TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI KHOA GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ ===***=== NGUYỄN THỊ HẰNG LÝ LUẬN VỀ CÔNG BẰNG XÃ HỘI VÀ VIỆC THỰC HIỆN CÔNG BẰNG XÃ HỘI TRONG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO Ở VIỆT NAM HIỆN NAY KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Chủ nghĩa xã hội khoa học Người hướng dẫn khoa học ThS Hoàng Thanh Sơn Hà Nội – 2013 LỜI CẢM ƠN Em xin bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc tới Thạc sỹ Hoàng Thanh Sơn người tận tình hướng dẫn, bảo giúp đỡ em hồn thành khóa luận Em xin gửi lời cảm ơn tới thầy, cô Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2; đặc biệt thầy giáo khoa Giáo dục trị tạo điều kiện thuận lợi, giúp đỡ em suốt thời gian qua Em xin cảm ơn động viên, cổ vũ gia đình, bạn bè khích lệ, giúp đỡ em trình học tập thực khóa luận Do kiến thức cịn nhiều hạn chế nên dù có cố gắng định, song, khóa luận khơng thể tránh khỏi sai sót Do vậy, em kính mong nhận đóng góp ý kiến thầy bạn để em hồn thiện khóa luận có kinh nghiệm quý báu việc nghiên cứu khoa học Em xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2013 TÁC GIẢ KHÓA LUẬN Nguyễn Thị Hằng LỜI CAM ĐOAN Khóa luận tốt nghiệp hoàn thành hướng dẫn Thạc sỹ Hoàng Thanh Sơn Tôi xin cam đoan rằng: Đây kết nghiên cứu riêng Nếu sai xin hoàn toàn chịu trách nhiệm Hà Nội, ngày tháng năm 2013 Sinh viên Nguyễn Thị Hằng DANH DỤC TỪ VIẾT TẮT CBXH : Công xã hội CNH, HĐH : Cơng nghiệp hóa, đại hóa CNXH : Chủ nghĩa xã hội TTKT : Tăng trưởng kinh tế MỤC LỤC MỞ ĐẦU Chương 1: LÝ LUẬN VỀ CÔNG BẰNG XÃ HỘI VÀ VIỆC THỰC HIỆN CÔNG BẰNG XÃ HỘI TRONG GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO 1.1 Lý luận công xã hội việc thực công xã hội giáo dục – đào tạo 1.2 CBXH giáo dục nhân tố ảnh hưởng đến việc thực CBXH giáo dục đào tạo 16 Tiểu kết chương 21 Chương 2: VIỆC THỰC HIỆN CÔNG BẰNG XÃ HỘI TRONG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO Ở NƯỚC TA HIỆN NAY – THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA 24 2.1 Chủ trương, đường lối Đảng sách Nhà nước việc thực CBXH giáo dục 24 2.2 Thực trạng việc thực CBXH giáo dục – đào tạo 28 2.3 Những vấn đề đặt 34 Tiểu kết chương 43 Chương 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP ĐỂ ĐẢM BẢO VIỆC THỰC HIỆN CÔNG BẰNG XÃ HỘI TRONG GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO Ở VIỆT NAM HIỆN NAY 45 3.1 Những quan điểm đạo 45 3.2 Những giải pháp nhằm thực CBXH giáo dục – đào tạo Việt Nam 53 Tiểu kết chương 69 KẾT LUẬN 70 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 72 MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài Từ xã hội loài người phân chia thành giai cấp CBXH ln khát vọng mục tiêu tranh đấu người Ngày nay, giá trị thời đại vấn đề gia tăng với tốc độ TTKT, với phát triển khoa học – công nghệ, với nhu cầu quyền người, quyền đối xử công giáo dục đào tạo Công thật trở thành vấn đề quan tâm hàng đầu người, dân tộc mang tính tồn cầu Khơng phải ngẫu nhiên mà thập kỷ gần đây, CBXH trở thành tiêu chí, điều kiện tiếp cận khái niệm “phát triển bền vững” “tiến xã hội” Với ý nghĩa đó, CBXH thách thức lớn đường phát triển quốc gia thiên niên kỷ thứ ba Ở Việt Nam nay, đảm bảo CBXH trở thành nhu cầu thiết, điều kiện cho thành công cơng đổi tồn diện đất nước Sự lựa chọn đường lên CNXH dân tộc Việt Nam ngày khẳng định vai trò to lớn CBXH không với tư cách động lực mà mục tiêu phát triển xã hội “công bằng, dân chủ, văn minh” Quan điểm kết hợp tăng trưởng kinh tế với tiến CBXH Đảng Cộng sản Việt Nam khẳng định Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII (1996) Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X (2006), lần thứ XI (2010) cách đặt vấn đề xuất phát từ nhu cầu cấp bách nói Đảm bảo CBXH sách lớn, địi hỏi phải có chiến lược bước phù hợp, có tham gia nhiều lực lượng lĩnh vực kinh tế, trị, văn hóa, đạo đức, giáo dục - đào tạo, pháp luật với phương thức hiệu đảm bảo khác Trong đảm bảo việc thực CBXH giáo dục đào tạo nhiệm vụ quan trọng Đảng Nhà nước ta Văn kiện Hội nghị lần thứ Ban chấp hành trung ương khóa IX nhấn mạnh: “Thực công xã hội giáo dục, Nhà nước phải có sách điều tiết, tạo hội học tập ngày tốt cấp học trình độ đào tạo cho tầng lớp nhân dân, đặc biệt tạo hội học tập đại học, cao đẳng cho em nông dân, gia đình sách, đồng bào dân tộc thiểu số vùng cịn nhiều khó khăn Giảm cách biệt hội học tập tầng