TRƯỜNG ĐẠI HỌC sư PHẠM HÀ NỘI NGUYỄN THỊ QUỲNH TRANG YẬN DỤNG MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TOÁN Ở TIÊU HỌC THEO MÔ HÌNH VNEN KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Phương pháp dạy toán tiểu học Ngưòi hướng dẫn khoa học: TS NGUYỄN VĂN HÀO HÀ NỘI – 2015 LỜI CẢM ƠN Em xin chân thành cảm ơn thầy cô giáo khoa Giáo dục Tiểu học, thầy cô trường Đại học Sư phạm Hà Nội bạn sinh viên Đặc biệt, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới tới TS Nguyễn Văn Hào định hướng chọn đề tài tận tình bảo, giúp đỡ em hoàn thành tốt khóa luận Do điều kiện thời gian nghiên cứu có hạn nên đề tài không ưánh khỏi hạn chế thiếu sót Em mong tiếp tục nhận đóng góp thầy cô bạn để khóa luận hoàn thiện Em xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, tháng năm 2015 Sinh viên Nguyễn Thị Quỳnh Trang LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan khóa luận tốt nghiệp với đề tài “ Vận dụng số phương pháp dạy học Toán Tiểu học theo mô hình VNEN” kết nghiên cứu riêng tôi, sở giúp đỡ giáo viên hướng dẫn tham khảo tài liệu có liên quan Tôi xin cam đoan kết nghiên cứu không trùng với kết nghiên cứu tác giả khác Nếu sai, xin chịu hoàn toàn trách nhiệm Hà Nội, tháng năm 2015 Sinh viên Nguyễn Thị Quỳnh Trang DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT TRONG KHÓA LUẬN Viết tắt Viết đầy đủ GV Giáo viên HS Học sinh PPDH Phương pháp dạy học MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU Lí chọn đề tài Chúng ta tiến hành nghiệp công nghiệp hóa, đại hóa đất nước Do đó, tất ngành nghề có đổi để phù hợp với yêu cầu phát triển xã hội Trong đó, giáo dục với sản phẩm đặc biệt người phải đổi để tạo người lao động có tình độ cao, học vấn cao, có lực, có lĩnh đáp ứng nhu cầu sống đại Đổi giáo dục hiểu đổi toàn diện, đổi từ mục tiêu, nội dung đến phương pháp hình thức tổ chức dạy học Đổi phải phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo HS phù hợp với lứa tuổi, môn học Ở bậc Tiểu học, nội dung môn học phong phú, môn học đảm nhận vai trò khác Cùng với Tiếng Việt, Khoa học, Tự nhiên- Xã hội, môn Toán trang bị cho HS kiến thức bậc học, góp phần bồi dưỡng phẩm chất, nhân cách toàn diện người Thông qua việc học Toán, HS nhìn nhận giới xung quanh qua tư logic chặt chẽ toán học, từ em có ứng dụng vào thực tế sống Để thực mục tiêu đòi hỏi hoạt động tổ chức, hướng dẫn GV phải hướng tới hoạt động tự chiếm lĩnh tri thức hình thành kĩ học tập HS Mục tiêu đòi hỏi GV tổ chức cho HS học tập phải phối hợp linh hoạt phương pháp dạy học có tác dụng phát huy tính tích cực, chủ động nhận thức người học như: phương pháp phát giải vấn đề, phương pháp thảo luận nhóm, phương pháp trò chơi học tập, Vận dụng số phương pháp dạy học tích cực vấn đề hoàn toàn Cho đến có nhiều viết, nhiều công trình nghiên cứu đề cập đến phương pháp dạy học Thực tế GV đứng lớp có nhiều kinh nghiệm quý báu việc sử dụng phương pháp đem lại hiệu cao học Cơ sở lí luận phương pháp nhiều chuyên gia nghiên cứu không phủ nhận mặt tích cực việc tổ chức lớp học mang lại sau tiết dạy Trên sở nhận biết thực ừạng nêu ữên, mạnh dạn tìm hiểu nghiên cứu đề tài: “Vận dụng sổ phương pháp dạy học Toán Tiểu học theo mô hình VNEN” Mục đích nghiên cứu Một số phương pháp dạy học Toán Tiểu học theo mô hình VNEN Đối tượng nghiên cứu Một số phương pháp dạy học môn Toán thông qua hoạt động dạy học mô hình trường học VNEN Nhiệm vụ nghiền cứu - Nghiên cứu sở lí luận thực tiễn số phương pháp dạy học Toán Tiểu học theo mô hình trường học VNEN - Thiết kế số dạy phát huy tính tích cực học sinh theo mô hình trường học VNEN Phạm vi nghiên cứu Nghiên cứu số phương pháp dạy học Toán Tiểu học thông qua hoạt động dạy học mô hình trường học VNEN Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu lí luận: đọc tài liệu, phân tích,tổnghợp, khái quát hóa thông tin liên quan làm sở cho khóa luận - Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: điều tra, quan sát, thực nghiệm khoa học - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Thống kê số liệu sau thử nghiệm lớp thử nghiệm, lấy ý kiến đánh giá phản hồi Cấu trúc khóa luận Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, khóa luận gồm chương: Chương 1: Cơ sở lí luận thực tiễn Chương 2: Vận dụng số phương pháp dạy học Toán Tiểu học theo mô hình VNEN Chương Cơ SỞ LÍ LUẬN VÀ THựC TIỄN 1.1 Đặc điểm tâm lí sinh lí học sinh Tiểu học 1.1.1 - Đặc điểm mặt thể Hệ xương nhiều mô sụn, xương sống, xương hông, xương