Ứng dụng bài tập phát triển sức mạnh tốc độ nhằm nâng cao thành tích chạy 100m cho nữ đội tuyển điền kinh trường THPT yên lạc vĩnh phúc

Sinh viên: K34 _ Khoa Giáo dục thể chất Tôi xin cam đoan đề tài: “Ứng dụng bài tập phát triển sức mạnh tốc độ nhằm nâng cao thành tích chạy 100m cho nữ đội tuyển điền kinh trường THPT Y

ĐỖ THỊ HUYỀN TRANG

ỨNG DỤNG BÀI TẬP PHÁT TRIỂN SỨC MẠNH TỐC ĐỘ NHẰM NÂNG CAO THÀNH TÍCH CHẠY 100M CHO NỮ ĐỘI TUYỂN ĐIỀN KINH TRƯỜNG THPT

YÊN LẠC - VĨNH PHÚC

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

HÀ NỘI, 2012

ĐỖ THỊ HUYỀN TRANG

ỨNG DỤNG BÀI TẬP PHÁT TRIỂN SỨC MẠNH TỐC ĐỘ NHẰM NÂNG CAO THÀNH TÍCH CHẠY 100M CHO NỮ ĐỘI TUYỂN ĐIỀN KINH TRƯỜNG THPT

Sinh viên: K34 _ Khoa Giáo dục thể chất

Tôi xin cam đoan đề tài: “Ứng dụng bài tập phát triển sức mạnh tốc

độ nhằm nâng cao thành tích chạy 100m cho nữ đội tuyển điền kinh trường THPT Yên Lạc - Vĩnh Phúc” là công trình nghiên cứu của riêng tôi

Đề tài không trùng kết quả nghiên cứu của các tác giả khác.Các kết quả nghiên cứu này mang tính thời sự cấp thiết, đúng thực tế khách quan của

trường THPT Yên Lạc – Vĩnh Phúc

Hà Nội, ngày… tháng… năm 2012

Sinh viên

Đỗ Thị Huyền Trang

STT Nội dung Trang Bảng 3.1 Các bài tập phát triển SMTĐ được sử dụng trong huấn

luyện đội tuyển nữ điền kinh trường THPT Yên Lạc – Vĩnh Phúc

23

Bảng 3.2 Kết quả phỏng vấn lựa chọn các test đánh giá năng

lực SMTĐ trong chạy 100m Nữ (n = 10) 25

Bảng 3.3 Kết quả kiểm tra năng lực SMTĐ của đội tuyển điền

kinh trường THPT Yên Lạc – Vĩnh Phúc (n = 12) 26

Bảng 3.4 Kết quả phỏng vấn lựa chọn các bài tập phát triển

SMTĐ trong cự ly chạy 100m Nữ (n = 10) 28

Bảng 3.6 Kết quả kiểm tra 2 nhóm trước thực nghiệm

Bảng 3.8 Kết quả kiểm tra 2 nhóm sau thực nghiệm

Biểu đồ 3.1 Biểu đồ diễn tả kết quả kiểm tra test 30m TĐC 36

Biểu đồ 3.2 Biểu đồ diễn tả kết quả kiểm tra test 60m XPC 37

Biểu đồ 3.3 Biểu đồ biểu diễn kết quả kiểm tra test chạy 100m

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ 4

1.1 Đặc điểm tâm - sinh lý lứa tuổi THPT 4

1.2 Cơ sở lý luận của tố chất SMTĐ 7

1.3 Đặc điểm cơ bản trong huấn luyện SMTĐ 13

CHƯƠNG 2: NHIỆM VỤ, PHƯƠNG PHÁP VÀ TỔ CHỨC 18

NGHIÊN CỨU

2.1 Nhiệm vụ nghiên cứu 18

2.2 Phương pháp nghiên cứu 18

2.3 Tổ chức nghiên cứu 21

CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ PHÂN TÍCH KẾT QUẢ 23

NGHIÊN CỨU

3.1 Thực trạng việc sử dụng bài tập và đánh giá năng lực SMTĐ 23

trong chạy 100m của nữ đội tuyển điền kinh trường THPT Yên Lạc – Vĩnh Phúc

3.2 Lựa chọn và đánh giá hiệu quả một số bài tập phát triển SMTĐ 27

của nữ đội tuyển điền kinh trường THPT Yên Lạc – Vĩnh Phúc

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 39

A Kết luận 39

B Kiến nghị 40

TÀI LIỆU THAM KHẢO 41

Ngày nay được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, TDTT Việt Nam

đã có bước khởi sắc mới và đang trên đà phát triển nhanh chóng từng bước hội nhập với nền thể thao khu vực, châu lục cũng như các nước trên thế giới, nước ta đã có những VĐV tham gia Olympic, Asiad thế giới, đặc biệt trong vài thập niên trở lại đây Việt Nam đã liên tục tham gia các kỳ đại hội thể thao Đông Nam Á (Seagames) và luôn có thứ hạng cao, tuy nhiên để so sánh với các quốc gia có nền thể thao phát triển thì TDTT nước ta cần nỗ lực hơn nữa

Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh có dạy: “Vì lợi ích mười năm trồng

cây, vì lợi ích trăm năm trồng người” Thấm nhuần lời dạy đó ngày nay Đảng

và Nhà nước ta đã quán triệt tư tưởng ấy làm nền tảng cho công tác giáo dục thế hệ trẻ trở thành những con người phát triển toàn diện, xứng đáng kế tục sự nghiệp cách mạng của đất nước, của dân tộc mà cha ông ta đã dày công vun đắp để sánh vai cùng các cường quốc năm châu Vì vậy công tác GDTC trong trường học là một bộ phận không thể tách rời mục tiêu giáo dục và đào tạo từ nhà trường tiểu học tới các trường đại học Với mục đích nhằm hình thành và phát triển nhân cách cho học sinh, nhằm trang bị cho các em những kiến thức hiểu biết để bồi dưỡng kỹ năng, kỹ xảo vận động cần thiết phục vụ học tập, lao động, xây dựng bảo vệ Tổ quốc Từ đó Đảng và Nhà nước cùng với các

cấp các ngành đã quan tâm đầu tư đầy đủ cơ sở vật chất trang thiết bị giảng dạy phục vụ công tác giáo dục thể chất trong các trưòng phổ thông