lớp dân cư, sở vật chất, đội ngũ giáo viên đội ngũ cán quản lý giáo dục vùng miền” [3,tr.102] Để xây dựng thành công giáo dục nước ta vừa đảm bảo công bằng, vừa phát triển quy mô chất lượng, đảm bảo việc thực ba mục tiêu giáo dục là: Đào tạo nguồn nhân lực, nâng cao dân trí bồi dưỡng nhân tài vấn đề lớn không ngành giáo dục đào tạo, mà nhiệm vụ chung Đảng, Nhà nước toàn dân Song vai trò đảm bảo CBXH giáo dục đào tạo Đảng, Nhà nước quan trọng mang tính chủ đạo Tuy nhiên, lĩnh vực mẻ chưa quan tâm nhiều hoạt động nghiên cứu vai trò Nhà nước hoạt động xây dựng thực nghiệp giáo dục đào tạo Rất nhiều vấn đề từ nó, cần nhận thức giải thấu đáo phương diện lý luận thực tiễn Chẳng hạn, lý luận CBXH, CBXH giáo dục – đào tạo nhân tố ảnh hưởng đến việc thực CBXH giáo dục – đào tạo, thực trạng việc thực CBXH giáo dục đào tạo Việt Nam nay, quan điểm đạo Đảng ta giải pháp chủ yếu nhằm thực CBXH giáo dục – đào tạo… vấn đề cần tiếp tục làm rõ Vì vậy, tơi chọn đề tài “Lý luận công xã hội việc thực công xã hội giáo dục đào tạo Việt Nam nay” làm khóa luận tốt nghiệp Lịch sử nghiên cứu CBXH đảm bảo CBXH Việt Nam vấn đề nhiều nhà khoa học xã hội quan tâm thời kỳ đổi Đã có nhiều cơng trình nghiên cứu vấn đề từ nhiều góc độ tiếp cận: Triết học, kinh tế học, xã hội học, trị học… với phạm vi cấp độ khác Trong đó, hướng tiếp cận từ kinh tế học, xã hội học CBXH chiếm tỷ lệ lớn Các cơng trình nghiên cứu vấn đề phần lớn tập trung vào vấn đề lý luận CBXH với sách xã hội Có thể nhận thấy vấn đề CBXH qua cơng trình nghiên cứu khoa học cấp nhà nước, số luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ, chuyên khảo, viết tạp chí chuyên ngành số hội thảo quốc gia quốc tế Bên cạnh viết, cơng trình nghiên cứu nước ngồi, giới nghiên cứu Việt Nam có đóng góp khơng nhỏ vào việc nhận thức kiến giải số vấn đề liên quan tới vấn đề CBXH Với cơng trình tiêu biểu: - GS.TS Nguyễn Duy Quý (chủ biên) “Những vấn đề lý luận CNXH đường lên xây dựng CNXH Việt Nam” (Nxb CTQG, Hà Nội, 1998) – Các tác giả đề cập đến mối quan hệ tăng trưởng kinh tế với mục tiêu xã hội, có mục tiêu thực cơng xã hội Tuy nhiên, mục tiêu cơng trình dừng lại tính lý luận CBXH nói chung chưa đề cập tới CBXH lĩnh vực cụ thể - Cơng trình “TTKT cơng xã hội số nước châu Á Việt Nam” PGS Lê Bộ Lĩnh (chủ biên) khẳng định TTKT điều kiện giảm bất bình đẳng, CBXH khơng phải chủ nghĩa bình quân mà người dân có khả hội tham gia sản xuất xã hội, hưởng thành tương xứng với đóng góp (Nxb CTQG, H, 1998) Ngồi cịn có đề tài khoa học, luận án tiến sĩ đề cập đến vấn đề công xã hội, PGS.PTS Lê Văn Sang, PTS Kim Ngọc “TTKT công xã hội Nhật Bản giai đoạn thần kỳ Việt Nam thời kỳ đổi mới” (Nxb CTQG, H, 1999), Bùi Văn Nhơn với “Công xã hội – mục tiêu cốt lõi sách xã hội Đảng ta”, Nghiên cứu trao đổi, số 10 (130), 2007; Phạm Thị Ngọc Trầm (2009): Những vấn đề lý luận công xã hội điều kiện nước ta nay, Nxb Khoa học xã hội; sách TS Nguyễn Minh Hồn (2009): “Cơng xã hội tiến xã hội”, Nxb CTQG đề cập đến vấn đề Đó cơng trình nghiên cứu nghiêm túc, cơng phu đáng trân trọng Kết nghiên cứu lĩnh vực góp phần tích cực vào việc hoạch định chiến lược, sách Đảng Nhà nước thời kỳ đổi nhằm bảo đảm thực cơng xã hội Tuy nhiên, nhìn chung vấn đề thực CBXH giáo dục đào tạo chưa có cơng trình nghiên cứu cách trực diện có hệ thống Cuốn Giáo dục Việt Nam đổi phát triển đại hóa xuất năm 2007 GS.TSKH Vũ Ngọc Hải, PGS.TS Đặng Bá Lâm, PGS.TS Trần Khánh Đức đồng chủ biên; TS Nguyễn Ngọc Sơn (2007), “Thực công xã hội giáo dục Việt Nam – mục tiêu hướng đến phát triển bền vững” TS Nguyễn Thị Bích Loan Kỷ yếu Hội thảo quốc gia Bộ Giáo dục – đào tạo (2011), Nxb Hải Phòng đề cập trực tiếp đến CBXH giáo dục – đào tạo song với dung lượng chưa lớn Vì vậy, cịn nhiều vấn đề lý luận thực tiễn cần tiếp tục nghiên cứu, bổ sung hồn thiện thêm Mục đích nhiệm vụ khóa luận 3.1 Mục đích nghiên cứu Trên sở lý luận CBXH lịch sử tư tưởng nhân loại triết học Mác – Lênin việc thực CBXH giáo dục đào tạo Việt Nam từ 1945 đến nay, khóa luận đề xuất số giải pháp nhằm đảm bảo CBXH giáo dục đào tạo Việt Nam trình phát triển đất nước theo định hướng XHCN 3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu khóa luận - Làm rõ lý luận CBXH nhân tố ảnh hưởng tới việc thực CBXH giáo dục – đào tạo - Đánh giá thực trạng việc thực CBXH giáo dục – đào tạo Việt Nam vấn đề đặt vấn đề - Nêu quan điểm giải pháp chủ yếu nhằm thực CBXH giáo