Khúa lun tt nghip Phựng Th Hin - K32B Sinh LI CM N Em xin chõn thnh cm n cụ giỏo, TS Ngụ Thỏi Lan, ng thi em cng xin by t lũng bit n sõu sc ti cỏc thy cụ giỏo Khoa Sinh KTNN cựng cỏc thy cụ cụng tỏc ti Vin Sinh thỏi v Ti nguyờn Sinh vt ó to iu kin thun li giỳp em quỏ trỡnh nghiờn cu v hon thnh lun ny õy l mt ti mi, thi gian nghiờn cu v kinh nghim cú hn nờn khụng trỏnh nhng hn ch, thiu sút Em rt mong cỏc thy cụ giỏo, cỏc bn sinh viờn quan tõm úng gúp, b sung ý kin giỳp cho ti nghiờn cu c hon thin hn Em xin chõn thnh cm n! H Ni, thỏng nm 2010 Ngi thc hin Phựng Th Hin Trng HSP H Ni Khoa Sinh - KTNN Khúa lun tt nghip Phựng Th Hin - K32B Sinh LI CAM OAN Tụi xin cam oan õy l ti tụi thc hin cựng vi s hng dn ca TS Ngụ Thỏi Lan, khụng trựng vi bt kỡ ti no khỏc Cỏc s liu nờu ti l trung thc, c thu thp t thc nghim v qua x lớ thng kờ, khụng cú s chộp, ba t Nu cú gỡ sai phm tụi xin chu hon ton trỏch nhim H Ni, ngy 10 thỏng nm 2010 Ngi cam oan Phựng Th Hin Trng HSP H Ni 2 Khoa Sinh - KTNN Khúa lun tt nghip Phựng Th Hin - K32B Sinh MC LC Trang Li cm n Li cam oan M U Lớ chn ti Mc ớch nghiờn cu Ni dung nghiờn cu í ngha ca ti Chng TNG QUAN TI LIU NGHIấN CU 1.1 Lc s nghiờn cu phõn loi Lng c trờn th gii 1.2 Lc s nghiờn cu phõn loi Lng c Vit Nam 1.3 Lc s nghiờn cu ging Cúc my Vit Nam 10 Chng THI GIAN, I TNG V PHNG PHP 11 NGHIấN CU 2.1 Thi gian nghiờn cu 11 2.2 i tng nghiờn cu 11 2.3 Phng phỏp nghiờn cu 12 13 Chng KT QU NGHIấN CU 3.1 Khúa nh loi cỏc loi thuc ging Cúc my 13 Leptobrachium Vit Nam 3.2 c im hỡnh thỏi cỏc loi thuc ging Cúc my 15 Leptobrachium Vit nam 3.2.1 Cúc my bana Leptobrachium banae 15 3.2.2 Cúc my m vng Leptobrachium xanthospilum 17 3.2.3 Cúc my mou - hot Leptobrachium mouhoti 19 3.2.4 Cúc my sapa Leptobrachium chapaense 20 Trng HSP H Ni Khoa Sinh - KTNN Khúa lun tt nghip Phựng Th Hin - K32B Sinh 3.2.5 Cúc my võn nam Leptobrachium promustache 26 3.2.6 Cúc my vit nam Leptobrachium pullum 28 3.2.7 ch gai hm ngc linh Leptobrachium ngclinhense 30 3.2.8 ch gai hm sapa Leptobrachium echinatum 32 3.3 c im ni sng v vựng phõn b ca loi 35 3.3.1 Ni sng v vựng phõn b ca Cúc my bana, Cúc my m vng, Cúc my mou-hot 35 3.3.2 Ni sng v vựng phõn b ca Cúc my sapa, ch gai hm sapa, Cúc my võn nam 36 3.3.3 Ni sng v vựng phõn b ca Cúc my vit nam v ch gai hm ngc linh 39 41 KT LUN V KIN NGH Kt lun 41 Kin ngh 41 42 TI LIU THAM KHO Trng HSP H Ni Khoa Sinh - KTNN Khúa lun tt nghip Phựng Th Hin - K32B Sinh M U Lớ chn ti T nhiờn ó ban tng cho nc ta ngun ng thc vt rt a dng v phong phỳ Trong ú cú nhiu loi quý him cú giỏ tr kinh t cng nh giỏ tr thm m v khoa hc cao c bit, nhúm ng vt phi k n lp Lng c l lp cú khỏ nhiu loi c hu Trong lp ny cú ging Cúc my Leptobrachium thuc h Cúc bựn Megophryidae l ging cú nhiu loi c hu ca Vit Nam Trờn th gii, ging ny cú 19 loi thỡ cú ti loi phõn b Vit Nam [3] Tuy nhiờn, hin hot ng sng ca ngi ngy cng din mnh m ó trc tip hoc giỏn tip tỏc ng ti s tn ti v phỏt trin ca cỏc loi ny thụng qua vic lm bin i mụi trng sng t nhiờn ca chỳng Mt s loi ang cú nguy c b tuyt chng b thu hp ni sng hay b ngi sn bt v s dng vi nhiu mc ớch khỏc Vic i sõu nghiờn cu tỡm hiờu v cỏc loi thuc ging Cúc my nhn bit, bo v v phỏt trin chỳng l vic lm cp thit Song, cho ti cha cú mt cụng trỡnh nghiờn cu no i sõu vo nghiờn cu c im phõn loi ging Cúc my Vit Nam Chớnh vỡ vy, tụi chn ti: Phõn loi ging Cúc my Leptobrachium thuc h Cúc bựn Megophryidae Vit Nam Mc ớch nghiờn cu - Hon thnh cụng trỡnh phõn loi ging Cúc my Leptobrachium Vit nam Ni dung nghiờn cu - Phõn tớch, ỏnh giỏ cỏc h thng phõn loi ging Cúc my Leptobrachium la chn h thng phõn loi phự hp vi vic nghiờn cu ging ny Vit Nam - Xõy dng bn mụ t ging Cúc my Leptobrachium Vit Nam Trng HSP H Ni Khoa Sinh - KTNN Khúa lun tt nghip Phựng Th Hin - K32B Sinh - Xõy dng khúa nh loi cỏc loi thuc ging Cúc my Leptobrachium Vit Nam - Mụ t cỏc loi thuc ging Cúc my Leptobrachium Vit Nam - Tỡm hiu mt s thụng tin v phõn b, sinh hc, sinh thỏi ca cỏc loi thuc ging Cúc my Leptobrachium Vit Nam - Tỡm hiu giỏ tr ti nguyờn (giỏ tr khoa hc, giỏ tr thm m, giỏ tr s dng) ca cỏc loi thuc ging Cúc my Leptobrachium Vit Nam í ngha ca ti 4.1 í ngha khoa hc B sung thờm dn liu mi v c im hỡnh thỏi v vựng phõn b ca cỏc loi thuc ging Cúc my Vit Nam, cung cp thờm kin thc cho chuyờn kho Lng c - Bũ sỏt hc v phn sinh thỏi hc ng vt 4.2 í ngha thc tin Da trờn c s phõn loi ging Cúc my cú th nhn bit cỏc loi thuc ging ny ngoi t nhiờn T ú cú bin phỏp bo v, phỏt trin chỳng lm tng a dng sinh hc cho khu h ng vt Vit Nam Trng HSP H Ni Khoa Sinh - KTNN Khúa lun tt nghip Phựng Th Hin - K32B Sinh CHNG TNG QUAN TI LIU NGHIấN CU 1.1 Lc s nghiờn cu phõn loi Lng c trờn th gii Lch s phỏt trin ca khoa hc phõn loi sinh vt l mt quỏ trỡnh phỏt trin khụng ng u cỏc nhúm sinh vt i vi nhng nhúm ng vt núi chung v Lng c núi riờng, vic phõn loi nhỡn chung mi ch thc s phỏt trin cỏc nc phỏt trin vựng ụn i cỏc nc kộm phỏt trin vựng nhit i nh chõu Phi, chõu , M Latinh, vic phõn loi ng vt, c bit l Lng c cũn ang thi kỡ s khai [5] 1.2 Lc s nghiờn cu phõn loi Lng c Vit Nam Lng c Vit Nam ó c nghiờn cu t cui th k XIX Song thi ú ch yu l cỏc nh khoa hc nc ngoi tin hnh nh: Tirant (1985); Boulenger (1903); Smith (1921,1924,1932) ỏng chỳ ý nht l cụng trỡnh nghiờn cu Lng c, Bũ sỏt ụng Dng ca Bourret t 1934-1944, ú cú nc ta [1] Sau hũa bỡnh lp li Bc Vit Nam (1954) cỏc nghiờn cu v thnh phn loi Lng c, Bũ sỏt mi c tng cng bi cỏc tỏc gi Vit Nam 1970-1990: ó cú thờm mt s cụng trỡnh: Kt qu iu tra c bn ng vt Bc Vit Nam, 1981 (phn Lng c, Bũ sỏt) ca tỏc gi Trn Kiờn, Nguyn Vn Sỏng, H Thu Cỳc ó thng kờ c 159 loi Bũ sỏt, 69 loi Lng c [17] Tuyn bỏo cỏo kt qu iu tra thng kờ ng vt Vit Nam (1985) ca Vin sinh thỏi v ti nguyờn sinh vt, ó thng kờ c 350 loi Lng c, Bũ sỏt; ú Bũ sỏt cú 260 loi, Lng c l 90 loi Ngoi ra, cỏc tỏc gi cũn phõn tớch s phõn b cỏc loi cỏc sinh cnh [1] Trng HSP H Ni Khoa Sinh - KTNN Khúa lun tt nghip Phựng Th Hin - K32B Sinh 1990-2002: õy l giai on nghiờn cu Lng c, Bũ sỏt nc ta c tng cng c bit nhiu nht l t nm 1995 tr li õy cú cỏc tỏc gi: inh Th Phng Anh, H Thu cỳc, Hong Nguyn Bỡnh, Ngụ c Chng, Lờ Nguyờn Ngt, Hong Xuõn Quang, Nguyn Vn Sỏng, Nguyn Trng Sn, Nguyn Minh Tựng, Nguyn Qung Trnga danh sỏch thnh phn loi mt s vựng: Vn Quc gia Bch Mó cú 49 loi Lng c, Bũ sỏt [11]; Vn quc gia Ba Vỡ cú 62 loi thuc 16 h [8], b; vựng nỳi Ngc Linh (Kon Tum) cú 53 loi thuc 30 h, b [1]; Ngoi nhng cụng trỡnh nghiờn cu v khu h cũn cú nhng cụng trỡnh nghiờn cu v c im sinh hc, sinh thỏi hc C th l nm 1996-1997 Trn Kiờn v Nguyn Kim Tin cú ti: C s sinh thỏi hc ca vic chn nuụi ch ng v tc kố [1] Ngoi ra, H Thu Cỳc v Nikolai Orlov ó nghiờn cu 10 loi thuc ging ch cõy Rhacophorus [4] Trong ú ó mụ t c im hỡnh thỏi, tớnh hot ng ca mi loi Lờ Nguyờn Ngt cú cụng trỡnh nghiờn cu b sung mt s tớnh ca Cỏ cúc tam o Paramesotriton deloustali nuụi b kớnh Cỏc kt qu nghiờn cu trờn ó c cụng b rng rói, tr thnh mi quan tõm ca nhiu ngi di nhiu gúc khỏc Song cũn ớt tỏc gi nghiờn cu v vic phõn loi Lng c Vic phõn loi thng bc h v ch yu l nhng h quen thuc Nm 1977, tỏc gi o Vn Tin nghiờn cu v nh loi ch nhỏi Vit Nam Hong Xuõn Quang, Hong Ngc Thỏi, Andrew Grieser John, Cao Tin Trung, H Anh Tun, Chu Vn Dng (2008), cụng trỡnh: ch nhỏi, Bũ sỏt khu Bo tn Thiờn nhiờn Pự Hung ó cp n phõn loi cỏc h thuc lp Lng c v Bũ sỏt [9] Trng HSP H Ni Khoa Sinh - KTNN Khúa lun tt nghip Phựng Th Hin - K32B Sinh Nhỡn chung, s lng cụng trỡnh nghiờn cu phõn loi Lng c cũn hn ch Vic phõn loi cũn gp nhiu khú khn, nht l phõn loi bc di h nh phõn loi ging 1.3 Lc s nghiờn cu ging Cúc my Vit Nam Ging Cúc my Leptobrachium thuc h Cúc bựn Meggophryidae, b Lng c khụng uụi Anura nm lp Lng c õy l ging cú nhiu loi quý him Vit Nam cng nh trờn th gii loi ging ny phõn b Vit Nam c mt s nh khoa hc nghiờn cu nhng ch di dng cỏc