước 9.0% NHTM CP 23.7% NHTM Nhà Nước NHTM CP NH Liên doanh 67.0%& Chi nhánh NN Nước ngòai PHỤ LỤC 10 TỐC ðỘ TĂNG HUY ðỘNG VỐN VÀ CHO VAY CỦA MỘT SỐ CÁC NGÂN HÀNG STT Ngân hàng 10 11 12 13 14 Agribank Vietcombank BIDV Vietinbank ACB Sacombank Techcombank Eximbank SCB MB Habubank VIB EAB Navibank Tổng huy động (tỷ đồng) 2007 2006 2007 so 2006 160,397 111,916 106,496 84,387 23,395 21,514 9,566 13,142 7,743 233,638 46% 141,589 27% 135,336 27% 99,683 18% 55,283 136% 54,791 155% 24,477 156% 22,914 74% 22,753 194% 23,136 9,735 19,970 105% 9,814 17,686 80% 9,271 14,373 55% 550 6,140 1016% Tổng cho vay (tỷ đồng) 2007 2006 2007 so 2006 181,252 66,251 93,453 74,632 17,365 14,539 8,811 10,207 8,207 5,983 9,111 7,957 353 246,188 36% 95,430 44% 125,596 34% 80,152 7% 31,974 84% 34,317 136% 19,958 127% 18,407 80% 19,478 137% 11,612 9,419 57% 16,661 83% 17,745 123% 4,357 1134% Nguồn: Số liệu dựa Bảng cân đối kế tốn báo cáo tài NHTM) PHỤ LỤC 11 VỐN TỰCĨ THEO QUY ðỊNH 457/2005/Qð – NHNN Vốn tự có bao gồm vốn cấp 1, vốn cấp khoản phải loại trừ khỏi vốn tự có (Phụ lục …) - Vốn cấp gồm (i) vốn điều lệ, (ii) lợi nhuận khơng chia (iii) quỹ dự trữ lập sở trích lập từ lợi nhuận tổ chức tín dụng quỹ dự trữ bổ sung vốn điều lệ, quỹ dự phòng tài quỹ đầu tư phát triển Theo Quyết ðịnh 457, vốn cấp dùng để xác định giới hạn mua, đầu tư vào tài sản cố định tổ chức tín dụng (theo quy định hành khơng q 50%) - Vốn cấp bao gồm (i) phần giá trị tăng thêm định giá lại tài sản tổ chức tín dụng (bao gồm 50% giá trị tăng thêm tài sản cố định 40% giá trị tăng thêm loại chứng khốn đầu tư), (ii) nguồn vốn gia tăng bổ sung từ bên ngồi (bao gồm trái phiếu chuyển đổi, cổ phiếu ưu đãi số cơng cụ nợ thứ cấp định) (iii) dự phòng chung cho rủi ro tín dụng (tối đa 1,25% tổng tài sản “Có” rủi ro) Tuy nhiên, Quyết ðịnh 457 đưa số hạn chế vốn cấp Ngồi số điều kiện khác, tổng giá trị vốn cấp tối đa 100% tổng giá trị vốn cấp tổng giá trị trái phiếu chuyển đổi, cổ phiếu ưu đãi cơng cụ nợ khác tối đa 50% vốn cấp - Các tổ chức tín dụng phải trừ khỏi vốn tự có (i) tồn phần giá trị giảm tài sản cố định hay chứng khốn đầu tư định giá lại, (ii) tổng số vốn góp cổ phần tổ chức tín dụng khác, (iii) phần góp vốn, liên doanh, mua cổ phần quỹ đầu tư, doanh nghiệp vượt mức 15% vốn tự có, (iv) lỗ kinh doanh kể khoản lỗ lũy kế 110 PHỤ LỤC 12 VÍ DỤ ðIỂN HÌNH CÁCH XÁC ðỊNH CHỈ SỐ AN TỊAN VỐN TỐI THIỀU (CAR) TẠI EXIMBANK STT Chỉ tiêu 12-2007 12/2008 04/2009 I Vốn tự có 5,764,335 12,874,788 12,805,851 Vốn cấp 5,815,881 12,839,961 12,779,161 Vốn cấp 45,000 165,000 165,000 