chân, xương tay thời kỳ phát triển nên dễ bị cong vẹo, gẫy dập, Vì mà hoạt động vui chơi em, cha mẹ thầy cô cần phải ý quan tâm, hướng em tới hoạt động vui chơi lành mạnh, an toàn - Hệ thời kỳ phát triển mạnh nên em thích trò chơi vận động chạy nhảy, nô đùa Vì nhà giáo dục nên đưa em vào trò chơi từ đơn giản đến phức tạp đảm bảo an toàn cho trẻ - Hệ thần kinh cấp cao hoàn thiện mặt chức năng, tư em chuyển dần tò trực quan hành động sang tư hình tượng, tư trừu tượng Do đó, em hứng thú với trò chơi trí tuệ với câu hỏi nhằm phát ữiển tư em 1.1.2 - Đặc điểm hoạt động môi trường sống Hoạt động học sinh tiểu học: Nếu bậc mầm non hoạt động chủ đạo trẻ vui chơi đến tuổi tiểu học hoạt động chủ đạo trẻ có thay đổi chất, chuyển từ hoạt động vui chơi sang hoạt động học tập • Những thay đổi kèm theo: - Trong gia đình: em cố gắng thành viên tích cực, tham gia công việc gia đình Điều thể rõ gia đình neo đơn, hoàn cảnh, vùng kinh tế đặc biệt khó khăn, em phải tham gia lao động sản xuất gia đình từ nhỏ - Trong nhà trường: nội dung, tích chất, mục đích môn học thay đổi so với bậc mầm non kéo theo thay đổi em phương pháp, hình thức, thái độ học tập Các em bắt đầu tập trung ý có ý thức học tập trung tốt - Ngoài xã hội: em tham gia vào số hoạt động xã hội mang tính tập thể Đặc biệt em muốn thừa nhận người lớn, muốn nhiều người biết đến 1.1.3 • - Sự phát triển trình nhận thức Nhận thức cảm tính Các quan cảm xúc: thị giác, thính giác, khức giác, vị giác, xúc giác phát triển ưong trình hoàn thiện - Tri giác học sinh tiểu học mang tính đại thể, vào chi tiết mang tính không ổn định: đầu tuổi tiểu học tri giác thường gắn với hành động trực quan, đến cuối tiểu học ữi giác bắt đầu mang tính xúc cảm, trẻ thích quan sát vật tượng màu sắc sặc sỡ, hấp dẫn, tri giác trẻ mang tính mục đích , có phương hướng rõ ràng • - Nhận thức lý tính Tư duy: Tư mang đậm màu sắc xúc cảm chiếm ưu tư trực quan hành động - Các phẩm chất tư chuyển dần từ tính cụ thể sang tư trừ tượng khái quát - Tưởng tượng: Tưởng tượng học sinh tiểu học phát triển phong phú so với trẻ mầm non nhờ có não phát ừiển vốn kinh nghiệm ngày dày dạn Tuy nhiên, tưởng tượng em mang số đặc điểm bật sau: + Ở đầu tuổi tiểu học hình ảnh tưởng tượng đơn giản, chưa bền vững dễ thay đổi + Ở cuối tuổi tiểu học, tưởng tượng tái tạo bắt đầu hoàn thiện, từ hình ảnh cũ trẻ tái tạo hình ảnh mới, trẻ bắt đầu khả làm thơ, vẽ tranh, làm văn, • Ngôn ngữ phát ừiển nhận thức học sinh tiểu học Hầu hết học sinh tiểu học có ngôn ngữ nói thành thạo Khi ưẻ vào lớp bắt đầu xuất ngôn ngữ viết Đến lớp ngôn ngữ viết thành thạo bắt đầu hoàn thiện mặt ngữ pháp, tả ngữ âm Nhờ có ngôn ngữ phát triển mà trẻ có khả tự đọc, tự học, tự nhận thức giới xung quanh tự khám phá thân thông qua kênh thông tin khác Ngôn ngữ có vai trò quan trọng nên nhà giáo dục phải trau dồi vốn ngôn ngữ cho trẻ giai đoạn cách hướng hứng thú trẻ vào loại sách • Chú ý phát triển nhận thức học sinh tiểu học Ở đầu tuổi tiểu học ý có chủ định trẻ yếu, khả kiểm soát, điều khiển ý hạn chế Ở giai đoạn ý không chủ định chiếm ưu ý có chủ định Trẻ lúc quan tâm ý đến môn học, học có đồ dùng trực quan sinh động, hấp dẫn có nhiều tranh ảnh, trò chơi có cô giáo xinh đẹp, dịu dàng Ở cuối tuổi tiểu học trẻ dần hình thành kĩ tổ chức, điều chỉnh ý Chú ý có chủ định phát ừiển dần chiếm ưu thế, trẻ có nỗ lực ý chí hoạt động học tập học thuộc lòng thơ, công thức toán Trong ý trẻ bắt đầu xuất giới hạn yếu tố thời gian, trẻ định lượng khoảng thời gian cho phép để làm việc cố gắng hoàn thành công việc khoảng thời gian quy định • Trí nhớ phát triển nhận thức học sinh tiểu học Loại trí nhớ trực quan hình tượng chiếm ưu trí nhớ từ ngữ - lôgic - Giai đoạn lớp 1, ghi nhớ máy móc phát ừiển tương đối tốt chiếm ưu so với ghi nhớ có ý nghĩa Nhiều học sinh chưa biết tổ chức việc ghi nhớ có ý nghĩa, chưa biết dựa vào điểm tựa để ghi nhớ, chưa biết cách khái quát hóa xây dựng dàn để ghi nhớ tài liệu - Giai đoạn lớp 4, ghi nhớ có ý nghĩa ghi nhớ từ ngữ tăng cường Ghi nhớ chủ định phát triển Tuy nhiên, hiệu việc ghi nhớ có chủ định phụ thuộc vào nhiều yếu tố mức độ tích cực tập trung ưí tuệ em, sức hấp dẫn nội dung tài liệu, yếu tố tâm lý tình cảm hay hứng thú em • Ý chí phát triển nhận thức học sinh tiểu học: Ở đầu tuổi tiểu học hành vi mà trẻ thực phụ thuộc nhiều vào yêu cầu người lớn Khi điều chỉnh ý chí việc thực thi hành vi em yếu Đặc biệt em chưa đủ ý chí để thực đến mục đích đề gặp khó khăn Đến cuối