Hoạt động TDTT vô cùng phong phú và đa dạng mỗi môn thể thao đều mang sắc thái thể hiện dưới nhiều hình thức khác nhau, mang tính thẩm mỹ và thu hút được sự đam mê của con người theo cách thức riêng của từng môn Điền kinh là môn thể thao được nhiều người yêu thích, nó được phát triển rộng rãi trên thế giới nói chung và ở Việt Nam nói riêng Ở nước ta Điền kinh được coi là môn thể thao mũi nhọn, nó phù hợp với điều kiện phát triển ở nước ta Điền kinh giúp người tập dễ dàng lựa chọn bài tập phù hợp với đặc điểm cá nhân và giới tính Mặt khác sự đơn giản về sân bãi, dụng cụ là điều kiện để môn Điền kinh thu hút được nhiều người tham gia tập luyện Cũng như các môn thể thao khác tập luyện môn Điền kinh có khả năng tăng cường sức khoẻ phát triển các tố chất thể lực, sự khéo léo linh hoạt tạo điều kiện cho việc hoàn thiện yếu tố thể lực để nâng cao hiệu quả trong tập luyện và thi đấu Điền kinh còn là nền tảng để phát triển các tố chất thể lực đặc trưng hàng đầu của các loại hình hoạt động, vận động Mang ý nghĩa to lớn và thấy rằng thành tích thể thao là tổng hợp các tố chất nhanh, mạnh, bền, dẻo trong đó có liên quan chặt chẽ nhất các chỉ số sức mạnh tốc độ Để chuẩn bị tốt thể lực chuyên môn cho vận động viên chạy cự ly ngắn tác giả Enraketan đã viết:

“Để đạt thành tích cao trong chạy cự ly ngắn (trong đó có chạy 100 m) thì yếu

tố tất yếu là trình độ chuẩn bị thể lực chuyên môn Song trong thực tế ta thấy mối quan hệ giữa chuẩn bị thể lực chuyên môn với thành tích thể thao có thể đánh giá được trình độ của VĐV Nhưng hiệu quả của quá trình huấn luyện thể lực chuyên môn phụ thuộc phần lớn vào việc giải quyết mối quan hệ giữa khối lượng và cường độ để đánh giá trình độ của VĐV, cũng như diễn biến của mối quan hệ giữa cường độ trong các giai đoạn khác nhau của thời kỳ huấn luyện….”

Như vậy, trong quá trình huấn luyện chạy cự ly ngắn (100m) thì sức mạnh tốc độ là một yếu tố quan trọng của VĐV điền kinh Có nhiều tác giả đã

nghiên cứu về SMTĐ trong chạy 100m nhưng với đề tài: “Ứng dụng bài tập

phát triển sức mạnh tốc độ nhằm nâng cao thành tích chạy 100m cho nữ đội tuyển Điền kinh trường THPT Yên Lạc - Vĩnh Phúc”, chưa có ai nghiên

cứu về SMTĐ cho nữ đội tuyển điền kinh trường THPT Yên Lạc – Vĩnh Phúc

CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

1.1 Đặc điểm tâm - sinh lý lứa tuổi THPT

1.1.1 Đặc điểm tâm lý

Về mặt tâm lý các em thích chứng tỏ mình là người lớn, muốn để mọi người tôn trọng mình, đã có một trình độ hiểu biết nhất định, có khả năng phân tích, tổng hợp, muốn hiểu biết, nhiều hoài bão, nhưng vẫn còn nhiều nhược điểm và kinh nghiệm cuộc sống còn ít

Độ tuổi này chủ yếu là hình thành thế giới quan, tự ý thức hình thành

về tính cách và hướng về tương lai Đó cũng là lứa tuổi của lãng mạn, độc đáo

và mong cho cuộc sống tốt đẹp hơn Đó là tuổi nhu cầu sáng tạo, nảy nở những tình cảm mới Thế giới quan không phải là một niềm tin lạnh nhạt mà

nó là sự say mê ước vọng nhiệt tình Các em có thái độ tự giác tích cực trong học tập, xuất phát từ động cơ học tập đúng đắn và hướng tới việc lựa chọn nghề nghiệp sau này Do đó quá trình hưng phấn cao hơn quá trình ức chế nên các em tiếp thu nhanh nhưng cũng chóng chán Khi đạt được một số kết quả

sẽ dẫn đến tự mãn, điều đó có tác động không tốt đến tập luyện cũng như thi đấu thể thao Vì vậy khi tiến hành tập luyện, huấn luyện cho các em ở lứa tuổi này cần phải uốn nắn nhắc nhở chỉ bảo tận tình định hướng và động viên các

em hoàn thành tốt nhiệm vụ, có hình thức khen thưởng động viên đúng lúc kịp thời Trong quá trình huấn luyện dần dần từng bước động viên các em tiếp thu chậm Từ đó làm cho các em không cảm thấy chán có định hướng phấn đấu và hiệu quả bài tập được nâng cao

