Trường Đại học sư phạm hà nội Khoa: Sinh - KTNN Đỗ Thuỳ Linh Nghiên cứu số tiêu sinh lý mối quan hệ chúng với suất đậu tương Khoá luận tốt nghiệp đại học Chuyên ngành: Sinh lý học thực vật Hà Nội - 2008 Lời cảm ơn Để hoàn thành khoá luận tốt nghiệp em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Nguyễn Văn Mã hướng dẫn bảo tận tình suốt trình thực đề tài Em xin chân thành cảm ơn thầy cô tổ môn Sinh lý học thực vật, Ban chủ nhiệm khoa, bạn sinh viên nhóm bạn khoa Sinh - KTNN tạo điều kiện giúp đỡ góp ý kiến để em hoàn thành tốt khoá luận Hà Nội, ngày tháng Sinh viên Đỗ Thuỳ Linh năm 2008 Lời cam đoan Tôi xin cam đoan nội dung trình bày khoá luận đảm bảo tính xác, trung thực không trùng lặp với kết nghiên cứu tác giả khác Hà Nội, ngày tháng năm 2008 Sinh viên Đỗ Thuỳ Linh Mục lục Trang M U Lí chọn đề tài Mục tiêu nghiên cứu Nội dung nghiên cứu ý nghĩa lý luận thực tiễn đề tài CHươNG C S Lí LUN 1.1 Vai trò nước thực vật nói chung đậu tương nói riêng 1.1.1 Vai trò nước thực vật 1.1.2 Vai trò nước trình sinh trưởng phát triển đậu tương 10 1.2 Tình hình nghiên cứu tiêu sinh lý suất đậu tương 12 CHươNG 14 I TNG V PHNG PHP NGHIấN CU 14 2.1 Đối tượng nghiên cứu 14 2.2 Phương pháp nghiên cứu 14 2.3 Phương pháp xử lí số liệu 16 CHươNG 18 KT QU NGHIấN CU V THO LUN 18 3.1 Sự sinh trưởng chiều cao thân đậu tương 18 3.2 Khả trao đổi nước đậu tương 3.2.1 Khả hút nước 3.2.2 Khả giữ nước 3.2.3 Độ hụt nước lại 20 20 22 24 3.3 Năng suất đậu tương 3.3.1 Số số hạt 3.3.2 Khối lượng 1000 hạt suất hạt/1m2 27 28 29 3.4 Mối quan hệ số tiêu sinh lý với suất đậu tương 31 3.4.1 Mối quan hệ chiều cao thân với suất đậu tương 31 3.4.2 Mối quan hệ gữa khả trao đổi nước với suất đậu tương 32 3.4.3 Mối quan hệ yếu tố cấu thành suất với suất đậu tương 33 KếT LUậN 35 TàI LIệU THAM KHảO 36 PH LC 38 danh mục bảng biểu hình vẽ Bảng 1: Sinh trưởng chiều cao thân đậu tương Bảng 2: Lượng nước không hút đậu tương Bảng 3: Lượng nước đậu tương Bảng : Độ hụt nước lại đậu tương Bảng 5: Các yếu tố cấu thành suất đậu tương Bảng 6: Hệ số tương quan số tiêu sinh lý với suất Bảng 7: Hệ số tương quan yếu tố cấu thành suất với suất Bảng 8: Sinh trưởng chiều cao thân đậu tương ( X m ) Bảng 9: Số liệu khí tượng thuỷ văn Vĩnh Phúc Hình 1: Sự sinh trưởng chiều cao thân đậu tương Hình 2: Lượng nước không hút đậu tương Hình 3: Lượng nước đậu tương Hình 4: Độ hụt nước lại đậu tương Hình 5: Số số giống đậu tương Hình 6: Số hạt số giống đậu tương Hình 7: Khối lượng 1000 hạt đậu tương Hình 8: Năng suất hạt (g/m2) đậu tương Hình 9: Khu ruộng thí nghiệm mở đầu Lí chọn đề tài Cây Đậu tương (Glycine max merrill) trồng có giá trị dinh dưỡng cao Fukuda nhiều nhà khoa học khác dựa vào đa dạng hình thái thống rằng: Đậu tương bắt nguồn từ vùng Mãn Châu (Trung Quốc) nhân rộng khắp giới phát triển mạnh Mĩ, Canađa, Nhật Bản [1] Nước ta liền sát với Trung Quốc nên đậu tương trồng từ lâu, đậu tương sản phẩm đậu tương có hàm lượng dinh dưỡng cao chủ yếu prôtêin (30,51% - 40,28%), lipít (12% - 25%), loại vitamin, khoáng chất [5] Prôtêin đậu tương dễ tan nước chứa đầy đủ loại axít amin Trong có axít amin là: Triptophan, treonin, lyzin, izolơxin, metionin, lơxin phenylalanin thể người động vật tự tổng hợp mà phải hấp thụ từ nguồn thực phẩm bên [3] Hạt đậu tương chứa nhiều loại vitamin khoáng chất, 100g hạt đậu tương hàm lượng vitamin B1 đủ cung cấp cho nhu cầu prôtêin thể ngày (12mgB1/100g) Hàm lượng vitamin tăng lên cao hạt nảy mầm, vitaminC [5] Đậu tương giàu prôtêin hoàn toàn colesteron Hơn