cụng b mi hoc mụ t loi no ú cha cú h thng v cha y Nm 1921: M A Smith cụng b loi Cúc my vit nam vi tờn khoa hc u tiờn l Megalophrys haseltii var pullus Sau ú, vo nm 1983, A Dubois tip tc nghiờn cu v loi ny v t tờn li l Leptobrachium pullum (Alytes, 2: 148) [12] Nm 1934-1937: Bourret cú cụng trỡnh nghiờn cu Lng c, Bũ sỏt ụng Dng, ú cú nghiờn cu v cỏc loi Vit Nam Nm 1937, ụng cụng b loi Cúc my sapa vi tờn khoa hc u tiờn l Megophrys chapaensis (Bull Gộn Instr Publ., Hanoi, 4(14): 18) Nm 1980: A Dubois tip tc nghiờn cu v i tờn loi ny thnh Leptobrachium chapaense (Bull Mens Soc Linn Lyon, 49: 476) [12] Nm 1998, A Lathrop, R W Murphy, N L Orlov v H Thu Cỳc phỏt hin loi cúc my m vng v cụng b vi tờn khoa hc Leptobrachium xanthospilum (Russ Jour Herpetol., 5(1): 57) [12] Cựng thi gian ny cỏc tỏc gi trờn cụng b thờm loi Cúc my bana Leptobrachium banae (Russ Jour Herpeto., 5(1): 58) [12] Trong nm 1998, cú thờm cụng b v loi ch gai hm sapa ca cỏc tỏc gi A Dubois, A Ohler t tờn khoa hc ca loi l Leptobrachium (Vibrassiphora) echinatum (Dumerilia, 4(1): 4) Tuy nhiờn, vic sp xp loi Trng HSP H Ni Khoa Sinh - KTNN Khúa lun tt nghip Phựng Th Hin - K32B Sinh ny thuc ging Leptobrachium hay ging ph Vibrissaphora cũn nhiu tranh cói Nm 2008, D Q Rao, A Winkingson, Y Zeng, S Li v J Fu thng nht t tờn khoa hc cho loi ch gai hm sapa l Leptobrachium echinatum, tờn ny c dựng cho ti ngy [12, 13] Nm 2005, loi mi Cúc my ngc linh c phỏt hin bi N L Orlov, lỳc ú tỏc gi xỏc nh nú thuc ging ph Vibrissaphora nờn t tờn cho nú l Vibrissaphora ngoclinhensis n nm 2008, cụng trỡnh nghiờn cu v loi ny ca D.-Q Rao v A Winkingson (Mol Phylogenet Evol., 46: 69) v cụng trỡnh ca Y.Zheng, S Li, J Fu (Mol Phylogenet Evol., 46; 702) cựng chuyn loi ny v ging Leptobrachium vi tờn gi Leptobrachium ngoclinhense [3, 12] Nm 2006, B L Stuart, K Sok v T Neang ó phỏt hin v cụng b loi Cúc my mou - hot Leptobrachium mouhoti (Raffles Bull Zool.,54(1): 131), a danh sỏch cỏc loi thuc ging Cúc my Vit Nam lờn loi Mi õy, nhúm cỏc nh nghiờn cu v Bũ sỏt v ch nhỏi ca Bo tng Lch s T nhiờn Hoa Kỡ v Vin Sinh thỏi v Ti nguyờn Sinh vt Vit Nam va cụng b loi Cúc my võn nam Vit Nam trờn Herpetology, s 2, nm 2009 [20] Vy tng s loi thuc ging Cúc my Vit Nam l loi Trng HSP H Ni 10 Khoa Sinh - KTNN Khúa lun tt nghip Phựng Th Hin - K32B Sinh Tờn ting Vit: Cúc my ngc linh T liu nghiờn cu: Holotype: ZISP 7375 Terra typical: Mu thu c cao khong 1700-1900m vựng nỳi Ngc Linh, huyn ak Glei, tnh Kon Tum Gc ca tờn loi: Xut phỏt t tờn vựng nỳi Ngc Linh, ni bt c loi ny c im nhn bit: Mu sc: Lng mu nõu sm vi nhng m en ri rỏc, bng mu xỏm nht Mng mt trng (Hỡnh 16) Kớch thc: Loi ny cú kớch thc khỏ ln, chiu di mỳt mừm - hu mụn ca c khong 77mm, ca cỏi khong 70mm u ngn Mừm thuụn nhn Trỏn hi lừm Mng nh khụng rừ Phn mụi trờn v vựng gian mt ca c cú khong 66 gai sng nh Khụng cú rng lỏ mớa Hỡnh 16 ch gai hm ngc linh Leptobrachium ngoclinhense (theo Nguyn Qung Trng) Trng HSP H Ni 33 Khoa Sinh - KTNN Khúa lun tt nghip Phựng Th Hin - K32B Sinh Thõn hỡnh thoi Chi ngn, chi trc ngún, chi sau ngún u cỏc ngún phỡnh rng cú chc nng giỳp ch gai hm ngc linh bỏm vo giỏ th Da ca loi ch gai hm ngc linh khụng nhn m thuc loi da nhỏm ch gai hm ngc linh l loi rt him gp, ngoi mu chun thu c nm 2004, hin mi ch ghi nhn mt vi mu vựng nỳi Ngc Linh ( cao 1700-2000m so vi mc nc bin) t kho sỏt ca Vin Sinh thỏi v Ti nguyờn sinh vt phi hp vi Vin ng vt Xanh Petecbua (Nga) nm 2006 Giỏ tr: Loi ny cú giỏ tr khoa hc, l loi c hu ca Vit Nam Phõn b: Kon Tum (k Glei: nỳi Ngc Linh), k Lc (Chu Yang Sin) Tỡnh trng bo tn: Quý him 3.2.8 ch gai hm sapa Leptobrachium echinatum Dubois & Ohler, 1998 Leptobrachium (Vibrissaphora) echinatum A Dubois, & A Ohler, 1998, Dumerilia, 4(1):4 Vibrissaphora ailaonica C T Ho, A Lathrop, R Murphy, & N L Orlov, 1999, Russ Jour Herp., 6(1): 48 Leptobrachium echinatum, D Q Rao& Winkingson, 2008, Mol