dục đào tạo thời kỳ phát triển đất nước theo định hướng XHCN Đối tượng phạm vi nghiên cứu Khóa luận đề cập, nghiên cứu, xem xét việc thực CBXH giáo dục đào tạo nước ta Từ đề xuất giải pháp chung để thực có hiệu CBXH giáo dục – đào tạo Phương pháp nghiên cứu Để hồn thành mục đích nhiệm vụ đặt ra, đề tài khóa luận nghiên cứu sở phương pháp vật biện chứng vật lịch sử Theo đó, phương pháp nghiên cứu cụ thể sau áp dụng: phương pháp lịch sử cụ thể, phân tích, so sánh, quy nạp diễn dịch,… Đóng góp khóa luận - Góp phần làm rõ lý luận CBXH - Làm rõ việc thực CBXH nước ta thời kỳ đổi - Khóa luận cịn tài liệu tham khảo hoạt động tìm hiểu, nghiên cứu, giảng dạy vấn đề liên quan đến CBXH, CBXH giáo dục – đào tạo nước ta Kết cấu khóa luận Ngồi phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, khóa luận gồm chương, tiết đời sống kinh tế thực đem lại lợi ích cho người lao động, đảm bảo lợi ích xã hội lợi ích cá nhân, coi động lực trực tiếp phát triển xã hội dân chủ hóa lĩnh vực trị, tư tưởng văn hóa thực có ý nghĩa phát huy tác dụng tích cực công đổi Thực dân chủ hóa mặt đời sống xã hội thời kỳ CNH, HĐH việc làm quan trọng hàng đầu để đưa người lên vị trí làm chủ trình phát triển kinh tế - xã hội, sở để dân chủ hóa ngành giáo dục thực Ngày nay, dân trí dù gia tăng song quản lý phát triển dân chủ đời sống xã hội chưa theo kịp với gia tăng dân trí Học vấn nhân dân ta có mở mang nhiều thời kỳ đổi Song cịn cơng dân từ chối quyền cơng dân Đây trở lực khơng thê vượt qua đường dân chủ hóa đời sống xã hội dân chủ hóa ngành giáo dục khơng có giải pháp giáo dục thích đáng Bởi vậy, để thực CBXH giáo dục – đào tạo cần thúc đẩy tiến trình dân chủ hóa đời sống xã hội dân chủ hóa ngành giáo dục, cần tập trung vào nội dung sau: Thứ nhất: Phải tạo điều kiện cho người dân tham gia kiểm sốt giám sát cơng tác giáo dục Đây trình quần chúng nhân dân thực quan điểm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” làm quen với chức Thứ hai: Xây dựng giáo dục nhân dân, nhân dân nhân dân Trong chiến lược phát triển giáo dục Việt Nam 2009 – 2020, Đảng ta khẳng định quan điểm đạo: “Phát triển giáo dục dân, dân dân quốc sách hàng đầu” [24,tr.10] Bởi vậy, phát triển nghiệp giáo dục – đào tạo, xây dựng xã hội học tập nghiệp Đảng, Nhà nước toàn xã hội Giáo dục phải chăm lo nhiều đến việc học tập tầng lớp nhân dân, tạo điều kiện cho người, đặc biệt em đồng bào dân tộc thiểu số, học sinh vùng kinh tế chậm phát triển, học sinh khuyết tật, học sinh có hồn cảnh khó khăn tiếp cận với giáo dục có chất lượng Về phần người dân cần có ý thức cần tạo điều kiện tham gia trình giáo dục, từ việc chia sẻ, đóng góp cho giáo dục phù 59 hợp với hồn cảnh điều kiện đến việc trực tiếp tham gia vào trình giám sát, đánh giá, góp ý kiến hiến kế cho hoạt động giáo dục Các thành phần xã hội có trách nhiệm tham gia tích cực vào cơng tác giáo dục để trình giáo dục trở thành trình xã hội sâu sắc Nhằm xây dựng giáo dục thực dân, dân dân Thứ ba: Phải ngăn chặn tượng tiêu cực giáo dục Mở rộng quyền dân chủ nâng cao trách nhiệm nhà trường hệ thống giáo dục quốc dân, quan quản lý giáo dục trình phát triển kinh tế xã hội phục vụ cho yêu cầu CNH, HĐH hội nhập cần thiết Như vậy, thực dân chủ hóa xã hội ngành giáo dục biện pháp kép không nhằm đảm bảo CBXH giáo dục – đào tạo mà định đến chất lượng giáo dục nước nhà 3.2.3 Đa dạng hóa hình thức giáo dục để tạo hội cho người tiếp cận với giáo dục đại Phát triển hệ thống giáo dục đa dạng loại hình trường lớp phù hợp với nhu cầu, khả định hướng phát triển (bao gồm trường trung ương địa phương, công lập ngồi cơng lập, chỗ từ xa) có chương trình đào tạo hình thức chuyển tải chương trình để tạo thuận lợi cho người, cá nhân tiếp nhận giáo dục – đào tạo địa điểm thời gian thích hợp Đây giải pháp nhằm thực CBXH giáo dục – đào tạo Trong Chiến lược phát triển giáo dục Việt Nam 2009 – 2020, Đảng ta xác định cần phải thực giải pháp “Cải cách hệ thống giáo dục quốc dân mở rộng lưới sở giáo dục” [2,tr.19], cụ thể phải: Cải cách hệ thống giáo dục quốc dân theo hướng mở rộng, đa dạng hóa, chuẩn hóa, tạo hội học tập suốt đời cho người Phát triển mạng lưới sở giáo dục theo quy hoạch đảm bảo mở rộng quy mơ giáo dục cách hợp lý hình thành xã hội học tập; thực phổ cập giáo dục năm có chất lượng Phát triển sở giáo dục mầm non, nông thôn, vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc, đảm bảo đến năm 2020 có 