Khoá luận tốt nghiệp đại học Đàm Thị Tuyến- K30B Sinh Li cm n Em xin by t lũng bit n chõn thnh v sõu sc ti cụ giỏo, Th.S Ngụ Thỏi Lan- B mụn ng vt hc, trng i hc S phm H Ni 2, ngi ó trc tip hng dn, ch bo tn tỡnh, giỳp em hon thnh khoỏ lun ny ng thi, em cng xin c cm n cỏc thy cụ giỏo t ng vt, s quan tõm ca Ban Ch nhim khoa sinh- KTNN, Ban giỏm hiu trng i hc S phm Ngoi ra, em cũn nhn c s giỳp , ng h ca gia ỡnh, bn bố v ngi thõn Do thi gian v iu kin cú hn nờn khoỏ lun ca em khú trỏnh nhng thiu sút Vỡ vy, em rt mong nhn c s ch bo ca cỏc thy cụ khoỏ lun ca em hon thin hn Em xin chõn thnh cm n! Xuõn Ho, thỏng nm 2008 Sinh viờn m Th Tuyn Lp K30B Sinh Khoá luận tốt nghiệp đại học Đàm Thị Tuyến- K30B Sinh LI CAM OAN Tụi xin cam oan ti nghiờn cu ca tụi cha cú nghiờn cu, khụng trựng vi bt c ti no khỏc Ton b cỏc s liu khoỏ lun ca tụi hon ton ỳng s tht Tt c cỏc s liu u c thu thp t thc nghim v qua x lớ thng kờ, hon ton khụng cú s chộp, ba t v khụng trựng vi bt c ti liu no DANH MC BNG, BIU, CH VIT TT Trang Khoá luận tốt nghiệp đại học Đàm Thị Tuyến- K30B Sinh Danh mc cỏc bng Bng Nhit trung bỡnh ca cỏc thỏng ma nm 2004 Huyn Bo Thng 12 Bng Chiu di mừm huyt, chiu di uụi v lng c th ca cỏc cỏ th TSS c trng thnh nghiờn cu .18 Danh mc cỏc biu Biu 3.1 S bin i kớch thc tinh hon qua cỏc thỏng ma 20 Biu 3.2 S bin i cỏc lp t bo dũng tinh ng sinh tinh ca TSS qua cỏc thỏng ma 21 Biu 3.3 S bin i ng kớnh sinh tinh, ng mo tinh hon v dy biu mụ mo tinh hon ca TSS qua cỏc thỏng ma..21 Danh mc ch vit tt TB: Trung bỡnh TSS: Thch sựng uụi sn MC LC M U.5 Chng TNG QUAN TI LIU NGHIấN CU Khoá luận tốt nghiệp đại học Đàm Thị Tuyến- K30B Sinh 1.1 Trờn th gii.7 1.2 Vit Nam Chng I TNG, THI GIAN, A IM V PHNG PHP NGHIấN CU10 2.1 i tng nghiờn cu.10 2.2 Thi gian nghiờn cu 10 2.3 a im nghiờn cu 10 2.4 Phng phỏp nghiờn cu.13 Chng KT QU NGHIấN CU 17 3.1 Kớch thc c th ca cỏc cỏ th TSS nghiờn cu 17 3.2 Hỡnh thỏi v cu to c quan sinh dc c ca TSS.18 3.3 S bin i kớch thc tinh hon qua cỏc thỏng ma (thỏng IV- VIII) 19 3.4 S bin i cỏc loi t bo dũng tinh cỏc ng sinh tinh qua cỏc thỏng ma ca TSS 20 3.5 S bin i kớch thc ca ng sinh tinh, ng mo tinh v dy t bo biu mụ mo tinh hon qua cỏc thỏng ma 22 3.6 S sinh tinh ca TSS ma 23 qua cỏc thỏng Khoá luận tốt nghiệp đại học Đàm Thị Tuyến- K30B Sinh KT LUN V KIN NGH 30 TI LIU THAM KHO.31 M U Lớ chn ti Vit Nam nm khu vc nhit i giú mựa, cú nhit v m cao, cú h ng vt, thc vt phong phỳ v a dng [13] c trng cho khu h ng vt nhit i giú trc ht phi k n Lng c v Bũ sỏt Bũ sỏt l lp ng vt cú xng sng u tiờn chớnh thc trờn cn Chỳng sinh sn trờn cn, trng nhiu noón hong v cú v bo