* Đặc điểm tâm lý của học sinh nữ khi tập luyện chạy 100m

Do đặc điểm của nữ giới khác nam giới nên lượng vận động cũng khác Đặc điểm sinh lý của nữ yêu cầu phải xây dựng lượng vận động một cách

thận trọng, hợp lý Đặc biệt là các bài tập sức mạnh, bài tập bật nhảy, chạy tốc

độ cao, chức năng của cơ quan nội tạng và cơ bắp phụ nữ kém hơn ở nam và khác nhau, khi đặt kế hoạch phải chú ý đến đặc điểm khung chậu, các cơ bụng, cơ vùng hông rất yếu, ngay từ khi bắt đầu tập phải thường xuyên củng

cố hệ thống này Chính vì những đặc điểm trên làm hạn chế tốc độ chạy, tốc

độ bật nhảy của phụ nữ Sức mạnh và tính đàn hồi của cơ tăng lên làm cho các cơ quan nội tạng hoạt động bình thường khi chạy và chạy với tốc độ cao Đặc biệt chú ý đến việc tập luyện của học sinh nữ trong thời gian xuất hiện chu kỳ kinh nguyệt, cả thời gian này lượng vận động phải giảm, nhất là chạy với tốc độ cao Nếu không theo chế độ, tính chất nguyên tắc trên sẽ làm giảm hoạt động bình thường của học sinh nữ bị rối loạn thần kinh

1.1.2 Đặc điểm sinh lý

Ở lứa tuổi này cơ thể các em đã phát triển nhưng tốc độ giảm dần, chức năng sinh lý tương đối ổn định, khả năng hoạt động của các cơ quan, bộ phận của cơ thể được nâng cao, sự phát triển hình thể đã tương đối hoàn thiện

* Hệ thần kinh: Các bộ phận thần kinh đã khá hoàn thiện, kích thước

não hành tuỷ đạt đến mức của người trưởng thành hoạt động phân tích, tổng hợp của vỏ não tăng Trên vỏ não có các tri giác hoạt động có định hướng sâu sắc hơn, khả năng nhận biết cấu trúc động tác và tái hiện chính xác khả năng vận động được nâng cao, ngoài ra do việc hoạt động của các tuyến giáp trong tuyến sinh dục cũng ảnh hưởng đến hoạt động thể dục thể thao, các bài tập đơn điệu làm cho học sinh nhàm chán mệt mỏi Vì vậy cần phải thay đổi nhiều hình thức tập luyện

* Hệ cơ: Ở lứa tuổi này đang phát triển nhưng chậm hơn so với hệ

xương, số lượng sợi cơ tăng chậm nhưng chiều dài sợi cơ phát triển nhanh Đàn tính cơ tăng nhưng không đều, do đó để củng cố và phát triển sức nhanh, mạnh cần phát triển sức bền và sức mạnh bền Khi áp dụng các bài tập cần

tăng dần lượng vận động, tránh tăng lượng vận động đột ngột dễ dẫn tới chấn thương Cơ không đều chủ yếu là cơ nhỏ dài, do đó cơ hoạt động sớm dễ dẫn tới mệt mỏi

* Hệ tuần hoàn: Tiếp tục phát triển toàn diện Tim đập 70 – 80 lần/

phút

Phản ứng của hệ tuần hoàn tương đối rõ rệt Sau vận động mạch đập và huyết áp phục hồi tương đối nhanh chóng, cho nên có thể tập các bài tập mạnh, tốc độ hay dai sức Ở lứa tuổi này diện tích tiếp xúc phổi khoảng 100 – 200cm2 Dung lượng phổi tăng nhanh, tần số thở 10 – 20 lần / phút Tuy nhiên

cơ vẫn còn yếu

* Hệ xương: Xương giảm tốc độ phát triển, sụn ở xương có độ dài

nhưng chuyển thành xương ụ Cột sống đã ổn định về hình dáng nhưng chưa được củng cố dễ bị cong vẹo

* Hệ máu: Ở lứa tuổi này các em hoạt động cơ bắp cho nên hệ máu có

những thay đổi nhất định Hàm lượng hêmôglôbin cũng như hàm lượng trong máu đều tăng làm cho dung dịch ôxy trong máu cũng tăng lên, sau các hoạt động kéo dài thì hồng cầu sẽ giảm đi và quá trình hoạt động xảy ra nhanh

* Hệ hô hấp: Ở lứa tuổi này làm biến đổi về trạng thái, chức năng của

hệ hô hấp và có sự thay đổi về chiều dài của chu kì hô hấp Tỉ lệ thở ra hít vào thay đổi độ sâu và tần số hô hấp Dung tích sống và thông khí phổi tăng tối

đa Khả năng hấp thụ ôxy tối đa

* Trao đổi năng lượng: Ở giai đoạn này đòi hỏi về các chất đường,

đạm, mỡ và muối khoáng rất lớn, quá trình chuyển hoá xảy ra rất nhanh lượng

tế bào tăng một mặt chuyển hoá cho quá trình trưởng thành cơ thể, mặt khác

để cung cấp cho quá trình vận động thể lực

Như vậy tất cả các bộ phận cơ quan trong cơ thể ở lứa tuổi này vẫn đang phát triển và dần đi đến hoàn thiện Do đó việc huấn luyện, giảng dạy

phải hết sức lưu ý để làm sao tạo điều kiện tốt nhất để các em tiếp tục phát triển cân đối và hoàn thiện

Tóm lại: Từ đặc điểm tâm sinh lý chúng tôi đưa ra phương pháp và khối lượng bài tập một cách hợp lý với lứa tuổi này là cơ thể của các em phát triển và dần đi đến hoàn thiện về các cơ quan trong hệ thống trong cơ thể Do vậy việc sử dụng các bài tập phát triển tố chất thể lực nói chung và phát triển sức mạnh tốc độ nói riêng, đặc biệt là vận dụng các bài tập sức mạnh tốc độ nhằm góp phần nâng cao thành tích chạy 100m Qua phân tích tài liệu chuyên môn và khảo sát thực tiễn thì ở thời điểm lứa tuổi này phát triển tố chất sức mạnh tốc độ là hợp lý và có hiệu quả

1.2 Cơ sở lý luận của tố chất sức mạnh tốc độ

1.2.1 Khái niệm và các quan điểm về SMTĐ

Nghiên cứu về sức mạnh tốc độ có rất nhiều quan điểm cho rằng: Sức mạnh là khả năng của con người sinh ra lực cơ học bằng sự nỗ lực của cơ bắp

