L I M U "Vai trò kinh tế Nhà nớc kinh tế thị trờng định hớng XHCN nớc ta nay" đề tài nghiên cứu kết hợp hài hoà tơng hỗ lẫn "Bàn tay vô hình" "Bàn tay hữu hình" Hay nói cách khác nghiên cứu kết hợp, quản lý Nhà nớc chế thị trờng để thúc đẩy kinh tế tăng trởng phát triển mức cao đồng thời hạn chế khắc phục khuyết tật cách có hiệu Tìm nghệ thuật quản lý xuyên suốt từ định hớng chiến lợc hệ thống luật đến công đoạn khâu kế hoạch từ vĩ mô đến vi mô Nh biết, kinh tế thị trờng kiểu tổ chức xã hội mà sản xuất tài sản sản xuất gắn chặt với thị trờng tức gắn chặt với quan hệ hàng hoá tiền tệ với quan hệ cung cầu Kinh tế thị trờng chế độ kinh tế đồng với chủ nghĩa T Thực thành lịch sử nhân loại gắn với sản xuất hàng hoá Đối với nớc ta việc chuyển từ chế cũ sang chế thị trờng cần thiết để đảm bảo phát triển tăng trởng ổn định kinh tế - xã hội đẩy lùi nguy tụt hậu, nhanh chóng thực thành công công việc công nghiệp hoá - đại hoá đất nớc Tuy nhiên chế thị trờng hoàn hảo tốt đẹp mà kèm với khuyết tật đáng lo ngại Vì cần có vai trò quản lý can thiệp Nhà nớc để khắc phục, hạn chế khuyết tật chế thị trờng Mà quan trọng định hớng Nhà nớc để phát triển kinh tế theo định hớng xã hội chủ nghĩa mà nhân dân ta chọn Đây khác biệt chế thị trờng nớc ta nớc khác Tuy nhiên vấn đề vai trò Nhà nớc kinh tế thị trờng định hớng XHCN nớc ta vấn đề có nhiều tranh cãi với ý kiến khác nhằm tìm cách giải khả thi mang lại hiệu cao Vấn đề quan trọng xúc có ảnh hởng lớn đến tiến trình phát triển kinh tế đất nớc Chính để góp phần vào lựa chọn chế quản lý cho phù hợp đặc biệt giai đoạn Việt Nam em chọn đề tài "Vai trò kinh tế Nhà nớc kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa nớc ta nay" để nghiên cứu Do trình độ điều kiện có hạn nên viết không tránh khỏi thiếu sót Em mong nhận đợc góp ý nhận xét thầy cô Em xin chân thành cảm ơn thầy Mai Hữu Thực - ngời giúp đỡ em hoàn thành đề án Giải vấn đề I-/ Lý luận vai trò Nhà nớc 1-/ Nhà nớc * Khái niệm: Nhà nớc tổ chức đặc biệt xã hội có quyền lực, có máy chuyên làm nhiệm vụ cỡng chế thực chức quản lý xã hội, thực mục đích bảo vệ lợi ích giai cấp thống trị xã hội * Nguyên nhân đời: Bắt nguồn từ nguyên nhân kinh tế bảo vệ lợi ích giai cấp định Xã hội nguyên thuỷ lực lợng sản xuất cha phát triển, công cụ sản xuất thô sơ, kinh tế nghèo nàn lạc hậu dựa chế độ công hữu t liệu sản xuất ngời bình đẳng cha có giai cấp, cha có Nhà nớc Lực lợng sản xuất ngày phát triển hơn, cải ngày nhiều, đời sống ngày nâng cao bắt đầu xuất chế độ t hữu t liệu sản xuất, xã hội phân chia thành giai cấp đối kháng chủ nô nô lệ Quan hệ ngời áp bóc lột thay quan hệ bình đẳng, hợp tác tơng trợ Mâu thuẫn giai cấp bóc lột giai cấp bị bóc lột ngày xâu sắc Cuộc đấu tranh giai cấp ngày liệt điều hoà đợc Để bảo vệ lợi ích giai cấp ích kỷ mình, đàn áp phản kháng giai cấp nô lệ bắt họ phải phục tùng tuân theo trật tự đặt ra, giai cấp chủ nô lập máy bạo lực trấn áp Nhà n ớc Nhà nớc lịch sử Nhà nớc chiếm hữu nô lệ, lực lợng sản xuất không ngừng phát triển với thay Nhà nớc đời: Nhà nớc phong kiến, Nhà nớc t sản, Nhà nớc xã hội - chủ nghĩa Với tính cách phận quan trọng kiến trúc thợng tầng Nhà nớc đợc xây dựng sở kinh tế định tuỳ thuộc vào Nhà nớc máy thống trị giai cấp mà phân biệt kiểu Nhà nớc khác Thật lịch sử chứng minh chức kinh tế Nhà nớc đợc phôi thai từ buổi ban đầu Khi Nhà nớc vừa xuất hiện, sau đợc nhận thức ứng dụng vào thực tiễn quản lý kinh tế xã hội + Trong thời đại chiếm hữu nô lệ Nhà nớc chủ nô - hiểu Nhà nớc lịch sử trực tiếp dùng qyền lực can thiệp vào việc phân phối cải sản xuất Thời đại cải đợc sản xuất ngời nô lệ dới huy điều khiển trình sản xuất giai cấp chủ nô nhng khối lợng cải không đợc "phân phối" mà bị giai cấp chủ nô chiếm đoạt bạo lực, thủ đoạn bạo lực phi kinh tế đợc sử dụng làm công cụ để chiếm đoạt cỡng kinh tế + Trong thời đại phong kiến, Nhà nớc phong kiến không can thiệp vào việc phân phối cải mà đứng tập hợp lực lợng nhân dân xây dựng kết cấu hạ tầng cho sản xuất nông nghiệp, khuyến khích quan lại di dân mở mang vùng đất để sách ruộng đất thích hợp với thời kỳ Nhìn chung hoạt động diễn cách tự phát Tuy nhiên khác biệt với Nhà nớc phong kiến phơng Tây chức quản lý kinh tế đợc Nhà nớc phong kiến phơng Đông nhận thức sớm Trung Quốc từ học thuyết "Bình dân kinh tế chủ nghĩa" Mạnh Tử cho sách kinh tế Nhà nớc phải hớng vào làm giàu cho dân, giàu dân nớc mạnh quốc gia tất ngời giàu mà nớc lại nghèo Vai trò Nhà nớc phải điều hoà xếp quan hệ lợi ích cho xung đột lợi ích không làm thủ tiêu lợi ích xã hội mà ngợc lại phải thúc đẩy lợi ích xã hội Việt Nam t tởng Nhà nớc can thiệp vào kinh tế đợc hình thành sớm thực tế Nhà nớc phong kiến can thiệp thu đợc thành công không thành công Trong can thiệp sớm xuất vào triều đại nhà Lý kỷ X trớc công nguyên Vậy khác với Nhà nớc chủ nô, Nhà nớc phong kiến công cụ chuyên giai cấp phong kiến phơng tiện giai cấp phong kiến trì địa vị kinh tế thực quyền thống trị toàn xã hội + Trên giới vào kỷ thứ 15, chủ nghĩa T đợc hình thành trình tích luỹ nguyên thuỷ T đợc thực kinh tế thị trờng bớc đợc hình thành Để giúp cho kinh tế phát triển nhanh, giai cấp t sản cần có "Bà đỡ" nói cách khác cần có hỗ trợ Nhà nớc Chính vậy, vai trò quản lý kinh tế Nhà nớc t sản ngày đợc xác lập nâng cao Trớc hết Nhà nớc T sản thực sách tiền tệ nghiêm ngặt họ tìm cách tích luỹ tiền tệ không cho tiền chạy nớc ngoài, Nhà nớc nớc T Bản giai đoạn đề luật buộc thơng nhân nớc không đợc mang tiền khỏi nớc họ đợc phép mua hàng mà Nhà nớc quy định nơi đợc phép buôn bán để dễ dàng cho việc kiểm tra, kiểm soát Trong sách ngoại thơng họ dùng hàng rào thuế quan bảo hộ, đánh thuế nhập cao, thuế xuất hàng sản xuất nớc thấp, xuất thành phẩm nguyên liệu cấm nhận mặt hàng xa xỉ phẩm Mặt khác Nhà nớc hỗ trợ cho việc thơng nhân nớc, phơng tiện vật chất tài họ tham gia buôn