v Bũ sỏt hin l di tớch ca lp bũ sỏt rt a dng v phong phỳ ca i Trung sinh, chỳng phõn b khp mt t v bin Cui i ny, chỳng b tuyt chng v ch li bn nhúm tn ti n bõy gi l: u m, Cú vy, Cỏ su v Rựa Thch sựng uụi sn Hemidactylus frenatus Schlegel, 1836 (TSS) hay cũn gi l thch thựng, mi dỏch (Vit), Choocnoúc, Nốonoúc (Mng), Dỳm dao ln (Thỏi) [15] l loi bũ sỏt thuc b Cú vy, b tr nht, rt ph bin trờn th gii v Vit Nam Chỳng thng sng nh, gn khu dõn c, n cỏc cụn trựng c nh nh rui, mui, giỏn, mi gúp phn ngn chn mt s bnh truyn nhim ngi v gia sỳc Trong y hc c truyn, TSS c coi l mt v thuc nhiu bi thuc dõn gian, cha mt s bnh nh trng nhc, hen suynTrong cỏc trng i hc, Cao ng, TSS cũn c coi l mt nhng i tng thớ nghim i din cho lp Bũ sỏt Chớnh vỡ vy ngoi giỏ tr v mt a dng sinh hc, TSS cũn cú giỏ tr v mt kinh t Trờn th gii, ó cú nhiu cụng trỡnh nghiờn cu v TSS núi chung, nhng cha i sõu vo nghiờn cu cỏc chu kỡ sinh thỏi hc Vit Nam, cú mt s cụng trỡnh nghiờn cu v chu kỡ sinh sn ca thch sựng cỏc iu kin khỏc Tuy nhiờn, cú y dn liu v loi TSS Vit Nam, chỳng tụi tin hnh nghiờn cu ti: Bc u nghiờn cu s sinh tinh ca thch Khoá luận tốt nghiệp đại học Đàm Thị Tuyến- K30B Sinh sựng uụi sn Hemidactylus frenatus Schlegel, 1836 huyn Bo Thng, tnh Lo Cai vo ma (thỏng IV-VIII) Mc ớch nghiờn cu - Tỡm hiu s sinh tinh ca TSS ma huyn Bo Thng, tnh Lo Cai - Hc phng phỏp nghiờn cu khoa hc bc i hc í ngha ca ti 3.1 í ngha khoa hc B sung thờm dn liu mi v sinh sn ca loi TSS Vit Nam, cung cp thờm kin thc cho chuyờn kho Lng c-Bũ sỏt hc v phn sinh thỏi hc ng vt 3.2 í ngha thc tin Da trờn c s s sinh tinh ca TSS cú th nhn bit cỏc giai on sinh sn ca chỳng ngoi t nhiờn T ú cú bin phỏp khai thỏc v s dng hp lớ loi bũ sỏt cú ớch ny Khoá luận tốt nghiệp đại học Đàm Thị Tuyến- K30B Sinh Chng TNG QUAN TI LIU NGHIấN CU 1.1 Trờn th gii TSS (Hemidactylus frenatus) thuc h Tc kố (Gekkonidae), b Cú vy (Squamata) nm lp Bũ sỏt (Reptilia) Ngay t th k XVII, Lý Thi Trõn ó cú nhng nghiờn cu v tỏc dng lm thuc ca thch sựng Nhng mói n nm 1836, Schlegel mi chớnh thc t tờn cho loi ny l Hemidactylus frenatus v mụ t c im hỡnh thỏi mt s cỏ th TSS o Java (Inụnờxia) [20] Sau ú cng cú rt nhiu cụng trỡnh nghiờn cu v loi ny nh cụng trỡnh ca Giinther (1864), Smith (1835), Bourret (1944) [25], [32]nhng u trung mụ t, phõn loi, phõn b ca TSS Trung Quc, n , ụng Dng T gia th k XX n nay, trờn th gii mi cú nhiu cụng trỡnh nghiờn cu v c im sinh hc, sinh thỏi hc ca TSS in hỡnh nh: Nm 1962, G Church cú cụng trỡnh nghiờn cu chu kỡ sinh sn ca nhúm thch sựng Cosymbotus platyurus, Hemidactylus frenatus v Peropus mutilatus Java Tỏc gi cho bit iu kin