Phylogenet Evo., 46: 69 Leptobrachium echinatum, Y Zeng, S Li & J Fu, 2008, Mol Phylogenet Evol., 46: 702 Tờn ting Anh: Sapa mustache toad Tờn ting Vit: ch gai hm sapa T liu nghiờn cu: Holotype: MNHN 1998.0116 Trng HSP H Ni 34 Khoa Sinh - KTNN Khúa lun tt nghip Phựng Th Hin - K32B Sinh Terra typical: Mu thu dc cao 2090m trờn nỳi Phan Si Png gn khu vc Sapa tnh Lo Cai Gc ca tờn loi: Cha cú dn liu c im nhn bit: Mu sc: Lng mu nõu sm hay nõu nht vi nhiu ng gõn nh, bờn sn lm m m Bng mu nõu nht hay hi xanh vi nhng m trng Con cỏi cú nhiu m sm trờn lng hn c C c v cỏi u cú bng v hng sỏng hn lng vi nhiu nt trng nh [3] Chõn cú cựng mu vi lng v cú nhng vt ngang Kớch thc: õy l loi ch cú kớch thc khỏ ln (di thõn 45,580,9mm) (Hỡnh 17) Trỏi ngc vi cỏc loi ch nhỏi khỏc (con cỏi thng ln hn c), loi ny cú c ln hn cỏi Hỡnh 17 ch gai hm sapa Leptobrachium echinatum (Theo H Thu Cỳc, mu Lo Cai) Trng HSP H Ni 35 Khoa Sinh - KTNN Khúa lun tt nghip Phựng Th Hin - K32B Sinh Hỡnh 18 u, chi trc ca ch gai hm sapa c (theo H Thu Cỳc, mu Lo Cai) u to v rng, rng u hn di u, phớa trờn phng Mừm trũn khụng vt quỏ hm di nhiu Di mừm hn ng kớnh mt G khúe mt sc, vựng mỏ lừm, loe Gian mt phng, rng hn mớ mt trờn v gian mi Khong cỏch gia hai gúc trc mt bng 3/5 khong cỏch gia hai gúc sau mt Mi hỡnh ụ van, gn mt hn u mừm Phn di mng mt en v phõn trờn cú mu vng chanh Mng nh khụng rừ Cú g lỏ mớa, khụng cú rng hm trờn Li rng, hi cú khớa b G trờn mng nh rừ, kộo t mt n tai Mt c im rt c bit loi ch ny l c cú nhiu gai sng nhn vin sut hai bờn hm trờn, khong 29-31 gai cho mi bờn hm (Hỡnh 18) Con cỏi ca loi ny khụng cú gai nhng cú nhng nt trng trờn hm tng ng vi v trớ ny c Thõn ln, di, t th ngi cao (Hỡnh 17) Chi khe Cỏnh tay (chi trc) tng i ngn, khe, phỡnh rng Ngún khỏ di v mnh (t l ngún tay: II < IV < I < III), u ngún trũn, khụng phỡnh, Trng HSP H Ni 36 Khoa Sinh - KTNN Khúa lun tt nghip Phựng Th Hin - K32B Sinh khụng cú rónh Ngún khụng cú dim da, khụng cú mng, c di khp khụng rừ Cng chõn di gp ln rng ngún chõn ngn, mnh (t l ngún chõn: I < II < V < III < IV), u ngún trũn, khụng phỡnh, khụng cú rónh, cú mng trung bỡnh Ngún V cú dim da kộo t u ngún n gia t ngún Cỏc c di khp khụg rừ C bn chõn rừ, di bng 1,5 ln chiu di ngún I Khụng cú c bn ngoi Khụng cú np vin c chõn Da mừm v gia mt ni ht, vựng bờn u nhn vi cỏc gai sng ln Phn hụng, lng, di u, thõn v t chi u cú cỏc tuyn T liu hin cú: mu lu tr ti Bo tng Lch s t nhiờn Paris (2 c: 80,9mm; 73,7mm v cỏi: 53,9mm; 57,5mm; 51,2mm) S mu trờn thu c ngy 9/10/1997 di cỏc tng ỏ sui nc chy qua khu rng nguyờn sinh gn xó I Nỡnh H, Sapa (Lo Cai) trờn dóy Phan Si Png (20019N, 103047E), cao 1600-2090 m Giỏ tr: õy l loi c hu ca Vit Nam, cú giỏ tr khoa hc cao, cung cp ngun gen quý him cho h ng vt Phõn b: Vựng nỳi Sapa huyn Vn Bn, tnh Lo Cai Tỡnh trng bo tn: Rt quý him 3.3 c im ni sng v vựng phõn b ca loi 3.3.1 Ni sng v vựng phõn b ca loi Cúc my bana Leptobrachium banae, Cúc my m vng Leptobrachium xanthospilum, Cúc my mou hot Leptobrachium mouhoti Loi Cúc my bana c tỡm thy u tiờn lng Krong Pa, huyn KBang tnh Gia Lai (1402029N, 10802846E) cao 850m Gia Lai l mt tnh nỳi thuc vựng Tõy nguyờn Vit Nam Gia Lai cú khớ hu nhit i giú cao nguyờn, mt nm cú hai mựa: ma v khụ Nhit trung bỡnh nm: 22-250C õy l ni u ngun ca nhiu sụng v vựng duyờn hi Trung Vi c im t nhiờn nh vy Trng HSP H Ni 37 Khoa Sinh - KTNN Khúa lun tt nghip Phựng Th Hin - K32B Sinh Gia Lai cú h ng - thc vt cha khỏ phong phỳ lm Tuy nhiờn, õy cng l ni thớch hp cho loi Cúc my bana - loi c hu ca Vit Nam sinh sng Loi Cúc my bana cũn c tỡm thy tnh Phỳ Yờn, chng t õy cng l ni phõn b chớnh ca chỳng Tnh Phỳ Yờn nm duyờn hi Nam Trung b, cú a hỡnh nghiờng t ụng sang Tõy vi ba mt giỏp nỳi, cú nhiu sụng, sui, m, vng, nỳi, i Khớ hu cú c im chung ca khớ hu nhit i giú mựa, thuc vựng khớ hu thy Nam Trung b, vi nhng c im c bn l: Cú giú ụng Bc v Tõy Nam, nhit cao, ma ớt, nng