tuổi tiểu học em có khả biến yêu cầu người lớn thành mục đích hành động mình, lực ý chí thiếu bền vững, chưa thể trở thành nét tính cách em Việc thực hành vi chủ yếu phụ thuộc vào hứng thú thời 1.1.4 - Sự phát triển tình cảm học sinh tiểu học Tình cảm học sinh tiểu học manh tính cụ thể trực tiếp gắn liền với vật tượng sinh động, rực rõ Lúc khả kiềm chế cảm xúc trẻ non nớt, trẻ dễ xúc động giận, biểu cụ thể trẻ dễ khóc mà nhanh cười, hồn nhiên vui tư - Vì nói tình cảm trẻ chưa bền vững, dễ thay đổi với tuổi mầm non tình cảm trẻ tiểu học "người lớn" nhiều - Trong trình hình thành phát triển tình cảm học sinh luôn kèm theo phát triển khiếu Trẻ nhi đồng xuất khiếu thơ ca, hội họa, kĩ thuật, khoa học cần phát bồi dưỡng kịp thời cho trẻ cho đảm bảo kết học tập mà không làm thui chột khiếu trẻ 1.1.5 - Sự phát triển nhân cách học sinh tiểu học Nét tính cách trẻ dần hình thành, đặc biệt môi trường nhà trường lạ, trẻ nhút nhát, rụt rè, sôi nổi, mạnh dạn Sau năm học, "tính cách học đường" dần ổn định bền vững trẻ - Nhìn chung việc hình thành nhân cách học sinh tiểu học mang đặc điểm sau: Nhân cách em lúc mang tính chỉnh thể hồn nhiên, trình phát trẻ bộc lộ nhận thức, tư tưởng, tình cảm, ý nghĩ cách vô tư, hồn nhiên, thật thẳng, nhân cách em lúc mang tính tiềm ẩn, lực, tố chất em chưa bộc lộ rõ rệt, có tác động thích ứng chúng bộc lộ phát triển 1.2 Đặc điểm việc dạy học môn Toán theo mô hình YNEN Tổ chức dạy học theo mô hình VNEN khuyến khích, tạo điều kiện để HS tự học, tự tìm kiến thức vận dụng chúng vào ưong thực tiễn Chính điều đòi hỏi GV hướng dẫn HS học Toán cần trọng vào vấn đề phát huy tối đa khả tự học, tích cực hòa đồng HS Khi ấy, người GV đóng vai trò định hướng, tư vấn - gợi mở, khích lệ, đánh giá tiến ữình học tập HS Mô hình VNEN xây dựng tài liệu hướng dẫn học Toán viết theo cấu trúc chung, bao gồm: tên học, mục tiêu, hoạt động bản, hoạt động thực hành hoạt động ứng dụng Trong hoạt động có tiêu chí riêng nhằm giúp HS đạt tiêu chuẩn cần hướng tới Mỗi HS “Trường tiểu học mới” đến trường ý thức phải bắt đầu kết thúc hoạt động học tập nào, không cần đến nhắc nhở GV Tài liệu hướng dẫn học Toán VNEN chứa đựng nội dung có tính tương tác tạo điều kiện giúp HS phát huy khả học độc lập, tích cực hòa đồng, lấy HS làm trọng tâm Các tài liệu có đưa đề xuất hoạt động mà HS tự thực hoàn thành theo cá nhân, theo nhóm theo cặp phát huy khả học tích cực động Bên cạnh đó, tài liệu tạo điều kiện thuận lợi cho GV việc giảng dạy tăng tương tác với cộng đồng SGK Toán Tài liệu hướng dẫn học có nội dung giống với mạch kiến thức tương đồng Tuy nhiên, SGK môn Toán viết để GV thiết kế giảng giảng dạy lớp khó hình thành tính độc lập, tự học HS 1.3 Một số phương pháp dạy học toán tiểu học 1.3.1 Phương pháp dạy học phát giải vấn đề a) Những quan điểm phương pháp dạy học phát giải vẩn đề Một số tác giả đưa quan niệm PPDH sau: V Okon cho rằng: “Hoạt động nêu giải vấn đề hoạt động dạy học dựa điều khiển trình người học độc lập giải toán thực hành hay lí thuyết” Theo M I Maxutov: “Tạo chuỗi tình có vấn đề điều khiển hoạt động HS nhằm độc lập giải vấn đề học tập, thực chất ữình dạy học nêu giải vấn đề” Từ quan điểm nêu ữên, GS Nguyễn Bá Kim khái quát quan niệm PPDH phát giải vấn đề sau: “PPDH phát giải vấn đề PPDH thầy giáo tạo tình có vấn đề, điều khiển HS phát vấn đề, hoạt động tự giác, tích cực để giải vấn đề thông qua lĩnh hội tri thức, kĩ đạt mục tiêu học tập khác” Như vậy, PPDH phát giải vấn đề PPDH GY đưa tình gợi vấn đề để thu hút ý HS Điều tạo nên động lực học tập HS: HS chủ động, tự giác tìm hiểu, khám phá vấn đề mong muốn, hi vọng tham gia giải vấn đề Chính ữình hoạt động độc lập HS thú mong đợi học tập HS GV tổ chức lớp học thành nhóm theo nhiều phương án tùy theo đặc điểm nội dung dạy học Bước 3: Từ thực tế HS ữong lớp đặc điểm nội dung dạy học, người GV cân nhắc sử dụng phương án dạy học nhóm nào, sau triển khai hoạt động cụ thể phương án dạy học hợp tác nhóm lựa chọn Bước 4: Đánh giá kết nhóm cá nhân, bổ sung điều chỉnh cần thiết để hoàn thiện trình dạy học nhằm đạt mục tiêu trình dạy học c) Ưu điểm hạn chế phương pháp thảo luận nhóm * Ưu điểm - Kiến thức HS giảm bớt phần chủ quan, phiến diện làm tăng thêm tính khách quan khoa học - Qua việc học bạn, hợp tác với bạn mà tri thức em trở nên sâu sắc, bền vững, dễ nhớ nhớ nhanh - Nhờ không khí thảo luận cởi mở nên HS, đặc biệt em nhút nhát trở nên bạo dạn Từ đó, giúp HS dễ hòa nhập vào cộng đồng nhóm, tạo