Khóa luận tốt nghiệp Vi Thị Tú Lời nói đầu Để hoàn thành tốt đề tài Phân loại giống Cóc mày bùn Leptolalax thuộc họ Cóc bùn Megophryidae Việt Nam Tôi nhận gúp đỡ thầy cô khoa Sinh KTNN thầy giáo Viện Sinh thái Tài nguyên Sinh vật Đặc biệt hướng dẫn trực tiếp cô giáo, TS Ngô Thái Lan Tôi xin chân thành cảm ơn giúp đỡ, hướng dẫn nhiệt tình đầy nhiệt huyết cô giáo, TS Ngô Thái Lan tất thầy cô khoa Sinh KTNN thầy giáo Viện Sinh thái Tài nguyên Sinh vật Đây lần thực nghiên cứu khoa học gặp nhiều hạn chế nên khó tránh khỏi sai sót Tôi mong nhận đóng góp ý kiến thầy, cô giáo bạn để đề tài hoàn thiện tốt Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, tháng năm 2010 Tác giả khóa luận Vi Thị Tú Trường ĐH SP Hà Nội K32 Sinh-KTNN Khóa luận tốt nghiệp Vi Thị Tú Lời cam đoan Tụi xin cam oan õy l ti tụi thc hin cựng vi s hng dn ca TS Ngụ Thỏi Lan, khụng trựng vi bt kỡ ti no khỏc Cỏc s liu nờu ti l trung thc, c thu thp t thc nghim v qua x lớ thng kờ, khụng cú s chộp, ba t Nu cú gỡ sai phm tụi xin chu hon ton trỏch nhim Hà Nội, ngày 10 tháng năm 2010 Người cam đoan Vi Thị Tú Trường ĐH SP Hà Nội 2 K32 Sinh-KTNN Khóa luận tốt nghiệp Vi Thị Tú Quy ước viết tắt SVL : Dài thân (từ mút mõm đến khe huyệt) HL : Dài đầu (từ mút mõm đến góc sau hàm dưới) HW : Rộng đầu (bề rộng lớn đầu, thường khoảng cách hai góc sau hàm) SE : Dài mõm (khoảng cách từ mút mõm đến bờ trước mắt IN : Gian mũi (khoảng cách hai bờ lỗ mũi) OrbD : Đường kính mắt (bề dài lớn ổ mắt) IUE : Gian mí mắt (khoảng cách nhỏ hai bờ mi mắt) TYD : Dài màng nhĩ (bề dài lớn màng nhĩ) FLL : Dài ống tay (từ khuỷu tới gốc củ bàn ngoài) FL : Dài đùi (từ khe huyệt đến khớp gối) TL : Dài ống chân (từ khớp gối đến cuối khớp ống - cổ) TW : Rộng ống chân (bề rộng lớn ống chân) FOL : Dài bàn chân (từ gốc củ bàn đến mút ngón dài nhất) IMT : Dài củ bàn Trường ĐH SP Hà Nội K32 Sinh-KTNN Khóa luận tốt nghiệp Vi Thị Tú Mục lục Trang Mở đầu Lí chọn đề tài Mục đích nghiên cứu ý nghĩa đề tài Nhiệm vụ nghiên cứu Chương tổng quan tài liệu nghiên cứu 1.1 Lịch sử nghiên cứu ếch nhái Việt Nam 1.2 Lịch sử nghiên cứu giống Cóc mày bùn Leptolalax Việt Nam 10 Chương Thời gian, đối tượng phương pháp nghiên cứu 12 2.1 Thời gian nghiên cứu 12 2.2 Đối tượng nghiên cứu 12 2.3 Phương pháp nghiên cứu .12 Chương kết nghiên cứu 14 3.1 Khóa định loại giống Cóc mày bùn Leptolalax thuộc họ Cóc bùn Megophryidae Việt Nam.14 3.2 Đặc điểm hình thái loài thuộc giống Cóc mày bùn Leptolalax 16 3.2.1 Cóc mày bô rê Leptolalax bourreti 16 3.2.2 Cóc mày na hang Leptolalax nahangensis 18 3.2.3 Cóc mày bùn Leptolalax pelodytoides 20 3.2.4 Cóc mày nhỏ Leptolalax pluvialis .26 3.2.5 Cóc mày sung Leptolalax sungi 29 3.2.6 Cóc mày sần Leptolalax tuberosus 36 Trường ĐH SP Hà Nội K32 Sinh-KTNN Khóa luận tốt nghiệp Vi Thị Tú 3.3 Đặc điểm nơi sống vùng phân bố loài thuộc giống Cóc mày bùn Leptolalax 39 3.3.1 Đặc điểm nơi sống vùng phân bố loài Cóc mày bô rê Leptolalax bourreti Cóc mày nhỏ Leptolalax pluvialis .39 3.3.2 Đặc điểm nơi sống vùng phân bố loài Cóc mày na hang Leptolalax Nahangensis .40 3.3.3 Đặc điểm nơi sống vùng phân bố loài Cóc mày bùn Leptolalax pelodytoides .40 3.3.4 Đặc điểm nơi sống vùng phân bố loài Cóc mày sung Leptolalax sungi 41 3.3.5 Đặc điểm nơi sống vùng phân bố loài Cóc mày sần Leptolalax tuberosus .42 Kết luận đề nghị 43 Tài liệu nghiên cứu 45 Trường ĐH SP Hà Nội K32 Sinh-KTNN Khóa luận tốt nghiệp Vi Thị Tú mở đầu Lí chọn đề tài Vit Nam l nc cú khớ hu v a hỡnh phõn hoỏ theo cỏc vựng khỏc Vỡ th, õy cú ngun ti nguyờn thiờn nhiờn phong phỳ v a dng vi nhiu loi sinh vt tn ti