thế, chứa loại dầu thường thấy dầu cá có khả giảm nguy hiểm bệnh nhồi máu tim, giúp thể ngăn ngừa bệnh ung thư Ngoài đậu tương có vị trí quan trọng sản xuất nông nghiệp, công nghiệp xuất khẩu, bã đậu tương nguồn thức ăn tốt cho gia súc chứa hàm lượng prôtêin cao Đậu tương giống họ đậu bổ sung đạm cho đất, hecta trồng đậu tương sinh trưởng phát triển bình thường để lại đất 40 - 70kg N2 tương đương với 200 - 350kg đạm sunfat [7] Những năm gần đây, khí hậu thời tiết giới nước ta có biến nhiều động mạnh như: hạn hán, lũ lụt, tượng El-nino Lanila làm suất đậu tương không tăng mạnh chí làm giảm chất lượng sản phẩm Vì đậu tương trồng mẫn cảm với thay đổi ngoại cảnh Do đó, nghiên cứu tiêu sinh lý mối quan hệ với suất đậu tương cần thiết Vì vậy, nghiên cứu sâu vai trò số tiêu sinh lý tiêu hạn chế suất đánh giá tương quan chúng với suất Mục tiêu nghiên cứu Nghiên cứu số tiêu sinh lý qua giai đoạn sinh trưởng, phát triển yếu tố cấu thành suất đồng thời đánh giá mối quan hệ số tiêu sinh lý với suất số giống đậu tương gieo trồng khảo nghiệm vùng trung du miền núi phía Bắc Nội dung nghiên cứu - Nghiên cứu sinh trưởng chiều cao đậu tương - Nghiên cứu khả trao đổi nước đậu tương qua thời kì sinh trưởng khác - Nghiên cứu suất đậu tương thông qua tiêu: số cây, số hạt trọng lượng 1000 hạt, suất g/m2 - Nghiên cứu mối quan hệ tiêu sinh lý với suất đậu tương ý nghĩa lý luận thực tiễn đề tài Kết nghiên cứu góp phần bổ sung dẫn liệu đặc điểm sinh trưởng, phát triển đậu tương để áp dụng biện pháp tăng suất cách hợp lý Đồng thời, nghiên cứu sâu mối quan hệ tiêu sinh lý với suất để nhà khoa học có thêm nhiều thông tin giống, giúp cho việc tuyển chọn, lai tạo giống đậu tương có triển vọng Chương Cơ sở lý luận 1.1 Vai trò nước thực vật nói chung đậu tương nói riêng 1.1.1 Vai trò nước thực vật Nước hợp chất vô quan trọng tất thể sống trái đất Nước thành phần thiếu thể thực vật nước chiếm phần lớn khối lượng thể Hàm lượng nước tế bào lượng làm trình sinh lý, sinh hóa tế bào thể bị xáo trộn, vào thời điểm chuyển từ sinh trưởng sinh dưỡng sang sinh trưởng sinh thực Trước dung môi hòa tan nhiều chất tế bào thực vật Nhờ mà sản phẩm trình đồng hóa tạo từ chất khoáng hút từ rễ phân phối khắp phận cây, cung cấp lượng để xây dựng cấu trúc dự trữ [1] Nước tham gia trực tiếp vào phản ứng sinh hóa trình quang hợp (nước cung cấp photon H+ để khử NADP+ thành NADPH2, tổng hợp ATP), trình hô hấp (nước môi trường nguồn nguyên liệu nhiều phản ứng) Nước có vai trò tác nhân hidrat hóa, nước hấp thụ lên bề mặt hạt keo, bề mặt màng tế bào tạo thành lớp nước bảo vệ cấu trúc tế bào sống Nước làm cho tế bào có độ thủy hóa định tạo nên áp suất thủy tĩnh (áp suất trương) để trì độ trương cho tế bào làm cho trạng thái căng, đặc biệt tế bào non Nên thiếu nước làm cho rủ xuống, không xòe để tiếp nhận ánh sáng mặt trời [2] Nước giúp chống lại chịu đựng điều kiện bất lợi ngoại cảnh Nhờ thoát nước thường xuyên bề mặt mà không bị ánh sáng mặt trời đốt cháy Mặt khác, nước lại có khả giữ nhiệt tốt nên làm cho ấm gặp rét Nước hòa loãng lượng muối đất nên không gặp hạn mà sống đất mặn [2] Trong thực tế đời sống trồng lúc cung cấp đầy đủ, thiếu nước biểu nhiều mức độ khác Viện sỹ Macximôp nói: Hạn qua có tính chất tạm thời qua mà không để lại dấu vết tác hại cho Vì vậy, hạn (hạn không khí hay hạn đất) tai họa thường đe dọa sống lúc gặp hạn bị đốt nóng ảnh hưởng tới trình sinh lý, sinh hóa như: Sinh trưởng, phát triển, quang hợp, hô hấp Nghiêm trọng bị hạn sâu thường cháy xám héo khô đốm trước