Các khoản phải trừ khỏi vốn tự có 96,546 130,173 138,310 II 21,351,560 28,055,382 34,762,808 675,611 582,213 Tổng tài sản "Có" rủi ro Giá trị tài sản "Có" rủi ro cam kết ngoại bảng Giá trị tài sản "Có" rủi ro nội bảng 20,675,949 27,473,169 33,545,093 III Tỷ lệ an tồn vốn tối thiểu (%) 27.00 45.89 36.84 1,217,715 BÁO CÁO TỶ LỆ AN TOÀN VỐN TỐI THIỂU Ngày 29/04/2009 (Theo Quyết đònh 457/2005/Qð-NHNN ngày 19.04.2005) Muc I Von tu co Von tu co cua EXIMBANK 1.1 Von cap a Von dieu le (von da duoc cap, von da gop) b Quy du tru bo sung von dieu le c Thang du von co phan d Quy du phong tai chinh đ Quy dau tu phat trien nghiep vu e Loi nhuan khong chia 1.2 Von cap a 50% phan gia tri tang them cua tai san co dinh duoc dinh gia lai theo quy dinh cua phap luat b 40% phan gia tri tang them cua cac loai chung khoan dau tu (ke ca co phieu dau tu, von gop) duoc dinh gia lai theo quy dinh cua phap luat c Trai phieu chuyen doi hoac co phieu uu dai TCTD phat hanh d Cac cong cu no khac dd Du phong chung Cac khoan phai tru khoi von tu co 2.1 Toan bo phan gia tri giam di cua TSCD dinh gia lai theo quy dinh cua phap luat 2.2 Toan bo phan gia tri giam di cua cac loai chung khoan dau tu (ke ca co phieu dau tu, von gop) duoc dinh gia lai theo quy dinh cua phap luat 2.3 Gop von mua co phan a Tong so von cua EIB dau tu vao TCTD khac duoi hinh thuc gop von, mua co phan b Tong cac khoan dau tu cua EIB gop von mua co phan nham nam quyen kiem soat vao cac DN bao hiem, chung khoan 2.4 Phan vuot muc von tu co cua Eximbank a Phan vuot muc 15% von tu co cua EIB doi voi cac khoan gop von, mua CP vao mot DN, Quy dau tu, Du an dau tu b Phan vuot muc 40% von tu co cua EIB doi voi cac khoan gop von, mua CP vao mot DN, Quy dau tu, Du an dau tu ngoai tru phan vuot muc 15% neu tren 2.5 Khoan lo kinh doanh, bao gom ca cac khoan lo luy ke ĐVT: Triệu đồng Số tiền 12,805,850.57 12,779,160.62 100 7,219,999.34 100 72,700.53 100 5,291,552.06 100 136,722.77 100 325.65 100 57,860.27 164,999.97 Tỷ lệ 50 40 100 100 100 164,999.97 138,310.02 0 138,310.02 138,310.02 0 0 0.00 112 ĐVT: Triệu đồng Muc II Ty le an toan von toi thieu A Tai san "Co" rui ro cac cac cam ket ngoai bang Cac cam ket bao lanh, tai tro cho khach hang 1.1 He so chuyen doi 100% a Bao lanh vay i Bao dam hoan toan bang tien mat, STK, tien ky quy ii Bao dam bang BDS cua ben vay iii Bao dam bang tai san khac b Bao lanh toan i Bao dam hoan toan bang tien mat, STK, tien ky quy ii Bao dam bang BDS cua ben vay iii Bao dam bang tai san khac c Cac khoan khac i Bao dam hoan toan bang tien mat, STK, tien