v phỏt trin m cỏc nc khỏc trờn th gii ớt tỡm thy hoc khụng cú S a dng ca chỳng ó em li nhiu ý ngha to ln cho s sng trờn trỏi t Mi loi sinh vt cú nhng ý ngha khỏc nhau, nờn hin ngi ang tỡm kim nhng li ớch ca chỳng ỏp ng nhu cu sng ca mỡnh m vụ tỡnh khụng chỳ ý n nhng hu qu sau ny Vỡ th nhng nm gn õy cú nhiu loi sinh vt ang sc kờu cu tn ti Vy chỳng ta phi lm gỡ cú th khai thỏc c ngun nguyờn liu quý him ca sinh vt m cú th cu c chỳng? V lm th no ngi bit c s a dng v phong phỳ ca sinh vt? Vi t cỏch l mt nh sinh hc tng lai tụi mun gúp phn cụng sc ca mỡnh vo vic khỏm phỏ nhng iu kỡ thỳ thiờn nhiờn Qua quỏ trỡnh hc tụi thy Lng c l nhng loi sinh vt cú s a dng phong phỳ v hỡnh thỏi cu to, chỳng li cú ý ngha thc tin cao Gn õy, cỏc nh khoa hc ó cụng b mt s loi Lng c mi c phỏt hin Vit Nam Trong s ú cú giống Cóc mày bùn Leptolalax (thuộc họ Cóc bùn Megophryidae) gồm có loài c công b có đến loài loài đặc hữu Việt Nam, nằm nguy bị tuyệt chủng Trên thực tế giống người tìm hiểu biết đến Chớnh vỡ cỏc lớ trờn, tụi tin hnh ti Phõn loi ging Cúc my bựn Leptolalax thuc h Cúc bựn Megophryidae Vit Nam Trường ĐH SP Hà Nội K32 Sinh-KTNN Khóa luận tốt nghiệp Vi Thị Tú Mục đích nghiên cứu - Hoàn thành công trình phân loại giống Cóc mày bùn Leptolalax Việt Nam ý nghĩa đề tài 3.1 ý nghĩa khoa học Bổ sung thêm dẫn liệu đặc điểm hình thái vùng phân bố loài thuộc giống Cóc mày bùn Việt Nam, cung cấp thêm kiến thức cho chuyên khảo Lưỡng cư - Bò sát học phần sinh thái học động vật 3.2 ý nghĩa thực tiễn Dựa sở phân loại giống Cóc mày bùn nhận biết loài thuộc giống tự nhiên Từ có bienj pháp bảo vệ, phát triển chúng làm tăng độ đa dạng sinh học cho khu hệ động vật Việt Nam Nội dung nghiên cứu 4.1 Phân tích, đánh giá hệ thống phân loại giống Cóc mày bùn Leptolalax để lựa chọn hệ thống phân loại phù hợp với việc nghiên cứu giống Việt Nam Xây dựng khoá định loại giống Cóc mày bùn Leptolalax Xây dựng mô tả đặc điểm hình thái loài thuộc giống Cóc mày bùn Leptolalax Tìm hiểu đặc điểm nơi sống vùng phân bố loài thuộc giống Cóc mày bùn Leptolalax 4 Tìm hiểu giá trị tài nguyên loài thuộc giống Cóc mày bùn Leptolalax Trường ĐH SP Hà Nội K32 Sinh-KTNN Khóa luận tốt nghiệp Vi Thị Tú CHNG TNG QUAN TI LIU NGHIấN CU 1.1 Lch s nghiờn cu ch nhỏi Vit Nam ch nhỏi Vit Nam c nghiờn cu t cui th k XIX, song ch yu cỏc nh khoa hc nc ngoi tin hnh nh: Tiran (1885), Boulenger (1903), Smith (1921, 1924, 1932) ỏng chỳ nht l cụng trỡnh nghiờn cu ch nhỏi, bũ sỏt ụng Dng ca Bourret (19341944) ú cú nc ta Sau hũa bỡnh lp li (1954) cỏc nh nghiờn cu v thnh phn loi ch nhỏi c tng cng bi tỏc gi Vit Nam T 1960 1970: o Vn Tin v cng s (1960) ó tin hnh iu tra khu vc Vnh Linh ( Qung Tr) thng kờ c mt loi ch nhỏi 1970 1990: cú thờm mt s cụng trỡnh Kt qu iu tra c bn ng vt Bc Vit Nam 1981 (phn ch nhỏi v bũ sỏt) ca cỏc tỏc gi: Trn Kiờn, Nguyn Vn Sỏng, H Thu Cỳc ó thng kờ c 69 loi ch nhỏi Tuyn bỏo cỏo kt qu iu tra thng kờ ng vt Vitt Nam, 1985 ca Vin Sinh thỏi v Ti nguyờn Sinh vt ó thng kờ c 90 loi ch nhỏi Ngoi ra, cỏc tỏc gi cũn ch c s phõn b ca cỏc loi theo sinh cnh T nm 19902000: õy l giai on nghiờn cu ch nhỏi v bũ sỏt Vit Nam c tng cng, c bit, t nhng nm 1995 tr li õy cỏc tỏc gi: Nguyn Vn Sỏng, Lờ Nguyờn Ngt, Ngụ c Chng, H Thu Cỳc, Hong Nguyn Bỡnh, Phm Vn Hũa, inh Th Phng Anh, Nguyn Qung Trng a danh sỏch thnh phn loi mt s vựng: Khu bo tn thiờn nhiờn Xuõn Sn (Phỳ Th), khu vc Ao Chõu (H Hũa, Phỳ Th), khu vc Chớ Linh (Hi Dng)[1] Trường ĐH SP Hà Nội K32 Sinh-KTNN Khóa luận tốt nghiệp Vi Thị Tú Mt s nghiờn cu chung v sinh hc ca ch nhỏi Lp Lng c (Amphibia) hin cú khong 5.500 loi thuc 44 h v c chia lm b: b Lng c cú uụi (Caudata), b Lng c khụng chõn (Apoda), b Lng c khụng uụi (Anura) Cũn c gi chung l ch nhỏi.