bán quốc tế Đồng thời Nhà nớc quy định nghiêm ngặt tỷ giá hối đoái, sách Nhà nớc T tích luỹ đợc lợng cải tiền tệ đáng kể Vì vậy, đầu kỷ 18 giai cấp t sản tập trung phát triển mạnh lĩnh vực sản xuất nhờ áp dụng kỹ thuật công nghệ mới, sản xuất nớc T phát triển nhanh Các nhà T đua phát triển ngành nghề mở rộng quy mô sản xuất tự cạnh tranh trở thành cấp thiết đời sống kinh tế nớc Vậy Nhà nớc T sản có vai trò kinh tế đặc trng so với Nhà nớc khác đại diện, bảo vệ lợi ích cho giai cấp t sản công cụ cai trị giai cấp T sản giai cấp vô sản phận dân c khác xã hội - Nhà nớc xã hội chủ nghĩa: Đây Nhà nớc kiểu dựa sở t hữu t nhân t liệu sản xuất mà có nhiệm vụ bảo vệ sở hữu toàn dân hình thức sở hữu hợp pháp khác Khi chủ nghĩa t phát triển đến giai đoạn nó, giai đoạn chủ nghĩa đế quốc mà lực lợng sản xuất phát triển trình độ xã hội hoá tơng đối cao quan hệ sản xuất t - chủ nghĩa dựa sở hữu t nhân t liệu sản xuất bóc lột giá trị thặng d trở nên mâu thuẫn không phù hợp với lực lợng sản xuất phát triển, cần cách mạng thay đổi quan hệ sản xuất, thay đổi Nhà nớc Mâu thuẫn lực lợng sản xuất quan hệ sản xuất biểu mặt xã hội mâu thuẫn giai cấp vô sản giai cấp t sản dẫn đến đấu tranh xoá bỏ Nhà nớc t sản xây dựng Nhà nớc xã hội - chủ nghĩa, Nhà nớc xã hội chủ nghĩa có sở kinh tế tổng thể quan hệ sản xuất đợc dựa kinh tế hàng hoá nhiều thành phần phát triển theo định hớng xã hội chủ nghĩa dới lãnh đạo giai cấp công nhân có nhiệm vụ bảo vệ sở hữu toàn dân t liệu sản xuất công cụ bảo vệ bảo đảm giai cấp công nhân, nông dân, tri thức xã hội chủ nghĩa Thực tế cho thấy đầu năm 30 kỷ XX khủng hoảng kinh tế nổ thờng xuyên, đặc biệt khủng hoảng kinh tế giới xảy 1929 - 1930 chứng tỏ "Bàn tay vô hình" bảo đảm điều kiện cho kinh tế thị trờng phát triển Hơn trình độ xã hội hoá sản xuất phát triển ngày cao cho nhà kinh tế học thấy cần có can thiệp Nhà nớc vào trình hoạt động kinh tế điều tiết kinh tế Nhìn chung tất Nhà nớc tồn lịch sử xã hội loài ngời: Nhà nớc chủ nô, Nhà nớc phong kiến, Nhà nớc t sản Nhà nớc xã hội chủ nghĩa, Nhà nớc phơng Tây phơng Đông không Nhà nớc phi kinh tế, siêu kinh tế đứng hay bên kinh tế, đời tồn Nhà nớc có nguồn gốc từ nguyên nhân kinh tế Đến lợt hoạt động Nhà nớc thúc đẩy kìm hãm vận động kinh tế Mỗi thể chế kinh tế đòi hỏi có kiểu tổ chức Nhà nớc riêng phù hợp với yêu cầu nóm sản xuất hàng hoá thời kỳ phát sinh có Nhà nớc chủ nô Nền sản xuất hàng hoá giản đơn có Nhà nớc phong kiến Nền sản xuất lớn theo phơng thức đại công nghiệp khí: Nhà nớc t sản cổ điển, kinh tế thị trờng: Nhà nớc t sản đại Nhà nớc đơng đại thuộc chế độ sách khác Đặc biệt kinh tế thị trờng Mặc dù coi trọng "Bàn tay vô hình" song A.Smith cho Nhà nớc có nhiệm vụ kinh tế định, trờng hợp nhiệm vụ kinh tế vợt khả doanh nghiệp nh làm đờng, xây dựng bến cảng, đào kênh lớn Trờng phái Keynes cho rằng, can thiệp Nhà nớc vào kinh tế khắc phục đợc khủng hoảng thất nghiệp tạo ổn định cho phát triển kinh tế xã hội Vì Nhà nớc phải tổ chức máy Nhà nớc bổ sung hoàn thiện chức nhệm vụ Nhà nớc cho phù hợp với vận động biến đổi kinh tế hoạt động ngợc lại dẫn đến thay đổi Nhà nớc Nhà nớc khác 2-/ Tính tất yếu khách quan vai trò quản lý vĩ mô nhà nớc kinh tế a-/ Quá trình đổi chế quản lý nớc ta * Cơ chế cũ khuyết tật nó: - Cơ chế cũ: Cơ chế kế hoạch hoá tập trung quan liệu bao cấp có đặc trng: Nhà nớc quản lý kinh tế mệnh lệnh chủ yếu điều thể chi tiết hoá nhiệm vụ trung ơng giao hệ thống tiêu pháp lệnh từ trung tâm Các quan hành kinh tế can thiệp sâu vào hoạt động sản xuất kinh doanh đơn vị kinh tế sở nhng lại không chịu trách nhiệm mặt vật chất định Bỏ qua quan hệ hàng hoá - tiền tệ hiệu kinh tế quản lý kinh tế kế hoạch hoá chế độ cấp phát giao nộp sản phẩm, quan hệ vật chủ yếu Do hạch toán kinh tế hình thức chế độ bao cấp đợc thực dớc hình thức bao cấp qua giá, bao cấp qua tiền lơng vật (chế độ tem phiếu) bao cấp qua cấp phát vốn ngân sách mà không ràng buộc vật chất ngời đợc cấp phát vốn Bộ máy quản lý cồng kềnh máy cán kém, quản lý không thạo chuyên môn nghiệp vụ nhng phong cách quan liêu cửa quyền Cơ chế kế hoạch hoá tập trung tích góp xu hớng tiêu cực làm nảy sinh trì trệ, hình thành chế kìm hoãm, phát triển kinh tế - xã hội - Những khuyết tật chế cũ: Cơ chế quản lý cũ bộc lộ nhợc điểm thiếu động lực cho phát triển điều thể mặt hạn chế nữa: Một là, chế kế hoạch hoá tập trung không gắn chặt ngời lao động với t liệu sản xuất sản phẩm họ làm ra, việc sản xuất tốt hay xấu không liên quan đến quyền lợi họ họ chẳng quan tâm đến sản xuất, sản xuất trở nên thiếu động lực phát triển, làm tính sáng tạo ngời lao động Hai là, sản xuất tiêu sản phẩm theo mệnh lệnh cấp nên ngời lao động sở sản xuất kinh doanh không cần thiết phải nghiên cứu, ứng dụng thành tựu khoa học kỹ thuật công nghệ sở vật chất kỹ thuật kinh tế lạc hậu lại ngày lạc hậu Ba là, làm theo kế hoạch mệnh lệnh cấp nên ngời lao động sở sản xuất hoàn toàn thụ động, tính sáng tạo họ ngày bị thui chột Những hậu chế quản lý kinh tế kế hoạch hoá tập trung đẩy kinh tế nớc ta lâm vào tình trạng khủng hoảng trầm trọng suốt thời gian dài từ cuối năm 70 gần hết thập kỷ 80 kỷ Cơ chế kế hoạch hoá tập trung tích góp xu hớng tiêu cực làm nảy sinh trì trệ hình thành chế kìm hãm phát triển kinh tế xã hội Vấn đề đặt phải đổi sâu sắc chế Phơng hớng đổi chế quản lý kinh tế nớc ta đợc đại hội VI Đảng xác định tiếp tục đại hội VII Đảng khẳng định: "Tiếp tục xoá bỏ chế tập trung quan liêu bao cấp hình thành đồng vận hành có hiệu chế thị trờng có quản lý Nhà nớc * Quá trình chuyển đổi từ chế cũ sang chế mới: Đại hội lần thứ VI Đảng cộng sản Việt Nam (tháng 12/1996) đề đờng lối đổi kinh tế - xã hội Đây thực cách mạng sâu sắc đợc tiến hành đồng thời ba lĩnh vực: Một là, chuyển từ kinh tế kế hoạch hoá tập trung sang kinh tế thị trờng có quản lý Nhà nớc theo định hớng xã hội