khớ hu thun nht ụng Java ó lm cho loi thch sựng ny cú th sinh sn vo bt k thi gian no nm m khụng cú chu kỡ sinh sn rừ rng Hn na, t vic bt gp cp Hemidactylus frenatus v cp Cosymbotus platyurus giao phi cỏ th cỏi ny ch cú trng phỏt trin (vn nm bung trng), kt hp vi mt s cỏ th cỏi bt mang v phũng thớ nghim trng, tỏc gi cho rng loi thch sựng trờn cú hin tng th tinh chm v tinh trựng cú th c gi khỏ lõu ng dn trng ca cỏ th cỏi [20] Cụng trỡnh nghiờn cu c im sinh thỏi hc ca TSS Singapore ca Chou (1984) [18] ó nghiờn cu Khoá luận tốt nghiệp đại học Đàm Thị Tuyến- K30B Sinh c im sinh hc v sinh thỏi hc ca loi thch sựng Hemidactylus frenatus, Gehyra mutilata v Cosymbotus platyurus Singapore Tuy nhiờn, tỏc gi i sõu vo nghiờn cu c im hỡnh thỏi, thnh phn thc n, s trng v thi gian p n trng ca loi thch sựng trờn Ngoi cũn cú cụng trỡnh nghiờn cu s hỡnh thnh th bự bung trng ca TSS ca RE Jone v CH Summers (1984) [27] Nm 1994, H Ota [28] ó nghiờn cu chu kỡ sinh sn ca TSS cỏi v thch sựng Lepidodactylus lugubris Singapore, ú ch yu chỳ ý ti nh hng ca nhit ti s n ca trng LBrito-Gitirana, VStorch, 1998 [17] cũn nghiờn cu nh hng ca s nhn lờn cu trỳc t bo gan ca TSS Nh vy hu ht cỏc cụng trỡnh ny cha i sõu vo nghiờn cu chu kỡ sinh thỏi hc ca TSS 1.2 Vit Nam nc ta, t xa xa nhõn dõn ó dựng TSS lm mt v thuc nhiu bi thuc dõn gian cha bnh, nht l cỏc bi thuc cha hen suyn, trng nhc v au xng khp, nhng rt ớt ngi nghiờn cu v loi ny T gia nm 1960 tr li õy, vic nghiờn cu v TSS nc ta mi tht s cú h thng Cú mt s cụng trỡnh nghiờn cu v TSS, c th nh: Nm 1970, cụng trỡnh nghiờn cu v thnh phn hoỏ sinh m TSS ca Trn Huyn Trõn [16] ó kt lun thnh phn m ca TSS ging vi thnh phn m ca Tc kố (Gekko gecko) T ú, tỏc gi cho rng cú th dựng chỳng thay tc kố cha mt s bnh Nm 1970-1971, o Vn Tin v cng s [14] sau nghiờn cu v phõn loi thch sựng ó túm tt mt s c im hỡnh thỏi ca TSS Trn Kiờn v cng s (1977) [5] bc u ó nghiờn cu mt s c im sinh thỏi ca TSS Cỏc tỏc gi ó cung cp mt s thụng tin v thi gian hot ng v ngy ờm, thi gian sinh sn v thc n thng c s dng ca Khoá luận tốt nghiệp đại học Đàm Thị Tuyến- K30B Sinh TSS t nhiờn õy c xem l nhng c s d liu rt quan trng cho nhng nghiờn cu tip theo v lnh vc ny Nm 1995, Tt Li [12] Nhng cõy thuc v v thuc Vit Nam ó ch nhiu cụng dng lm thuc v cỏch dựng thch sựng lm thuc mt s bi thuc dõn gian c bit, nm 2002-2005, i sõu vo nghiờn cu v c im sinh sn ca TSS iu kin nuụi H Ni v iu kin t nhiờn Bc Giang, Vnh Phỳc cú cụng trỡnh ca Ngụ Thỏi Lan, Trn Kiờn v cng s [3], [4], [7], [8], [9], [10], [11] Tuy nhiờn, ch vi nhng cụng trỡnh nghiờn cu v c im sinh sn ca TSS núi trờn, cha th i n kt