héo toàn thể Cây giảm ngừng hẳn sinh trưởng chết 1.1.2 Vai trò nước trình sinh trưởng phát triển đậu tương Sự sinh trưởng phát triển đậu tương phụ thuộc vào lượng nước tồn trữ đất mưa hay lượng nước tưới để đảm bảo nhu cầu độ ẩm chúng Thừa hay thiếu nước có hại cho sinh trưởng, phát triển sản lượng Lượng nước đậu tương cần sử dụng thay đổi theo điều kiện khí hậu tuỳ thuộc vào giai đoạn trình sống Trong giai đoạn nảy mầm, nước ảnh hưởng rõ rệt nảy mầm hạt Hạt đậu tương muốn nảy mầm phải hút nước để đạt lượng ẩm khoảng 50% Vì nhiều loại nấm phát triển hạt có lượng ẩm 50%, nên hạt hấp thụ đôi chút nước đạt đủ mức nảy mầm mà chết lụi nấm xâm nhập [1] Tuy nhiên lượng ẩm mức có hại, Shanmugasundaram (1981) cho biết bén rễ bị sụt giảm 28% đậu tương tưới nhiều nước lúc gieo 10 hoàn toàn Vì ban ngày lượng nước mà rễ hút không đủ đảm bảo cân nước nên bị thiếu nước tạm thời, lượng nước thiếu hụt bù đắp vào ban đêm Nhưng độ hụt nước ngày lớn, đất lại thiếu nước lượng nước thiếu hụt không bù đắp nên tình trạng thiếu nước, điều ảnh hưởng lớn đến sinh trưởng phát triển Kết nghiên cứu độ hụt nước lại trình bày bảng Bảng 4: Độ hụt nước lại đậu tương Đơn vị: % STT Giống Cây non ĐVN11 9.04 ĐVN6 12.30 ĐVN9 9.40 D826 9.70 D912 10.63 DT2004 10.76 DT2006 9.25 DT84 9.40 DT90 10.67 10 MA97 14.68 11 MK 11.76 12 TH 10.51 13 VĐ33 6.26 14 V74 8.82 Ra hoa 0.69 5.62 2.64 5.68 0.57 10.41 0.89 5.78 1.32 9.02 1.30 3.25 0.91 10.26 2.01 6.34 2.55 3.53 3.69 5.91 2.46 5.32 1.18 9.26 2.03 2.50 0.49 4.29 Quả non Quả chẵc Quả già 1.80 5.24 1.11 7.25 0.96 10.57 0.92 0.57 5.60 0.61 6.93 0.57 8.61 1.50 0.99 3.70 1.13 7.16 0.39 11.99 1.70 0.74 5.82 0.75 8.83 0.83 12.18 1.14 2.37 5.33 0.49 7.61 0.58 8.23 1.38 1.99 3.51 0.50 6.94 1.17 6.52 0.26 1.80 6.40 0.89 6.25 0.32 9.41 0.57 1.06 4.09 0.67 6.20 0.42 8.87 0.79 1.17 5.41 0.88 6.49 0.99 14.80 1.60 0.37 4.96 0.62 6.82 0.39 11.75 1.76 0.68 4.17 1.04 6.17 0.78 11.56 1.49 1.18 6.53 0.57 4.48 1.13 8.27 0.66 0.65 7.58 0.73 6.52 0.93 9.71 0.99 2.47 7.10 0.77 7.28 1.24 9.05 0.35 Quá trình sinh trưởng phát triển đậu tương có lượng nước thiếu hụt thấp lại cao giai đoạn non giảm giai đoạn hoa, non tăng dần giai đoạn già Sở dĩ giai đoạn non tế bào non khả hút nước, giữ nước nên lượng nước thiếu hụt cao Khi hoa hình thành non, cấu trúc chức tế bào hoàn thiện hơn, chế giữ nước tế bào hình thành nên lượng nước thiếu hụt giảm 25 Một số giống ĐVN9, D912, DT2006, TH4 có độ hụt nước lại cao chứng tỏ khả hút nước hệ rễ nên không bù lại lượng bị ban ngày Riêng DT2004 lại có lượng nước thiếu hụt cao giai đoạn non lại giảm xuống thấp giai đoạn hoa non nên tạo điều kiện thuận lợi cho trình hoa hình thành Khi hạt lại, ngả vàng vai trò hệ rễ giảm sút, cấu trúc tế bào bị thoái hoá dần, đồng thời chức trao đổi chất suy giảm, hoạt động diễn yếu lượng nước thiếu hụt lại tăng lên Hình 4: Độ hụt nước lại đậu tương Cây trồng nói chung đậu tương nói riêng có đặc điểm chung cần nước lớn trình sinh trưởng phát triển Nhất giai đoạn hoa non Đây thời điểm quan trọng nước định đến hình hoa, nảy mầm hạt phấn, thụ tinh hình thành hạt Các giống có lượng nước thiếu hụt cao giai đoạn bất lợi cho Việc giảm lượng nước tăng khả hút nước để giảm lượng nước thiếu hụt quan trọng, thể tiến hóa trồng để thích nghi với môi trường sống trì nòi giống Vì vậy, đánh giá khả trao đổi nước cần phải xét tiêu 26 Những giống có khả trao đổi nước tốt có lượng nước không hút được, lượng nước lượng nước thiết hụt chống chịu tốt gặp hạn D826, DT90, DT84, giống có khả trao đổi nước như: MK, ĐVN11, D912, V74, VĐ33, DT2006, ĐVN9, MK, ĐVN11, D912 3.3 Năng suất đậu tương Năng suất kết trình đồng hóa tích lũy chất cây, không đơn phụ thuộc vào yếu tố mà kết tác động nhiều yếu tố Để đánh giá suất đậu tương có nhiều phương pháp khác phương pháp kinh điển tiến hành xác định tiêu cấu thành suất như: Số cây, số hạt quả, khối lượng 1000 hạt, suất hạt 1m2 Kết nghiên cứu yếu tố cấu thành suất thể bảng Bảng 5: Các yếu tố cấu thành suất đậu tương ST T Giống ĐVN11 Số quả/cây 24.22 2.64 Số hạt/quả 1.64 1.82 0.14 0.33 Khối lượng Năng suất trên1m 1000 hạt 210.8 3.50 167.90 149.2 5.67 146.20 ĐVN6 18.11 1.67 ĐVN9 15.78 1.82 2.17 0.31 116.70 130.0 3.40 D826 16.78 1.71 1.96 0.18 143.10 146.7 3.09 D912 19.56 1.20 1.99 0.18 118.90 141.1 3.97 DT2004 21.78 1.49 1.87 0.15 168.70 137.8 2.52 DT2006 18.44 1.09 1.69 0.33 161.10 188.3 6.32 DT84 15.78 1.20 2.18 0.30 211.50 153.3 4.03 DT90 18.67 1.76 1.85 0.26 154.70 248.3 2.20 10 MA97 19.89 1.51 2.01 0.21 155.80 166.7 4.87 11 MK 25.56 1.80 1.50 0.38 75.70 61.9 5.59 12 TH4 25.56 2.35 1.99 0.26 122.40 125.0 0.36 13 VĐ33 23.56 1.71 1.37 0.51 112.30 119.2 5.25 14 V74 28.22 4.16 1.98 0.23 119.70 148.1 8.57 27 3.3.1 Số số hạt Hình 5: Số số giống đậu tương Số cây: Nhìn chung giống đạt số tương đối ít, trung bình đạt 20,9 Trong giống có số cao V74 (28,22 cây) thấp DT84, ĐVN9 (15,78 cây) Nguyên nhân đậu tương gieo trồng từ tháng đến tháng 6, lúc thời tiết có nhiều biến động gây bất lợi cho sinh trưởng, phát triển Các giống có số cao như: V74, MK, TH4, ĐVN11, VĐ33, DT2004 giống có số thấp như: DT84, ĐVN9, ĐVN6, D826, DT90, DT2006, D912, MA97 Số hạt quả: Tất giống có số hạt thấp, không khác biệt nhiều giống Trong có DT84, ĐVN9 (2,18 hạt quả), lại mức trung bình 1,86 hạt quả, riêng MK có số hạt nhất(1,5 hạt quả) Các giống có nhiều hạt như: DT84, ĐVN9, MA97 giống có nhiều hạt như: VĐ33, MK, ĐVN11, DT2006 28 Hình 6: Số hạt số giống đậu tương Như vậy, giống có số cao lại có số hạt thấp ngược lại giống có số thấp lại có số hạt cao Đó yếu tố cấu thành suất đậu tương có bù trừ lẫn [1] 3.3.2 Khối lượng 1000 hạt suất hạt/1m2 Hình 7: Khối lượng 1000 hạt đậu tương Khối lượng 1000 hạt tiêu quan trọng để đánh giá suất đậu tương tính trạng ổn định dễ phân biệt giống 29 Bảng cho thấy, khối lượng 1000 hạt giống khác biệt nhiều mức trung bình 141,05g, riêng MK có đặc điểm hạt nhỏ (75,7g) hạt DT84 lại lớn (211,5g) Đặc điểm chủ yếu yếu tố di truyền quy định Theo nghiên cứu quốc tế đậu tương có nhiều tác giả cho kích thước nhỏ có lợi Chẳng hạn, Singh phát thấy kiểu hạt nhỏ có chiều hướng giữ khả nảy mầm qua thời kì bảo quản tốt Hartwig Edwards thấy hạt nhỏ nảy mầm đòi hỏi độ ẩm hạt to dễ bị tổn hại thao tác học Tuy nhiên, kích thước hạt nhỏ MK lại ý nghĩa sản suất cần nghiên cứu sâu để chuyển gen mang đặc tính ưu việt giống có kích thước hạt nhỏ sang giống hạt có kích thước lớn để tạo giống mang nhiều tính trạng tốt Hình 8: Năng suất hạt đậu tương (g/m2) Qua bảng hình thấy, hầu hết giống có suất đạt mức trung bình 151,9g/m2, số giống có suất cao như: DT90, ĐVN1 (trên 200g/m2); TH4, VĐ33 có suất thấp thấp MK (61,9g/m2) Các giống có suất cao có kích thước hạt to, đa số hạt số lại ít, ngược lại giống có suất 30 thấp hạt có kích thước nhỏ, số hạt nhiều số lại lớn Như vậy, suất đậu tương tổng hợp yếu tố cấu thành chủ yếu số hạt khối lượng 1000 hạt định Các yếu tố cấu thành suất có bổ sung cho số giống nghiên cứu giống DT90, ĐVN11 cho suất cao 3.4 Mối quan hệ số tiêu sinh lý với suất đậu tương Nghiên cứu mối quan hệ tiêu sinh