chủ nghĩa chuyển từ kinh tế từ hoạt động sản xuất theo kế hoạch áp đặt dội từ xuống tính chủ động sáng tạo, động lực phát triển kinh tế sang kinh tế tự sản xuất kinh doanh, tự cạnh tranh thị trờng, tự phải nỗ lực vơn lên phát huy tính sáng tạo nờng lao động, hiệu sản xuất Hai là, chuyển từ kinh tế chủ yếu kinh tế quốc doanh kinh tế tập thể mang nặng tính tự nhiên vật tự cung, tự cấp sang kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, tồn nhiều thành phần kinh tế: thành phần kinh tế Nhà nớc, thành phần kinh tế hợp tác, thành phần kinh tế t Nhà nớc, thành phần kinh tế cá thể, thành phần kinh tế T t nhân Thực công nhân đợc tự kinh doanh theo pháp luật, tự lựa chọn hình thức kinh tế đợc pháp luật bảo hộ quyền sởhữu thu nhập hợp pháp đơn vị kinh tế không khác biệt quan hệ sở hữu hình thức tổ chức bình đẳng trớc pháp luật Ba là, chuyển từ kinh tế từ trạng thái khép kín ngoại thơng chủ yếu với Liên Xô nớc xã hội chủ ngiã khác sang kinh tế đa dạng hoá đa phơng hoá quan hệ đối ngoịa bớc hội nhập với kinh tế khu vực giới nhằm khai thác phát huy tối đa nguồn lực nớc đôi với việc sức tranh thủ vốn, công nghệ thị trờng bên ngoài, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, giành vị trí ngày có ý nghĩa phân công lao động quốc tế phù hợp với điều kiện mở rộng kinh tế thị trờng nớc ta Và góp phần làm tảng cho phát triển thể chế trị xã hội ổn định điều kiện thuận lợi cho phát triển đất nớc quan hệ giao lu hợp tác với bên (xu hớng phát triển chung kinh tế giới phát triển kinh tế nớc, tách rời phát triển hoà nhập quốc tế) Trên sở vai trò quản lý Nhà nớc chuyển từ quản lý trực tiếp: Nhà nớc can thiệp sâu vào hoạt động kinh tế cụ thể sang quản lý vĩ mô kinh tế thực phát luật sách kinh tế, công cụ điều tiết có hiệu lực b-/ Cơ chế thị trờng - u khuyết tật * Khái niệm nội dung chế thị trờng Cơ chế thị trờng chế tự điều tiết kinh tế hàng hoá tác động quy luật kinh tế vốn có nó, chế giải ba vấn đề tổ chức kinh tế nh cho Cơ chế thị trờng bao gồm nhân tố cung cầu giá thị trờng Thực tế ghi nhận kinh tế thị trờng quy luật kinh tế sản xuất lu thông hàng hoá đợc phản ánh tác động khách quan thông qua chế thị trờng, chế thị trờng hình thức tổ chức kinh tế ngời tiêu dùng nhà kinh doanh tác động lẫn qua thị trờng để xác định ba vấn đề trung tâm tổ chức kinh tế: sản xuất gì, sản xuất nh sản xuất cho Cơ chế thị trờng hoạt động theo quy luật kinh tế thị trờng: quy luật giá trị, quy luật cung cầu, quy luật cạnh tranh, quy luật lu thông tiền tệ quy luật giá quy luật sản xuất lu thông hàng hoá Theo quy luật sản xuất trao đổi hàng hoá phải dựa sở hao phí lao động xã hội cần thiết trao đổi phải tuân theo nguyên tắc ngang giá Quy luật giá trị hoạt động thông qua giá thị trờng, quy luật có tác dụng điều tiết sản xuất lu thông hàng hoá, kích thích lực lợng sản xuất phát triển, phân hoá ngời sản xuất thành ngời giàu kẻ nghèo Sự vận động quy luật cung cầu thể mối quan hệ cung cầu hàng hoá thị trờng Quy luật lợi nhuận động lực vận động kinh tế hàng hoá, xác định động lực thành viên tham gia kinh tế thị trờng Theo A.Smith cá nhân hoạt động biết t lợi thấy t lợi làm theo t lợi đồng thời trog theo đuỏi lợi nhuận chi phối bàn tay vô hình mà cá nhân phục vụ lợi ích xã hội cách hữu hiệu có ý định làm việc Nói đến kinh tế thị trờng nói đến cạnh tranh kinh tế ganh đua chủ thể kinh tế thị trờng để giành phần sản xuất tiêu dùng hàng hoá có lợi cho nhằm thu lợi cao Cạnh tranh môi trờng tồn chế thị trờng nói kinh tế thị trờng mà cạnh tranh kinh tế Vì doanh nghiệp chủ thể kinh tế phải chuẩn bị cho khả cạnh tranh thắng lợi thị trờng Quy luật lu thông: lu thông xác định hớng tiền tệ lu thông nhằm đảm bảo vận động nhịp nhàng chế thị trờng việc thiếu thừa tiền ảnh hởng đến phát triển kinh tế, thiếu tiền hàng hoá không bán đợc gây tình trạng ách tắc ngăn cản lu thông hàng hoá kìm hãm phát triển kinh tế thị trờng thừa tiền gây tình trạng lạm phát, tăng giá hàng hoá gây biến động tiêu cực cho thị trờng Các quy luật hoạt động mối quan hệ tác động qua lại lẫn chi phối hành động chủ thể tham gia kinh tế thị trờng Thông qua hoạt động trao đổi mua bán hàng hoá, chế thị trờng với dẫn dắt giá cả, có tác dụng trực tiếp điều tiết sản xuất, điều tiết tiêu dùng, điều tiết đầu t Chính "Bàn tay vô hình này" làm cho cấu sản xuất làm cho cấu sản xuất, cấu hàng hoá phù hợp với khối lợng chất lợng nhu cầu Điều chế tập trung quan liêu bao cấp thực đợc, chế vào hoạt động khách quan quy luật kinh tế mà dựa vào ý chí chủ quan sở mong muốn tốt đẹp Tóm lại chế thị trờng hỗn độn mà trật tự kinh tế máy tinh vi phối hợp cách ý thức hoạt động ngời tiêu dùng với nhà sản xuất thông qua quan hệ giá thị trờng không tạo tự phát sinh phát triển với đời phát triển kinh tế hàng hoá Tuy nhiên chế thị trờng hoàn hảo mà có mặt trái - Vai trò kinh tế thị trờng việc phát triển kinh tế nớc ta: Cơ chế thị trờng có tác động thay đổi mạnh mẽ đến phát triển nớc ta: Cơ chế thị trờng kích thích hoạt động chủ thể kinh tế tạo điều kiện cho hoạt động tự họ Do làm cho kinh tế phát triển động, huy động đợc nguồn lực xã hội vào phát triển kinh tế, kinh tế thị trờng nơi diễn cạnh tranh buộc ngời sản xuất phải giảm hao phí lao động cá biệt đến mức thấp đợc cách áp dụng công nghệ kỹ thuật công nghệ vào sản xuất tăng suất số lợng chất lợng hàng hoá, nâng cao trình độ hoá sản xuất Nó tác động đa đến thích ứng tự phát, với khối lợng công việc khổng lồ, có không thực đợc đòi hỏi, chi phí caco việc định Cơ chế thị trờng mềm dẻo Nhà nớc có khả thích nghi cao điều kiện kinh tế thay đổi làm thích hợp kịp thời sản xuất với nhu cầu xã hội Trong kinh tế thị trờng tồn nguyên tắc: Ngời đa thị trờng hàng hoá trớc tiên ngời thu đợc nhiều lợi nhuận hơn, mặt khác nhận thức đợc sản phẩm ngời mua hay lợng cầu giảm dần ngời sản xuất không sản xuất Điều dẫn tới tiết kiệm hao