100% xã, phường tồn quốc có trường mầm non Mạng lưới phổ thông phát triển khắp tồn quốc chuyển dần trường phổ thơng, trường tiểu học sang 60 dạy buổi/ngày Mở rộng phát triển mạng lưới trường phổ thông dân tộc nội trú cấp tỉnh, cấp huyện trường phổ thơng có học sinh nội trú vùng dân tộc Củng cố hệ thống trường THPT chuyên đào tạo học sinh có khiếu Hình thành sở giáo dục nghề có chất lượng Phát triển mạnh đào tạo nghề dài hạn ngắn hạn thích hợp với vùng; dạy nghề, đào tạo nghề cho học sinh khơng học tập, khơng có điều kiện học lên cao, niên khơng có việc làm có nhu cầu học tập Khuyến khích mở trường đại học, cao đẳng, trung cấp dạy nghề có chất lượng, liên doanh liên kết với nước ngồi Mở rộng mạng lưới sở giáo dục nghề để đến năm 2020 “có thể tiếp nhận 30% số học sinh tốt nghiệp trung học sở 30% học sinh tốt nghiệp trung học phổ thông vào học ngành nghề tiếp tục học lên trình độ cao có nhu cầu điều kiện” [2,tr.19] Quy hoạch lại mạng lưới trường đại học, cao đẳng phạm vi toàn quốc vùng kinh tế, đáp ứng nhu cầu nhân lực quy mô cấu ngành nghề đào tạo, phục vụ trình chuyển dịch cấu kinh tế nghiệp CNH, HĐH đất nước hội nhập quốc tế Xây dựng sở giáo dục có chất lượng, hình thành sở giáo dục đại học nghiên cứu với chất lượng cao Mở rộng mạng lưới sở giáo dục thường xuyên để lứa tuổi học tập nâng cao trình độ Đến 2020 tất tỉnh, thành phố, quận, huyện có trung tâm giáo dục thường xuyên – hướng nghiệp, dạy nghề; hầu hết xã, phường, thị trấn có trung tâm học tập cộng đồng Hình thành hệ thống nhà cơng vụ cho giáo viên tất tỉnh có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn; xây dựng hệ thống ký túc xá, nhà cho sinh viên thuê đạt chuẩn tất sở đào tạo Phát triển chương trình giáo dục từ xa kênh truyền thanh, truyền hình giáo dục trung ương địa phương, qua mạng Internet Hình thành người ý thức học tập liên tục, học tập suốt đời Đồng thời, cần đa dạng hóa nội dung chương trình đào tạo, đa dạng hóa phương thức đào tạo hướng vào phục vụ nhu cầu đa dạng, thiết thực người học; tạo hội cho người học nâng cao trình độ, đặc biệt tăng cường khả ứng dụng, thực hành, rèn luyện tay nghề thực 61 tiễn (phịng thí nghiệm, sở dạy nghề, xí nghiệp, doanh nghiệp) miền tổ quốc Để xây dựng thành công xã hội học tập, đảm bảo CBXH giáo dục – đào tạo, thiết phải cải cách hệ thống giáo dục quốc dân, phải đa dạng hóa phương thức đào tạo Đồng thời, phải thực có hiệu việc xây dựng phát triển phương thức đào tạo quy khơng quy tập trung, phương thức vừa học, vừa làm, đào tạo từ xa, liên kết, lớp học bán trú, dân ni; phát triển hình thức bồi dưỡng, cập nhật hoàn thiện kiến thức cho tầng lớp nhân dân 3.2.4 Tăng cường vai trị lãnh đạo Đảng cơng tác quản lý giáo dục Nhà nước Sự lãnh đạo đắn Đảng Cộng sản Việt Nam nhân tố định thắng lợi cách mạng Việt Nam Đó học kinh nghiệm đúc rút từ thực tiễn cách mạng Việt Nam 80 năm qua Tuy nhiên, điều kiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, chủ trương, đường lối lãnh đạo Đảng thông qua Nhà nước, chất lượng, hiệu lãnh đạo Đảng, phụ thuộc vào lực, hiệu quản lý, điều hành Nhà nước Vì vậy, muốn nâng cao chất lượng giáo dục – đào tạo, bảo đảm thực CBXH giáo dục – đào tạo, phải tăng cường lãnh đạo Đảng công tác quản lý Nhà nước ngành giáo dục – đào tạo Thực tiễn cho thấy, cụ thể hóa chủ trương, đường lối, chiến lược Đảng, hiệu quản lý Nhà nước phản ánh trình độ lãnh đạo Đảng Nhà nước đem lại thành tựu to lớn không cho kinh tế mà cho giáo dục nước nhà Tuy nhiên, bên cạnh cịn tồn nhiều hạn chế, cịn biểu buông lỏng lãnh đạo Đảng số mặt, số lĩnh vực đời sống xã hội dẫn đến phân hóa xã hội ngày tăng ngày trở nên sâu sắc; bất bình đẳng việc đầu tư ngân sách, nguồn lực cho giáo dục – đào tạo Những tượng tiêu cực, bất bình đẳng xã hội ngành giáo dục chậm khắc phục, vấn đề nhức nhối…; dẫn đến hạn chế nhu cầu học tập, khả học lên cao chưa tạo nhiều hội học tập cho tầng lớp dân cư Trình độ dân trí vùng sâu, vùng xa 62 thấp, cộng thêm thiếu thốn sở vật chất, điều kiện lại học tập khó khăn dẫn đến tình trạng tái mù chữ nhiều học sinh bỏ học Để giải mâu thuẫn lĩnh vực này, cần phát huy vai trò Nhà nước, nâng cao hiệu quản lý, đạo Nhà nước giáo dục – đào tạo Điều cần thực phải tăng cường lãnh đạo Đảng Nhà nước, sử dụng Nhà nước công cụ thực chủ trương, đường lối Đảng Từ giúp nâng cao hiệu hiệu lực sách, biện pháp Nhà nước nhằm thực ngày tốt CBXH giáo dục – đào tạo cho tầng lớp nhân