lý suất đậu tương cần thiết sở để người chủ động bổ sung điều kiện thích hợp cho Đặc biệt vào giai đoạn có vai trò định đến suất giống, giúp cho đậu tương phát huy hết tiềm chúng Kết nghiên cứu hệ số tương quan tiêu sinh lý với suất đậu tương ghi bảng Bảng 6: Hệ số tương quan số tiêu sinh lý với suất STT Giống 10 11 12 13 14 ĐVN11 ĐVN6 ĐVN9 D826 D912 DT2004 DT2006 DT84 DT90 MA97 MK TH4 VĐ33 V74 Chiều cao Khả Khả Độ hụt thân hút nước giữ nước nước lại 0.095 0.406 -0.261 0.822 -0.065 0.469 -0.121 0.258 0.080 -0.267 -0.443 0.781 0.191 -0.003 0.386 -0.143 -0.051 -0.050 -0.107 0.074 -0.041 0.461 0.465 0.705 -0.064 0.139 -0.178 0.937 0.142 0.966 -0.294 -0.106 -0.143 0.616 0.628 0.334 -0.146 0.222 0.105 -0.110 -0.177 -0.113 0.591 0.645 0.156 0.341 0.034 0.370 -0.076 -0.435 0.564 -0.216 -0.162 0.167 0.183 0.268 3.4.1 Mối quan hệ chiều cao thân với suất đậu tương Chiều cao thân đậu tương tiêu đánh giá khả sinh trưởng Cây tăng mạnh chiều cao non điều kiện thuận lợi 31 để chất dinh dưỡng tập trung cho việc hình thành hoa, tạo quả, hạt Còn hoa mà tăng mạnh chiều cao ảnh hưởng tới suất hạt Do việc xác định hệ số tương quan chiều cao thân suất cần thiết để khẳng định việc tăng chiều cao thân ảnh hưởng đến suất Tất giống nghiên cứu có chiều cao tăng chậm non tăng nhanh hoa đa số tương quan nghịch chiều cao thân suất, số giống lại có tương quan thuận, nhiên mức độ tương quan thuận hay nghịch yếu Một số giống tương quan suất hạt chiều cao thân: DT2006(r = - 0,064), ĐVN6 (r = - 0,065), ĐVN11(r = 0,095) nên việc tăng chiều cao thân vào giai đoạn hoa ảnh hưởng không lớn đến suất Chẳng hạn VĐ33 có thân cao có tương quan nghịch yếu (r = - 0,076) gần không tương quan nên không ảnh nhiều đến suất VĐ33 Do đó, ta khẳng định kiểu sinh trưởng chiều cao thân đậu tương yếu tố di truyền định 3.4.2 Mối quan hệ gữa khả trao đổi nước với suất đậu tương Nước thiếu thực vật nói chung đậu tương nói riêng, giai đoạn khác nhu cầu nước chúng khác Nhất hoa, tạo quả, tạo hạt thiếu nước giai đoạn đậu tương mẫn cảm nước * Khả hút nước: Đa số giống có tương quan thuận, số giống có tương quan nghịch yếu, có D826 (r = 0,003), D912 (r = 0,05) tương quan Trong số giống có tương quan thuận chủ yếu tương quan thuận yếu, nhiên DT90, DT84 có tương quan chặt chặt: DT90 (r = 0,616), DT84 (r = 0,966) * Khả giữ nước: Số giống có tương quan thuận tương quan nghịch ngang Nhưng dù tương quan thuận hay nghịch đa số giống yếu Riêng suất DT90, MK có tương quan thuận chặt với khả giữ nước DT90(r = 0,628), MK(r = 0,591) 32 * Độ hụt nước lại: Hầu hết giống có tương quan thuận độ hụt nước lại suất, số giống có tương quan nghịch yếu D826, DT84, MA97, VĐ33 (r = - 0,106 - 0,216) Một vài giống khác lại có tương quan chặt như: ĐVN11, DT2006, DT2004 (r = 0,705 0,937) Như vậy, giống khác có tương quan khác tiêu khả trao đổi nước với suất hầu hết giống có tương quan thuận, số giống có tương quan nghịch tiêu cụ thể Trong đó, độ hụt nước lại có tương quan thuận chặt với suất khả giữ nước có tương quan thuận yếu 3.4.3 Mối quan hệ yếu tố cấu thành suất với suất đậu tương Kết nghiên cứu hệ số tương quan yếu tố cấu thành suất với suất đậu tương trình bày bảng Bảng 7: Hệ số tương quan yếu tố cấu thành suất với suất STT Giống Số Số hạt Khối lượng 1000 hạt 10 11 12 13 14 ĐVN11 ĐVN6 ĐVN9 D826 D912 DT2004 DT2006 DT84 DT90 MA97 MK TH4 VĐ33 V74 0.738 -0.479 -0.494 -0.114 0.771 0.666 -0.395 0.501 0.071 -0.214 0.695 0.275 -0.261 0.757 0.332 0.116 0.952 0.867 0.898 0.379 0.504 0.980 0.798 0.193 0.202 0.168 