- Theo quan điểm của các nhà tâm lý thì: Sức mạnh tốc độ là khả năng VĐV vượt qua lực cản bên ngoài với tốc độ co cơ lớn (các môn ném đẩy - nhảy cao, chạy ngắn) song các môn thể thao khác đặt ra, sức mạnh luôn luôn

có quan hệ với tố chất thể lực cụ thể với sức mạnh và sức bền

Năng lực sức mạnh tốc độ là khả năng khắc phục các lực cản với tốc độ

co cơ cao của VĐV, việc vận dụng hệ thống bài tập nhằm phát triển sức mạnh tốc độ cho những môn thể thao liên quan trước hết là sức mạnh tương đối cần phải tiến hành sao cho sức mạnh tốc độ được nâng cao mà không có sự phì đại cơ to quá mức Đó là trường hợp khi người ta hay sử dụng lực cản trở và trung bình, những lực cản phải được khắc phục bằng tốc độ co cơ cao Trong

đó sự căng thẳng cơ cần thiết để tăng sức mạnh được tạo nên bằng sự co cơ nhanh “bột phát”

- Theo quan điểm của các nhà sinh lý học: Cơ chế sinh lý điều hoà sức mạnh có cơ sở khoa học Lực tối đa mà con người ta sản sinh ra một mặt phụ

thuộc vào đặc tính sinh cơ của động tác, khả năng thu hút các nhóm cơ lớn tham gia hoạt động, mặt khác phụ thuộc vào mức độ của từng nhóm riêng biệt

và sự phối hợp giữa chúng Mức độ hoạt động của cơ được quy định bởi hai nhân tố xung quanh từ các nơron thần kinh vận động trong từng tuỷ sống đến

cơ Phản ứng của cơ tức là do nó sinh ra để đáp ứng xung động thần kinh, nếu lực cơ phát huy chỉ khoảng 20 – 80% khả năng tối đa của nó thì cơ thể điều hoà số lượng sợi cơ có ý thức cơ bản, điều hoà đó có ý nghĩa nội lực, kích thích nhỏ thì chỉ có ít sợi cơ hoạt động tích cực, trong trường hợp lực co cơ phát huy giá trị tối đa có thể xảy ra một cách điều hoà thứ ba đồng bộ hoạt động bình thường không quá 20% xung động là đồng bộ với nhau Với sự phát triển trình

độ tập luyện khả năng điều hoà đồng bộ tăng lên rất nhiều

- Theo quan điểm của PGS.TS Nguyễn Toán cho rằng: Sức mạnh tốc

độ là khả năng sinh lực và khắc phục một trọng lượng nào đó với tốc độ nhanh nhất hay sức mạnh tốc độ là khả năng sinh lực trong động tác nhanh và với thời gian ngắn

Như vậy để rèn luyện sức mạnh người ta sử dụng một số bài tập sức mạnh là các động tác với lực đối kháng, căn cứ vào tính chất lực đối kháng của một số bài tập sức mạnh được chia thành các bài tập với lực đối kháng bên ngoài

* Các bài tập với dụng cụ nặng

* Các bài tập với lực đàn hồi

* Các bài tập khắc phục trọng lượng cơ thể Chạy 100m là một hoạt động diễn ra trong thời gian tương đối ngắn với công suất cực đại Do đó chạy 100m tốt phụ thuộc vào nhiều yếu tố, song lý luận và phương pháp chỉ tập trung vào những yếu tố điều khiển bằng biện pháp sư phạm Trong đó điều kiện phát triển và hoàn thiện yếu tố thiết diện

cơ, yếu tố điều hoà trong cơ và điều hoà giữa các nhóm cơ có ý nghĩa chủ đạo

Như vậy, qua tất cả những điều đã nêu ở trên việc phát triển sức mạnh tốc độ là hết sức quan trọng và cần thiết trong quá trình huấn luyện cho các VĐV và nhất là với VĐV chạy 100m thì một số bài tập phát triển sức mạnh tốc độ có ý nghĩa rất lớn và liên quan trực tiếp đến thành tích.Để tìm hiểu sâu hơn về bài tập sức mạnh tốc độ chúng tôi đi nghiên cứu cơ chế sinh lý của sức mạnh tốc độ

Như ta đã biết lực tối đa mà con người có thể sinh ra một mặt phụ thuộc vào đặc tính sinh cơ của động tác, khả năng thu hút các nhóm cơ lớn nhất hoạt động Mặt khác nó còn phụ thuộc vào mức độ hoạt động của từng nhóm cơ riêng biệt và sự phức tạp giữa chúng, mức độ hoạt động của các cơ được quy định bởi 2 nhân tố sau:

- Xung động từ nơron thần kinh vận động trong sừng trước tuỷ sống đến cơ

- Phản ứng của cơ tức là lực do nó sinh ra để đáp lại xung động thần kinh

Phản ứng của cơ phụ thuộc vào thiết diện sinh lý đặc điểm cấu trúc của

nó ảnh hưởng dinh dưỡng của hệ thần kinh trung ương thông qua dự phòng Adrgnalin giao cảm

Nếu lực do cơ huy động chỉ vào khoảng 20 – 80% khả năng tối đa của

nó thì có thể điều hoà số lượng sợi cơ ý nghĩa cơ bản điều đó có ý nghĩa nếu lực kích thích nhỏ (trọng lượng nhỏ thì có ít sợi cơ hoạt động tích cực trong trường hợp đó phát huy đạt trị số tối đa có thể xảy ra các điều hoà thứ ba đồng

bộ hoạt động các sợi cơ), ở những người không tập luyện thường không vượt quá 20% xung động đồng bộ với nhau Cùng với sự phát triển cả trình độ tập luyện khả năng điều hoà toàn bộ tăng lên rất nhiều