[2] B khụng uụi gm nhiu loi nht v phõn húa cao nht Tuy vy, cu to núi chung ca chỳng tng i ging vỡ liờn quan n cỏch chuyn nhy Hu ht cỏc loi ch nhỏi u cú c im l thõn mỡnh ngn v rng, c khụng rừ rng, uụi thiu Chi phỏt trin v c bit chi sau di, khe v to hn chi trc, dựng nhy Vic s dng hai cỏi tờn thụng dng l ch v cúc li khụng da trờn c s phõn loi hc Nhỡn t gúc phõn loi hc thỡ ton b cỏc thnh viờn ca b Anura u l ch, ch cú thnh viờn thuc h Bufonidae c gi l cúc thc s Vic s dng thut ng ch hu ht cỏc trng hp thng da vo phõn bit loi ú l loi sng di nc hay na di nc, da nhn v da t, v thut ng cúc thng dựng ch loi thng sng trờn cn, cú da sn v khụ Cú mt ngoi l i vi loi cúc bng la (Bombina bombina), da ca chỳng hi sn li c coi l loi sng di nc a s Lng c khụng uụi sng trờn cn, mt s hin tng th sinh tr li mụi trng nc nhng rt ớt, khong 15% v ch cú mt h Cúc thiu li (Pipidae) gm mt s ớt loi hon ton sng di nc Ting kờu ca mt s loi ch, nhỏi khỏ to í ngha ch yu ca ting kờu l cho phộp c hp dn c bn tỡnh Cỏc c cú th phỏt ting kờu d tỡnh n l hay ng Con cỏi ca rt nhiu loi kờu ỏp tr c nh l mt xỳc tỏc gia tng nng lc sinh sn Cỏc loi sng khu rng nhit i cng cú ting kờu gi ma da vo m, rt nhiu loi Trường ĐH SP Hà Nội K32 Sinh-KTNN Khóa luận tốt nghiệp Vi Thị Tú cú ting kờu bo v lónh th dựng ui cỏc c khỏc i Tt c cỏc ting kờu ny u phỏt ming ca ch, nhỏi úng Rt nhiu loi ch, nhỏi cú ting kờu sõu hoc ting kờu p p Nhiu qun th ch, nhỏi ó b suy gim nghiờm trng t nhng nm 1950, hn 1/3 s loi b e da tuyt chng v hn 120 loi c cho l b tuyt chng t nhng nm 1980 Trong s cỏc loi ny cú loi ch ng vng ca Costa Rica Mt sinh cnh l nguyờn nhõn ch yu gõy nờn s suy gim qun th ca cỏc loi ch, ngoi cũn cú cỏc nguyờn nhõn khỏc nh ụ nhim mụi trng, thay i khớ hậu Nhiu nh khoa hc mụi trng cho rng cỏc loi Lng c ú cú ch l cỏc ch th sinh hc xut sc i vi sc sng ca h sinh thỏi theo din tớch rng v trớ trung gian ca chỳng chui thc n, da cú kh nng thm nc, v cuc sng hai pha in hỡnh (giai on u trựng sng di nc, giai on trng thnh sng trờn cn) Chỳng l loi cú trng, u trựng sng di nc, b suy gim s lng ln nht, giai on ny l giai on phỏt trin trc tip chu nc nhiu nht Trong mt vi trng hp ớt i, cỏc chng trỡnh gõy nuụi sinh sn ó c gng gim ỏp lc i vi qun th ch, v cỏc chng trỡnh ny c chng minh l rt cú hiu qu Cỏc thỳ v cỏc cụng viờn thy sinh trờn ton th gii ó t tờn cho nm 2008 l nm ch nhỏi nhm thu hỳt s chỳ ý ca cụng chỳng i vi bo tn cỏc loi ch nhỏi 1.2 Lịch sử nghiên cứu giống Cóc mày bùn Leptolalax Việt Nam Giống Cóc mày bùn Leptolalax thuộc họ Cóc bùn Megophryidae Trường ĐH SP Hà Nội 10 K32 Sinh-KTNN Khóa luận tốt nghiệp Vi Thị Tú Màng nhĩ: tròn nhỏ không dễ nhìn thấy, đường kính nhỏ mắt, nếp màng nhĩ rõ, có màu da tối Có trồi nếp gấp biệt, mở rộng từ lưng đến mắt, từ đỉnh chi đến khớp sau mi mắt Thân: Nhìn phía có màu nâu nhạt, đặc biệt khu vực tiếp giáp hậu môn có màu đậm hơn, lưng có nốt sáng, lưng lồi Hình 14 Mặt bụng Leptolalax sungi (chụp Viện Sinh thái Tài nguyên Sinh vật) Mặt bụng hoàn toàn sáng mặt lưng, có đường cong nhẹ nhàng, có vằn kem trắng hạt nhỏ lốm đốm sáng Khi ngâm cồn mặt lề bụng có nếp gấp màu đen, da bụng mịn, phần gần eo mịn Tuyến ngực (phần trung gian ngực nách) hình trứng nhỏ, có chiều dài lớn so với đường kính màng nhĩ Cuối nếp gấp tuyến trắng Tuyến đùi nằm gần đầu gối phần Vùng tiếp giáp sườn hông với bụng rìa mép chi có hột nhỏ, phần tiếp giáp bụng đùi có nhiều nốt mụn trắng Trường ĐH SP Hà Nội 34 K32 Sinh-KTNN Khóa luận