nhiu, khụng cú ụng lnh, khụ kộo di, ma l trung vo bn thỏng cui nm iu kin t nhiờn ú ó to cho tnh Phỳ Yờn cú h ụng vt tng i phong phỳ, ú cú loi Cúc my bana quý him Núi chung, mụi trng sng t nhiờn ca Cúc my bana l nhng vựng t thp m t rng nhit i, hoc trờn i nỳi vựng nỳi nhit i cú m cao hay bờn cnh cỏc sụng [18] Ngoi tnh trờn, Cúc my bana cũn phõn b khu vc Tr My, tnh Qung Nam õy cng l ni phõn b ca loi Cúc my mou - hot Cúc my mou - hot sng cỏc rng thng xanh khu vc i nỳi, nhng ng lỏ cõy mc nỏt hay rng rng lỏ hng nm nh rng tre na Chỳng sng gn cỏc dũng sui v thng hot ng v ờm Cúc my mou - hot trng di nc Thc n ca loi ny l cỏc u trựng [19] Vit Nam, ngi ta ch mi phỏt hin thy Cúc my mou-hot huyn Tr My, tnh Qung Nam Hin cha cú thờm bỏo cỏo no v ni mi ca chỳng Loi Cúc my m vng phõn b Krong Pa, Trm Lp, tnh Gia Lai v huyn Kon Plong tnh Kon Tum [12, 13,] Trng HSP H Ni 38 Khoa Sinh - KTNN Khúa lun tt nghip Phựng Th Hin - K32B Sinh 3.3.2 Ni sng v vựng phõn b ca loi Cúc my sapa, ch gai hm sapa, Cúc my võn nam Hai loi Cúc my sapa v ch gai hm sapa phõn b vựng nỳi Sapa, huyn Vn Bn, tnh Lo Cai Khu vc dóy nỳi Hong Liờn thuc huyn ny cng l ni phõn b ca loi Cúc my võn nam [20] Sapa nm phớa Tõy Bc ca Vit Nam, cao 1600m so vi mc nc bin, cỏch thnh ph Lo Cai 38km v 376km tớnh t H Ni Sapa cú khớ hu mang sc thỏi ụn i v cn nhit i, khụng khớ mỏt m quanh nm Thi tit Sapa mt ngy cú bn mựa: bui sỏng l tit tri xuõn, bui tra tit tri vo h, thng cú nng nh, khớ hu du mỏt, bui chiu mõy v sng ri xung to khụng khớ lnh lnh nh tri thu v ban ờm l cỏi rột ca ụng Nhit khụng khớ trung bỡnh nm ca Sapa l 150C Mựa hố, õy khụng phi chu cỏi nng gay gt nh vựng ng bng ven bin, khong 130_150C vo ban ờm v 200-250C vo ban ngy Mựa ụng thng cú mõy mự bao ph v lnh, nhit cú xung di 00C, ụi cú tuyt ri Loi Cúc my sapa cú khu phõn b rng hn, ngoi Sapa, chỳng cũn phõn b vựng nỳi Tõy Cụn Lnh (H Giang), vựng nỳi Yờn T (Bc Giang), Vn Quc gia Pự Hung (Ngh An), vựng nỳi Tam o (Vnh Phỳc) H Giang l mt tnh nỳi nm vựng ụng Bc Vit Nam, tip giỏp vi tnh Võn Nam ca Trung Quc a hỡnh õy phc tp, gm cỏc di nỳi t v nỳi ỏ xen k vi dc ln Khớ hu chia lm hai rừ rt: khụ kộo di t thỏng 10 n thỏng 5, vi lng ma thp vo thỏng 12 (31,5mm); ma kộo di t thỏng n thỏng 9, vi lng ma cao nht vo thỏng (515,6mm) Nhit trung bỡnh nm l 230C; thỏng lnh nht l thỏng (15,40C), cũn thỏng núng nht l thỏng (28,70C) Lng ma trung bỡnh nm l 2430mm m trung bỡnh nm 84% [15] Trng HSP H Ni 39 Khoa Sinh - KTNN Khúa lun tt nghip Phựng Th Hin - K32B Sinh Sinh cnh khu vc Tõy Cụn Lnh gm: t canh tỏc nụng nghip v khu dõn c cao di 600m; rng th sinh xen k vi cỏc trng cõy bi cao 600-1000m; rng th sinh xen k vi rng lỏ rng thng xanh cao trờn 1000m cao 1700-2000m, ụi gp nhng trng tre na nm xen k vi rng cõy g ln [15] Vựng nỳi Yờn T thuc tnh Bc Giang l mt phn ca dóy nỳi Yờn T, nm tip giỏp vi hai tnh Hi Dng v Qung Ninh, cú cao trung bỡnh ca vựng ụng bc nc ta v cũn nguyờn v p mang tớnh a dng sinh hc cao õy cú cỏc kiu rng t nhiờn cỏc nỳi cú cao trờn 1100m (ốo Giú, ốo Bt), ch yu l cỏc rng hn giao phõn tng cú h thc vt phong phỳ gm cỏc cõy g ln, va, nh; rng t nhiờn ớt b tỏc ng, thng cỏc nỳi cú cao t 300m n 500m ó b khai thỏc mt phn H thng sụng sui vựng ny khỏ dy c, vi lũng sui cú nhiu ỏ to nờn nhiu hc, h ln Cú nhiu sui ln nh: sui Nc trong, sui Nc vng, sui Khe sanh, sui Ba Bp v nhiu sui khỏc Tt c u bt ngun t nhng dóy nỳi cao, nhng ti chõn nỳi, chỳng thng nhp li vi ri sụng Lc Nam [16] Khu vc tỡm thy loi Cúc my sapa l mt phn ca vựng nỳi Yờn T, hai huyn Lc Nam v Sn ng Nhit trung bỡnh nm õy l 22,80C, m trung bỡnh nm 76,4% Cúc my sapa cũn phõn b vựng nỳi Tam o tnh Vnh Phỳc õy l vựng trung du k tip vựng nỳi chy di t Tõy Bc xung ụng Nam, cú din tớch t nhiờn khong 24900 Trong vựng cú nhiu h ln Tam o cú khớ hu quanh nm mỏt m, nhit trung bỡnh 180C Lng ma 15001700mm m trung bỡnh 84-85% Hng giú thnh hnh: hng ụng Nam v hng ụng Bc, kốm