dân Để tăng cường lãnh đạo Đảng, quản lý Nhà nước giáo dục – đào tạo nhằm thực CBXH, Đảng Nhà nước cần thực tốt nội dung sau: Thứ nhất: Đảng đề đường lối, chủ trương chiến lược, sách lược để thực CBXH giáo dục – đào tạo phù hợp với điều kiện nước ta sở vận dụng quan điểm đắn, khách quan khoa học vấn đề lịch sử kinh nghiệm thực tiễn tổng kết không nước ta năm vừa qua, mà nhiều nước giới Phát huy thành tựu đạt được, khắc phục hạn chế việc thực CBXH Nhận thức rõ vấn đề nảy sinh qua trình thực CBXH giáo dục – đào tạo, đặc biệt giai đoạn giáo dục nước nhà phải đối mặt với thách thức lớn phân hóa xã hội ngày sâu sắc, làm để phát triển hệ thống giáo dục đa dạng tạo nhiều hội học tập cho cá nhân, tăng số lượng người học đảm bảo chất lượng giáo dục điều kiện kinh tế - xã hội cịn nhiều khó khăn? Làm để vượt qua thách thức kỷ XXI: xây dựng giáo dục đại chất lượng, chủ động tiếp cận với kinh tế tri thức… Các chủ trương, đường lối thực CBXH Đảng phải kiểm nghiệm qua thực tiễn, thường xuyên theo dõi, tổng kết, rút kinh nghiệm để kịp thời sửa chữa sai sót, bất cập nhằm khơng ngừng hồn thiện chúng cho phù hợp với thực trạng giáo dục, đáp ứng yêu cầu thời đại Những chủ trương, đường lối phải hướng vào việc tiếp tục đảm bảo tốt CBXH cho người dân hội học tập, phát triển lực thân, đảm 63 bảo công cống hiến hưởng thụ, ý tới đối tượng có hồn cảnh khó khăn, đối tượng sách, đối tượng vùng sâu – xa Bên cạnh đó, Đảng phải tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực chủ trương, đường lối Đảng thông qua hoạt động đảng viên, tổ chức đảng quan Nhà nước dựa vào ý kiến nhân dân Để làm tốt việc này, Đảng phải lựa chọn, giới thiệu bố trí cán chủ chốt có lực, phẩm chất tốt, có uy tín hoạt động ngành giáo dục – đào tạo Đồng thời, tăng cường quản lý, cán lãnh đạo chủ chốt ngành giáo dục, giáo viên trực tiếp giảng dạy đảm bảo xây dựng đội ngũ cán bộ, giáo viên sạch, có trình độ, động, sáng tạo, kiên loại bỏ cán bộ, giáo viên thối hóa, biến chất, khơng đủ tư cách đạo đức, phẩm chất lực chuyên môn, không chấp hành hệ thống pháp luật văn pháp quy giáo dục nói chung quản lý Nhà nước giáo dục nói riêng Đây biện pháp quan trọng đảm bảo tăng cường lãnh đạo Đảng, đồng thời giúp tăng cường vai trò quản lý Nhà nước ngành giáo dục – đào tạo nhằm thực CBXH Thứ hai: Nhà nước cần phải có chế quản lý tốt ngành giáo dục – đào tạo, nhằm đảm bảo thực tốt CBXH Một Nhà nước quan liêu, bao cấp, lạc hậu, máy cồng kềnh, hoạt động hiệu quả… đáp ứng yêu cầu Vì vậy, thực đổi mới, cải cách chế, thể chế, máy phương thức hoạt động Nhà nước yêu cầu cấp bách nhằm nâng cao vai trò quản lý Nhà nước đảm bảo thực tốt CBXH giáo dục – đào tạo Cụ thể: Đổi quản lý Nhà nước giáo dục theo hướng Bộ Giáo dục – đào tạo có chế phối hợp với Bộ, ban ngành địa phương quản lý sở giáo dục nhằm đảm bảo tính hệ thống nâng cao hiệu lực, hiệu quản lý Nhà nước giáo dục Hoàn thiện chế phân cấp quản lý Nhà nước giáo dục phù hợp, đảm bảo tương ứng nhiệm vụ, thẩm quyền, trách nhiệm, nguồn lực tài chính, nhân điều kiện cần thiết khác để thực công việc phân cấp Nhà nước cần xây dựng chiến lược, dự án, chương trình cho phát triển vùng, địa phương, hệ thống trường học Tiếp tục xây dựng hồn chỉnh hệ thống sách đảm bảo cung ứng dịch vụ cơng cộng thiết yếu, bình đẳng cho người dân giáo dục – đào tạo; cần ý có giải pháp phù 64 hợp nhóm đối tượng người học cư trú vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số - có điều kiện học tập khơng giống Nhà nước phải “Xây dựng triển khai đề án đổi chế tài cho giáo dục nhằm đảm bảo cho người học hành, huy động ngày nhiều sử dụng hiệu nguồn lực Nhà nước xã hội để tăng quy mô nâng cao chất lượng giáo dục” [2,tr.16] Nhà nước cần tiếp tục đổi sách tiền lương cho lực lượng làm giáo dục; cần đẩy mạnh cải cách chế độ lương cho giáo viên, bổ sung sách lương cho giáo viên nâng mức lương bản, chế độ phụ cấp đứng lớp, phụ cấp thu hút, phụ cấp thâm niên, chế khuyến khích đội ngũ nhà giáo nâng cao trình độ, nâng cao chất lượng giảng dạy để nâng cao thu nhập, đảm bảo đời sống Cần phân phối thu nhập công bằng, hợp lý để tạo động lực phát triển mạnh mẽ, góp phần ngăn chặn tượng bất công, thiếu công giáo dục – đào tạo Có làm vậy, Nhà nước quản lý giáo dục tập trung vào phát triển, hoàn thiện hệ thống giáo dục quốc dân, đưa quan điểm, tư tưởng đạo giáo dục – đào tạo vào sống, vào nhà trường tầng lớp dân cư, đạo thực CBXH Giúp chiến