tốt nghiệp Vi Thị Tú Chi: Chi trước: chiều dài chi (được tính từ đỉnh ngón thứ III) 30% chiều dài thân Lồi gò mặt nhỏ lồi gò phía nên lồi gò phía dễ nhìn thấy Bề mặt cẳng chi có màu đen, có vệt màu sáng, đùi có vệt ngang màu sáng phía sau Trên vùng cẳng chi tuyến, điểm khác biệt so với Cóc mày bô rê Cóc mày bùn Chiều dài ngón tính sau: I = II = IV < III Chi sau dài chi trước, gần 42% chiều dài thân Mặt bắp đùi, cẳng chi, xương chày bàn chân có màu đỏ, đùi mịn có tuyến trắng Mặt ngón III V có chai nhẹ Bên có lồi gò nhỏ bên lồi gò Các rìa bàn chân yếu ớt Kích thước mẫu vật đo Viện Sinh thái Tài nguyên Sinh vật cụ thể sau: (đơn vị mm) Dài thân: 48,3mm Xương chày: 23,1mm Chi trước: 13,9mm Chi sau: 20,3mm Dài đầu: 17,6mm Rộng đầu: 19,1mm Khoảng cách mũi: 5,6mm Đường kính mắt: 9,4mm Chiều dài mi: 5,4mm Khoảng cách mắt đến lỗ mũi: 4,2mm Khoảng cách mắt đến màng nhĩ: 3,4mm Đường kính màng nhĩ: 2,9mm Đường kính mũi: 2,3mm Khoảng cách mũi: 2,1mm Trường ĐH SP Hà Nội 35 K32 Sinh-KTNN Khóa luận tốt nghiệp Vi Thị Tú Như qua đặc điểm mô tả trên, thấy rõ đặc điểm khác biệt Cóc mày sung loài giống Cóc mày bùn, đặc điểm bật là: Cóc mày sung có kích thước lớn giống Cóc mày bùn, loài có vùng tiếp giáp sườn hông với bụng rìa mép chi có hột nhỏ Nơi sống: Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc Hiện trạng: loài đặc hữu Việt Nam, nguy bị diệt vong [10] 3.2.6 Cóc mày sần Leptolalax tuberosus Inger, Nicolai Orlov Ilya Darevsky, 1999 Tên tiếng Anh: Gramular toad Cóc mày sần Leptolalax tuberosus tác giả: Inger, N Orlov I Darevsky, 1999 mô tả công bố Nhưng trước vào ngày 15 tháng năm 1995 I Darevsky N Orlov tìm thấy miêu tả Việt Nam, mẫu gốc: FMNH 252844 cá thể đực trưởng thành thu làng Koncharăng, huyện An khê, tỉnh Gia lai, Việt Nam (ở độ cao 1000-2000m so với mực nước biển) vào ngày 15 tháng năm 1995 I Darevsky N Orlov Một mẫu thu sau đó, FMNH 252545- 49; 14 cá thể đực cá thể FMNH 252860; cá thể đực thu độ cao 900m Trên giới chưa tìm thấy loài Giá trị: khoa học, loài đặc hữu Việt Nam Tên riêng loài Cóc mày sần Leptalalex tuberosus có nghĩa có nhiều nốt u lồi lên hay gọi nốt sần phồng da Mô tả Đây loài nhỏ họ Cóc bùn, cá thể đực nhỏ 30mm, cá thể 30mm Trường ĐH SP Hà Nội 36 K32 Sinh-KTNN Khóa luận tốt nghiệp Vi Thị Tú Cóc mày sần có mầu sắc xám tối màu đen với vết lốm đốm to nhỏ phía ngoài, họng có mầu sáng, chi có nhiều vết đen ngang đặn Hình 15: Leptolalax tuberosus (theo Nguyễn Quảng Trường) Hình dáng bè, trông nịch Đầu có chiều rộng chiều dài Đầu: Có mầu xám tối phần lưng, có chiều rộng dài Mũi có đầu nhọn tròn hình nón cụt, nhìn nghiêng không nhô rõ lỗ mũi, đóng lại chút nhô so với mắt Đỉnh mũi nhô lên lồi cao, mũi có nốt lồi xung quanh Màng nhĩ phần nhỏ tròn phủ lớp da có mầu tối phần đầu, bờ mép màng nhĩ không rõ nên khó nhìn thấy, số cá thể riêng rẽ màng nhĩ trơn làm giảm diện tích tiếng động Trường ĐH SP Hà Nội 37 K32 Sinh-KTNN Khóa luận tốt nghiệp Vi Thị Tú Mắt có đường kính lớn nhiều so với chiều dài mũi, mí mắt có nhiều nốt sần nhỏ, khoé mắt hẹp, vùng trước mắt dốc tạo thành hình lõm, đường kính mắt nhìn hẹp so với mi mắt Miệng rộng mía, thường có hai vạch đen ngang môi, có nhiều nốt sần nhỏ miệng, phần cằm có màu sáng hơn, họng có mạng lưới màu đen vây xung quanh phần trắng Thân: Khi nhìn từ xuống phần lưng có mầu sẫm tối với vết lốm đốm to nhỏ phía Nhưng phần bụng có mầu sáng hơn, tuyến lằn bụng Ngực có tuyến tròn nhỏ Nách có tuyến màu trắng, phía da có nhiều dải phân tán u lồi nhỏ với kích cỡ to nhỏ khác nhau, họng có màu sáng Chi: Tất chi có nhiều vệt đen ngang đặn Chi trước: Đỉnh