theo sng mui Vn quc gia Tam o Trng HSP H Ni 40 Khoa Sinh - KTNN Khúa lun tt nghip Phựng Th Hin - K32B Sinh vi din tớch hn 15000ha l ni bo tn ngun gen ng - thc vt quý him c ghi vo sỏch Vit Nam m in hỡnh l Cúc my sapa Cỏc nh khoa hc kho sỏt thnh phn loi ch nhỏi v Bũ sỏt Khu Bo tn Thiờn nhiờn Pự Hung tnh Ngh An cng tỡm thy loi Cúc my sapa Pự Hung cũn gi l Bự Hung hay Phự Hung, cú din tớch 50,075 ha, thuc vựng sinh thỏi nụng nghip Bc Trung B Lng ma trung bỡnh 800-1000mm Khu Bo tn Thiờn nhiờn Pự Hung nm trờn a bn cỏc huyn Qu Phong, Qu Chõu, Qu Hp, Tng Dng v Con Cuụng, tnh Ngh An Khu Bo tn Thiờn nhiờn nm cỏch 30km v phớa bc ca di nỳi Bc Trng Sn, b ngn cỏch bi thung lng sụng C Khu Bo tn cú a hỡnh i nỳi, dc v him tr cao vựng dao ng khong t 200 n 1447 m Kiu a hỡnh ph bin l cỏc ngn nỳi chy theo hng Tõy Bc - ụng Nam, cỏc dóy nỳi hỡnh thnh ng phõn thy ca sụng Hiu v phớa Bc v sụng C v phớa Nam Khu Bo tn Thiờn nhiờn Pự Hung cú 36,458 din tớch rng Pự Hung cú hai kiu rng chớnh: rng thng xanh t thp v rng thng xanh nỳi thp C hai kiu rng trờn u ớt nhiu mang yu t rng rng lỏ Khu h ng - thc vt õy rt phong phỳ vi nhiu loi quý him Cú 43/665 loi thc vt bc cao, 45/291 loi thỳ c ghi vo Sỏch Vit Nam [9] Cúc my sapa cũn thy phõn b Nguyờn Bỡnh, tnh Cao Bng; Bn ẫn, tnh Thanh Húa; K Anh, V Quang, Hng Sn, tnh H Tnh v cỏc tnh Lng Sn, Qung Bỡnh, Tha Thiờn Hu Cúc my sapa thớch sng rng tre na, thng cỏc thung lng, ven sui hay trờn thm lỏ cõy mc nỏt Ting kờu c, kộo di v vang xa trng vo khong thỏng 10-11 nhng ni nc sui chy chm, mc Trng HSP H Ni 41 Khoa Sinh - KTNN Khúa lun tt nghip Phựng Th Hin - K32B Sinh nc t 0,2-1 m Nũng nc ln, chiu di k c uụi ti 6-7 cm Chỳng sng ch yu bng rong rờu, c cõy v bốo nc [7] 3.3.3 Ni sng v vựng phõn b ca loi Cúc my vit nam v Cúc my ngc linh Cúc my ngc linh Leptobrachium ngoclinhense sng vựng nỳi Ngc Linh tnh Kon Tum v huyn Chu Yang Sin tnh k Lc õy cng l vựng phõn b ca loi Cúc my vit nam Leptobrachium pullum Tuy nhiờn, loi Cúc my vit nam cũn phõn b tnh Gia Lai (khu vc Buụn Li), Lõm ng (Lang Bian, Lc Dng, Lt) Nỳi Ngc Linh cú nh Ngc Linh cao 2598m dc 150, nỳi Ngc Linh cu to bi ỏ bin cht c Nỳi Ngc Linh thuc tnh Kon Tum, nú mang c im khớ hu chung ca tnh: khớ hu nhit i giú cao nguyờn Nhit trung bỡnh nm dao ng khong 22-230C Biờn nhit dao ng ngy 8-90C Lng ma trung bỡnh 2121mm m trung bỡnh nm dao ng 78-87% Lõm ng l tnh cú a hỡnh cao nguyờn phc tp, ch yu l bỡnh sn nguyờn, nỳi cao ng thi cng cú nhng thung lng nh Lang Bian l vựng nỳi cao vi nh Lang Bian cao 2167m Lõm ng cú khớ hu nhit i giú bin thiờn theo cao Trong nm cú hai mựa, ma v khụ Nhit trung bỡnh nm 18-250C, thi tit ụn hũa, mỏt m quanh nm m tng i trung bỡnh c nm 85-87% c bit Lõm ng cú khớ hu ụn i khớ hu nhit i in hỡnh Trng HSP H Ni 42 Khoa Sinh - KTNN Khúa lun tt nghip Phựng Th Hin - K32B Sinh KT LUN V KIN NGH Kết luận Sau trình nghiên cứu phân loại giống Cóc mày Việt Nam, rút số kết luận sau: Giống Cóc mày Việt Nam gồm loài Tất loài có khả dùng làm thực phẩm có triển vọng nuôi làm cảnh, có tới loài loài đặc hữu Việt Nam Trong tự nhiên việc nhận biết giống Cóc mày không khó lắm, dựa vào đặc điểm: gai hàm, mía, màng nhĩ, củ bàn tay, củ bàn chân trong, Nhưng việc phân biệt loài dễ nhầm lẫn, cần phải dựa vào số đặc điểm đặc trưng loài Để giúp cho công tác phân loại xác, xây dựng khóa định loại loài mô tả đặc điểm hình thái loài Ngoài ra, cung cấp số thông tin vùng phân bố, sinh học sinh thái, giá trị sử dụng cho loài thuộc giống Cóc mày Việt Nam Đề nghị Đa số loài giống Cóc mày Leptobrachium loài đặc hữu Việt Nam, chúng có khu phân bố tương đối hẹp, số lượng cá thể bị đe dọa tuyệt chủng Vì vậy, cần có nghiên cứu để bảo vệ nguồn gen quý giá Mặc dù cố gắng, khối lượng công việc lớn mà thời gian điều kiện nghiên cứu có hạn Chính vậy, việc nghiên cứu giống Cóc mày Việt Nam nhiều nội dung chưa giải cách trọn vẹn, cần có nghiên cứu để hoàn thiện