cho em tự tin, hứng thú học tập sinh hoạt, bước hình thành cho HS kĩ làm việc theo nhóm kĩ hợp tác sống * Hạn chế - Đòi hỏi GV phải có lực thiết kế hoạt động giáo dục đảm bảo tương tác tích cực hiệu HS với HS khác GV - GV phải đánh giá kết hoạt động cá nhân HS hoạt động chung nhóm - GV phải dự kiến tình sư phạm nảy sinh trình hoạt động nhóm, tránh tâm lí hiếu động hiếu thắng HS thảo luận, chủ động điều khiển tiến ữình hoạt động nhóm để đảm bảo thời gian dạy học 1.4 Quy trình giảng dạy môn toán theo mô hình VNEN Bước 1: Gợi động cơ, tạo hứng thú cho HS - Cần đạt bước là: Kích thích tò mò, khơi gợi hứng thú HS chủ đề toán học; HS cảm thấy vấn đề nêu lên gần gũi với Đồng thời không khí lớp học vui, tò mò, chờ đợi thích thú - Thường dùng cách như: Đặt câu hỏi; Trò chơi đố vui; Đặt tình liên quan đến kiến thức toán học; sử dụng hình thức khác Bước 2: Tổ chức cho HS trải nghiệm - Kết mong muốn: Huy động vốn hiểu biết , kinh nghiệm có sẵn HS để chuẩn bị học HS ữải qua tình có vấn đề chứa đựng nội dung kiến thức toán, thao tác, kĩ để làm nảy nở kiến thức - Cách thực hiện: Tổ chức hình thức trải nghiệm thú vị, gần gũi với HS Nếu làm tình diễn tả toán có lời văn giả thiết phải đơn giản, câu văn phải hóm hỉnh gần gũi với HS Bước 3: Phân tích - Khám phá - Rút kiến thức - Kết hướng tới: HS rút kiến thức, khái niệm hay quy tắc lí thuyết, thực hành HS nhận biết dấu hiệu, đặc điểm dạng toán mới; nêu bước giải dạng toán - Cách tiến hành: Có thể sử dụng hình thức thảo luận cặp đôi, thảo luận nhóm hình thức sáng tạo khác nhằm kích thích trí tò mò, ham thích tìm tòi, phám phá phát hiện, HS Bước 4: Thực hành - Kết cần đạt được: HS nhớ dạng cách vững chắc; làm tập áp dụng dạng theo quy trình HS biết ý tránh sai lầm điển hình thường mắc ữình giải toán dạng - Cách làm: Thông qua việc giải tập để HS rèn luyện việc nhận dạng, áp dụng bước giải công thức GV quan sát HS làm phát xem HS gặp khó khăn bước GV giúp HS nhận khó khăn mình, nhấn mạnh lại quy tắc, thao tác, cách thực Tiếp tục tạo điều kiện để HS tiếp xúc với tập khó dần lên phù hợp với khả HS GV tiếp tục quan sát phát khó khăn HS, giúp em giải khó khăn cách liên hệ với quy tắc, công thức, cách làm, thao tác rút Có thể đưa tập áp dụng cho lớp, cho cá nhân theo nhóm, theo cặp đôi, theo bàn, theo tổ HS Bước 5: Vận dụng - Kết cần đạt: HS củng cố, nắm vững nội dung kiến thức học HS biết vận dụng kiến thức học ữong hoàn cảnh mới, đặc biệt tình gắn với thực tế đời sống hàng ngày HS cảm thấy tự tin lĩnh hội vận dụng kiến thức - Cách thực hiện: HS thực hành, vận dụng phần, đơn vị kiến thức nội dung học GV giúp HS thấy ý nghĩa thực tế tri thức toán học, từ khắc sâu kiến thức học Tiểu kết chương Trong chương không đề cập đến vấn đề chung PPDH tiểu học nội dung ữình bày nhiều tài liệu lí luận dạy học Ở đây, tập trung giới thiệu phân tích sâu khả khai thác số PPDH sử dụng rộng rãi ữong trình dạy học Toán trường tiểu học Cụ thể chương khóa luận đề cập đến phương pháp: Dạy học phát giải vấn đề Dạy học trực quan Dạy học theo thuyết kiến tạo Dạy học phân hóa Dạy học hợp tác nhóm Các PPDH tạo cho học sinh tâm việc học tập cách chủ động, tích cực Từ phát triển kỹ cốt lõi, đặc biệt kỹ giao tiếp, ứng xử kỹ “mềm” khác sống tương lai: kỹ điều khiển, kỹ hợp tác, đào tạo người thích ứng yêu cầu xã hội đại Chương VẬN DỤNG MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TOÁN Ở TIỂU HỌC THEO MÔ HÌNH VNEN 2.1 Vận dụng phương pháp dạy học phát giải vấn đề BÀI: NHÂN VỚI SÓ CÓ HAI CHỮ SỐ LỚP Bước 1: Phát /tìm hiểu vẩn đề Bài toán: “Tết Trung thu vừa qua nhà trường phát tặng đèn lồng cho 15 lớp, lớp 23 Đố em biết nhà trường tặng tất đèn lồng?” • Các hoạt động bước phát hiện, tìm hiểu vấn đề: Suy nghĩ, tìm tòi dự đoán: - Đây toán có nội dung liên quan đến tình thực tiễn - Bài toán cho biết gì? Bài toán yêu cầu gì? - HS dự đoán phải thực phép tính nhân để tìm kết • Chính xác hóa, giải thích vấn đề: - Xác định số lớp tặng đèn lồng: 15 lớp - Xác định số đèn lồng lớp: 23 đèn lồng (số đèn lồng lớp nhau) - Phải tìm số đèn lồng 15 lớp Phát vấn đề đặt mục đích giải vấn đề: Để giải toán phải thực phép nhân với số có hai chữ số (23x15) mục đích phải tìm số đèn lồng tặng cho 15 lớp Bước 2: Tìm giải pháp Muốn tìm lời giải toán phải thực phép nhân 23 X15 Trong trình thực phép nhân đây, HS liên tưởng tới cách thực khác phép tính nói trên: - Nhân với số có chữ số: HS tách thừa số phép nhân thành tích hai số có chữ số 15 = 3x5 đưa nhân với