ngón chi trước tù, ngón gần ngón thứ II, ngón thứ IV ngón thứ II Ngón không duỗi thẳng ra, vòng ngón lớn lồi lên Chi sau: Đỉnh ngón chi sau giống chi trước, ngón thứ III dài ngón thứ V Đai sở tiếp giáp với thân ngón chi trước, ngón tua, chóp đỉnh bao bọc lớp sừng Hai ngón tương đối ngắn dài ngón thứ III ngón thứ V, toàn ngón thứ IV phủ chóp đỉnh phía Bề mặt bắp đùi da đen mỏng hình mắt lưới, có đốm trắng, phần bắp chân có mạng lưới Mặt tất chi có màu trắng mỏng, có vệt sọc đen ngắn rải rác phía sau Những cá thể đực có đường khe hở túi âm mở quan giao phối Kích thước mẫu gốc FMNH 252844 đo sau: SVL 26,1mm T 13,5mm HW 9,9 mm HL 10,0mm OrbD 4,3 mm [8] Trường ĐH SP Hà Nội 38 K32 Sinh-KTNN Khóa luận tốt nghiệp Vi Thị Tú Như vậy, qua mô tả thấy Cóc mày sần có điểm bật khác biệt là: Đây loài có vết lốm đốm trắng lưng loài có vành màng nhĩ không nhận thấy, đùi có cấu tạo hình mắt lưới Nơi sống: Loài tìm thấy làng Koncharăng, huyện An Khê, tỉnh Gia Lai Hiện trạng: loài đặc hữu Việt Nam, bảo tồn 3.3 Đặc điểm nơi sống vùng phân bố loài thuộc giống Cóc mày bùn Leptolalax Việt Nam 3.3.1 Đặc điểm nơi sống vùng phân bố loài Cóc mày bô rê Leptolalax bourreti Cóc mày nhỏ Leptolalax pluvialis Cả hai loài Cóc mày nhỏ Cóc mày bô rê tìm thấy Sapa, tỉnh Lào Cai Sapa có độ cao trung bình 1200-1800m Địa hình nghiêng thoải theo hướng Tây-Nam đến Đông-Bắc có dãy núi Hoàng Liên, có đỉnh cao đỉnh Phan Si Păng cao 3143m (là nơi thu Cóc mày nhỏ) Khí hậu Sapa ảnh hưởng yếu tố địa hình, địa mạo phức tạp, bị chia cắt mạnh vị trí địa lí Nhiệt độ trung bình hàng năm Sapa 15,4oC, vào mùa hè nhiệt độ trung bình 18-20oC, tháng mùa đông khoảng 10-12oC Nhiệt độ thấp vào tháng 0oC, đặc biệt có năm thấp xuống -3,2oC Do đặc điểm khu vực khác nên tạo vùng sinh thái khác có nhiệt độ khác thời điểm Sapa có mạng lưới sông ngòi dày, suối hầu hết có lòng hẹp, dốc, thác ghềnh nhiều, có diện tích đất rừng khoảng 32878,7ha, phong phú loại lâm nghiệp như: đinh, lim, sến, táu Dưới lâm nghiệp mọc lớp cỏ bụi Từ phù hợp cho loại động vật ẩn nấp, Trường ĐH SP Hà Nội 39 K32 Sinh-KTNN Khóa luận tốt nghiệp Vi Thị Tú sinh sống phát triển Vì vậy, nơi nơi phù hợp cho loài Cóc mày nhỏ Cóc mày bô rê sinh sống 3.3.2 Đặc điểm nơi sống khu phân bố Cóc mày na hang Leptolalax nahangensis Cóc mày na hang thu mẫu vùng Na Hang, tỉnh Tuyên Quang Tuyên Quang tỉnh miền núi nằm Tây Bắc Đông Bắc Việt Nam, có khí hậu nhiệt đới gió mùa, có hai mùa rõ rệt: mùa đông khô - lạnh, mùa hè nóng - ẩm, mưa nhiều, hay có lũ lụt, có tượng mưa đá, gió lốc Lượng mưa trung bình hàng năm 22-24oC Huyện Na Hang huyện vùng cao tỉnh Tuyên Quang, có nhiều núi đá vôi, địa hình có hướng thấp dần từ Bắc đến Nam Đất đai chủ yếu hình thành từ Ferarit hóa có độ pH từ 4,5-6 Độ ẩm tương đối cao, khoảng 80-85%, thích hợp cho loại trồng phát triển Khí hậu huyện Na Hang nhiệt đới gió mùa, mùa đông có nhiều sương muối cục bộ, lượng mưa trung bình khoảng 1800mm có nhiều sông suối, đặc biệt có hai sông lớn sông Gâm sông Năng Diện tích đất rừng rộng 75.027ha tạo điều kiện cho nhiều loài động, thực vật quý sinh sống có Cóc mày na hang 3.3.3 Đặc điểm nơi sống khu phân bố Cóc mày bùn Leptolalax pelodytoides Cóc mày bùn loài sống phổ biến tất loài thuộc giống Cóc mày bùn Nó có mặt nhiều nơi nước chí nước tìm thấy chúng đa số phân bố vùng miền núi như: Văn Bàn, Sapa (Lào Cai), Tây Côn Lĩnh (Hà Giang), Mẫu Sơn (Lạng Sơn), Xuân Sơn (Phú Thọ), Pò Hèn (Quảng Ninh), Chí Linh (Hải Dương), Thượng Tiến (Hòa Bình), Phong Nha - Kẻ Bàng (Quảng Bình), Phú Lộc (Thừa Thiên Huế), Trường ĐH SP Hà Nội 40 K32 Sinh-KTNN