lun v sinh sn ca loi TSS Vit Nam cỏc sinh cnh khỏc ti: Bc u nghiờn cu s sinh tinh ca thch sựng uụi sn Hemidactylus frenatus Schlegel, 1836 huyn Bo Thng, tnh Lo Cai vo ma (thỏng IV-VIII) s b sung thờm dn liu v sinh sn ca TSS nc ta Khoá luận tốt nghiệp đại học Đàm Thị Tuyến- K30B Sinh Chng I TNG, THI GIAN, A IM V PHNG PHP NGHIấN CU 2.1 i tng nghiờn cu i tng nghiờn cu l cỏc mu TSS ó trng thnh thu thp ti huyn Bo thng, tnh Lo cai Gm 34 cỏ th c trng thnh, cú chiu di mừm huyt t 49-60mm, chiu di uụi t 20-66mm, trng lng c th trung bỡnh (TB) 2,6g 2.2 Thi gian nghiờn cu Cỏc mu TSS c c thu thp t ngy 11/04/2003 n 12-5/09/2003 Thi gian nghiờn cu t thỏng 2/2006 n thỏng10/2008 2.3 a im nghiờn cu Thu mu ngoi thc a ti huyn Bo Thng, tnh Lo Cai 2.3.1 V trớ a lớ 10 Khoá luận tốt nghiệp đại học 10 Đàm Thị Tuyến- K30B Sinh Kớch thc (mm) chiều rộng tinh hoàn 3.27 3.15 2.90 3.10 chiều dài tinh hoàn 2.24 4.83 4.97 5.71 5.15 4.61 Thỏng IV V VI VII VIII Biu 3.1 S bin i kớch thc tinh hon qua cỏc thỏng ma Qua biu 3.1, ta thy rừ s bin i kớch thc tinh hon qua cỏc thỏng ma, c th: T thỏng IV n thỏng VI kớch thc ca tinh hon ln v tng i n nh (TB: 4,98x3,05 mm) Tinh hon t kớch thc ln nht vo thỏng VI, gia núng m (TB: 5,71x3,27 mm) T thỏng VI n thỏng VIII kớch thc tinh hon gim nhng ch yu l chiu rng tinh hon Chiu di tinh hon gim rừ rt vo thỏng VIII (cui ma) S d, tinh hon cú kớch thc ln v bin i nh vy l t thỏng IV n thỏng VIII, vo ma nhit cao, thc n phong phỳ, l thi gian thch sựng hot ng sinh sn v kim n mnh 3.4 S bin i cỏc loi t bo dũng tinh cỏc ng sinh tinh qua cỏc thỏng ma ca TSS Cỏc lp t bo dũng tinh tng trng mnh nht vo thỏng IV (9-12 lp t bo) v thỏng V (9-15 lp t bo) Vo cỏc thỏng ny, cỏc t bo dũng tinh u cú nhõn v t bo cht ln Trong lũng ng sinh tinh gp rt nhiu tinh bo cỏc giai on phõn chia khỏc Tinh t gp c dng non v dng ang bit hoỏ thnh tinh trựng Trong lũng ng sinh tinh cú nhiu t bo Sertoli (mi lỏt ct ng sinh tinh gp 2-3 t bo) Nhng n thỏng VII v thỏng VIII, s lp t bo dũng tinh gim mnh Hu ht cỏc loi t bo dũng tinh u gim rừ rt, ch yu giai on ngh, nhõn cụ c li, t bo cht thu nh; khụng thy t bo Sertoli 21 Khoá luận tốt nghiệp đại học Đàm Thị Tuyến- K30B Sinh Nh vy thỏng VII-VIII, hot ng sinh tinh gim mnh so vi cỏc thỏng trc (biu 3.2) Lp t 16 bo dũng 14 tinh 12 10 Thỏng Tinh nguyên bào Tinh bào Tinh bào Tinh tử Tinh trùng Biu 3.2 S bin i cỏc lp t bo dũng tinh ng sinh tinh ca TSS qua cỏc thỏng ma 3.5 S bin i kớch thc ca ng sinh tinh, ng mo tinh hon v dy biu mụ mo tinh hon ca TSS qua cỏc thỏng ma Kớch thc ( m ) 250 200 Đ-ờng kính ống sinh tinh 150 Đ-ờng kính ống mào tinh hoàn 100 Độ dầy tế bào biểu mô mào tinh hoàn 50 IV V VI VII VIII Thỏng Biu 3.3 S bin i ng kớnh ng sinh tinh, ng mo tinh hon v dy biu mụ mo tinh hon ca TSS qua cỏc thỏng ma 22 Khoá luận tốt nghiệp đại học Đàm Thị Tuyến- K30B Sinh Qua biu 3.3, ta thy s bin i v kớch thc ca ng sinh tinh tng ng vi s bin i kớch thc ca tinh hon, c th t thỏng IV n thỏng V, ng kớnh ng sinh tinh tng dn (190,44-203,3 m), sau ú kớch thc ca ng sinh tinh li gim vo thỏng VI v tng lờn thỏng VII ng kớnh ng sinh tinh t giỏ tr ln nht vo u ma, thỏng IV, gia ma, thỏng V (TB: 203,3 m) Ti cỏc thỏng ny, lũng ng sinh tinh cha y cỏc loi t bo dũng tinh, u th l tinh t v tinh trựng c bit, vo thỏng VIII, kớch thc ng sinh tinh nh nht (TB:164,42 m) thỏng ny, lp t bo dũng tinh rt mng, ch yu cú 1-3 lp tinh nguyờn bo ang giai on ngh, him gp tinh bo 1, khụng cú tinh bo v cú ớt tinh trựng Cú l, thi gian ny hot ng to tinh ca TSS tm ngh Kớch thc ca ng sinh tinh cng bin i tng t kớch thc ca tinh hon ng mo tinh cú ng kớnh ln vo u ma, thỏng IV (TB:170,17 m), gia ma, thỏng V (TB:194,04 m) Trong cỏc thỏng ny, mo tinh hon cha y tinh dch vi mt tinh trựng dy c Thỏng VI, ng kớnh ng mo tinh hon thu nh hn so vi thỏng IV v thỏng V, song cu trỳc lũng ng cng tng t nh thỏng IV Nh vy cú th cỏc cỏ th c tham gia giao phi mnh vo thỏng IV v thỏng VI Thỏng VII v thỏng VIII, ng kớnh ng mo tinh hon gim v cú kớch thc rt khỏc Mt s ng to thnh dy, cha y tinh dch v tinh trựng, a s cỏc ng cú kớch thc nh, thnh mng, khụng cú tinh trựng õy cú th l giai on ngh giao phi dy ca lp t bo biu mụ mo tinh hon cng tng dn t thỏng IV n thỏng V, gim dn t thỏng VI n thỏng VIII thỏng IV v thỏng V, cỏc t bo biu mụ mo tinh hon cú dng hỡnh tr, t bo cht ln, nhõn to, trũn, ng thi hỡnh thnh rt nhiu lụng tit dch vo ng mo tinh, cú l nuụi tinh trựng 3.6 S sinh tinh ca TSS qua cỏc thỏng ma 23 Khoá luận tốt nghiệp đại học Đàm Thị Tuyến- K30B Sinh Da vo s bin i cu trỳc mụ hc cng nh kớch thc ca tinh hon, kớch thc ng sinh tinh, ng mo tinh hon v dy t bo biu mụ mo tinh hon qua cỏc thỏng ma thỡ thy ny l sinh sn ch yu ca TSS ny s sinh tinh ca TSS cú mt s c im nh sau c im chớnh l ng sinh tinh v ng mo tinh hon u t kớch thc ti a ng kớnh ng sinh tinh t ti kớch thc l 200,9 m (thỏng IV), ng kớnh ng mo tinh hon lờn ti 194,04 m (thỏng V) Hot ng to tinh din mnh m: biu mụ sinh tinh dy (9-15 lp t bo), cha nhiu loi t bo dũng tinh c bit tinh bo v tinh bo chim u th rừ rt giai on t thỏng IV-V thy cú nhiu ng sinh tinh rng, chng t tinh trựng ó di chuyn vo ng mo tinh hon Quan sỏt ng mo tinh hon thy kớch thc ng ln (TB: 145,00) m, bờn cha y tinh dch, mt s ng rt to nhng lũng ng li rng, chng