0.636 0.781 0.043 0.384 0.662 0.152 0.433 0.165 0.755 0.785 0.834 0.717 0.326 0.147 0.386 0.183 33 Hầu hết giống đậu tương có tương quan thuận số suất hạt, số giống có tương quan nghịch yếu: VĐ33, MA97, DT2006, ĐVN6, ĐVN9, D826 (r = - 0,216 - 0,479) Còn tất giống có tương quan thuận số hạt quả, khối lượng 1000 hạt với suất hạt mức độ tương quan thuận chặt hay thuận yếu tuỳ thuộc vào giống Nhiều giống có tương quan thuận chặt số hạt với suất như: ĐVN9, D826, D912, DT84, DT90 (r = 0,798 0,952) Mức độ tương thuận khối lượng 1000 hạt với suất hạt yếu tương quan thuận số hạt với suất Tuy nhiên việc chọn lọc giống đậu tương gián tiếp dựa theo hai tính trạng có khả cho hiệu cao Như để chọn giống có suất cao có lẽ phương pháp phổ biến dùng dựa vào yếu tố cấu thành suất thông qua việc đánh giá mối quan hệ chúng với suất Nhưng ngày có nhiều hướng để chọn giống hiệu hơn: dựa vào tiêu sinh lý giống hay thông qua chất trình tổng hợp chất khô Tất nhằm nâng cao suất sản lượng trồng Có đáp ứng nhu cầu lớn 34 Kết luận Chúng nghiên cứu số tiêu sinh lý mối quan hệ chúng với suất 14 giống đậu tương Kết nghiên cứu cho thấy: - Đa số giống tăng nhanh chiều cao giai đoạn hoa kết thúc tăng trưởng vào giai đoạn non Còn DT2006, V74, VĐ33 kết thúc tăng trưởng chiều cao vào giai đoạn - Khả trao đổi nước hầu hết giống yếu giai đoạn non, tăng lên giai đoạn hoa non giảm giai đoạn già Các giống có khả trao đổi nước tốt D826, ĐT12, DT90 giống có khả trao đổi nước yếu MK, ĐVN11, D912 - Năng suất giống chủ yếu số hạt khối lượng 1000 hạt định DT90, ĐVN11, DT2006, DT96, ĐT12 giống có suất cao; MK, Đ2501, VĐ33, TH4, ĐVN9 giống có suất thấp - Một số giống có tương quan thuận chiều cao thân suất giống lại có tương quan nghịch yếu - Đa số giống nghiên cứu có tương quan thuận khả trao đổi nước với suất, số có tương quan nghịch tiêu cụ thể Trong đó, độ hụt nước lại có tương quan thuận chặt với suất khả giữ nước có tương quan thuận yếu - Số hạt khối lượng 1000 hạt có tương quan thuận với suất nên chọn giống dựa vào tính trạng Còn số tuỳ theo giống mà có tương quan thuận hay nghịch 35 Tài liệu tham khảo Trương Cam Bảo dịch (1990), K.Hinson E.E.Hartwig, Sản xuất đậu tương vùng nhiệt đới, Nxb Đại học Giáo dục chuyên nghiệp, Hà Nội Phạm Văn Biên, Hà Hữu Tiến, Phạm Ngọc Quy, Trần Minh Tâm, Bùi Việt Nữ (1996), Cây đậu nành (đậu tương), Nxb TP Hồ Chí Minh, tr - Tâm Diệu (1998), Đậu tương thật hoàn hảo, Nxb Hoa Sen Kôzuskô (1984), Xác định tính chịu hạn lấy hạt theo thay đổi thông số chế độ nước, Lêningrat (bản dịch từ tiếng Nga) Ngô Đức Dương, Nguyễn Huy Hoàng (1995), Xác định khả chịu hạn giống đậu tương DT80, Tạp chí Sinh học, Tập 17(3), Tháng 9/1995, tr 85-86 Nguyễn Thị Đào (1998), Nghiên cứu mối quan hệ chất lượng hạt giống với giai đoạn sinh trưởng yếu tố cấu thành suất đặc điểm hạt đậu tương, Nghiên cứu lương thực thực phẩm (1995-1998), Nxb Nông nghiệp, Hà Nội, tr 164 -169 Nguyễn Danh Đông (1983), Trồng đậu tương, Nxb Nông nghiệp Nguyễn Văn Lâm, Nguyễn Tấn Hinh (2003), Nghiên cứu hệ số biến động, hệ số tương quan, hệ số đường tập đoàn đậu tương, Tạp chí Nông nghiệp phát triển nông thôn(9), tr1128 -1129 Nguyễn Văn Mã, Nguyễn Xuân Thành (1999), Sự sinh trưởng khả quang hợp số giống đậu tương đất bạc màu, Thông báo khoa học ĐHSP Hà Nội 2(1), tr 111 10 Đào Thế Tuấn(1978), Đời sống trồng, Nxb Khoa học kĩ thuật 11 Mai Quang Vinh cộng (1995), Kết chọn tạo khu vực hoá giống đậu tương DT84, Kết nghiên cứu khoa học đậu đỗ 1991- 1995, Viện KHKT Nông nghiệp Việt Nam 36 12 Mai Quang