phí lao động xã hội Vì kinh tế thị trờng diễn đổi nhiều sản phẩm trớc bán nhu cầu nhiều sản phẩm với chất lợng, quy cách phẩm chất ngày hoàn thiện xuất Chính chế thị trờng giải đợc vấn đề tổ chức kinh tế cần sản xuất loại hàng hoá với khối lợng ngời tiêu dùng định họ định mua hàng hoá mà không cần mua hàng hoá kia, lợi nhuận lôi doanh nghiệp vào sản xuất mặt hàng có mức lợi nhuận cao Do đáp ứng đợc nhu cầu xã hội, sản xuất phơng thức công nghệ đợc định cạnh tranh ngời sản xuất hàng hoá Cách tốt để doanh nghiệp cạnh tranh đợc giá đạt đợc lợi nhuận tối đa cho giảm chi phí đến mức tối thiểu cách áp dụng khoa học công nghệ vào sản xuất Hệ thống giá tín hiệu cho phơng pháp công nghệ thích hợp sản xuất hàng hoá cho sản phẩm sản xuất đợc phân phối nh phần định quan hệ cung cầu thị trờng nhân tố sản xuất: đất đai, lao động, vốn thu nhập tầng lớp dân c phụ thuộc vào số lợng giá nhân tố sản xuất - Những khuyết tật chế thị trờng Cơ chế thị trờng chế điều tiết kinh tế hàng hoá đạt hiệu kinh tế cao Song chế thị trờng thân hoàn hảo mà vốn có khuyết tật đặc biệt mặt xã hội nh: Cơ chế thị trờng thể đầy đủ có kiểm soát cạnh tranh hoàn hảo, kinh tế đợc thúc đẩy cạnh tranh hoàn hảo dẫn tới phân bố sử dụng hiệu đầu vào sản xuất đầu ra, tức kinh tế đứng đờng giới hạn khả sản xuất Nh hiệu lực chế thị trờng phụ thuộc vào mức độ không hoàn hảo cạnh tranh, cạnh tranh không hoàn hảo hiệu lực chế thị trờng ngày giảm Mục đích hoạt động doanh nghiệp lợi nhuận tối đa họ lạm dụng tài nguyên xã hội gây ô nhiễm môi trờng sống ngời mà ngời phải gánh chịu nh: ô nhiễm không khí, nguồn nớc tàn phá đất đai rừng đầu nguồn Do hiệu kinh tế xã hội không đảm bảo có mục tiêu xã hội mà dù chế thị trờng có hoạt động tốt đạt đợc tác động chế thị trờng đa đến phân hoá giàu nghèo tác động xấu đến đạo đức tính ngời Trong kinh tế hàng hoá, vận động theo chế thị trờng, ngành, địa phơng có lợi ích riêng tìm biện pháp để tối u hoá lợi ích mình, doanh nghiệp, ngành, vùng nhìn thấy không nhìn thấy vi phạm đến lợi ích ngời khác sở, ngành vùng khác Do tất yếu nảy sinh tợng: Lợi ích - cá nhân hay phận tăng lên làm thiệt hại đến lợi ích cá nhân, phận khác xã hội, xét phạm vi tổng thể kinh tế quốc dân Biểu mặt xã hội xu hớng hoạt động kinh tế chồng chéo, cản trở triệt tiêu lẫn nhau, quan hệ tỷ lệ kinh tế quốc dân bị phá vỡ, phân bố nguồn lực không hợp lý, cấu kinh tế bị đảo lộn, vấn đề xã hội, trị phát sinh Trong kinh tế vận động theo chế thị trờng, hoạt động sản xuất kinh doanh hành vi giao dịch tiến hành thông qua thị trờng tuân theo quy định thị trờng Song hoạt động tạo hàng hoá dịch vụ công cụ loại hàng hoá dịch vụ, đem lại lợi ích cho nhiều ngời nhng chi phí bỏ lại không đợc toán bồi dỡng đầy đủ mặt giá trị tiền tệ Hoặc hoạt động sản xuất tiêu dùng gây ảnh hởng hớng ngoại tiêu cực cho thị trờng không đợc tính toán lựa chọn định sản xuất tiêu dùng cá nhân hay đơn vị kinh tế, gây khoản tổn phí lớn cho xã hội không tối u hoá đợc lợi ích, xét phạm vi toàn xã hội t nhân cung cấp đợc chi phí bỏ xã hội chấp nhận hoạt động sản xuất tiêu dùng nhằm tối u hoá lợi ích ích kỷ cá nhân, nhng lại gây ảnh hởng hớng ngoại xấu làm thiệt hại đến lợi ích ngời khác lợi ích toàn cộng đồng Nền kinh tế hàng hoá vận động theo chế thị trờng tách rời môi trờng trị, kinh tế - xã hội đối ngoại Nếu môi trờng không ổn định thờng xuyên có đụng độ xung đột giai cấp, tầng lớp xã hội Các quan 10 - Kiểm soát hạn chế độc quyền - Kiểm soát hạn chế cạnh tranh không lành mạnh Tình trạng độc quyền kinh tế Việt Nam có ba đặc trng chủ yếu: Một là, phần lớn tổ chức kinh tế độc quyền đợc hình thành kết trình phát triển, tích tụ, tập trung vốn yếu tố sản xuất khác, mà chủ yếu biện pháp tập trung hoá sản xuất theo kiểu hành chủ quan áp đặt Hai là, độc quyền có nguồn gốc từ sở hữu Nhà nớc mang tính bao trùm toàn kinh tế quốc dân Ba là, trái với xu hớng kinh tế thị trờng tìm cách hạn chế độc quyền, Việt Nam có xu hớng phát triển tổ chức kinh tế độc quyền hoạt động kinh doanh có tính độc quyền cha đợc giám sát cách chặt chẽ Thiết nghĩ, điều kiện nay, sách cạnh tranh Nhà nớc phải hớng vào việc tạo bảo đảm điều kiện cạnh tranh bình đẳng cho đơn vị kinh tế quy mô khác thuộc loại hình sở hữu khác * Nhà nớc định hớng cho phát triển kinh tế, tiếp tục đầu t vào số lĩnh vực để dẫn dắt kinh tế phát triển theo hớng XHCN, ổn định môi trờng kinh tế vĩ mô nh chống lạm phát khủng hoảng, ngăn ngừa biến đột xấu kinh tế công cụ - sách kinh tế vĩ mô: sách tiền tệ, sách tài Định hớng phát triển kinh tế chức chức quản lý Bởi vì: Định hớng phát triển, Nhà nớc trực tiếp đầu t vào số lĩnh vực dẫn dắt nỗ lực, phát triển theo định hớng XHCN Định hớng giúp đất nớc đối phó với không ổn định thay đổi nội đất nớc nh biến động bên Định hớng chức quản lý, chất lợng định hớng định chức lại, đó, định toàn trình quản lý kinh tế đến kết phát triển hệ thống kinh tế quốc dân Nội dung việc định hớng phát triển kinh tế gồm: Xác định nhiệm vụ, xác định mục tiêu chiến lợc phát triển dài hạn kinh tế đất nớc xác định nhiệm vụ xác định công việc tiến hành khoảng thời gian định để tạo phát triển kinh tế đất nớc Thực chất việc xác định nhiệm vụ tìm hớng tới thực nhân tố phát triển kinh tế đất nớc Hội nghị Đại biểu toàn quốc lần thứ VII Đảng cộng sản Việt Nam xác định nhiệm vụ cho đất nớc giai đoạn từ năm đến năm 2000 2020 là: phát triển chuyển dịch cấu theo hớng công nghiệp hoá - đại hoá, phát triển khoa học công nghệ giáo dục đào tạo Xác định mục tiêu dài hạn phát triển đất nớc Xác định chiến lợc phát triển kinh tế: Xác định chiến lợc phát triển kinh tế xác định hệ thống đờng lối, nhiệm vụ lớn biện pháp chủ yếu 24 nhằm đa kinh tế đất nớc đạt đến mục tiêu định Thực chất chiến lợc phát triển kinh tế đất nớc bao gồm: đờng lối tổng quát, chủ trơng mà Nhà nớc thực thi thời gian đủ dài, mục tiêu dài hạn đất