Để phát huy sức mạnh, một số vấn đề quan trọng là phải lựa chọn lực đối kháng bên ngoài là mặt kích thích sinh lý có cường độ nhất định, qua nghiên cứu về các đặc điểm sinh lý của bài tập với lực đối kháng khác nhau

cho thấy: Muốn phát triển được sức mạnh thì trước hết phải tạo ra được sự căng cơ tối đa nếu không tạo ra được sự căng cơ tương đối thì sức mạnh không phát triển được, tập luyện với mức độ căng cơ quá nhỏ sẽ giảm sút sức mạnh Trên thực tế ta thấy có ba cách tạo ra sự căng cơ tối đa đó là:

* Lặp lại cực hạn đối kháng chưa đến mức tối đa

* Sử dụng lực đối kháng tối đa

* Sử dụng trọng lực chưa tối đa độ cực hạn

Để tìm hiểu sâu hơn về cơ sở khoa học của bài tập sức mạnh tốc độ ta nghiên cứu cơ sở lý luận của bài tập sức mạnh tốc độ

Sức mạnh tốc độ là khả năng con người thể hiện sự nỗ lực lớn nhất trong khoảng thời gian ngắn nhất Ngoài ra để hiểu rõ mối quan hệ giữa sức mạnh và tốc độ ta cần hiểu rõ tố chất này Sức mạnh là khả năng con người sinh lực cơ học bằng sự nỗ lực của cơ bắp Nói cách khác sức mạnh của con người là khả năng khắc phục lực đối kháng bên ngoài hoặc để kháng lại bằng

sự nỗ lực của cơ bắp, sức mạnh mà cơ phát ra phụ thuộc vào số lượng đơn vị vận động tham gia vào sự căng cơ, chế độ của đơn vị vận động của sợi cơ đó

là chiều dài của sợi cơ trước đó

Tốc độ là khả năng thực hiện động tác trong khoảng thời gian ngắn nhất yếu tố quyết định đến tốc độ là độ linh hoạt của quá trình thần kinh và tốc độ co cơ Độ linh hoạt của quá trình thần kinh thể hiện khả năng biến đổi nhanh chóng giữa hưng phấn và ức chế trong các trung tâm thần kinh

Tốc độ co cơ phụ thuộc vào tỷ lệ sợi cơ nhanh và sợi cơ chậm trong bó

cơ Trong hoạt động TDTT sức mạnh và tốc độ có liên quan mật thiết với nhau Mức độ phát triển sức mạnh ảnh hưởng rõ rệt đến tốc độ trong nhiều môn thể thao Kết quả hoạt động còn phụ thuộc vào sự phối hợp giữa hai tố chất, các hoạt động như vậy gọi là sức mạnh tốc độ (các bài tập chạy ngắn, ném đẩy, nhảy)

Bằng thực nghiệm và phân tích khoa học đi đến một số kết luận có ý nghĩa cơ bản trong phân loại sức mạnh

Trị số lực sinh ra trong các động tác chậm hầu như không khác biệt với trị số lực phát huy trong điều kiện đẳng trường

Trong chế độ nhượng bộ khả năng sinh lực của cơ là lớn nhất đôi khi gấp hai lần lực phát huy trong điều kiện tĩnh

Trong các động tác nhanh trị số lực giảm dần theo chiều tăng tốc độ khả năng sinh lực trong các động tác nhanh tuyệt đối và khả năng sinh lực trong các động tác tĩnh

Trên cơ sở đó có thể phân chia năng lực phát huy của con người thành các loại

* Sức mạnh đơn thuần: Khả năng sinh lực trong các động tác chậm hoặc tĩnh

* Sức mạnh tốc độ: Khả năng sinh lực trong các động tác nhanh trong khi xây dựng hệ thống bài tập phát triển sức mạnh tốc độ

1.2.2 Mối quan hệ giữa tố chất SMTĐ với thành tích chạy 100m

Trong huấn luyện để đạt được thành tích ở cự ly ngắn 100m thì phải phát triển sức mạnh tốc độ không ngừng nâng cao tốc độ co cơ mà còn làm tăng sức mạnh tốc độ rất có ý nghĩa nhưng nó lại phụ thuộc vào từng môn Trong những môn mà sức mạnh tối đa là cơ sở quyết định tốc độ vận động tối

ưu, thì phải huấn luyện sức mạnh tốc độ trong dẫn chứng bằng phương trình (phương pháp này được suy ra từ sự cân bằng năng lượng của giai đoạn cơ sở)

(P + a)(V+b)= không đổi

P: Ngoại lực V: Tốc độ tối đa của động tác

Cơ là đặc trưng cho mức độ tác động của từng loại cơ Nếu trong phương trình giữa P và V là không đổi thì hệ thần kinh co cơ có thể luôn luôn tạo nên thành tích như nhau mà không phụ thuộc vào độ lớn các ngoại lực

Điều này có ý nghĩa là ngoại lực nhỏ tạo nên sự co cơ nhanh, trong khi đó co

cơ chậm hơn khi ngoại lực lớn Từ đó suy ra được kết luận về mặt phương pháp cho huấn luyện sức mạnh tốc độ là phải nâng cao sức mạnh hoặc phần sức mạnh một cách có trọng tâm Nhưng cũng tuỳ theo nhu cầu ở đây cần huấn luyện sức mạnh với các lực cản bên ngoài rất lớn thì phù hợp với điều kiện đặc trưng này, tuy nhiên việc huấn luyện này không có tác dụng nâng cao tốc độ co cơ nhưng khi nó đặc trưng cho những động tác có lực cản bên ngoài nhỏ thì sẽ nâng cao được tốc độ co cơ trong những điều kiện như nhau Song không nâng cao tốc độ co cơ khó phải khắc phục những lực cản bên ngoài lớn, từ đó suy ra phải phát triển sức mạnh trong huấn luyện VĐV trẻ Bên cạnh đó tốc độ tối đa cũng cần khắc phục nhanh chóng các lực cản bên ngoài tương đối lớn được nâng lên trước hết là các hình thức của lượng vận động