Vinh, Ngô Phương Thịnh, Kết chọn tạo khu vực hoá giống đậu tương DT90, Viện di truyền Nông Nghiệp 13 Mai Quang Vinh, Ngô Phương Thịnh, Kết chọn tạo khu vựu hoá giống đậu tương DT94, Viện di truyền Nông Nghiệp 14 Mai Quang Vinh, Ngô Phương Thịnh, Kết chọn tạo khu vựu hoá giống đậu tương DT95, Viện di truyền Nông Nghiệp 15 Mai Quang Vinh, Ngô Phương Thịnh, Kết chọn tạo phát triển giống đậu tương chịu hạn chất lượng cao DT96, Viện di truyền Nông Nghiệp 37 Phụ lục Hình 9: Khu ruộng thí nghiệm 38 Bảng 7: Sinh trưởng chiều cao thân đậu tương ( X m ) ST Giống T Cây non Lần Lần Ra hoa Lần Lần Quả non Lần Lần Quả Lần Lần8 Quả già Lần Lần 10 ĐVN11 10.50 0.12 13.85 0.27 15.08 0.30 16.63 0.36 22.73 0.86 27.58 0.98 30.58 1.11 32.40 1.07 32.88 1.04 32.90 1.03 ĐVN6 10.98 0.16 14.73 0.33 16.05 0.37 18.78 0.62 23.23 0.87 27.18 1.02 28.90 1.08 30.75 1.04 31.38 1.01 31.55 1.00 ĐVN9 10.50 0.15 13.60 0.30 15.25 0.40 18.20 0.61 22.93 0.80 27.55 0.66 30.03 0.74 31.58 0.85 31.98 0.83 31.18 1.52 D826 10.68 0.11 13.95 0.29 15.05 0.36 18.20 0.79 22.23 1.25 27.93 1.19 31.50 1.23 33.05 1.12 33.43 1.08 33.73 1.05 D912 10.28 0.12 13.25 0.33 14.58 0.32 17.18 0.82 22.65 1.15 29.95 1.65 34.03 1.43 36.05 1.38 36.50 1.35 36.45 1.43 DT2004 10.45 0.15 14.05 0.28 15.33 0.32 17.50 0.61 21.63 0.52 24.55 0.60 25.75 0.53 27.20 0.48 27.68 0.55 27.68 0.55 DT2006 9.65 0.13 11.50 0.24 12.18 0.26 16.08 0.72 19.45 0.56 24.03 0.65 26.68 0.62 29.05 0.51 29.85 0.50 30.08 0.49 DT84 11.05 0.13 15.55 0.29 16.78 0.30 19.35 0.37 23.45 0.81 28.78 0.71 32.40 0.80 34.40 0.90 34.85 0.83 35.35 0.83 DT90 10.55 0.15 14.78 0.32 16.18 0.33 19.53 0.57 24.65 1.11 29.80 0.82 33.85 1.00 35.80 1.02 36.38 0.95 36.55 0.96 10 MA97 10.60 0.18 14.35 0.30 15.58 0.32 18.25 0.47 23.83 0.83 27.40 0.90 30.05 1.07 31.18 1.08 31.78 1.04 31.95 1.05 11 MK 9.65 0.14 12.43 0.31 13.58 0.41 16.83 0.76 21.75 0.93 26.40 0.97 29.33 0.86 31.48 0.94 32.13 0.88 32.10 1.01 12 TH 10.25 0.19 12.70 0.28 13.55 0.34 16.03 0.70 18.28 0.57 22.58 0.89 24.30 0.74 25.20 0.76 25.60 0.70 25.95 0.76 13 V74 10.65 0.16 13.80 0.28 15.10 0.32 17.18 0.42 23.70 0.86 31.85 1.47 34.95 1.18 37.00 1.04 37.38 1.02 37.58 1.02 14 VĐ33 10.63 0.16 13.80 0.32 15.03 0.45 17.10 0.51 24.98 1.09 32.60 1.29 43.40 1.52 47.68 1.26 48.05 1.19 48.18 1.20 38 [...]... [12], [13] Mối quan hệ của các chỉ tiêu sinh lý với năng suất của đậu tương chưa được quan tâm một cách đầy đủ Gần đây, đã có một số công trình nghiên cứu như Nguyễn Thị Đào đánh giá mối quan hệ giữa chất lượng hạt giống với các giai đoạn sinh trưởng và yếu tố cấu thành năng suất ở đậu tương [6]; Nguyễn Văn Lâm, Nguyễn Tấn Hinh xác định hệ số tương quan một số tính trạng số lượng với năng suất của 145... yếu tố cấu thành năng suất có sự bổ sung cho nhau và trong số các giống nghiên cứu thì giống DT90, ĐVN11 là cho năng suất cao nhất 3.4 Mối quan hệ của một số chỉ tiêu sinh lý với năng suất của đậu tương Nghiên cứu mối quan hệ giữa các chỉ tiêu sinh lý và năng suất của đậu tương là rất cần thiết vì đó là cơ sở để con người chủ động bổ sung những điều kiện thích hợp nhất cho cây Đặc biệt vào các giai đoạn... định đến năng suất của giống, giúp cho đậu tương phát huy hết tiềm năng của chúng Kết quả nghiên cứu hệ số tương quan của các chỉ tiêu sinh lý với năng suất của đậu tương được ghi ở bảng 6 Bảng 6: Hệ số tương quan giữa một số chỉ tiêu sinh lý với năng suất STT Giống 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 ĐVN11 ĐVN6 ĐVN9 D826 D912 DT2004 DT2006 DT84 DT90 MA97 MK TH4 VĐ33 V74 