Khóa luận tốt nghiệp Vi Thị Tú Trà My (Quảng Nam), Kon Plông (Kon Tum), KonKaKing (Gia Lai), Pù Uống Pù Mát (Nghệ An) Tất vùng mà Cóc mày bùn phân bố có đặc điểm chung là: Diện tích đất rừng rộng rãi, có dải núi cao tạo nên địa hình phong phú đa dạng mang thêm phức tạp phân cắt địa hình thành tiểu vùng Nên đồi núi có cao thấp khác nhau, dẫn đến khác thời tiết khí hậu Khí hậu đa số nhiệt đới gió mùa, có phân chia hai mùa rõ rệt năm mùa mưa mùa khô Đất đai: đất rừng chiếm diện tích lớn phù hợp với phát triển loại nông nghiệp lâm nghiệp Từ đó, tạo điều kiện cho loại động vật khác phát triển Các loại trồng sông ngòi đa dạng phong phú tạo điều kiện cho Cóc mày bùn loài động vật khác cư trú Độ ẩm bình quân khoảng 65% đến 90% Một số nơi có sương mù 3.3.4 Đặc điểm nơi sống khu phân bố Cóc mày sung Leptolalax sungi Cóc mày sung tìm thấy hai vùng là: Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc Văn Yên, tỉnh Yên Bái Do đặc điểm vị trí địa lí nên điều kiện tự nhiên Vĩnh Phúc chia làm vùng sinh thái rõ rệt Vùng núi có diện tích nông nghiệp lâm nghiệp chiếm đa số Vùng đồng vùng trung du chủ yếu diện tích nông nghiệp công nghiệp Trong vùng núi có núi Tam Đảo, vùng tài nguyên du lịch quý giá tỉnh nước, có khí hậu nhiệt đới gió mùa nóng ẩm Vĩnh Phúc có nhiệt độ trung bình năm 23,2-25oC, lượng mưa 1500-1700mm, độ ẩm trung bình 84-85% Riêng Tam Đảo có khí hậu quanh năm mát mẻ, nhiệt độ Trường ĐH SP Hà Nội 41 K32 Sinh-KTNN Khóa luận tốt nghiệp Vi Thị Tú trung bình 18oC với cảnh núi rừng xanh tươi phù hợp cho phát triển du lịch, giải trí Vườn Quốc gia Tam Đảo với 1500 nơi bảo tồn nguồn gen động, thực vật quý ghi vào Sách Đỏ Việt Nam, có loài Cóc mày sung Điều kiện tự nhiên Văn Yên, tỉnh Yên Bái gần giống Tam Đảo,tỉnh Vĩnh Phúc Chính tìm thấy loài Cóc mày sung hai vùng 3.3.5 Đặc điểm nơi sống vùng phân bố loài Cóc mày sần Leptolalax tuberosus Cóc mày sần phân bố làng Koncharăng, huyện An Khê, tỉnh Gia Lai Gia Lai tỉnh miền núi thuộc vùng Tây Nguyên, Việt Nam, vùng có khí hậu nhiệt đới gió mùa cao nguyên, năm có hai mùa: mùa mưa mùa khô Đây nơi đầu nguồn nhiều sông đổ vùng duyên hải miền Trung có nhiều nguồn động vật quý hiếm, nguồn thực vật không phong phú Đây nơi thích hợp cho loài Cóc mày sần sinh sống, đặc biệt vùng An Khê Huyện An Khê nằm phía Đông tỉnh Gia Lai, có lượng mưa hàng năm khoảng 120mm - 175mm Nhiệt độ trung bình năm khoảng 22 - 25oC có kinh tế phát triển, chủ yếu nông nghiệp Từ đặc điểm đặc biệt mà Cóc mày sần tìm thấy vùng An Khê Trường ĐH SP Hà Nội 42 K32 Sinh-KTNN Khóa luận tốt nghiệp Vi Thị Tú kết luận đề nghị Kết luận: Sau trình nghiên cứu phân loại giống Cóc mày bùn Việt Nam, rút số kết luận sau: Giống Cóc mày bùn Việt Nam gồm loài Tất loài có khả dùng làm thực phẩm có triển vọng nuôi làm cảnh, có tới loài loài đặc hữu Việt Nam Trong tự nhiên việc nhận biết giống Cóc mày bùn không khó lắm, dựa vào đặc điểm: lồi màng nhĩ, nốt sần, màu sắc da đùi, tuyến sườn hông Nhưng việc phân biệt loài dễ nhầm lẫn, cần phải dựa vào số đặc điểm đặc trưng loài Để giúp cho công tác phân loại xác, xây dựng khóa định loại loài mô tả đặc điểm hình thái loài Ngoài ra, cung cấp số thông tin vùng phân bố, sinh học sinh thái, giá trị sử dụng cho loài thuộc giống Cóc mày bùn Việt Nam Đề nghị: Đa số loài giống Cóc mày bùn Leptolalax loài đặc hữu Việt Nam, chúng có khu phân bố tương đối hẹp, số lượng cá thể bị đe dọa tuyệt chủng Vì vậy, cần có nghiên cứu để bảo vệ nguồn gen quý giá Mặc dù cố gắng, khối lượng công việc lớn mà thời gian điều kiện nghiên cứu có hạn Chính vậy, việc nghiên cứu giống