Trong huấn luyện VĐV trẻ sức mạnh tối đa cần thiết để khắc phục nhanh các lực cản bên ngoài tương đối lớn được nâng cao trước hết thông qua các hình thức của lượng vận động huấn luyện sức mạnh tốc độ Trong quá trình tiếp tục phát triển thành tích, nên phải áp dụng hình thức của lượng vận động huấn luyện sức mạnh tối đa để tiếp tục nâng cao sức mạnh thì cũng phải đạt được sự phát triển song song của sức mạnh tối đa và sự co cơ Huấn luyện sức mạnh tốc độ yêu cầu sắp xếp chính xác tất cả yếu tố của lượng vận động

Do đó Gundlach yêu cầu cách có căn cứ tất cả sức mạnh thể chất và tâm lý phải được sử dụng hoàn toàn từ đầu đến cuối đoạn đường tăng tốc với

ý nghĩa của sự co cơ bột phát Vì tác dụng của sức mạnh tốc độ phụ thuộc vào hưng phấn tối ưu cả hệ thần kinh trung ương Do đó người ta không nên tiến hành nó trong những điều kiện mệt mỏi (cần phải hạn chế một cách thích hợp toàn bộ khối lượng vận động sức mạnh nhanh phải tương đối dài từ 3 – 5 phút

để toàn bộ năng lực thành tích có thể hồi phục) Nếu phát triển năng lực sức

mạnh tốc độ cho các động tác thì chu kỳ cũng phải hướng tới một tần số động tác tối đa, quá trình sức mạnh tốc độ cho VĐV của cơ bắp đồng thời hoàn thiện cơ chế cung cấp năng lượng cho các hoạt động trong điều kiện không có ôxy, về phương pháp tổ chức huấn luyện thì tập luyện các bài tập làm sao cho phù hợp

Như vậy từ những điều kiện trên ta có thể thấy các bài tập sức mạnh tốc

độ và sự hoàn thiện nó giúp cho thành tích chạy 100m tăng Nhưng bên cạnh việc phát triển sinh cơ học nhằm hoàn thiện các chuyển động của động tác trong kỹ thuật chạy 100m cho VĐV là vô cùng cần thiết Bởi lẽ muốn thực hiện động tác nhanh mạnh chuẩn xác về tư thế của các giai đoạn kỹ thuật chạy, cần phải sử dụng lực đúng thời điểm và hợp lý mới có hiệu quả cao và chỉ khi nâng cao mức độ hoàn thiện kỹ thuật mới đảm bảo cho quá trình phát triển thành tích chạy 100m Muốn vậy trong quá trình huấn luyện VĐV đạt thành tích cao cần vận dụng những bài tập phát triển sức mạnh tốc độ, kết hợp với hoàn thiện kỹ thuật mặc dù đặc trưng là giai đoạn xuất phát thấp và chạy lao sau xuất phát

Đánh giá mức độ hoàn thiện kỹ thuật ở các giai đoạn trong chạy 100m chúng ta có thể thông qua quan sát thực tế thực hiện kỹ thuật động tác Với cách này thì người quan sát phải có trình độ chuyên môn tốt và phải có kinh nghiệm Mặt khác chúng ta dùng phương tiện máy móc như video kết hợp với máy móc xác định sinh cơ học để phân tích các giai đoạn kỹ thuật sẽ chuẩn xác

Qua nghiên cứu cho thấy ý nghĩa của sức mạnh tốc độ đối với các môn chạy cự ly càng ngắn càng có ý nghĩa cao

1.3 Đặc điểm cơ bản trong huấn luyện sức mạnh tốc độ

1.3.1 Khuynh hướng giáo dục SMTĐ

Sức mạnh tốc độ là khả năng sinh lực trong các động tác nhanh: Thực

tế cho thấy thành tích đỉnh cao trong chạy cự ly ngắn 100m phụ thuộc rất

nhiều vào các nhân tố như: cơ sở vật chất trang thiết bị tập luyện, điều kiện thi đấu, trạng thái tâm lý Đó là các yếu tố quan hệ đến chạy nói chung, chạy 100m nói riêng Trong đó các tố chất thể lực đóng vai trò quan trọng đến phát triển thành tích, song yếu tố quan trọng để nâng cao thành tích chạy 100m là

tố chất nhóm nâng cao độ dài bước chạy Vì khi có độ dài bước tốt thì mức độ đạp sau cần phải ổn định và phát triển được khả năng phát huy dùng lực, mà trong đó yếu tố sức mạnh tốc độ luôn đóng vai trò quyết định Hơn nữa, chỉ

có phát triển sức mạnh tốc độ thì mới nâng cao được hiệu quả của giai đoạn xuất phát thấp và chạy lao sau xuất phát Chạy 100m với tốc độ tối đa trong vòng 10s với tốc độ di chuyển hơn 10m/s Hơn nữa, chạy 100m cơ thể VĐV hoạt động ở trạng thái yếm khí và cơ thể chưa hoạt động đến mức tối đa với các chức phận của cơ thể, cho nên ở giai đoạn chạy giữa quãng và về đích cũng có sự phân giải và cung cấp ATP một cách nhanh chóng Chính vì lẽ đó

mà phải giáo dục sức mạnh tốc độ tốt để nâng cao yếm khí và sự thích nghi trong cơ thể, một mặt khi có độ dài bước tốt sẽ giúp cho quá trình thả lỏng cơ bắp dài, tạo điều kiện tái tạo lại năng lượng ATP khi cơ bắp hoạt động Mặt khác, không tạo ra được sự thích nghi đó thì VĐV chạy về đích xảy ra hiện tượng đau đầu chóng mặt, hoa mắt và có thể bị ngã do cung cấp và phân giải

ATP không kịp thời, điều này sẽ ảnh hưởng tới thành tích

Như vậy, sức mạnh tốc độ không thể thiếu được trong quá trình đào tạo VĐV chạy cự ly ngắn Hay nói một cách khác là tố chất sức mạnh tốc độ có liên quan, quan hệ chặt chẽ mật thiết đối với thành tích chạy 100m