Chiều cao Khả năng Khả năng Độ... nhau có tương quan khác nhau giữa các chỉ tiêu về khả năng trao đổi nước với năng suất nhưng hầu hết các giống đều có tương quan thuận, một số giống có tương quan nghịch nhưng chỉ ở từng chỉ tiêu cụ thể Trong đó, độ hụt nước còn lại có tương quan thuận khá chặt với năng suất còn khả năng giữ nước có tương quan thuận yếu hơn 3.4.3 Mối quan hệ giữa các yếu tố cấu thành năng suất với năng suất đậu tương. .. giống đậu tương ở hai vụ đông và vụ xuân từ năm 1998- 2000 [8], nhưng chỉ đánh giá và so sánh hệ số tương quan giữa hai vụ trên cả tập đoàn đậu tương chứ không xét riêng cho từng giống Vì vậy, chúng tôi tiến hành nghiên cứu các chỉ tiêu sinh lý và mối quan hệ của chúng với năng suất ở đậu tương trên những đối tượng khác biệt với hy vọng sẽ tìm hiểu sâu hơn các đặc điểm sinh lý, các yếu tố cấu thành năng. .. thân và năng suất các giống còn lại có tương quan nghịch nhưng đều rất yếu - Đa số các giống nghiên cứu có tương quan thuận giữa khả năng trao đổi nước với năng suất, một số có tương quan nghịch nhưng ở từng chỉ tiêu cụ thể Trong đó, độ hụt nước còn lại có tương quan thuận khá chặt với năng suất còn khả năng giữ nước có tương quan thuận yếu hơn - Số hạt trên quả và khối lượng 1000 hạt luôn có tương quan. .. với các giai đoạn sinh trưởng và yếu tố cấu thành năng suất và đặc điểm ở hạt đậu tương, Nghiên cứu cây lương thực và thực phẩm (1995-1998), Nxb Nông nghiệp, Hà Nội, tr 164 -169 7 Nguyễn Danh Đông (1983), Trồng đậu tương, Nxb Nông nghiệp 8 Nguyễn Văn Lâm, Nguyễn Tấn Hinh (2003), Nghiên cứu hệ số biến động, hệ số tương quan, hệ số đường đi của tập đoàn đậu tương, Tạp chí Nông nghiệp và phát triển nông... thành năng suất thông qua việc đánh giá mối quan hệ của chúng với năng suất Nhưng ngày nay có rất nhiều hướng để chọn giống hiệu quả hơn: như dựa vào các chỉ tiêu sinh lý của giống hay thông qua bản chất của quá trình tổng hợp chất khô Tất cả đều nhằm nâng cao năng suất và sản lượng cây trồng Có như vậy mới có thể đáp ứng được nhu cầu rất lớn của chúng ta 34 Kết luận Chúng tôi nghiên cứu một số chỉ tiêu. .. chỉ tiêu sinh lý và mối quan hệ của chúng với năng suất của 14 giống đậu tương Kết quả nghiên cứu cho thấy: - Đa số các giống tăng nhanh chiều cao ở giai đoạn ra hoa và kết thúc tăng trưởng vào giai đoạn quả non Còn DT2006, V74, VĐ33 kết thúc tăng trưởng chiều cao vào giai đoạn quả chắc - Khả năng trao đổi nước của hầu hết các giống đều yếu ở giai đoạn cây non, tăng lên ở giai đoạn ra hoa và quả non... Tình hình nghiên cứu về các chỉ tiêu sinh lý và năng suất của đậu tương Mặc dù ở nước ta, cây đậu tương có lịch sử phát triển lâu đời hơn các nước ở châu Âu, châu Mĩ, song trải qua một thời gian khá dài đậu tương chỉ chiếm một vị trí khiêm tốn trong nền sản suất nông nghiệp Nhiều năm trước đây do điều kiện đất nước còn gặp nhiều khó khăn, nên công tác nghiên cứu đối với cây đậu tương chưa tương xứng ... có bổ sung cho số giống nghiên cứu giống DT90, ĐVN11 cho suất cao 3.4 Mối quan hệ số tiêu sinh lý với suất đậu tương Nghiên cứu mối quan hệ tiêu sinh lý suất đậu tương cần thiết sở để người chủ... giá tương quan chúng với suất Mục tiêu nghiên cứu Nghiên cứu số tiêu sinh lý qua giai đoạn sinh trưởng, phát triển yếu tố cấu thành suất đồng thời đánh giá mối quan hệ số tiêu sinh lý với suất số. .. có tương quan thuận yếu 3.4.3 Mối quan hệ yếu tố cấu thành suất với suất đậu tương Kết nghiên cứu hệ số tương quan yếu tố cấu thành suất với suất đậu tương trình bày bảng Bảng 7: Hệ số tương quan