Cóc mày bùn Việt Nam nhiều nội dung chưa giải cách trọn vẹn, cần có nghiên cứu để hoàn thiện nội dung Các tài liệu công bố loài giống Cóc mày bùn Leptolalax hạn hẹp, đặc biệt tài liệu tiếng Việt Tôi mong tài liệu loài phổ biến rộng rãi để tạo điều kiện cho người muốn tìm hiểu giống Cóc mày bùn thuận lợi Trường ĐH SP Hà Nội 43 K32 Sinh-KTNN Khóa luận tốt nghiệp Vi Thị Tú Các mẫu vật Viện Sinh thái Tài nguyên Sinh vật Việt Nam giống Cóc mày bùn ít, tình trạng bị hỏng nhiều, nên Viện Sinh thái Tài nguyên Sinh vật Việt Nam cần có biện pháp khắc phục bảo tồn tốt Trường ĐH SP Hà Nội 44 K32 Sinh-KTNN Khóa luận tốt nghiệp Vi Thị Tú Tài liệu tham khảo Hồ Thu Cúc, Giống Cóc mày Leptobrachium (Anura, Megophryidae) Việt Nam, Tạp chí Sinh học, Tập 23(1), trang 1-5 Hồ Thu Cúc, N Orlov, 2000, Giống ếch Rhacophorus Việt Nam, Tạp chí Sinh học, Tập 22(1B), trang 6-9 Nguyn Anh Dip, Trn Ninh, Nguyn Xuõn Quýnh, 2007, Nguyờn tc phõn loi sinh vt, Nxb KH & KT, Hà Nội: trang 34-39 Fieldiana: Zoology Newsiries, No 92, page 6-12 Lê Nguyên Ngật, 2007, Đời sống loài lưỡng cư bò sát, Nxb Giáo dục Hà Nội Hoàng Xuân Quang, Hoàng Ngọc Thái, Andrew Grieser John, Cao Tiến Trung, Hồ Anh Tuấn, Chu Văn Dũng, 2008, ếch nhái, Bò sát khu Bảo tồn Thiên nhiên Pù Huống, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội: trang 28-54 Nguyen Van Sang, Ho Thu Cuc and Nguyen Quang Truong, 2009, Herpetofauna of Viet Nam, Edition Chimaira Frankfurt am Main, pp 81-85 Nguyn Vn Sỏng, H Thu Cỳc, Nguyn Qung Trng, 2001, Nhn dng mt s loi ch nhỏi - Bũ sỏt Vit Nam, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội: trang 15-36 Nguyễn Văn Sáng, Hồ Thu Cúc, Nguyễn Quảng Trường, 2005, Danh lục ếch nhái bò sát Việt Nam, Nxb KH & KT, Hà Nội 10 B Khoa hc v Cụng ngh , 2007, Sỏch Vit Nam (phn ng vt), Nxb KH & KT, H Ni: trang 223-241 11.Webside: http://www thiennhien net 12.Webside: http://en.wikipedia.org/wiki/Megophryidae Trường ĐH SP Hà Nội 45 K32 Sinh-KTNN Khóa luận tốt nghiệp Vi Thị Tú Phụ lục Hình 16 Leptolalax sp , Ninh Bình , P P van Dijk Hình 17 Các mẫu chụp Viện Sinh thái Tài nguyên Sinh vật Trường ĐH SP Hà Nội 46 K32 Sinh-KTNN Khóa luận tốt nghiệp Vi Thị Tú Hình 18 Phòng lưu trữ mẫu Lưỡng cư - Bò sát (Viện Sinh thái Tài nguyên Sinh vật) Trường ĐH SP Hà Nội 47 K32 Sinh-KTNN Khóa luận tốt nghiệp Vi Thị Tú Bảng Chú thích đặc điểm hình thái ếch nhái không đuôi Trường ĐH SP Hà Nội 48 K32 Sinh-KTNN [...]... loài thuộc giống Cóc mày bùn Leptolalax trong họ Cóc bùn Megophryidae ở Việt Nam Giống Cóc mày bùn là một trong những giống thuộc họ Cóc bùn, mới đựợc phát hiện và công bố trong những năm gần đây Hiện nay, đã phát hiện được này có 6 loài: [3] Cóc mày bô-rê Leptolalax bourreti Cóc mày nahang Leptolalax nahangensis Cóc mày bùn Leptolalax pelodytoides Cóc mày nhỏ Leptolalax pluvialis Cóc mày sung Leptolalax. .. kết quả nghiên cứu 3.1 Khóa định loại giống Cóc mày bùn Leptolalax thuộc họ Cóc bùn Megophryidae ở Việt Nam Dựa trên các đặc điểm đặc trưng (bảng 1) của các loài thuộc giống Cóc mày bùn ở Việt Nam, tôi đã xây dựng khoá phân loại giống này như sau: 1(4) Có nốt sần (u lồi) nổi rõ khắp thân 2(3) Đùi có các tuyến, da đùi có cấu tạo hình mắt lưới Cóc mày sần Leptolalax tuberosus 3(2) Đùi không... rãi hơn ở các khu vực miền núi Việt Nam Vào năm 1893, Boulenger phát hiện loài đầu tiên thuộc giống Cóc mày bùn ông đặt tên là Leptolalax pelodytoidis (cóc mày bùn) Năm 1980: A Dubois cho rằng loài này thuộc một giống mới trong họ Cóc bùn Megophryidae Và ông gọi tên giống mới này là Leptolalax (giống Cóc mày bùn) .