lược giáo dục gắn bó chặt chẽ với chiến lược nguồn nhân lực chiến lược người; đáp ứng kịp thời cho nghiệp CNH, HĐH đất nước 3.2.5 Hồn thiện sách phát triển giáo dục vùng sâu, vùng xa chế độ sách học sinh, sinh viên nghèo người tàn tật CBXH giáo dục – đào tạo mục tiêu phát triển Việt Nam Trong năm vừa qua “Công xã hội giáo dục cải thiện, đặc biệt tăng hội học tập cho trẻ em gái, trẻ em dân tộc, em gia đình nghèo trẻ em khuyết tật Việc miễn giảm học phí, cấp học bổng sách hỗ trợ khác tạo điều kiện cho đại phận em gia đình nghèo, diện sách học tập” [2,tr.4] Để thực CBXH giáo dục đạt hiệu cao nữa, Nhà nước ta phải hồn thiện sách phát triển giáo dục vùng sâu, vùng xa chế độ sách học sinh, sinh viên nghèo người khuyết tật Cụ thể cần làm việc sau đây: 65 Phát triển chương trình cấp học bổng, chương trình tín dụng đào tạo cho học sinh, sinh viên để tạo điều kiện cho em gia đình nghèo theo học điều kiện thu học phí Ngoài học bổng cấp cho học sinh, sinh viên đạt kết học tập tốt, cịn có học bổng cấp cho người học thuộc diện sách xã hội, gồm học sinh – sinh viên thuộc gia đình có thu nhập thấp song có cố gắng học tập Tách học bổng thành quỹ riêng ngồi kinh phí thường xuyên giáo dục – đào tạo Phát triển chương trình tín dụng giáo dục: Tiếp tục mở rộng chương trình cho học sinh, sinh viên nghèo vay tiền, miễn giảm học phí nâng dần mức học bổng cho em thuộc diện gia đình sách, em học sinh khuyết tật, mồ côi Tiếp tục xây dựng thực có hiệu “Chương trình hỗ trợ đặc biệt cho xã nghèo”, Nhà nước hỗ trợ đặc biệt ngân sách cho giáo dục tiểu học, trung học sở xã xác định có tỷ lệ nghèo đói cao Xây dựng thực có hiệu dự án Hỗ trợ giáo dục miền núi, học sinh dân tộc thiểu số, vùng có nhiều khó khăn học sinh có hồn cảnh khó khăn khác: “Dự án có mục tiêu tập trung hồn thiện sở vật chất cho trường phổ thơng dân tộc nội trú tỉnh theo hướng chuẩn hóa Cung cấp trang thiết bị, tài liệu, phương tiện nghe nhìn, đồ dùng dạy học cho trường có nhiều học sinh dân tộc nhằm thực đổi nội dung chương trình giáo dục, thực giáo dục hướng nghiệp giáo dục sắc văn hóa dân tộc” [2,tr.26] Và dự án Tăng cường giáo dục hòa nhập cho trẻ khuyết tật “Dự án có mục tiêu xây dựng giáo dục dành cho trẻ khuyết tật đảm bảo điều kiện giáo dục dành cho trẻ khuyết tật Đảm bảo trường phổ thơng thực giáo dục hòa nhập cho trẻ khuyết tật địa bàn Các sở đào tạo có đủ lực thực đào tạo đối tượng khuyết tật khác nhau” [2,tr.26] Đảng đề Chiến lược phát triển giáo dục Việt Nam năm 2009 – 2020 3.2.6 Thực CBXH giáo dục gắn liền với việc khắc phục chủ nghĩa bình quân giáo dục Chủ nghĩa bình qn nói chung giáo dục – đào tạo nói riêng nhân tố làm triệt tiêu cống hiến, sáng tạo người Vì vậy, thực CBXH giáo dục phải gắn liền với việc khắc phục chủ nghĩa bình quân giáo dục giải pháp hữu hiệu để kích thích, động viên lực lượng 66 làm giáo dục, giáo viên tự nguyện cống hiến “hết khả năng” học sinh “hết mình” học tập Nhân tài vốn quý Đảng Nhà nước ta, đóng vai trị đặc biệt quan trọng qua trình CNH, HĐH đất nước Chính sách sử dụng nhân tài chiến lược Đảng Nhà nước ta, đường lối cơng tác cán Đảng Nhà nước Do vậy, Đảng Nhà nước ta ban hành nghị quyết, văn pháp luật vấn đề nhằm phát hiện, có kế hoạch bồi dưỡng nhân tài cho đất nước Nghị Trung ương khóa VIII xác định: “Có sách sử dụng đãi ngộ giá trị nguồn nhân lực đào tạo Trọng người tài Khuyến khích người, niên say mê học tập tự tu dưỡng tiền đồ thân tương lai đất nước” Bên cạnh Nhà nước ban hành Quyết định số 239/QĐ – TTg ngày 28/12/1999 Thông tư liên ngành số 09/2000/TT/BGD ĐT – BTC – BLĐTBXH ngày 11/4/2000 cấp học bổng khuyến khích cho học sinh, sinh viên học tập phấn đấu, rèn luyện tốt Ưu tiên bố trí cán bộ, giáo viên có kinh nghiệm để giảng dạy, bồi dưỡng học sinh trường chuyên, khiếu, học sinh đội thi tuyển học sinh giỏi cấp Học sinh trường chuyên hưởng học bổng sinh viên sử dụng ưu tiên sở vật chất, thiết bị phục vụ giảng dạy Nhà giáo, cán quản lý giáo dục công tác trường chuyên, trường khiếu hưởng chế độ phụ cấp sách ưu đãi theo quy định Chính phủ Sinh viên tốt nghiệp đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp loại giỏi cộng thêm điểm vào kỳ thi tuyển cơng chức Để khuyến khích tài phát triển “dành ngân sách nhà nước thỏa đáng để cử người giỏi có phẩm chất tốt đào tạo, bồi dưỡng ngành nghề lĩnh vực then chốt nước có khoa học, công nghệ phát triển” Song, năm qua “Không người tài không phát