1.3.2 Đặc điểm cơ bản trong huấn luyện sức mạnh tốc độ

Để xác định hướng tác động qua quá trình huấn luyện tố chất sức mạnh tốc độ cho nữ VĐV chạy 100m Song phải hiểu và biết phân biệt rõ ràng tác động của sức mạnh tốc độ ảnh hưỏng đến chạy 100m ta cần nghiên cứu kỹ nhiều lần và áp dụng vào thực tiễn cho có hiệu quả cao

Thực tế cho thấy hoạt động sức mạnh tốc độ bao gồm các dạng bài tập thể lực luôn tạo ra một trọng tải ổn định, một vận tốc cao nhất và VĐV cần phải hoạt động ở mức tối đa trong thời gian tối thiểu Năng lượng sử dụng chủ yếu là ATP – CP dự trữ trong cơ Trong quá trình hoạt động nợ ôxy lên đến 95%, song do thời gian hoạt động ngắn nên tổng nợ ôxy không lớn lắm Với tín hiệu xuất phát VĐV nhanh chóng bước vào hoạt động với cường độ các nhóm cơ nhanh với chức năng vận động càng nhiều ôxy Như trong chạy 100m quá trình năng lượng cơ bản không có sự tham gia của ôxy nên được coi là yếm khí Nếu quan sát tập luyện VĐV chạy 100m mà không quan sát đến năng lượng thì nó sẽ dẫn đến năng lượng cơ bản sau:

* Tăng khối lượng và bảo đảm yếm khí phot pho cho hoạt động cụ thể

* Từ từ tăng năng suất hoạt động trên đoạn đường xuất phát và tăng tốc

- Tiếp tục hoàn thiện khả năng thực hiện các hình thức cơ bản như sức mạnh bền, sức mạnh động lực, sức mạnh đơn thuần nhưng điều quan tâm nhất

là sức mạnh tốc độ

- Phát triển cân đối các nhóm cơ trong hệ vận động

- Phát triển năng lực sử dụng khác nhau trong các điều kiện cụ thể mà nhiệm vụ giáo dục đề ra Việc sử dụng các bài tập tiện lợi ở các góc độ khác

nhau Các bài tập có thể tác động tới hầu hết các nhóm cơ tham gia hoạt động

do sự điều khiển của hệ thần kinh trung ương và mức độ hoạt động cơ bắp được quy định bởi hai nhân tố

- Xung động từ các nơron thần kinh vận động ở vùng trước tuỷ sống đến cơ

- Phản ứng của các lực sinh ra để đáp lại xung đột thần kinh, nói ngắn gọn sức mạnh của cơ phụ thuộc hai nhân tố:

+ Nhân tố 1: Thiết diện sinh lý của hệ cơ

+ Nhân tố 2: Điều hoà thần kinh

Ảnh hưởng dinh dưỡng của thần kinh trung ương thông qua hệ thống Adrênalin giao cảm Độ dài của cơ thời điểm đó kích thích một số nhân tố khác cơ chế chủ tạo cho phép thay đổi tới mức độ hoạt động của cơ là đặc điểm xung động ly tâm, sự thay đổi mức độ này bằng hai cách

(Trong đó có thể từ 5 – 6 đến 30 – 40 xung động) Như vậy lực do cơ phát huy chỉ vào khoảng 20 – 80% sợi cơ có ý nghĩa Nếu lực kích thích nhỏ thì chỉ có ít số lượng sợi cơ hoạt động tích cực Trong trường hợp do cơ phát huy đạt giá trị tối đa có thể xảy ra một cách điều hoà thứ ba đồng bộ hoá hoạt động của sợi cơ, ở những người không tập luyện thể dục thể thao không quá 20% xung động đồng thời đồng bộ với nhau cùng với sự phát triển của trình

độ tập luyện khả năng điều hoà đồng bộ tăng lên rất nhiều

Nhưng nhìn chung xét một cách tổng quát khi huấn luyện sức mạnh tốc

độ cho VĐV muốn phát triển sức mạnh tốc độ đòi hỏi VĐV phải thực hiện động tác với tốc độ tối đa (nâng cao sự co cơ và nâng cao sức mạnh tốc độ tối đa) - (sức mạnh tuyệt đối) Như vậy vấn đề này cần ra là muốn phát triển sức mạnh tuyệt đối nên sử dụng các bài tập có lượng đối kháng tối đa và gần tối

đa Nhưng khi thực hiện các bài tập như vậy tốc độ co cơ lại chậm

Nhưng khi sử dụng các bài tập với lượng nhỏ thì tốc độ co cơ lại nhanh, nhưng không phát triển tuyệt đối Nên trong thực tế để huấn luyện sức mạnh

tốc độ cần phải nâng cao sức mạnh tốc độ một cách có trọng tâm tuỳ thuộc môn thể thao Huấn luyện sức mạnh tốc độ yêu cầu phải sắp xếp chính xác yếu tố của lượng vận động và không nên tiến hành tập luyện khi cơ thể mệt mỏi cần hạn chế khối lượng vận động trong buổi tập luyện sức mạnh tốc độ Những lần nghỉ giữa các đợt phải tương đối dài 3 – 5 phút để kịp thời phục hồi

CHƯƠNG 2 NHIỆM VỤ, PHƯƠNG PHÁP VÀ TỔ CHỨC NGHIÊN CỨU

2.1 Nhiệm vụ nghiên cứu

Để đạt được mục đích của đề tài này tôi xác định giải quyết các nhiệm

vụ sau:

- Nhiệm vụ 1: Thực trạng việc sử dụng bài tập và đánh giá năng lực

sức mạnh tốc độ cho nữ đội tuyển điền kinh trường THPT Yên Lạc - Vĩnh

Phúc

- Nhiệm vụ 2: Lựa chọn, ứng dụng và đánh giá hiệu quả một số bài tập

phát triển sức mạnh tốc độ nhằm nâng cao thành tích chạy 100m cho nữ đội

tuyển điền kinh trường THPT Yên Lạc – Vĩnh Phúc

2.2 Phương pháp nghiên cứu

Để giải quyết các nhiệm vụ của đề tài, chúng tôi sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau

2.2.1 Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu

Phương pháp nghiên cứu lí luận còn gọi là phương pháp đọc, phân tích tài liệu tham khảo, hay phương pháp đọc sách

Phương pháp nghiên cứu lí luận là phương pháp thu thập thông tin bằng cách đọc và phân tích tài liệu tham khảo Chúng tôi đã đọc tìm hiểu và tổng hợp các tài liệu có liên quan đến việc nghiên cứu làm cơ sở lý luận cho

đề tài Chúng tôi thu thập cơ sở lý luận, cơ sở sinh lý trong vận động, đặc điểm tâm lý đối tượng nghiên cứu và một số tài liệu có liên quan đến đề tài Qua đó giúp chúng tôi hiểu vấn đề và giải quyết các nhiệm vụ của đề tài một cách thuận lợi và đảm bảo tính khoa học

2.2.2 Phương pháp phỏng vấn - tọa đàm

Là phương pháp thu thập thông tin qua hỏi - trả lời giữa nhà nghiên cứu với các cá nhân, tổ chức khác nhau về các vấn đề cần quan tâm

Đã sử dụng phương pháp phỏng vấn trực tiếp, phỏng vấn gián tiếp và trao đổi tọa đàm

Chúng tôi tiến hành phỏng vấn các học sinh, giáo viên, huấn luyện

viên điền kinh, nhằm tìm hiểu thực trạng việc sử dụng các bài tập và lựa chọn các bài tập huấn luyện phù hợp nhất để phát triển sức mạnh tốc độ cho nữ đội tuyển điền kinh trường THPT Yên Lạc – Vĩnh Phúc một cách hiệu quả và

thông dụng nhất

2.2.3 Phương pháp quan sát sư phạm

Phương pháp quan sát sư phạm là phương pháp nhận thức đối tượng

nghiên cứu trong quá trình giáo dục, giáo dưỡng mà không ảnh hưởng tới quá trình đó

Chúng tôi tiến hành quan sát, theo dõi trực tiếp đối tượng nghiên cứu nhằm đánh giá một cách khái quát về đối tượng nghiên cứu Bằng cách quan sát sư phạm trong quá trình tập luyện của người tập, chúng tôi có thể rút ra những kết luận chính xác và đưa ra những bài tập nâng cao thành tích chạy 100m cho nữ đội tuyển điền kinh trường THPT Yên Lạc - Vĩnh Phúc

2.2.4 Phương pháp kiểm tra sư phạm

Trong quá trình nghiên cứu đề tài này chúng tôi có sử dụng các test kiểm tra năng lực sức mạnh tốc độ của nữ đội tuyển điền kinh trường THPT Yên Lạc – Vĩnh Phúc trước và sau khi sử dụng hệ thống bài tập mà chúng tôi đưa ra

2.2.5 Phương pháp thực nghiệm sư phạm

Để giải quyết nhệm vụ trên chúng tôi tiến hành phân nhóm thực nghiệm với 12 VĐV nữ của đội tuyển chia làm hai nhóm, mỗi nhóm 6 người Chương trình được thực nghiệm trong 6 tuần

* Nhóm 1: Nhóm thực nghiệm gồm 6 VĐV tập theo các bài tập mà chúng tôi đưa ra

* Nhóm 2: Nhóm đối chứng gồm 6 VĐV tập theo các bài tập do giáo viên nhà trường đưa ra

2.2.6 Phương pháp toán học thống kê

Phương pháp này được sử dụng để phân tích, xử lý số liệu thu thập được trong quá trình nghiên cứu đề tài Để có sơ sở đánh giá hiệu quả việc áp dụng các biện pháp bài tập đã lựa chọn Chúng tôi sử dụng phương pháp toán học thống kê để xử lý số liệu bằng các công thức sau

- Thành tích trung bình theo công thức:

1



 n i i

x x

2.3 Tổ chức nghiên cứu

2.3.1 Thời gian nghiên cứu

Đề tài được tiến hành từ tháng 8/2011 đến tháng 5/2012 và được chia thành 3 giai đoạn như sau:

Giai đoạn I: Từ tháng 8 đến tháng 12 năm 2011 bao gồm các công việc

cụ thể sau:

- Nội dung công việc: Đọc tài liệu tham khảo, xác định đề tài, xây dựng

đề cương, bảo vệ đề cương

- Kết quả thu được: Đề cương nghiên cứu khoa học

Giai đoạn II: Từ tháng 1 đến tháng 3 năm 2012, bao gồm các công việc

cụ thể sau:

- Nội dung công việc:

+ Thu thập tài liệu có liên quan viết tổng quan của đề tài

+ Điều tra thực trạng công tác chuẩn bị thể lực cho nữ đội tuyển điền kinh trường THPT Yên Lạc - Vĩnh Phúc

+ Lựa chọn hệ thống các bài tập phát triển sức mạnh tốc độ + Ứng dụng và đánh giá hiệu quả của bài tập đã lựa chọn

- Kết quả thu được:

+ Hoàn thành phần tổng quan của đề tài + Nắm bắt được thực trạng thể lực của nữ đội tuyển trường THPT Yên Lạc – Vĩnh Phúc

+Tìm ra được hệ thống các bài tập và thu được số liệu đánh giá các bài tập

Giai đoạn III: Từ tháng 4 đến tháng 5 năm 2012, bao gồm các công việc cụ thể như sau:

- Hoàn thành đề tài in ấn, đánh máy

- Bảo vệ khóa luận

2.3.2 Đối tượng nghiên cứu

Bài tập phát triển sức mạnh tốc độ nhằm nâng cao thành tích chạy 100m cho 12 VĐV nữ đội tuyển Điền kinh trường THPT Yên Lạc – Vĩnh