ky quy ii Bao dam bang BDS cua ben vay iii Bao dam bang tai san khac 1.2 He so chuyen doi 50% a Bao lanh thuc hien hop dong i Bao dam hoan toan bang tien mat, STK, tien ky quy ii Bao dam bang BDS cua ben vay iii Bao dam bang tai san khac b Bao lanh du thau i Bao dam hoan toan bang tien mat, STK, tien ky quy ii Bao dam bang BDS cua ben vay iii Bao dam bang tai san khac c Bao lanh khac i Bao dam hoan toan bang tien mat, STK, tien ky quy ii Bao dam bang BDS cua ben vay iii Bao dam bang tai san khac d Thu tin dung du phong ngoai thu tin dung quy dinh tai diem 1.1.c i Bao dam hoan toan bang tien mat, STK, tien ky quy ii Bao dam bang BDS cua ben vay iii Bao dam bang tai san khac dd Cac cam ket khac co thoi han ban dau tu nam tro len i Bao dam hoan toan bang tien mat, STK, tien ky quy ii Bao dam bang BDS cua ben vay iii Bao dam bang tai san khac HS chuyển đổi HS rủi ro 477,148.12 169,407.27 26,057.41 6,831.17 136,518.69 75,577.99 29,527.12 272.00 45,778.87 156,580.86 27,511.10 16,596.27 112,473.49 Giá trò tài sản córủi ro nội bảng tương ứng 1,217,715 1,154,672 356,780 0 0 356,780 23,400 333,380 0 0 191,101 69,967 1,708 68,259 22,957 68 22,889 60,386 4,149 56,237 75,582.00 37,791 0.00 0.00 75,582.00 0.00 0 37,791 0 0 Giá trò sổ sách 7,555,798.22 4,403,665.56 411,269.80 0.00 100 100 100 50 100 100 100 100 50 100 100 100 100 50 100 50 50 50 50 100 50 50 50 50 100 50 50 50 50 100 50 50 50 50 100 50 50 50 50 100 411,269.80 31,089.14 46,800.96 333,379.70 0.00 Muc II Ty le an toan von toi thieu 1.3 He so chuyen doi 20% a Thu tin dung khong huy ngang i Bao dam hoan toan bang tien mat, STK, tien ky quy ii Bao dam bang BDS cua ben vay iii Bao dam bang tai san khac b Chap nhan toan hoi phieu thuong mai ngan han, co bao dam bang hang hoa i Bao dam hoan toan bang tien mat, STK, tien ky quy ii Bao dam bang BDS cua ben vay iii Bao dam bang tai san khac c Bao lanh giao hang i Bao dam hoan toan bang tien mat, STK, tien ky quy ii Bao dam bang BDS cua ben vay iii Bao dam bang tai san khac d Cac cam ket khac lien quan den thuong mai i Bao dam hoan toan bang tien mat, STK, tien ky quy ii Bao dam bang BDS cua ben vay iii Bao dam bang tai san khac 1.4 He so chuyen doi 0% a Thu tin dung co the huy ngang b Cac cam ket co the huy ngang vo dieu kien, co thoi han ban dau duoi nam Cac hop dong giao dich lai suat va hop dong giao dich ngoai te 2.1 He so chuyen doi 2.1.1 Hop dong giao dich lai suat a Co ky han ban dau duoi nam b Co ky han ban dau tu nam den duoi nam c Co ky han ban dau tu nam tro len 2.1.2 Hop dong giao dich