hiện, trọng dụng bố trí vào vị trí thích hợp Chính sách đãi ngộ nhân tài điều kiện phát huy tác dụng, chưa thu hút nhiều người có tài” – ơng Hồ Đức Việt, nguyên Trưởng Ban Tổ chức Trung ương Đảng, 67 nhấn mạnh tạo hội thảo Công tác nhân tài Việt Nam Và thực tế có thần đồng ca ngợi thời rốt bị thui chột khơng đào tạo Có người đoạt giải thi quốc tế sau phải chấp nhận làm nghề không với sở trường Hiện tượng “chảy máu chất xám” xảy khơng nơi, từ tháng 3/2003 đến cuối năm 2007 có gần 6.500 cán công chức xin việc Đây tiếng chuông báo động việc sử dụng cán nói chung nhân tài nói riêng Nhiều người tài khơng trọng dụng, 80% thủ khoa tốt nghiệp trường đại học Hà Nội tự kiếm việc làm sau tuyên dương Bởi vậy, để đảm bảo CBXH, khắc phục chủ nghĩa bình quân giáo dục – đào tạo, thời gian tới Đảng Nhà nước ta cần tiếp tục đổi tư nhân tài, vai trò nhân tài nghiệp xây dựng phát triển đất nước Cần xây dựng hệ thống sách, kế hoạch giải pháp mạnh mẽ bồi dưỡng, thu hút, sử dụng nhân tài Cụ thể: Cần định danh phân loại nhân tài, có tiêu chí cụ thể việc đánh giá, sử dụng nhân tài Cần xây dựng thiết chế đặc thù để đào tạo, bồi dưỡng nhân tài Cần có sách khuyến khích việc phát tiến cử nhân tài Cần có sách đãi ngộ đặc biệt để thu hút đội ngũ nhân tài quốc tế (bao gồm du học sinh Việt Nam đào tạo nước ngồi ngồi nước nước ngồi) Tóm lại, để sử dụng phát huy vai trò nhân tài có hai điều kiện bản, quan trọng chế đánh giá, trọng dụng đãi ngộ nhân tài, lương bổng điều kiện môi trường làm việc phải đảm bảo tốt để nhân tài phát huy lực Nếu lương thấp khơng thu hút nhân tài, khơng phải cách trọng dụng nhân tài vậy, nhân tài Nhưng ngược lại, chỗ lương cao, môi trường kỳ thị, đố kỵ thiếu dân chủ, tự thật sự, khơng minh bạch nhân tài khơng có triển vọng cống hiến phát triển nhân tài 68 Tiểu kết chương Trên số quan điểm số giải pháp chủ yếu nhằm thực CBXH giáo dục – đào tạo Các giải pháp có mối quan hệ mật thiết với nhau, sở cho trình tồn phát triển; nhằm thực có hiệu CBXH nghiệp giáo dục nước nhà Thực CBXH giáo dục phần nội dung thực CBXH nước ta điều kiện phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Mục tiêu nghiệp giáo dục – đào tạo nước ta đào tạo nhân lực, nâng cao dân trí, bồi dưỡng nhân tài Việc thực mục tiêu để đáp ứng yêu cầu phát triển lực lượng sản xuất xã hội (bồi dưỡng tài nguyên người), đảm bảo phúc lợi xã hội (vai trị Nhà nước tạo hội bình đẳng học tập cho người dân) thực dịch vụ xã hội (thực xã hội hóa giáo dục, thu hút nguồn lực vật chất trí tuệ phát triển giáo dục) Do đó, thực CBXH giáo dục – đào tạo tác động trực tiếp nhằm đảm bảo thực thành công mục tiêu giáo dục phát triển kinh tế - xã hội nói chung 69 KẾT LUẬN CBXH khái niệm mang tính lịch sử xã hội, mục tiêu ước vọng nhiều quốc gia giới Đối với nước ta CBXH vừa khát vọng, vừa mục tiêu, động lực phát triển kinh tế - xã hội, vừa yêu cầu cấp thiết công đổi theo định hướng xã hội chủ nghĩa Qua nghiên cứu “Lý luận công xã hội việc thực công xã hội giáo dục – đào tạo nước ta nay” rút số kết luận sau: Thứ nhất: Lý luận CBXH xuất phát từ lý luận bình đẳng người xét nguồn gốc Bình đẳng xã hội vấn đề trị xã hội Quan niệm bình đẳng xã hội xây dựng sở kinh tế - xã hội phát triển tư tưởng bình đẳng xã hội thực hóa tư tưởng gắn liền với trình phát triển kinh tế xã hội CBXH đạt mức lý tưởng xã hội tạo bình đẳng kinh tế thành viên xã hội điều đạt Chủ nghĩa cộng sản Thứ hai: Công giáo dục – đào tạo phận CBXH CBXH phụ thuộc vào điều kiện kinh tế đồng thời chịu ảnh hưởng yếu tố khác trị - xã hội văn hóa Thứ ba: Việt Nam q trình phát triển đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa Thực CBXH giáo dục – đào tạo phần nội dung thực CBXH nước ta CBXH giáo dục – đào tạo vừa mục tiêu, vừa động lực để phát triển xã hội Thứ tư: Trong thời kỳ đổi mới, Đảng Nhà nước Việt Nam có nhiều chủ trương, sách để thực CBXH xã hội giáo dục – đào tạo; đạt số thành tựu quan trọng song nhiều hạn chế, bất cập Thứ năm: Để khắc phục hạn chế việc thực CBXH ngành giáo dục, đòi hỏi Đảng Nhà nước Việt Nam phải có chủ trương kịp thời, sách phù hợp tạo điều kiện cho người có hội học tập, phải xây dựng xã hội học tập đặc biệt phải ý đến đối tượng 70 sách, đối tượng chịu thiệt thịi sức khỏe hay điều kiện học tập vùng sâu, vùng xa, người khuyết tật… Đồng thời phải đẩy mạnh đấu tranh chống lại tượng tiêu cực giáo dục huy động lực lượng xã hội vào trình phát triển giáo dục Thứ sáu: CBXH khát vọng người từ xã hội có phân chia thành giai cấp Việc thực CBXH gặp nhiều cản trở khơng phải từ điều kiện kinh tế mà cịn từ tư tưởng người đặc biệt đầu óc tư hữu Tuy vậy, mục tiêu xã hội chủ nghĩa, với tâm toàn Đảng, toàn dân, CBXH giáo dục – đào tạo Việt Nam phát triển bước trở thành động lực quan trọng cho phát triển xã hội 71 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO Thành Duy (2001), Tư tưởng Hồ Chí Minh với nghiệp xây dựng người Việt Nam phát triển toàn diện, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội Đảng cộng sản Việt Nam (2009), Chiến lược phát triển giáo dục Việt Nam 2009 – 2020 Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội Đảng Cộng sản Việt Nam (2002), Văn kiện Hội nghị lần thứ sáu ban chấp hành trung ương khóa IX, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội Đảng Cộng sản Việt Nam (2006), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội Đảng Cộng sản Việt Nam (2006), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb trị quốc gia, Hà Nội Đảng Cộng sản Việt Nam (2009), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb trị quốc gia, Hà Nội Phạm Văn Đồng (2008), Giáo dục đào tạo quốc sách hàng đầu, tương lai dân tộc, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội Nguyễn Ngọc Hà (2002), “Nguyên tắc phân phối mục tiêu CBXH nước ta nay”, Triết học, (8), tr 13 -17 Phạm Minh Hạc (1999), Giáo dục Việt Nam trước ngưỡng cửa kỷ XXI, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 10 Vũ Ngọc Hải (Chủ biên) (2007), Giáo dục Việt Nam đổi phát triển đại hóa, Nxb Giáo dục Hà Nội 11 Nguyễn Minh Hồn (2003), “Thực cơng xã hội điều kiện KTTT định hướng xã hội chủ nghĩa nước ta nay”, Triết học, (6), tr 5-8 12 Nguyễn Minh Hoàn (2004), “Tư tưởng Hồ Chí Minh cơng bình đẳng xã hội”, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 13 Nguyễn Minh Hồn (2008), Cơng xã hội tiến xã hội, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 14 Hồ Chí Minh (1995), Tồn tập, Tập 4, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 15 Hồ Chí Minh (2000), Tồn tập, Tập 5, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 72 16 Hồ Chí Minh (2000), Tồn tập, Tập 6, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 17 Hồ Chí Minh (2000), Tồn tập, Tập 8, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 18 Hồ Chí Minh (2000), Tồn tập, Tập 9, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 19 Hồ Chí Minh (2000), Tồn tập, Tập 12, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 20 Vũ Kiệt (2011), “Vì chất lượng giáo dục miền núi”, Báo Giáo dục thời đại, (6) – 06.02.2011 21 V.I.Lênin (1976), Toàn tập, Tập 33, Nxb Tiến Bộ Mátxcơva 22 V.I.Lênin (1980), Toàn tập, Tập 41, Nxb Tiến Bộ Mátxcơva 23 Lê Bộ Lĩnh (1998), “Tăng trưởng kinh tế công xã hội số nước châu Á Việt Nam”, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 24 C Mác Ph Ăngghen (1993), Toàn tập, Tập 19, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 25 C Mác Ph Ăngghen (1993), Tồn tập, Tập 21, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 26 C Mác Ph Ăngghen (1993), Tồn tập, Tập 23, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 27 Quốc hội nước Cộng hoà XHCN Việt Nam (2009) Báo cáo Chính phủ 5/2009 Kỳ họp thứ khoá XII 28 Quốc hội nước Cộng hồ XHCN Việt Nam (2011) Báo cáo Chính phủ tình hình kinh tế - xã hội năm 2010 kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XII 29 Quốc hội nước Cộng hoà XHCN Việt Nam (2005), Luật giáo dục , Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 30 Quốc hội nước Cộng hoà XHCN Việt Nam (2008), Luật giáo dục, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 31 Tổng cục Thống kê (2007), Kết khảo sát mức sống hộ gia đình năm 2006, Nxb Thống kê, Hà Nội 73 ... HỘI VÀ VIỆC THỰC HIỆN CÔNG BẰNG XÃ HỘI TRONG GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO 1.1 Lý luận công xã hội việc thực công xã hội giáo dục – đào tạo 1.2 CBXH giáo dục nhân tố ảnh hưởng đến việc thực. .. phương diện lý luận thực tiễn Chẳng hạn, lý luận CBXH, CBXH giáo dục – đào tạo nhân tố ảnh hưởng đến việc thực CBXH giáo dục – đào tạo, thực trạng việc thực CBXH giáo dục đào tạo Việt Nam nay, quan... BẢO VIỆC THỰC HIỆN CÔNG BẰNG XÃ HỘI TRONG GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO Ở VIỆT NAM HIỆN NAY 45 3.1 Những quan điểm đạo 45 3.2 Những giải pháp nhằm thực CBXH giáo dục – đào tạo Việt Nam