nớc, giải pháp chủ yếu để thu hút phân bố nguồn lực, tiềm nớc nhằm đạt mục tiêu đề * Nhà nớc xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội đảm bảo yêu cầu phát triển kinh tế: Cơ sở hạ tầng khu dân c (nh giao thông, điện, nớc thông tin dự trữ quốc gia) Hệ thống tài tiền tệ, hệ thống pháp chế, sở hạ tầng văn hoá - xã hội (giáo dục, đào tạo, nghiên cứu khoa học, y tế, bảo vệ môi trờng ) * Nhà nớc quản lý tài sản công kiểm kê kiểm soát toàn hoạt động kinh tế xã hội Thực - chức quản lý Nhà nớc kinh tế chức chủ sở hữu tài sản công Nhà nớc cán cấp quyền không can thiệp vào chức quản trị kinh doanh quyền tự chủ doanh nghiệp Nhà nớc quản lý kiểm soát việc sử dụng tài sản quốc gia nhằm bảo tồn phát triển tài sản đó, phận tài sản giao cho kinh tế quốc doanh, có chức kiểm tra kiểm soát kinh tế để đảm bảo cho kinh tế quốc dân phát triển theo đúng, theo định hớng kế hoạch Nhà nớc Với chức kiểm tra kiểm soát kinh tế Nhà nớc có nhiệm vụ kịp thời phát sai sót, ách tắc đổ vỡ trình phát triển kinh tế, phát hội cho phát triển kinh tế quốc dân tơng lai Chức quản lý, kiểm soát cho Nhà nớc tiến hành với nhiều nội dung khác nhau: kiểm tra kiểm soát tình hình thực kế hoạch ngành, cấp, kiểm tra kiểm soát việc sử dụng nguồn lực đất nớc Kiểm tra kiểm soát việc thực chủ trơng sách pháp luật Nhà nớc, kiểm tra công cụ sách quản lý, kiểm tra việc thực chức quan Nhà nớc lĩnh vực quản lý kinh tế * Nhà nớc khắc phục hạn chế, mặt tiêu cực chế thị trờng, phân phối thu nhập quốc dân cách công thực tăng trởng kinh tế với cải thiện đời sống nhân dân với tiến công xã hội Mục đích chức để vừa đảm bảo ổn định xã hội, vừa không làm triệt tiêu tính tích cực sản xuất kinh doanh thành viên xã hội Để thực chức này, mặt Nhà nớc phải tạo sở tổ chức để ngời có hội ngang đợc hởng phần tơng xứng với kết lao động phần đóng góp mình, mặt khác điều kiện hoạt động hoàn hảo nhất, lý tởng chế thị trờng phải thấy phân hoá, bất bình đẳng sinh từ kinh tế thị trờng tất yếu Một hệ thống thị trờng có hiệu gây bất bình đẳng lớn Vì Chính phủ cần phải thông qua sách để phân phối lại thu nhập Công cụ quan trọng Chính phủ lĩnh vực 25 thuế thu nhập, thuế ngời giàu theo tỷ lệ thu nhập lớn ngời nghèo Thông thờng thuế luỹ tiến áp dụng cho thuế thu nhập thuế thừa kế Bên cạnh thuế, phải có hệ thống hỗ trợ thu nhập để giúp cho ngời già, ngời tàn tật, ngời phải nuôi bảo hiểm thất nghiệp cho ngời công ăn việc làm Hệ thống toán chuyển nhợng tạo mạng lới an toàn bảo vệ ngời không may bị huỷ hoại kinh tế Tóm lại chức quản lý vĩ mô Nhà nớc quan trọng việc phát triển kinh tế - xã hội nớc ta IV-/ Những giải pháp nhằm đổi tăng cờng vai trò kinh tế Nhà nớc ta Bài học kinh nghiệm quan trọng nớc ta điều kiện phát triển kinh tế thị trờng theo định hớng xã hội chủ nghĩa hạ thấp mà tăng cờng nữa, nâng cao lực, hiệu quản lý kinh tế xã hội Nhà nớc Để nhằm đổi tăng cờng vai trò Nhà nớc ta kinh tế thị trờng cần ý đến số biện pháp sau: * Xây dựng hệ thống pháp luật hoàn chỉnh, đồng phát luật Tiếp tục rà soát, sửa đổi bổ sung xây dựng văn pháp luật cho phù hợp với thực tiễn, đáp ứng yêu cầu công đổi Phấn đấu vài năm tới có đủ đạo luật để điểu lĩnh vực hoạt động kinh tế quản lý kinh tế quản lý hành Nhà nớc Yêu cầu quan trọng văn pháp luật phải thể chế hoá đờng lối quan điểm Đảng, bảo đảm định hớng xã hội chủ nghĩa Các chế định pháp lý phải phù hợp với yêu cầu thực tế sống, phải dựa sở tổng kết kinh nghiệm thực tiễn Việt Nam Hệ thống pháp luật cần đợc bổ sung hoàn thiện lĩnh vực sau đây: Trong việc sử dụng, chuyển nhợng, cho thuê đất thị trờng bất động sản, thị trờng vốn, thị trờng chứng khoán, mua bán giấy tờ có giá, công ty tài chính, chế độ kế toán, kiểm toán báo cáo tài công khai bắt buộc Bổ sung điều chỉnh luật thuế, tránh chồng chéo, phân tán theo hớng mở rộng diện thu thuế nhng giảm mức thu nhằm khuyến khích tính tích cực, tự giác, đóng góp ngời sản xuất kinh doanh Khuyến khích đầu t nớc, khu vực sản xuất nhỏ rộng lớn, sửa đổi bổ sung luật công ty, luật doanh nghiệp t nhân, luật kiểm soát độc quyền cạnh tranh Xây dựng luật thơng mại, luật ngân sách, luật hành Nhà nớc, 26 hiệp định đa phơng song phơng, bảo vệ lợi ích đất nớc doanh nhân Việt Nam quan hệ hợp tác quốc tế Nâng cao hiệu lực thi hành pháp luật hoàn thiện hệ thống quan thi hành pháp luật, xây dựng Nhà nớc pháp quyền quản lý kinh tế pháp luật Xác định rõ thẩm quyền trách nhiệm cá nhân ngời lãnh đạo chủ chốt quan tổ chức việc thực pháp luật phạm vi quan tổ chức * Cải cách hành gắn liền với đổi kinh tế Đây nhân tố định đảm bảo kinh tế tăng trởng nhanh, ổn định bền vững nớc ta Nhà nớc muốn phát huy thành công vai trò phát triển kinh tế cần có điều kiện định, then chốt phải có hệ thống hành hành động có hiệu quả, có đủ lực để chế định thực sách sở khoa học Cải cách hành nhằm tổ chức lại hành Nhà nớc phù hợp với kinh tế thị trờng dân chủ xã hội chủ nghĩa đòi hỏi phải đợc tiến hành đồng mặt: Cải cách thể chế hành chính, tổ chức máy, xây dựng đào tạo đội ngũ công chức hành cải cách thủ tục hành Cải cách hành phải kết hợp chặt chẽ với trình đổi hoạt động lập pháp, cải cách t pháp có quan hệ mật thiết với đổi hoạt động hệ thống trị, hoàn thiện chế: Đảng lãnh đạo - Nhân dân làm chủ - Nhà nớc quản lý Cải cách hành phải phục vụ đắc lực cải cách kinh tế, giải phóng lực xã hội phát triển đất nớc theo hớng công nghiệp hoá - đại hoá Những thành tựu cải cách năm qua làm thay đổi cơ cấu chế quản lý kinh tế, tạo cho đất nớc ta sinh lực phát triển Những thay đổi trở thành nhân tố đòi hỏi cấp bách phải cải cách hành chính, khắc phục bất cập kinh tế so với cải cách kinh tế Trong mối quan hệ với cải cách kinh tế, cải cách hành nhằm bảo đảm xây dựng thể chế mô hình kinh tế thích hợp với kinh tế thị trờng có quản lý Nhà nớc, trình thực cải cách phải giải phóng đợc lực xã hội, tạo đợc nguồn lực phát triển đất nớc theo hớng công nghiệp hoá - đại hoá, đa đất nớc nhanh chóng hoà nhập với nớc khu vực cộng đồng giới thập niên tới Về cải cách thể chế hành chính: Tập trung vào việc rà soát, xây dựng hoàn thiện thể chế để quản lý xã hội theo pháp luật, phục vụ lợi ích nhân dân, đồng thời bảo đảm cho thể chế quản lý phù hợp với chuyển đổi kinh tế 27 theo chế thị trờng, tạo thích ứng quan hệ đối ngoại, phù hợp với pháp luật tập quán thông lệ quốc tế Về tổ chức máy: Chấn chỉnh cấu tổ chức, quy chế hoạt động chế vận hành máy hành cấp Định rõ bậc mối quan hệ thứ bậc máy hành Vận dụng nguyên tắc tập trung dân chủ, phù hợp với đặc điểm hệ thống hành chính, gắn với nguyên tắc quản lý theo ngành theo lãnh thổ nhằm đảm bảo điều hành tập trung thống có kỷ luật cao từ Chính phủ đến quyền địa phơng, sở, đồng thời phát huy tính chủ động động địa phơng sở Bộ máy Chính phủ kinh tế thị trờng cần đợc tổ chức lại theo hớng xoá bỏ dần cán chuyên sâu, tổ chức phận thực chức quản lý đa ngành giảm bớt đầu mối thuộc Chính phủ Đối với cán bộ, cần xác định rõ chức năng, thẩm quyền Chính phủ, tổ chức hợp lý cấu đơn vị thuộc Bộ, tăng cờng vai trò quản lý Nhà nớc xuyên suốt từ trung ơng đến sở, đề cao trách nhiệm Bộ trởng quản lý hành Nhà nớc Để xây dựng hành sạch, hiệu quả, cần phải thành lập đồng hệ thống tài phán hành nhằm nâng cao lực đảm bảo quyền lợi ích hợp pháp nhân dân, trớc mắt tập trung vào cải cách thủ tục hành nhằm giảm bớt phiền hà công dân tổ chức, tạo điều kiện cho phát triển kinh tế đất nớc mở rộng quan hệ quốc tế Về đội ngũ công chức hành chính: Sớm xây dựng chế độ công cụ nhằm quản lý phát triển nguồn nhân lực thuộc máy Nhà nớc, chế độ công cụ phải bảo đảm quyền lợi ích hợp pháp nhân dân, để công dân có đủ điều kiện, có hội đợc tuyển vào làm việc quan Nhà nớc, quy định trách nhiệm, quyền hạn nghĩa vụ quyền lợi công chức, xây dựng bớc thực tiêu chuẩn hoá công chức nhằm phát triển sử dụng nhân tài vào khu vực Nhà nớc Xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức có đủ lực phẩm chất tận tuỵ đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ đặt ra, đồng thời trả lơng tơng xứng với kết lao động công chức, bảo đảm tái sản xuất mở rộng sức lao động Để quản lý nguồn nhân lực, phải phân cấp quản lý công chức định rõ trách nhiệm quyền hạn Chính phủ, Bộ trởng, cấp hành cấp công sở quản lý đội ngũ công chức Nội dung cấp bách xây dựng chế độ công cụ khẩn trơng quy hoạch đào tạo đào tạo lại đội ngũ công chức, nâng cao lực quản lý kỹ hành chính, nhanh chóng khắc phục bất cập đội ngũ công chức Nhà nớc Tóm lại, chiến lợc cải cách hành phải lấy phát triển liên tục tốc độ 28 cao kinh tế làm định hớng chiến lợc mục tiêu Việc thực cải cách hành nâng cao hiệu lực, hiệu hành quốc gia phải đợc xem nhân tố định cho tăng trởng kinh tế * Xác định mục tiêu chiến lợc phát triển kinh tế xã hội phù hợp với đặc điểm kinh tế xã hội nớc ta bối cảnh quốc tế Bối cảnh quốc tế đứng trớc diễn biến Xu thơng mại hoá toàn cầu với xu hoà bình, ổn định, cải cách chuyển dịch cấu để phát triển lựa chọn quốc gia, để tồn phát triển Cạnh tranh kinh tế quốc tế ngày ác liệt toàn diện để tìm kiếm thị trờng nguồn nguyên liệu, vốn đầu t, khoa học công nghệ, chất xám Quá trình cạnh tranh thị trờng quốc tế làm nảy sinh yêu cầu hợp tác đồng thời gây xung đột lợi ích dân tộc khu vực kinh tế giới Bối cảnh tác động sâu sắc đến mặt đời sống kinh tế xã hội nớc ta, tạo hội thách thức Tháng 6/1991 Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VII Đảng Cộng sản Việt Nam thông qua chiến lợc ổn định phát triển kinh tế xã hội Việt Nam đến năm 2000 Mục tiêu khái quát chiến lợc đa Việt Nam khỏi khủng hoảng kinh tế xã hội, phấn đấu vợt qua nớc nghèo phát triển, cải thiện đời sống nhân dân, củng cố quốc phòng an ninh, tạo điều kiện cho đất nớc phát triển nhanh vào đầu kỷ XX Xuất phát từ tình hình thực công đổi năm qua nh hội thách thức giai đoạn để thực đợc mục tiêu "chiến lợc ổn định phát triển kinh tế xã hội đến năm 2000" năm tới ta phải: Phát huy thành tựu đạt đợc, sức phấn đấu tranh thủ thời cơ, đẩy lùi nguy cơ, đa đất nớc vào thời kỳ phát triển mới, thời kỳ đẩy tới bớc công nghiệp hoá, đại hoá, tạo sở vật chất nguồn lực cho bớc phát triển nhanh bền vững kinh tế chặn đứng tiến tới đẩy lùi tiêu cực, bất công xã hội, xoá đói giảm nghèo, nâng cao chất lợng sống nhân dân, củng cố quốc phòng an ninh giữ vững ổn định trị - xã hội Phấn đấu thực vợt mức mục tiêu mà "chiến lợc ổn định phát triển kinh tế xã hội đến năm 2000" xác định đa đất nớc thoát khỏi tình trạng nớc nghèo lạc hậu, tạo đà mạnh mẽ để phát triển nhanh bền vững vào năm đầu kỷ XXI Về mặt kinh tế: tốc độ tăng GDP bình quân hàng năm từ 9-10% ổn định kinh tế vĩ mô, kiềm chế lạm phát mức 10% - 15%, tích cực huy động nguồn vốn: năm huy động đợc - USD Tăng nhanh xuất 29 - 2,5 lần Để có sở đề sách đạo có hiệu quả, cần tiếp tục cụ thể hoá mô hình phát triển kinh tế thị trờng có quản lý Nhà nớc theo định hớng xã hội chủ nghĩa nhằm thực mục đích tăng trởng cao bền vững số lĩnh vực sau: Một là, quan hệ định hớng phát triển dựa vào việc xuất tài nguyên thô sơ chế dựa vào nguồn lực bên trong, tự lực cánh sinh thay nhập với yếu tố bên Hai là, quan hệ tập trung vào ngành vùng trọng điểm đồng thời phát triển vùng nớc, giai đoạn trớc mắt cần u tiên ngành vùng trọng điểm nhằm đạt hiệu đầu t cao thu hồi vốn nhanh Ba là, Quan hệ xây dựng công trình quy mô lớn, quy mô vừa nhỏ, điều kiện tổng số vốn có hạn Bốn là, quan hệ phát triển công nghệ tiên tiến công nghệ trung gian, xử lý thoả đáng vấn đề sở hữu trí tuệ, vai trò thông tin, quản lý chất xám kinh tế đại Năm là, chiến lợc phát triển ngành cần tập trung ý đến nông nghiệp giai đoạn đầu trình công nghiệp hoá đất nớc Kinh nghiệm nớc ASEAN nhiều nớc chứng tỏ nông nghiệp có vị trí quan trọng việc ổn định đời sống nhân dân