số có chữ số 23 X15 = 23 X X - Nhân số với tổng: HS tách thừa số phép nhân thành tổng số có chữ số 15 = + 15 = + đưa phép nhân số với tổng: 23xl5 = 23x(8 + 7) - Nhân với 10, 100, , số tròn chục: + HS tách thừa số phép nhân thành tổng số tròn chục với số có chữ số 15 = 10 + 5rồi đưa phép nhân số với tổng 23 X15 = 23 X (10 + 5) - Nhân số với hiệu: + HS tách thừa số phép nhân thành hiệu số tròn chục với số có chữ số 15 = 20 —5 đưa phép nhân số với hiệu 23x15 = 23x(20 - 5) Mỗi cách tiếp cận HS dẫn đến cách giải toán sau: - Cách giải 1: 23x15 = 23x5x3 = 115x3 = 345 - Cách giải 2: 23xl5 = 23x(8 + 7) = 23x8 + 23x7 = 184 + 161 = 345 - Cách giải 3: 23 X15 = 23 X (10 + 5) = 23 X10 + 23 X = 230 + 115 = 345 - Cách giải 4: ^ '^-'->0-9,3x5 = 460-115 = 345 - GV định hướng gợi mở: Các em tìm cách tính thuận tiện nhất? + Neu HS chọn cách xem em gặp tình huống: Đối với phép nhân mà thừa số chúng tách thành tích hai số có chữ số Ví dụ: 83x71 , 37x59 , 19x91 + Neu HS chọn cách em gặp tình huống: Trong phép nhân có thừa số số lớn tách thành tổng số có chữ số tổng có nhiều số hạng nên thực phép nhân không thuận lợi + Trong hai cách cách 4, HS thực phép nhân với số ữòn chục số có chữ số Nhưng cách đưa nhân số với tổng, cách đưa nhân số với hiệu cách HS dễ tách dễ thực phép tính Ví dụ: 45 x 27 HS dễ tách 27 = 20+ tách 27 = 30 — nhìn vào số 27, HS biết số gồm chục đơn vị Như vậy, từ phân tích thấy HS hướng cách tiếp cận với phép tính nhân với tổng số ưòn chục với số có chữ số Bước 3: Trình bày giải pháp Đối với cách tính thứ ba, HS thực phép tính thông qua hai phép nhân biết kết sau: 23x(l0 + 5) = 23xl0 + 23x5 = 230 + 115 = 345 Để thuận lợi cách tính thống với phép cộng phép trừ phép nhân đặt tính theo cột dọc thực sau: 23 X 15 115 23_ 345 Mô tả cách thực phép nhân: tích thực tổng hai phép tính nhân 23x10+ 23x5 (Đây hai tích riêng phép nhân 23x15) sở toán học, em thực phép tính nhân trước để thống tránh nhầm lẫn thứ tự, thuận tiện cách tính, GY định hướng cho HS quy ước cách thực sau: Nhân từ hàng đơn vị trước (23x5), tiếp đến nhân hàng chục (23x10) cộng kết lại GV vừa nói vừa để HS thấy bước thực phép tính Cuối cho HS trình bày lời giải toán sau: Bài giải Số đèn lồng nhà trường tặng lớp là: 23 X15 = 345 (đèn lồng) Đáp sổ: 345 đèn lồng Bước 4: Nghiên cứu sâu, mở rộng giải pháp Từ toán GV gợi mở để HS phát triển lời giải toán tình khác Chẳng hạn, gặp toán phải thực phép tính với số có hai chữ số nhiều tình khác nhau, cần có cách tính phù hợp Ví dụ: - Nếu nhân với số có hai chữ số mà số tròn chục để tính cho thuận tiện, ta nên tách số thành tích Ví dụ: 66x50 = 66x5x10 = 330x10 = 3300 - Để nhân nhẩm với số có hai chữ số ta tách số có hai chữ số thành tổng số tròn chục số có chữ số để tính nhẩm cho thuận tiện Ví dụ: 35 X 24 = 35 X (20 + 4) = 35 X 20 + 35 X = 700 +140 = 840 - Nếu nhân hai số có nhiều chữ số với nên tách số có chữ số thực phép nhân tương tự thực phép nhân với số có hai chữ số - Có thể thực phép nhân với số có nhiều chữ số cách tương tự nhân với số có hai chữ số Nói cách khác, ta thực phép nhân với số hoàn toàn tương tự nhân với số có hai chữ số 2.2 Vận dụng phương pháp dạy học trực quan BÀI: DIỆN TÍCH XUNG QUANH VÀ DIỆN TÍCH TOÀN PHẦN CỦA HÌNH HỘP CHỮ NHẬT (Toán 5) j 6cm I I I I / ./■ IL. I/ 8cm lOcm Bốn bước hoạt động dạy học quy trình vận dụng PPDH trực quan học nói thể sau: Các bước Bước Hoạt động GV Hoạt động HS + GV chuân bị trước hình + Các nhóm chuân bị trước hộp chữ nhật bìa cứng có nhà hình hộp chữ nhật có chiều chiều dài lOcm, chiều rộng 8cm, dài lOcm, chiều rộng 8cm, chiều chiều cao 6cm (các mép gấp cao 6cm hình hộp dán băng dính để mở được) Bước + GV giới thiệu hình hộp chữ nhật + Các nhóm quan sát đồ dùng theo + GV vừa nói vừa vào mặt hướng dẫn GV bên giới thiệu diện tích xung + Các nhóm quan sát, thảo luận quanh hình hộp chữ nhật hình hộp phần diện tích tổng diện tích bốn mặt bên xung quanh hình hộp chữ nhật + GV hướng dẫn HS quan sát mặt xung quanh hình hộp nêu + HS nhận xét mặt bên xung nhận xét mặt bên quanh gồm cặp hình chữ nhật + GV yêu cầu nhóm HS thảo luận tìm cách tính diện tích xung quanh hình hộp chữ nhật nói Bước + GV định hướng khích lệ HS + HS nêu cách tính thứ nhất: Tính tìm cách tính khác diện tích mặt sau cộng cách gợi mở: kết lại + HS nêu cách tính thứ hai: Chỉ cần tính diện tích hai mặt liền Sau cộng diện tích hai mặt nhân đôi + GV triển khai hình hộp chữ nhật + Các nhóm quan sát mở hình dán lên bảng nhóm HS hộp chữ nhật theo gợi ý G V: quan sát làm theo + Các nhóm thảo luận rút kết - GV yêu cầu HS phần diện luận: tích xung quanh ừên hình triển - Phần diện tích xung quanh phần khai diện tích hình chữ nhật tô màu - Em có nhận xét chiều dài - Chiều dài hình chữ nhật = chu chiều rộng hình đưa vi mặt đáy = (10 + 8) X = 36 phép nhân số với tổng (cm) chữ nhật tô màu? - Chiều rộng hình chữ nhật = chiều cao hình hộp chữ nhật = 6cm - Diện tích phần hình chữ nhật màu xanh = 36x6 = 216 (cm2) = Chu vi mặt đáy hình hộp chữ nhật X Chiều cao hình hộp chữ nhật = Diện tích xung quanh hình hộp chữ nhật - Yêu cầu HS nêu quy tắc tính Diện tích xung quanh hình hộp diện tích xung quanh hình hộp chữ nhật chu vi mặt đáy nhân chữ nhật với chiều cao hình hộp chữ + GV nhắc lại nhấn mạnh: nhật Diện tích xung quanh hình hộp chữ nhật chu vi mặt đáy nhăn với chiều cao Bước hình hộp chữ nhật + GV nhận xét kêt trình bày + Các nhóm quan sát, lăng nghe + GV hình hộp chữ nhóm nhận xét phần trình bày nhóm nhật giới thiệu diện tích toàn + HS phát biểu hai quy tắc tính diện bạn phần tổng diện tích xung tích xung quanh diện tích toàn quanh diện tích hai đáy phần hình hộp chữ nhật Các nhóm nhận xét đánh giá chéo 2.3 Vận dụng phương pháp dạy học môn Toán theo thuyết kiến tạo Bài toán: “Cho viên đá cuội hộp hình chữ nhật nhựa suốt có kích thước 10cmxl0cmxl5cm (có thể để viên đá cuội nằm ưọn bên trong) Làm đo thể tích viên đá cuội đó?” Bước 1: Tạo tình nhận thức - GV nêu toán - GV giới thiệu hình vẽ vật thật để tất HS quan sát Bước 2: Tiếp cận giải vấn đề - GV đưa câu hỏi: Làm để tính thể tích viên đá cuội? Nếu HS không đưa phương án GV định hướng gợi mở: GV giới thiệu đồ dùng dạy học để lớp quan sát nêu câu hỏi: + Nếu đổ đầy nước vào hộp tính thể tích phần nước bên hộp không? + Ta tính thể tích viên đá cuội cách thả viên đá cuội vào ữong hộp không? - Tình giúp HS phát hướng giải toán sau: HS đổ nước vào đầy hộp thả viên đá cuội vào hộp có hai cách tính thể tích viên đá cuội: Cách 1: Vì thể tích phần nhựa không đáng kể nên đổ nước đầy khay nhựa, thể tích phần nước là: 10x15x10 = 1500 (cm3) Thả viên đá cuội vào nước, thể tích nước tràn thể tích viên đá cuội Sau nhấc viên đá cuội ra, thể tích nước lại là: 10x15x8,2 = 1230(cm3) Thể tích viên đá cuội là: 1500-1230 = 270 (cm3) Đáp sổ: 270cm3 Cách 2: Đổ nước đầy khay, thả viên đá cuội vào khay nước nhấc viên đá cuội ra, phần chiều cao nước bị giảm thể tích viên đá cuội chiếm thể tích nước Chiều cao phần nước là: 10-8,2 = 1,8 (cm) Thể tích viên đá cuội là: 10x15x1,8 = 270(cm3) Đáp sổ: 270cm3 Bước 3: Đưa dự đoán, đề xuất giả thuyết Thông qua việc thực cách giải ừên, HS tiến hành so sánh thấy hai cách giải, cách giải số ngắn gọn cần thực số phép tính Bước 4: Phân tích kiểm nghiệm kết - Các cách giải có tính khả thi - Kiểm nghiệm: Đo thể tích vật khác (Ví dụ: chùm chìa khóa, ) Bước 5: Rút kết luận vể tri thức - Muốn đo thể tích vật rắn có hình dạng phức tạp, ta đo thể tích phần nước với thể tích vật rắn 2.4 Vận dụng phương pháp dạy học phân hóa Khi dạy học đơn vị đo đại lượng độ dài đề - xi - mét cho HS lớp 2, GV cần thiết kế hoạt động dạy học để đạt yêu cầu sau: - Giúp HS tự hình thành biểu tượng đơn vị đo độ dài đề - xi mét - Bước đầu HS tập vận dụng đơn vị đo đề - xi - mét vào tình đơn giản, gần gũi thực tiễn Bước bước 2: Sau tìm hiểu đặc điểm lực HS lớp, GV thiết kế kiểu dạy học phân hóa phù hợp với đặc điểm nội dung dạy học Bước 3: Để đạt mục tiêu tiết dạy học GV tổ chức cho tất HS thực hành: - Quan sát đơn vị đề - xi - mét vẽ đoạn thẳng, cắt băng giấy dài ldm - Tập đo số đồ vật có độ dài xác định trước, ghi kết đo Bước 4: GV yêu cầu HS đo kiểm tra chéo kết bạn lớp GV nhận xét đánh giá kết chung HS 2.5 Vận dụng phương pháp dạy học hợp tác nhóm Hoạt động ngoại khóa: Thực hành đo độ dài Có thể tiến hành dạy học hợp tác nhóm theo bước sau đây: Bước 1: GV thiết kế ý tưởng tổng thể tiết dạy học theo nhóm: Mục tiêu: - Hình thành biểu tượng đơn vị đo độ dài - Biết cách đo sử dụng dụng cụ đo đọc kết đo đồ vật gần gũi với HS - Biết ước lượng, đo lường sống, hứng thú với môn Toán Tổ chức hoạt động: Hoạt động 1: Đo đồ vật lớp học Hoạt động 2: Đo đồ vật lớp học Hoạt động 3: Đánh giá kết đo Bước 2: GV nhanh chóng tạo môi trường học tập thuận lợi, tích cực cho hầu hết HS ưong lớp, hứng thú mong đợi học tập HS GV chia lớp học gồm 24 HS thành nhóm Mỗi nhóm gồm HS có nhiều trình độ Bước 3: Triển khai Các thành viên nhóm tiến hành đo kích thước ghi chép lại