ngoai te a Co ky han ban dau duoi nam b Co ky han ban dau tu nam den duoi nam c Co ky han ban dau tu nam tro len B Tai san "Co" duoc phan mhom theo cac muc rui ro nhu sau Nhom tai san "Co" co he so rui ro 0% a Tien mat b Vang c Tien gui bang VND cua cac TCTD NN da tri tai NH chinh sach XH theo ND so 78/2002/ND-CP 4/10/2002 cua CP ve tin dung doi voi nguoi ngheo va cac doi tuong chinh sach khac d Cac khoan cho vay bang von tai tro, uy thac dau tu theo cac hop dong uy thac TCTD chi huong phi uy thac va khong chiu rui ro dd Cac khoan phai doi bang VND doi voi Chinh phu Viet Nam, Ngan hang Nha nuoc Viet Nam e Cac khoan chiet khau, tai chiet khau giay to co gia chinh TCTD phat hanh g Cac khoan phai doi bang VND duoc bao dam bang giay to co gia chinh TCTD phat hanh; Cac khoan phai doi duoc bao dam hoan toan bang tien mat, so tiet kiem, tien ky quy, giay to co gia CP, NHNNVN phat hanh h Cac khoan phai doi doi voi Chinh Phu Trung uong, Ngan hang Trung uong cac nuoc thuoc khoi OECD i Cac khoan phai doi duoc bao dam bang chung khoan cua CP TW cac nuoc thuoc khoi OECD hoac duoc bao lanh boi CP TW HS chuyển đổi 20 20 20 HS rủi ro 50 100 20 20 20 50 100 20 20 20 50 100 20 20 20 50 100 3,515,247.64 3,142,589.11 442,611.20 0.00 2,699,977.91 Giá trò tài sản có rủi ro nội bảng tương ứng 606,791 539,996 0 539,996 0.00 Giá trò sổ sách 0 0 0 0 66,795 0 66,795 0 0 372,658.53 38,682.85 0.00 333,975.68 3,152,132.66 0.00 0.5 100 100 100 100 100 100 3,152,132.66 3,152,132.66 0.00 51,562,529.33 63,043 0 0 63,043 63,043 0 33,545,093 100 100 0 6,365,346.26 804,168.60 849,815.93 0 100 0.00 100 0.00 100 4,685,959.25 100 25,402.48 100 0.00 100 0.00 100 0.00 114 Muc II Ty le an toan von toi thieu Nhom tai san "Co" co he so rui ro 50% a Cac khoan dau tu cho du an theo hop dong, quy dinh tai Nghi dinh so 79/2002/ND-CP 25/10/2002 cua Chinh phu ve to chuc va hoat dong cua cong ty tai chinh b Cac khoan phai doi co bao dam bang Bat dong san cua ben vay Nhom tai san "Co" co he so rui ro 100% a Cac khoan cap von dieu le cho cac Cty truc thuoc khong phai la TCTD, co tu cach phap nhan, hach toan doc lap b Cac khoan dau tu duoi hinh thuc gop von, mua co phan vao cac doanh nghiep, to chuc kinh te khac c Cac khoan phai doi doi voi cac NH duoc lap o cac nuoc khong thuoc khoi OECD, co thoi han lai tu nam tro len d Cac khoan phai doi doi voi chinh quyen trung uong cua cac nuoc khong thuoc khoi OECD, tru truong hop cho vay bang dong ban te va nguon cho vay cung bang dong ban te cua cac nuoc dd Bat dong san, may moc, thiet bi va tai san co dinh khac