Sáu là, đôi với việc xác định chiến lợc lâu dài, Nhà nớc phải xây dựng chơng trình kế hoạch cho thời kỳ Nội dung kế hoạch phơng thức, kế hoạch hoá Nhà nớc mô hình kinh tế đợc tổ chức theo hớng: - Kế hoạch hoá mang tính định hớng - Kế hoạch hoá giao tiêu để thực mà điều phối thực theo dự án * Tăng trởng kinh tế điều kiện đảm bảo tăng trởng cao, bền vững: Trên sở mục tiêu chiến lợc tổng quát năm trớc mắt vấn đề có ý nghĩa quan trọng hàng đầu để chống tụt hậu xa đảm bảo tốc độc tăng trởng kinh tế cao ổn định Yêu cầu chống tụt hậu xa phải giải vấn đề khó khăn phúc tạp Phải có chiến lợc tăng trởng đắn đảm bảo tăng trởng cao ổn định thời gian dài Hiện bình quân GDP theo đầu ngời Việt Nam khoảng 230 USD theo số liệu liên hiệp quốc Việt Nam nớc nghèo giới Vì bớc trình tăng trởng phát triển, phải đa đất nớc thoát khỏi 30 danh sách nớc nghèo Để thực đợc nhiệm vụ này, trớc hết Việt Nam cần phải có chiến lợc tăng trởng động sáng tạo, hợp với điều kiện Việt Nam điều kiện phát triển sôi động giới + Về vốn: Muốn có tốc độ tăng trởng cao điều kiện nớc ta đòi hỏi phải có nguồn vốn lớn Theo nhiều công trình nghiên cứu, dự kiến giai đoạn 1996 - 2000 kinh tế nớc ta cần có số lợng từ 45 - 50 tỷ USD Để có đợc lợng vốn phải dựa vào hai nguồn vốn nớc nớc Thực tế Việt Nam năm qua cho thấy việc huy động vốn nớc bao gồm FDI ODA khó khăn Chính năm tới chủ trơng Đảng ta đề vốn nớc định, vốn nớc quan trọng Đối với vốn đầu t: Trong nớc trớc hết việc huy động vốn đầu t phải gắn liền với sách thực hành tiết kiệm dân c doanh nghiệp vào đầu t Tỷ lệ tiết kiệm GDP Việt Nam thấp khoảng 10-12% GDP, để có nguồn vốn đầu t nớc cần phải: - Có sách tiết kiệm nớc, coi tiết kiệm quốc sách Thực tiết kiệm sản xuất tiêu dùng Thực tiết kiệm sản xuất tiêu dùng khuyến khích tiêu dùng phù hợp với khả kinh tế Phải sử dụng biện pháp kinh tế lẫn giáo dục trị tạo tâm lý tiết kiệm toàn dân sách tiết kiệm phải bảo đảm: Thứ nhất, huy động đợc lợng tiền tiết kiệm dân c đa vào ngân hàng đầu t phát triển Để huy động sử dụng nguồn vốn vào đầu t cần phải: + Đảm bảo lãi suất tiền gửi phải cao tỷ lệ lạm phát + Phát hành công trái để huy động vốn + Phát triển công ty cổ phần thị trờng chứng khoán Thứ hai, tạo môi trờng đầu t thuận lợi để thu hút vốn đầu t nớc Thứ ba, tăng cờng biện pháp kinh tế vĩ mô để kiềm chế lạm phát, đảm bảo thu hút tiền gửi tiết kiệm dài hạn, trung hạn Thứ t, thực việc thơng mại hoá nguồn vốn từ xây dựng nhà cho cán bộ, công nhân viên chức đến vốn cấp phát đầu t xây dựng bản, thống lãi suất loại vốn cho vay - Đối với vốn vay nớc để khuyến khích đầu t vào Việt Nam cần: Thứ nhất, kết hợp chặt chẽ hình thức đầu t trực tiếp đầu t gián tiếp 31 xây dựng dự án để thu hút vốn nớc Thứ hai, cần hoàn thiện hệ thống pháp luật để nớc đầu t vào Thứ ba, cải cách thủ tục hành lĩnh vực đầu t nớc cho phù hợp với thông lệ quốc tế đồng thời đảm bảo thủ tục gọn nhẹ + Về công nghệ: Theo tính toán nhiều nớc khu vực công nghệ đóng góp phần quan trọng tăng trởng kinh tế Tuy nhiên công nghệ nớc ta lạc hậu Trong xí nghiệp quốc doanh - phận đợc trang bị tốt kinh tế quốc dân, nhiều doanh nghiệp sử dụng thiết bị từ năm 60 kỷ Vì việc đổi công nghệ vấn đề cấp bách đặt nớc ta Một biện pháp quan trọng nớc ta phải có chiến lợc phát triển khoa học công nghệ vừa ý tới nghiên cứu vừa ý tới nghiên cứu ứng dụng Để có sách đắn chuyển giao công nghệ + Về lao động: Lao động nhân tố định Lê Nin nói: lực lợng sản xuất hàng đầu toàn xã hội công nhân, ngời lao động có vốn, có công nghệ nhng lao động có vốn, công nghệ vật chất Vì mặt để đảm bảo tăng trởng ổn định cần phải: Đảm bảo cho ngời lao động có việc làm, tăng cờng đầu t cho giáo dục đào tạo cần phải nâng cao kỷ luật lao động công nhân truyền thống tinh thần tâm lao động sản xuất để đa đất nớc thoát khỏi nghèo phải đợc thấm sấu vào ngời dân, ngời lao động + Giải mối quan hệ tăng trởng lạm phát: Giữa tăng trởng lạm phát, thất nghiệp có mối quan hệ định Nếu việc xử lý mối quan hệ thiếu khoa học dẫn đến rối loạn kinh tế xã hội Mối quan hệ tăng trởng lạm phát phức tạp Cần phải tăng trởng kinh tế giảm lạm phát, tỷ lệ thất nghiệp thấp + Giải mối quan hệ tăng trởng dân số Nhà nớc tăng cờng việc sử dụng sách thu nhập bảo hiểm trợ cấp sách xã hội khác + Giải quan hệ tăng trởng vấn đề môi trờng Kinh nghiệm nớc giới khu vực ASEAN rõ, không giải tốt mối quan hệ tăng trởng bảo vệ môi trờng có nguy tăng trởng kinh tế Vì Nhà nớc phải có quy hoạch, kế hoạch tổng thể để quản lý tài nguyên môi trờng phải có chơng trình giáo dục phổ cập tài nguyên môi trờng phát triển 32 + Giải quan hệ tăng trởng phân phối thu nhập: Tăng trởng tạo nguồn vật chất cho phân phối thu nhập Song phân phối thu nhập công bằng, hiệu lại tạo động lực thúc đẩy tăng trởng phát triển kinh tế Trong kinh tế thị trờng khác sở hữu cải lực sở trờng, trình độ tay nghề may mắn dẫn đến khác thu nhập tất yếu Nhà nớc cần phải lựa chọn phơng án phân phối nh kinh tế vừa có hiệu vừa hạn chế đợc bất bình đẳng + Giải quan hệ tăng trởng thị trờng * Đối với chế quản lý xếp lại doanh nghiệp Nhà nớc Để đạt đợc tốc độ tăng trởng cao lâu bền điều kiện kinh tế t nhân nớc ta nhỏ bé, biện pháp quan trọng Nhà nớc phải đổi mạnh mẽ chế quản lý xếp lại doanh nghiệp Nhà nớc Từ kinh nghiệm nớc ASEAN cho thấy kinh tế quốc doanh có vị trí quan trọng kinh tế với hai cách: Một là, cung cấp sở hạ tầng, giao thông, thông tin liên lạc dịch vụ công cộng khác Hai là, đảm nhận vai trò mở đờng việc thành lập doanh nghiệp thuộc ngành mũi nhọn nhiều lý t nhân cha sẵn sàng đầu t Nhà nớc cần tập trung nguồn lực phát triển ngành, lĩnh vực trọng yếu nh kết cấu hạ tầng, hệ thống tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, sở sản xuất thơng mại dịch vụ có quan hệ đến quốc phòng an ninh Nhà nớc thực chức quản lý vĩ mô doanh nghiệp cách: + Tạo môi trờng điều kiện cho hoạt