nội dung Các tài liệu công bố loài giống Cóc mày Leptobrachium hạn hẹp, đặc biệt tài liệu tiếng Việt Tôi mong tài liệu loài Trng HSP H Ni 43 Khoa Sinh - KTNN Khúa lun tt nghip Phựng Th Hin - K32B Sinh phổ biến rộng rãi để tạo điều kiện cho người muốn tìm hiểu giống Cóc mày thuận lợi Các mẫu vật lưu giữ Viện Sinh thái Tài nguyên Sinh vật giống Cóc mày có lẽ Viện Sinh thái Tài nguyên Sinh vật Việt Nam nên có biện pháp khắc phục bảo tồn tốt Trng HSP H Ni 44 Khoa Sinh - KTNN Khúa lun tt nghip Phựng Th Hin - K32B Sinh TI LIU THAM KHO Phm Vn An, 2008, Bc u nghiờn cu khu h Lng c - Bũ sỏt xó Khỏng Nht, huyn Sn Dng, tnh Tuyờn Quang, Lun C nhõn khoa hc sinh hc trng HSPHN2, tr 1-55 Ngụ c Chng, Trn Duy Ngc, 2007, Thnh phn loi ch nhỏi v Bũ sỏt ca tnh Phỳ Yờn, Tp Sinh hc, 29(1): 20- 25 H Thu Cỳc, 2001, Ging Cúc my Leptobrachium (Anura, Megophryidae) Vit Nam, Tp sinh hc, 23(1): 1- H Thu Cỳc, N Orlov, 2000, Ging ch cõy Rhacophorus ca Vit Nam, Tp Sinh hc, 22(1): 69 Nguyn Anh Dip, Trn Ninh, Nguyn Xuõn Quýnh, 2007, Nguyờn tc phõn loi sinh vt, Nxb KH & KT, H Ni: tr 34-39 Fieldiana: Zoology New series, No.92, page 4-6 Lờ Nguyờn Ngt, 2007, i sng cỏc loi Lng c v Bũ sỏt, Nxb Giỏo Dc, tr 29-30 Lờ Nguyờn Ngt, Nguyn Vn Sỏng, 2000, Kt qu iu tra h ch nhỏi Bũ sỏt khu i rng Bng T, Ngc Nh (Cm Lnh, Ba Vỡ, H Tõy), Thụng bỏo khoa hc HSPHN s 4, tr 91-102 Hong Xuõn Quang, Hong Ngc Thỏi, Andrew Grieser John, 2008, ch nhỏi Khu Bo tn Thiờn nhiờn Pự Hung, tr 24-25 10 Hong Xuõn Quang, Lờ Nguyờn Ngt, 1997, Kt qu iu tra b sung ch nhỏi - Bũ sỏt khu vc ụng Nam - Bch Mó - Hi Võn, Thụng bỏo khoa hc HSP Vinh, tr 73-78 11 Hong Xuõn Quang, Ngụ c Chng, 1999, V khu phõn b ch nhỏi Bũ sỏt khu vc ụng Nam - Bch Mó - Hi Võn, Tuyn cụng trỡnh hi tho a dng sinh hc Bc Trng Sn (ln th 2), tr 33-36 Trng HSP H Ni 45 Khoa Sinh - KTNN Khúa lun tt nghip Phựng Th Hin - K32B Sinh 12 Nguyen Van Sang, Ho Thu Cuc and Nguyen Quang Truong, 2009, Herpetofauna of Viet Nam, Edition Chimaira Frankfurt am Main, pp 76-81 13 Nguyn Vn Sỏng, H Thu Cỳc, Nguyn Qung Trng, 2001, Danh lc ch nhỏi - Bũ sỏt Vit Nam, Nxb KH & KT, H Ni: tr 13-14 14 Nguyn Vn Sỏng, H Thu Cỳc, Nguyn Qung Trng, 2008, Nhn dng mt s loi ch nhỏi - Bũ sỏt Vit Nam, Nxb Nụng Nghip, tr 14-15 15 Nguyn Qung Trng, Lờ Nguyờn Ngt, Raoul Bain, 2006, Thnh phn loi ch nhỏi v Bũ sỏt tnh H Giang, Tp sinh hc, 28(2): 24-26 16 Trn Thanh Tựng, Lờ Nguyờn Ngt, Nguyn Vn Sỏng (2006), Thnh phn loi ch nhỏi v Bũ sỏt vựng nỳi Yờn T thuc tnh Bc Giang, Tp Sinh hc, 28(4): 11- 17 17 y ban khoa hc k thut Nh nc, 1981, Kt qu iu tra c bn ng vt Min Bc Vit Nam, Nxb KH & KT, H Ni: tr 365-427 18 Website: http://en.wikipedia.org/wiki/Megophryidae 19 Website: http://species.wikmedia.org/Leptobrachium_mouhoti 20 Website: http://www.thiennhien.net Trng HSP H Ni 46 Khoa Sinh - KTNN Khúa lun tt nghip Phựng Th Hin - K32B Sinh PH LC Bng Chỳ thớch c im hỡnh thỏi ch nhỏi khụng uụi Trng HSP H Ni 47 Khoa Sinh - KTNN [...]... Đối tượng nghiên cứu - 8 loài thuộc giống Cóc mày Leptobrachium ở Việt Nam: Cóc mày bana Leptobrachium banae Cóc mày đốm vàng Leptobrachium xanthospilum Cóc mày mou - hot Leptobrachium mouhoti Cóc mày sapa Leptobrachium chapaense Cóc mày vân nam Leptobrachium promustache Cóc mày việt nam Leptobrachium pullum Ếch gai hàm ngọc linh Leptobrachium ngọclinhense Ếch gai hàm sapa Leptobrachium echinatum - Mẫu... liên quan đến giống Cóc mày Leptobrachium 2.3 Phương pháp nghiên cứu 2.3.1 Nghiên cứu lý thuyết Nghiên cứu, thu thập các tài liệu có liên quan đến giống Cóc mày Leptobrachium 2.3.2 Phương pháp quan sát, phân tích mẫu trong phòng thí nghiệm Quan sát, đo đếm các số liệu hình thái trực tiếp các mẫu thuộc giống Cóc mày Leptobrachium có ở Bảo tàng Động vật - Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam Kích thước... Leptobrachium chapaense (Hình 14) Tuy nhiên, nó phân biệt với loài Cóc mày sapa ở đặc điểm: Con đực