e Cac khoan phai doi khac Nhom tai san "Co" co he so rui ro 150% a Cac khoan cho vay cac doanh nghiep ma Eximbank nam quyen kiem soat b Cac khoan gop von, mua co phan vao cac doanh nghiep, quy dau tu, du an dau tu, tru phan da duoc tru khoi von tu co cua EIB theo qui dinh tai diem Khoan Dieu QD 457/2005/QD6 Nhom tai san "Co" co he so rui ro 250% a Cac khoan cho vay de dau tu vao chung khoan b Cac khoan cho vay cac cong ty chung khoan voi muc dich kinh doanh, mua ban chung khoan TONG TAI SAN CO RUI RO VON TU CO TY LE AN TOAN VON TOI THIEU (%) HS chuyển HS rủi ro đổi ĐVT: Triệu đồng Giá trò tài sản Giá trò sổ sách córủi ro nội bảng 12,102.00 6,051 100 50 0.00 100 50 12,102.00 6,051 28,360,378.03 28,360,378 100 100 0.00 100 100 0.00 100 100 0.00 100 100 0.00 100 100 100 100 890,773.91 27,469,604.12 730,511.27 890,774 27,469,604 1,095,767 100 150 0.00 100 150 730,511.27 1,095,767 100 250 375,677.54 347,851.54 939,194 869,629 100 250 27,826.00 69,565 Như tỉ lệ an toàn vốn tối thiểu đảm bảo so với qui đònh 8% 34,762,808 12,805,851 36.84 PHỤ LỤC 13 QUY ðỊNH ðIỀU TẠI QUYẾT ðỊNH 493/2005/Qð – NHNN NGÀY 22/04/2005 VỀ VIỆC PHÂN LOẠI NỢ, TRÍCH LẬP VÀ SỬ DỤNG DỰ PHỊNG ðỀ XỬ LÝ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI TCTD §iỊu Tỉ chøc tÝn dơng cã ®đ kh¶ n¨ng vµ ®iỊu kiƯn thùc hiƯn ph©n lo¹i nỵ theo ph−¬ng ph¸p ®Þnh tÝnh th× x©y dùng chÝnh s¸ch ph©n lo¹i nỵ vµ trÝch lËp dù phßng rđi ro nh− sau: 1- C¨n cø trªn HƯ thèng xÕp h¹ng tÝn dơng néi bé, tỉ chøc tÝn dơng tr×nh Ng©n hµng Nhµ n−íc chÝnh s¸ch dù phßng rđi ro vµ chØ ®−ỵc thùc hiƯn sau Ng©n hµng Nhµ n−íc chÊp thn b»ng v¨n b¶n 2- §iỊu kiƯn ®Ĩ Ng©n hµng Nhµ n−íc chÊp thn chÝnh s¸ch dù phßng rđi ro: a) HƯ thèng xÕp h¹ng tÝn dơng ®· ®−ỵc ¸p dơng thư nghiƯm tèi thiĨu mét (01) n¨m; b) KÕt qu¶ xÕp h¹ng tÝn dơng ®−ỵc Héi ®ång qu¶n trÞ phª dut; c) HƯ thèng xÕp h¹ng tÝn dơng néi bé phï hỵp víi ho¹t ®éng kinh doanh, ®èi t−ỵng kh¸ch hµng, tÝnh chÊt rđi ro cđa kho¶n nỵ cđa tỉ chøc tÝn dơng; d) ChÝnh s¸ch qu¶n lý rđi ro tÝn dơng, m« h×nh gi¸m s¸t rđi ro tÝn dơng, ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh vµ ®o l−êng rđi ro tÝn dơng cã hiƯu qu¶, ®ã bao gåm c¸ch thøc ®¸nh gi¸ vỊ kh¶ n¨ng tr¶ nỵ cđa kh¸ch hµng, hỵp ®ång tÝn dơng, c¸c tµi s¶n b¶o ®¶m, kh¶ n¨ng thu håi nỵ vµ qu¶n lý nỵ cđa tỉ chøc tÝn dơng; ®) Ph©n ®Þnh râ rµng tr¸ch nhiƯm, qun h¹n cđa Héi ®ång qu¶n trÞ, Tỉng gi¸m ®èc viƯc phª dut, thùc hiƯn vµ kiĨm tra thùc hiƯn HƯ thèng xÕp h¹ng tÝn dơng vµ chÝnh s¸ch dù phßng cđa tỉ chøc tÝn dơng vµ tÝnh ®éc lËp cđa c¸c bé phËn qu¶n lý rđi ro; e) HƯ thèng th«ng tin cã hiƯu qu¶ ®Ĩ ®−a c¸c qut ®Þnh, ®iỊu hµnh vµ qu¶n lý ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh cđa tỉ chøc tÝn dơng vµ thÝch hỵp víi HƯ thèng xÕp h¹ng tÝn dơng vµ ph©n lo¹i nỵ 3- Hå s¬ cđa tỉ chøc tÝn dơng ®Ị nghÞ Ng©n hµng Nhµ n−íc (Vơ C¸c Ng©n hµng vµ tỉ chøc tÝn dơng phi ng©n hµng) chÊp thn chÝnh s¸ch dù phßng rđi ro gåm: a) V¨n b¶n cđa Chđ tÞch Héi ®ång qu¶n trÞ ®Ị nghÞ Ng©n hµng Nhµ n−íc chÊp thn chÝnh s¸ch dù phßng rđi ro, ®ã ph¶i gi¶i tr×nh ®−ỵc HƯ thèng xÕp h¹ng tÝn dơng vµ chÝnh s¸ch dù phßng cđa tỉ chøc tÝn dơng ®¸p øng ®đ c¸c ®iỊu kiƯn ®−ỵc quy ®Þnh t¹i c¸c Kho¶n §iỊu nµy b) B¶n HƯ thèng xÕp h¹ng tÝn dơng néi bé vµ chÝnh s¸ch dù phßng rđi ro vµ c¸c dù th¶o v¨n b¶n h−íng dÉn thùc hiƯn ph©n lo¹i nỵ vµ trÝch lËp dù phßng rđi ro cđa tỉ chøc tÝn dơng 4- Trong thêi gian ba m−¬i (30) ngµy kĨ tõ ngµy nhËn ®đ hå s¬ theo quy ®Þnh t¹i Kho¶n §iỊu nµy, Ng©n hµng Nhµ n−íc cã v¨n b¶n chÊp thn chÝnh s¸ch dù phßng rđi ro cđa tỉ chøc tÝn dơng Tr−êng hỵp kh«ng chÊp thn, Ng©n hµng Nhµ n−íc cã v¨n b¶n yªu cÇu tỉ chøc tÝn dơng chØnh sưa theo quy ®Þnh 5- Hµng n¨m, tỉ chøc tÝn dơng ph¶i ®¸nh gi¸ l¹i HƯ thèng xÕp h¹ng tÝn dơng néi bé vµ chÝnh s¸ch dù phßng rđi ro cho phï hỵp víi t×nh h×nh thùc tÕ vµ c¸c quy ®Þnh cđa ph¸p lt ViƯc thay ®ỉi, ®iỊu chØnh chÝnh s¸ch dù phßng rđi ro cđa tỉ chøc tÝn dơng ph¶i ®−ỵc Ng©n hµng Nhµ n−íc chÊp thn b»ng v¨n b¶n 6- Tỉ chøc tÝn dơng cã chÝnh s¸ch dù phßng rđi ro ®−ỵc Ng©n hµng Nhµ n−íc chÊp thn quy ®Þnh t¹i Kho¶n 1, §iỊu nµy thùc hiƯn ph©n lo¹i nỵ vµ trÝch lËp dù phßng thĨ nh− sau: 6.1- Ph©n lo¹i nỵ : a) Nhãm 1(Nỵ ®đ tiªu chn) bao gåm: C¸c kho¶n nỵ ®−ỵc tỉ chøc tÝn dơng ®¸nh gi¸ lµ cã kh¶ n¨ng thu håi ®Çy ®đ c¶ nỵ gèc vµ l·i ®óng h¹n b) Nhãm (Nỵ cÇn chó ý) bao gåm: C¸c kho¶n nỵ ®−ỵc tỉ chøc tÝn dơng ®¸nh gi¸ lµ cã kh¶ n¨ng thu håi ®Çy ®đ c¶ nỵ gèc vµ l·i nh−ng cã dÊu hiƯu kh¸ch hµng suy gi¶m kh¶ n¨ng tr¶ nỵ c) Nhãm (Nỵ d−íi tiªu chn) bao gåm: C¸c kho¶n nỵ ®−ỵc tỉ chøc tÝn dơng ®¸nh gi¸ lµ kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi nỵ gèc vµ l·i ®Õn h¹n C¸c kho¶n nỵ nµy ®−ỵc tỉ chøc tÝn dơng ®¸nh gi¸ lµ cã kh¶ n¨ng tỉn thÊt mét phÇn nỵ gèc vµ l·i d) Nhãm (Nỵ nghi ngê) bao gåm: C¸c kho¶n nỵ ®−ỵc tỉ chøc tÝn dơng ®¸nh gi¸ lµ kh¶ n¨ng tỉn thÊt cao ®) Nhãm (Nỵ cã kh¶ n¨ng mÊt vèn) bao gåm: C¸c kho¶n nỵ ®−ỵc tỉ chøc tÝn dơng ®¸nh gi¸ lµ kh«ng cßn kh¶ n¨ng thu håi, mÊt vèn 6.2- Tû lƯ trÝch lËp dù phßng thĨ ®èi víi c¸c nhãm nỵ quy ®Þnh t¹i Kho¶n 6.1 §iỊu nµy nh− sau : a) Nhãm 1: 0% b) Nhãm 2: 5% c) Nhãm 3: 20% d) Nhãm 4: 50% ®) Nhãm 5: 100%