động sản xuất kinh doanh + Hớng dẫn hỗ trợ doanh nghiệp phát triển thông qua kế hoạch sách kinh tế + Hoạch định thực sách xã hội, đảm bảo thống phát triển kinh tế xã hội + Quản lý kiểm soát việc sử dụng tài sản quốc gia nhằm bảo tồn phát triển tài sản Về chế quản lý sách, trớc hết cần xác định quyền đại diện sở hữu hợp pháp địa vị pháp lý doanh nghiệp nhà nớc, làm rõ quan hệ doanh nghiệp nhà nớc, doanh nghiệp đối tác hoạt động kinh doanh Nhà nớc thực trao quyền tự chủ rộng rãi cho doanh nghiệp nhà nớc 33 - Tổ chức lại cấu quản lý nội doanh nghiệp nhà nớc, hình thành hội đồng cổ đông, hội đồng quản trị, hội đồng giám sát, ban giám đốc điều hành Xoá bỏ danh hiệu nhân viên nhà nớc chuyển thành nhân viên xí nghiệp, xoá bỏ chế độ biên chế suốt đời chuyển sang chế độ hợp đồng * Đổi cách thức sử dụng sách kinh tế theo yêu cầu kinh tế thị trờng tạo chế phù hợp với sách ổn định kinh tế: Trong kinh tế kế hoạch hoá, tác động vào kinh tế, phủ thờng sử dụng hệ thống đòn bẩy tác động vào chế giá - lơng- Tiền, chuyển sang chế thị trờng giá lơng (giá sức lao động) không công cụ mà mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô Chính với việc đổi chế kinh tế phải đổi sách kinh tế lẽ đơng nhiên Nhà nớc cần phân loại hệ thống hoá sách kinh tế thành nhóm để xử lý theo tình nớc có kinh tế thị trờng phát triển thờng phân loại theo hai nhóm - Các sách tác động vào phía cầu - Các sách tác động vào phía cung Sau phân loại sách theo nhóm để xử lý theo tình phủ cần tạo chế để phối hợp sách ổn định kinh tế vĩ mô Theo chế sách mục tiêu riêng mục tiêu định hớng Tác động tất sách cần đợc hội tụ việc giải mục tiêu định hớng kinh tế Chính phủ để cho thời nh tăng trởng sản lợng, lạm phát, thất nghiệp V-/ ý nghĩa vấn đề ý kiến cá nhân: 1-/ ý nghĩa vấn đề: Vấn đề vai trò nhà nớc kinh tế vấn đề muôn thuở đợc quan tâm nghiên cứu Các nhà nớc khác có vai trò khác cách quản lý nhng mục tiêu chung nhằm thúc đẩy tăng trởng phát triển kinh tế đất nớc Nhng cách quản lý để phát triển kinh tế lại vấn đề cần phải bàn cãi Có nhiều quan điểm ý kiến khác goc độ khác nhằm tìm giải pháp tốt mang lại hiệu cao Vai trò nhà nớc kinh tế theo hai xu hớng tác động: Nếu nhà nớc quản lý tốt thúc đẩy tăng trởng kinh tế làm cho xã hội giàu mạnh, đất nớc phồn vinh, đời sống nhân dân đợc nâng cao Còn nhà nớc quản lý yếu không phù hợp làm cho đất nớc không phát triển đợc mà có nguy tụt hậu xa so với 34 nớc giới Vì vấn đề vấn đề đáng đợc quan tâm đảng nhà nớc ta nay, rộng vấn đề quan tâm ngời dân nhằm có đợc phơng pháp quản lý hữu hiệu để phát triển kinh tế xã hội nhanh 2-/ ý kiến cá nhân: Vấn đề nhà nớc kinh tế quan trọng Vì Đảng nhà nớc cần quan tâm tới vấn này, tăng cờng vai trò quản lý mình, cần phải bổ sung đổi công cụ quản lý, cách thức quản lý; bổ sung đổi hoàn thiện hệ thống pháp luật, xây dựng Đảng vững mạnh, cách thức quản lý bổ xung đổi hoàn thiện hệ thống pháp luật, xây dựng Đảng vững mạnh, cách thức quản lý phải linh hoạt phù hợp với điều kiện thực tế nớc nhà, nhằm đạt hiệu kinh tế xã hội tốt Nhng tăng cờng vai trò quản lý Nhà nớc kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa nghĩa Nhà nớc can thiệp sâu vào kinh tế làm thui chột tính chủ động sáng tạo sản xuất, thui chột động lực phát triển kinh tế lại quay trở lại chế cũ Vì Đảng nhà nớc cần phải xem xét vấn đề cách kỹ lỡng đề có mục tiêu chức phù hợp, để thúc đẩy tăng trởng kinh tế, hoàn thành mục tiêu : dân giàu nớc mạnh xã hội công văn minh Kết thúc vấn đề Trong thời đại ngày Nhà nớc có vai trò định phát triển Nhà nớc nói chung phát triển kinh tế nói riêng Vai trò kinh tế Nhà nớc đợc thể việc Nhà nớc sử dụng công cụ kinh tế vĩ mô đề điều tiết kinh tế Sau mời năm thực đờng lối đổi đạt đợc nhiều thành tựu đáng kể, đa đất nớc thoát khỏi khủng hoảng xã hội Tuy nhiên kinh tế cón nhiều khó khăn yếu kém, đặc biệt nớc ta cha thoát khỏi nớc nghèo Để vợt qua đợc bớc đớng đó, trớc mắt có thử thách lớn, nguy tụt hậu xa kinh tế , so với nhiều nớc khu vực thách thức to lớn gay gắt Đồng thời phải có hội đề phát triển Vấn đề đặt phải chủ động nắm thời cơ, đầy lùi khắc phục nguy nhằm vơn lên phát triển nhanh, vững chắc, hớng Điều đòi hỏi phải nâng cao vai trò quản lý kinh tế Nhà nớc nhằm thực tốt chức định hớng đạo phát triển, dẫn dắt nỗ lực phát triển tạo khuôn khổ pháp luật thống nhất, môi trờng ổn định hạn chế mặt tiêu cực chế thị trờng đáp ứng yêu cầu tăng trởng nhanh ổn định vững công xã hội 35 Tóm lại lần khẳng định lại chuyển kinh tế từ chế cũ sang chế thị trờng nớc ta cần thiết vai trò quản lý kinh tế Nhà nớc việc phát triển kinh tế quan trọng thiếu hai Thật nh P.samuellson nói "Điều hành kinh tế có thị trờng có Nhà nớc nh định vỗ tay tay có tơng hợp hai bàn tay "bàn tay vô hình" - chế thị trờng xác định số lợng giá hàng hoá "bàn tay hữu hình" - Nhà nớc tạo khuôn khổ pháp luật 36 Danh mục tài liệu tham khảo 1-/ Văn kiện Đại hội Đảng VI, VII, VIII 2-/ Giáo trình KTCT Tập II - NXB Giáo dục 3-/ Cơ chế thị trờng vai trò kinh tế Nhà nớc Việt Nam (NXB Thống kê - 1994) - Lơng Xuân Quỳ 4-/ Kinh tế học P.Samuellson - Tập Chơng Vai trò Chính Phủ 5-/ Kinh tế học David Begg - Tập Chơng 6-/ Vai trò quản lý Nhà nớc kinh tế thị trờng Kinh nghiệm nớc ASEAN - Tác giả PTS-Nguyễn Duy Hùng 7-/ Tạp chí cộng sản: số 5-1996; số 18-1998 37 Mục lục LI M U Giải vấn đề .2 I-/ Lý luận vai trò Nhà nớc 1-/ Nhà nớc .2 2-/ Tính tất yếu khách quan vai trò quản lý vĩ mô nhà nớc kinh tế .5 II-/ Những đặc trng kinh tế thị trờng theo định hớng xã hội chủ nghĩa Việt Nam .14 III-/ Mục tiêu chức quản lý vĩ mô Nhà nớc 21 1-/ Mục tiêu 21 2-/ Chức quản lý vĩ mô Nhà nớc 22 IV-/ Những giải pháp nhằm đổi tăng cờng vai trò kinh tế Nhà nớc ta 26 V-/ ý nghĩa vấn đề ý kiến cá nhân: .34 1-/ ý nghĩa vấn đề: 34 2-/ ý kiến cá nhân: 35 Kết thúc vấn đề 35 Danh mục tài liệu tham khảo .37 Mục lục 38 38