thường có những gai nhỏ ở môi trên vào mùa sinh sản (đặc điểm này không xuất hiện ở loài Cóc mày sapa) Giá trị: Loài Cóc mày vân nam có giá trị khoa học cao Phân bố: khu vực núi Hoàng Liên, huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai Tình trạng bảo tồn: Quý hiếm 3.2.5 Cóc mày việt nam Leptobrachium pullum (Smith, 1921) Megalophrys... QUẢ NGHIÊN CỨU 3.1 Khóa định loại giống Cóc mày Leptobrachium ở Việt Nam 1(6) Có gai hàm 2(5) Gai hàm xuất hiện suốt thời kì trưởng thành đến chết 3(4) Gai ở hai bên hàm… ………… Leptobrachium echinatum 4(3) Gai không ở hai bên hàm, gai ở vùng ổ mắt… ……………………………………………… Leptobrachium ngoclinhense 5(2) Gai chỉ xuất hiện vào mùa sinh sản, ở vùng môi trên……… ……………………………………………… Leptobrachium promustache 6(1)... Huyện Trà My, tỉnh Quảng Nam Tình trạng bảo tồn: Quý hiếm 3.2.4 Cóc mày sapa Leptobrachium chapaense (Bourret, 1937) Megophrys haseltii chapaensis R Bouuret, 1937, Bull Gén Instr Publ., Hanoi, 4 (14): 18 Leptobrachium (Leptobrachium) chapaense, A Dubois, 1980, Bull Mens Soc Linn Lyon, 49: 476 Tên tiếng Anh: Chapa spadefoot toad Tên tiếng Việt: Cóc mày sapa, Cóc mày hatxen, Cóc bùn (Việt) , Tô Khiết (H’Mông)... ngoài của Cóc mày vân nam rất giống với Cóc mày sapa Trường ĐHSP Hà Nội 2 29 Khoa Sinh - KTNN Khóa luận tốt nghiệp Phùng Thị Hiền - K32B Sinh Kích thước: Cơ thể có kích thươc trung bình, chiều dài mút mõm đến hậu môn khoảng 55–67mm Hình 14 Cóc mày vân nam Leptobrachium promustache (theo Nguyễn Quảng Trường) Chiều dài mút mõm đến hậu môn khoảng 55–67mm Hình thái rất giống với loài Cóc mày sapa Leptobrachium. .. có nhiều mụn nhỏ Loài này có thể phân biệt với tất cả các loài Leptobrachium khác bởi sự có mặt của những nốt vàng to (màu kem trắng ở mẫu ướp) ở hông, sau chân và cằm Các mẫu loài Cóc mày đốm vàng Leptobrachium xanthospilum hiện đang được lưu trữ tại Bảo tàng hoàng gia Ontario, Toronto Canada Giá trị: Cóc mày đốm vàng có giá trị khoa học, là loài đặc hữu của Việt Nam Phân bố: Kon Tum (Kon Plong), Gia... Chi ngắn Chi trước không có màng bơi, không có củ bàn trong Da ở toàn cơ thể nhẵn Bảng 3 Tỉ lệ kích thước các phần cơ thể Cóc mày việt nam [6] Loài Leptobrachium pullum Chỉ số TL/SVL 0,33 – 0,35 HW/ SVL 0,41 – 0,44 HL/ SVL 0,33 – 0,36 Giá trị của loài: Cóc mày việt nam có giá trị khoa học cao và cung cấp nguồn gen quý hiếm cho hệ động vật Phân bố: Kon Tum (Kon Plong, Ngọc Linh), Đăk Lăc (Chu Yang Sin),... tiếng Anh: Vannam mustache toad Tên tiêng Việt: Cóc mày vân nam Tư liệu nghiên cứu: Mô tả dựa trên mẫu chuẩn thu được ở vùng núi Dawei thuộc tỉnh Vân Nam, Trung Quốc vào năm 2006 Trong chuyến khảo sát tại khu vực núi Hoàng Liên thuộc huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai vào năm 2004, nhóm nghiên cứu đã thu được mẫu vật của loài này ở độ cao 1300-1400m Gốc của tên loài: Xuất phát từ tên tỉnh Vân Nam của Trung... nhau Ở giữa mặt bụng màu trắng Kích thước: Cơ thể có kích thước trung bình, chiều dài thân 6-7 cm (Hình 4, 5) Hình 4 Cóc mày sapa Leptobrachium chapaense (theo Hồ Thu Cúc, mẫu thu ở Huế) Hình 5 Cóc mày sapa Leptobrachium chapaense (mẫu AMNH 13624 chụp ở Viện Sinh thái và Tài nguyên Sinh Vật) Trường ĐHSP Hà Nội 2 22 Khoa Sinh - KTNN Khóa luận tốt nghiệp Phùng Thị Hiền - K32B Sinh Hình 6 Mặt bụng Cóc mày ... nghiên cứu phân loại giống Cóc mày Việt Nam, rút số kết luận sau: Giống Cóc mày Việt Nam gồm loài Tất loài có khả dùng làm thực phẩm có triển vọng nuôi làm cảnh, có tới loài loài đặc hữu Việt Nam Trong... phân loại xác, xây dựng khóa định loại loài mô tả đặc điểm hình thái loài Ngoài ra, cung cấp số thông tin vùng phân bố, sinh học sinh thái, giá trị sử dụng cho loài thuộc giống Cóc mày Việt Nam. .. Chính vậy, việc nghiên cứu giống Cóc mày Việt Nam nhiều nội dung chưa giải cách trọn vẹn, cần có nghiên cứu để hoàn thiện nội dung Các tài liệu công bố loài giống Cóc mày Leptobrachium hạn hẹp, đặc