kết báo cáo với GV Cụ thể: Đo đồ vât • Đo đồ vât • Nhóm thực lớp lớp Nhóm Đo bàn, ghê GV Đo vườn hoa Nhóm Đo bàn, ghế HS Đo khu tập thể thao Nhóm kiểm tra Nhóm Nhóm Nhóm Đo bảng lớp Đo bê bơi Nhóm Nhóm Đo cửa sô Đo sân bóng Nhóm Nhóm Nhóm Đo cửa vào Đo vườn trường Đo nhà phòng học Đo bê bơi Nhóm Nhóm Bước 4: Đánh giá kết GV HS đánh giá theo tiêu chí sau: - Đo xác độ dài ghi số đo, đơn vị đo đồ vật giao (10 điểm) - Kiểm tra kích thước đồ vật nhóm bạn đo hay sai (10 điểm) - Phân công nhiệm vụ hợp lí cho thành viên nhóm đảm bảo nhóm viên có việc làm cụ thể Các thành viên nhóm hiểu nhau, hỗ trợ hợp tác với có hiệu (10 điểm) - Nhóm hoàn thành nhiệm vụ sớm (10 điểm), thời hạn (5 điểm), chậm so với thời hạn (- điểm) Nhóm có số điểm cao nhận quà GV Tiểu kết chương Trên ví dụ minh họa phù hợp phân tích nội dung có liên quan đến PPDH nói ưên tình dạy học Toán cụ thể trường tiểu học Điều giúp cho GV HS có ý thức vận dụng phương pháp việc sử dụng PPDH để nâng cao hiệu học toán KẾT LUẬN Phương pháp dạy học Toán tiểu học theo mô hình VNEN cách dạy hướng tới việc học tập chủ động Mô hình VNEN đòi hỏi phát huy tính tích cực người dạy người học Thực chất phương pháp đòi hỏi người dạy phải phát huy tính tích cực chủ động người học Nhân cách trẻ hình thành phát triển thông qua hoạt động chủ động, thông qua hành động có ý thức Trí tuệ trẻ phát triển nhờ “đối thoại” chủ thể với đối tượng môi trường Trong mô hình VNEN, học sinh - chủ thể hoạt động học tập giáo viên tổ chức đạo, thông qua tự lực khám phá điều chưa biết thụ động tiếp thu tri thức đặt sẵn Được đặt vào tình đời sống thực tế, học sinh trực tiếp quan sát, làm thí nghiệm, thảo luận, giải vấn đề đặt theo suy nghĩ cá nhân, từ vừa nắm kiến thức mới, kĩ vừa bộc lộ phát huy tiềm sáng tạo Dạy học theo mô hình VNEN xem việc rèn luyện phương pháp học tập cho học sinh không biện pháp nâng cao hiệu dạy học mà mục tiêu dạy học Trong xã hội biến đổi nhanh, với bùng nổ thông tin, khoa học công nghệ phát triển vũ bão việc dạy phương pháp học phải quan tâm từ đầu bậc tiểu học lên bậc cao coi trọng Đây bước hữu hiệu để chuẩn bị cho lớp người kế tục thích ứng với xã hội học tập, người phải có lực học tập liên tục, suốt đời Trong trình nghiên cứu đề tài, khóa luận thu kết sau: - Tìm hiểu số PPDH tích cực: PPDH phát giải vấn đề, PPDH trực quan, PPDH theo thuyết kiến tạo, PPDH phân hóa, PPDH hợp tác nhóm - Biết cách tổ chức dạy học theo phương pháp - Biết tình ứng dụng cho phương pháp Chọn nghiên cứu đề tài: “Vận dụng sổ phương pháp dạy học Toán tiểu học theo mô hình VNEN”, muốn góp phần nâng cao hiệu việc vận dụng số phương pháp dạy học tích cực Nhưng thời gian nghiên cứu hạn chế nên không ữánh khỏi thiếu sót, mong góp ý kiến thầy cô bạn để đề tài nghiên cứu hoàn thiện TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Nguyễn Ngọc Bảo (1980), Tổ chức dạy học - Một sổ vẩn đề lý luận dạy học, Tủ sách trường cán quản lý nghiệp vụ giáo dục [2] Nguyễn Hữu Châu (2005), Những vấn đề chương trình trình dạy học, NXB GD [3] Vũ Quốc Chung (2007), Phương pháp dạy học toán Tiểu học, Bộ Giáo dục Đào tạo, Dự án phát triển giáo viên Tiểu học, NXB GD [4] Vũ Quốc Chung - Đào Thái Lai - Đỗ Tiến Đạt - Trần Ngọc Lan Nguyễn Hùng Quang - Lê Ngọc Sơn (2007), Phương pháp dạy học toán Tiểu học, NXB GD [5] Hoàng chúng (1969), Rèn khả sáng tạo Toán học phổ thông, NXB GD, Hà Nội [6] Trần Thị Thu Hà (2009), Bước đầu hình thành lực tự học cho học sinh lớp thông qua dạy học môn Toán, Luận văn thạc sĩ khoa học giáo, Đại học Sư phạm Hà Nội [7] Trần Diên Hiển (chủ biên) (2007), Toán phương pháp dạy học Toán Tiểu học, Dự án phát triển giáo viên Tiểu học, NXB GD [8] Trần Diên Hiển (2008), Giáo trình chuyên đề rèn kỹ giải toán Tiểu học, NXB Đại học Sư phạm [9] Đặng Yũ Hoạt (chủ biên) - Hà Thị Đức (2004), Lý luận dạy học đại học, NXB Đại học Sư phạm [10] ĐỖ Đình Hoan (chủ biên) (2004), Toán lớp 1, NXB GD [11] Đỗ Đình Hoan (chủ biên) (2004), Toán lớp 2, NXB GD [12] ĐỖ Đình Hoan (chủ biên) (2004), Toán lớp 3, NXB GD [13] ĐỖ Đình Hoan (chủ biên) (2004), Toán lớp 4, NXB GD [14] ĐỖ Đình Hoan (chủ biên) (2004), Toán lớp 5, NXB GD [...]