[5] 1983: A.Dubois, Alytes, Paris, phát hiện ra loài Leptolalax bourreti (Cóc mày bô rê)... giống Cóc mày bùn (Leptolalax) - họ Cóc bùn (Megophryidae) - bộ Lưỡng cư không đuôi (Anura) ở Việt Nam Leptolalax borreti Leptolalax nahangensis Leptolalax pelodytoides Leptolalax pluvialis Leptolalax sungi Leptolalax tuberosus 2.3 Phương pháp nghiên cứu 2.3.1 Nghiên cứu lí thuyết Nghiên cứu, thu thập các tài liệu có liên quan đến giống Cóc mày bùn 2.3.2 Phương pháp quan sát Quan sát trực tiếp các mẫu thuộc. .. sungi Cóc mày sần Leptolalax tuberosus Tất cả các loài trong giống Cóc mày bùn đều tìm thấy ở một số tỉnh của Việt Nam như: Lào Cai, Vĩnh Phúc, Cao Bằng, Hà Tĩnh, Kon Tum, Nghệ An Các loài này do các nhà khoa học Việt Nam và các nhà khoa học nước ngoài phát hiện ra Nên một số mẫu vật đã đưa sang nước ngoài bảo tồn và lưu giữ ở Việt Nam chỉ lưu giữ hai loài ở Viện Sinh thái Tài nguyên Sinh vật, đó là Cóc. .. Na Hang, tỉnh Tuyên Quang Hiện trạng: loài đặc hữu ở Việt Nam, đang trong nguy cơ bị tuyệt chủng 3.2.3 Cóc mày bùn Leptolalax pelodytoides G A Boulenger, Anm Mus, Civ Stor, Nat Genova, 1983 Tên tiếng anh: Thao Asiantoad Cóc mày bùn Leptolalax pelodytoides là loại được tìm thấy nhiều nhất và cũng được phát hiện đầu tiên trong giống Cóc mày bùn Cóc mày bùn được G A Boulenger, Anm Mus, Civ Stor, Nat Genova... Cóc mày sung (một mẫu) và Cóc mày bùn (gồm mười mẫu đang nguyên trạng và khoảng hơn mười mẫu đã bị hỏng) Sau đây là mô tả chi tiết để phân loại các loài trong giống Cóc mày bùn: 3.2.1 Cóc mày bô rê Leptolalax bourreti A Dubois, Alytes, Paris, 1983 Tên tiếng Anh: Bourrets asian toad Cóc mày bô rê (hay còn gọi là bua-rê) được A Dubois, Alytes, Paris miêu tả vào năm 1983 Loài này chỉ được tìm thấy ở Sapa,... trắng mịn .Cóc mày nahang Leptolalax nahanginsis Trường ĐH SP Hà Nội 2 14 K32 Sinh-KTNN Khóa luận tốt nghiệp Vi Thị Tú Bảng 1 Các đặc điểm hình thái đặc trưng để phân biệt các loài thuộc giống Cóc mày bùn Leptolalax Tên loài Nốt sần Tuyến sườn Lồi màng hông nhĩ Có, tuyến Không Tuyến đùi Da đùi Không Cấu tạo hình Cóc mày sần Leptolalax Có trắng tuberosus mắt lưới Cóc mày nhỏ Leptolalax Không Có,... đặc điểm được mô tả ở trên, chúng ta thấy rõ những đặc điểm khác biệt của Cóc mày sung đối với các loài trong giống Cóc mày bùn, và đặc điểm nổi bật nhất là: Cóc mày sung có kích thước lớn nhất trong giống Cóc mày bùn, là loài duy nhất có vùng tiếp giáp giữa sườn hông với bụng và rìa mép các chi có các hột nhỏ Nơi sống: Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc Hiện trạng: là loài đặc hữu ở Việt Nam, đang trong nguy... nghiệp Vi Thị Tú Họ Cóc bùn Megophryidae được các nhà khoa học nước ngoài như: Tian, G A Boulenger, Ann Mus Civ Stor Nat Genova, R Bourret bắt đầu nghiên cứu vào những năm cuối thế kỉ XIX Vào những năm đầu thế kỉ XX, thì các giống thuộc họ Cóc bùn Megophryidae mới bắt đầu được các nhà khoa học Việt Nam (Hồ Thu Cúc, Nguyễn Quảng Trường, Lê Nguyên Ngật, Nguyễn Văn Sáng) cùng các nhà khoa học nước ngoài ... thái loài thuộc giống Cóc mày bùn Leptolalax họ Cóc bùn Megophryidae Việt Nam Giống Cóc mày bùn giống thuộc họ Cóc bùn, đựợc phát công bố năm gần Hiện nay, phát có loài: [3] Cóc mày bô-rê Leptolalax. .. 3.1 Khóa định loại giống Cóc mày bùn Leptolalax thuộc họ Cóc bùn Megophryidae Việt Nam Dựa đặc điểm đặc trưng (bảng 1) loài thuộc giống Cóc mày bùn Việt Nam, xây dựng khoá phân loại giống sau: 1(4)... Khóa định loại giống Cóc mày bùn Leptolalax thuộc họ Cóc bùn Megophryidae Việt Nam. 14 3.2 Đặc điểm hình thái loài thuộc giống Cóc mày bùn Leptolalax 16 3.2.1 Cóc mày bô rê Leptolalax