... biệt và bảo lưu các ý kiến cá nhân * Phương pháp dạy học hợp tác nhóm trong dạy học môn Toán ở tiểu học PPDH hợp tác nhóm có thể được sử dụng rộng rãi và có hiệu quả trong quá trình dạy học các môn học ở trường tiểu học Nhiều nội dung dạy học trong môn Toán ở trường tiểu học có thể vận dụng PPDH hợp tác nhóm phối hợp với các PPDH khác Đặc biệt các nội dung dạy học có tính chất thực hành, có nội dung... phân tích sâu khả năng khai thác một số PPDH đang được sử dụng rộng rãi ữong quá trình dạy học Toán ở các trường tiểu học Cụ thể chương 1 khóa luận đề cập đến các phương pháp: 1 Dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề 2 Dạy học trực quan 3 Dạy học theo thuyết kiến tạo 4 Dạy học phân hóa 5 Dạy học hợp tác nhóm Các PPDH trên đã tạo cho học sinh tâm thế mới trong việc học tập một cách chủ động, tích cực hơn... hai số có một chữ số 15 = 3x5 rồi đưa về nhân với số có một chữ số 23 X15 = 23 X 3 X 5 - Nhân một số với một tổng: HS có thể tách một thừa số ở phép nhân thành tổng của các số có một chữ số 15 = 8 + 7 hoặc 15 = 9 + 6 rồi đưa về phép nhân một số với một tổng: 23xl5 = 23x(8 + 7) - Nhân với 10, 100, , số tròn chục: + HS có thể tách một thừa số ở phép nhân thành tổng của số tròn chục với một số có một. .. các kỹ năng “mềm” khác trong cuộc sống và trong tương lai: kỹ năng điều khiển, kỹ năng hợp tác, đào tạo con người thích ứng yêu cầu xã hội hiện đại Chương 2 VẬN DỤNG MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TOÁN Ở TIỂU HỌC THEO MÔ HÌNH VNEN 2.1 Vận dụng phương pháp dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề BÀI: NHÂN VỚI SÓ CÓ HAI CHỮ SỐ LỚP 4 Bước 1: Phát hiện /tìm hiểu vẩn đề Bài toán: “Tết Trung thu vừa qua nhà trường... tích cực, mỗi HS chủ động tự học ữong mối quan hệ tương tác hiệu quả với nhóm và thầy giáo để đạt được mục tiêu dạy học b) Quy trình dạy học họp tác nhổm trong dạy học môn Toán ở tiểu học Có thể tiến hành dạy học hợp tác nhóm theo các bước sau đây: Bước 1: Trước hết GV phải thiết kế một ý tưởng tổng thể về tiết dạy học theo nhóm Sau đó GV cần tìm hiểu và đánh giá trình độ học tập chung của cả lớp cũng... của phương pháp và đem lại hiệu quả giáo dục cao - Với đa số HS tiểu học ở Việt Nam, đặc biệt là HS ở các vùng nông thôn, vùng sâu vùng xa, HS dân tộc thiểu số, việc rèn luyện tính tích cực, chủ động ữong học tập của các em cần tiến hành từng bước phù hợp với trình độ học tập của các em 1.3.4 Phương pháp dạy học phân hóa a) Các quan niệm về phương pháp dạy học phân hóa Theo c A Tomlinson: Dạy học phân... tiết dạy d) Một số yêu cầu khi sử dụng phương pháp dạy học trực quan Khi sử dụng PPDH trực quan ữong dạy học Toán ở tiểu học, GV cần lưu ý những vấn đề sau: Thứ nhất, phương tiện trực quan phải phù hợp với đặc điểm nhận thức của HS Thứ hai, các phương tiện trực quan cần sử dụng đúng lúc, đúng mức độ Khi cần tạo điểm tựa trực quan để hình thành kiến thức mới thì dùng các phương tiện, khi HS đã hình. .. với môn học - Thảo luận nhóm không làm giảm vai trò của GY, mà ngược lại khi sử dụng phương pháp này, GV luôn luôn là người tổ chức, điều khiển hoạt động nhận thức của HS trong tất cả các khâu của quá trình dạy học Như vậy, dạy học theo nhóm góp phần hình thành cho HS cách làm việc khoa học và tạo được ở các em niềm tin vào khoa học Bản chất của dạy học theo nhóm là GV tạo ra được một môi trường học. .. Thế Ngữ, Đặng Yũ Hoạt: phương pháp trực quan bao gồm: phương pháp trình bày trực quan và phương pháp quan sát Như vậy, có thể hiểu: PPDH trực quan trong dạy học Toán ở tiểu học là một PPDH trong đó GY tổ chức, hướng dẫn cho HS thao tác trên các phương tiện trực quan, từ đó hỗ trợ HS nhận thức được những kiến thức và kĩ năng cần thiết của môn Toán b) Bản chất của phương pháp dạy học trực quan Bản chất... tròn chục với một số có một chữ số 15 = 10 + 5rồi đưa về phép nhân một số với một tổng 23 X15 = 23 X (10 + 5) - Nhân một số với một hiệu: + HS có thể tách một thừa số ở phép nhân thành hiệu của số tròn chục với một số có một chữ số 15 = 20 —5 rồi đưa về phép nhân một số với một hiệu 23x15 = 23x(20 - 5) Mỗi cách tiếp cận trên đây của HS sẽ dẫn đến một cách giải bài toán như sau: - Cách giải 1: 23x15 ... đích nghiên cứu Một số phương pháp dạy học Toán Tiểu học theo mô hình VNEN Đối tượng nghiên cứu Một số phương pháp dạy học môn Toán thông qua hoạt động dạy học mô hình trường học VNEN Nhiệm vụ nghiền... cứu - Nghiên cứu sở lí luận thực tiễn số phương pháp dạy học Toán Tiểu học theo mô hình trường học VNEN - Thiết kế số dạy phát huy tính tích cực học sinh theo mô hình trường học VNEN Phạm vi nghiên... ý thức vận dụng phương pháp việc sử dụng PPDH để nâng cao hiệu học toán KẾT LUẬN Phương pháp dạy học Toán tiểu học theo mô hình VNEN cách dạy hướng tới việc học tập chủ động Mô hình VNEN đòi hỏi