t ó cú s phúng tinh giao phi Thi im ny gp cỏc t bo Sertoli nhng ớt hn hn so vi thi gian ng sinh tinh phỏt trin Cui ma (thỏng VIII), hu ht cỏc ng sinh tinh u rng lũng Biu mụ sinh tinh rt mng (6-8 lp t bo) Trong lũng ng sinh tinh cũn mt vi tinh t v mt lp tinh trựng xp ln xn cú th giai on thoỏi hoỏ ng mo tinh hon cú thnh mng v tit dch yu C th cỏc thỏng nh sau: * Thỏng IV ng sinh tinh cú ng kớnh ln, cha nhiu tinh t Mt s ng tinh t ó bit hoỏ n giai on cui to tinh trựng trng thnh Tinh t ch yu dng ht thúc, trung thnh ỏm khong 70-80 t bo Nhỡn chung biu mụ sinh tinh cú y cỏc loi t bo, phõn bit rt rừ Mt s ng ln v rng lũng, mt s ng lũng ng c tinh trựng, mt s ng li cha nhiu tinh bo v tinh t ang bit hoỏ Mo tinh hon cú thnh dy a s cỏc t bo biu mụ cú mt nhõn rt to, bt mu hng nht, hu nh khụng nhỡn rừ vỏch ngn gia cỏc t bo nhng li quan sỏt c rt rừ cỏc lụng tit cỏc ng mo tinh hon to cha y tinh dch cũn cỏc ng nh ch cha mt phn tinh dch Mt s cỏ th thch sựng thu c 24 Khoá luận tốt nghiệp đại học Đàm Thị Tuyến- K30B Sinh cú nhiu ng mo tinh hon rng Chng t, thỏng ny TSS ó cú hot ng giao phi Gian gia cỏc ng sinh tinh rt rừ rng Mi ng sinh tinh cú t 1-3 t bo Sertoli biu mụ sinh tinh ch cú mt lp tinh nguyờn bo Tinh bo nhiu giai on khỏc nhng ch yu l ang phõn chia to tinh bo Cú 1-4 lp tinh bo ú 11% cỏc ng xp thnh lp, 78% xp thnh 2-3 lp, 11% xp thnh lp Tinh bo cng khỏ nhiu, t 2-10 lp nhng cú ti 64% cỏc ng l 3-5 lp cũn li 15% ng cú 1-2 lp, 21% ng cú 6-8 lp, cỏ bit cú nhng ng tinh bo xp thnh ỏm 10-12 lp Tinh t ang bit hoỏ nhiu, mt s ng sinh tinh thy tinh t trung thnh ỏm ln 20-50 t bo nhng hu ht cỏc ng tinh t ch yu xp thnh 3-5 lp Tinh trựng c to thnh rt nhiu, xp y lũng ng sinh tinh Tuy nhiờn, cng cú mt s ng cha cú tinh trựng trng thnh nh ng sinh tinh 25-04 (1) nh ng mo tinh hon 11-04 (1) phúng i: TK10xVK20 phúng i: TK10xVK20 * Thỏng V ng sinh tinh cú thnh dy hn thỏng IV, gm nhiu lp t bo ang phõn chia Tuy nhiờn, biu mụ sinh tinh mng Nhng ng sinh tinh phớa ngoi cú 25 Khoá luận tốt nghiệp đại học Đàm Thị Tuyến- K30B Sinh nhiu tinh trựng hn, ng phớa cú ớt tinh trựng chng t tinh trựng ó chuyn ng mo tinh hon Ta cú th nhỡn thy cỏc tinh t ang bit hoỏ thnh tinh trựng trung thnh cm xp theo chu vi ng Tinh nguyờn bo khụng nhiu, hu nh xp thnh mt lp nhng tip tc phõn chia Tip theo l tinh bo Tinh bo ớt, nm xen k vi tinh bo v tinh nguyờn bo ang phõn chia Chỳng cú t 1-4 lp, ch yu xp thnh 2-3 lp (77%) cũn 20% ng l lp v 3% ng xp thnh lp Tinh bo ch yu xp thnh 3-5 lp (76,6%) cũn cỏc ng cú tinh bo xp thnh 1-2 lp v 6-7 lp u chim 11,7% Tinh t khụng nhiu nh cỏc thỏng trc, ch yu xp thnh 1-4 lp Tuy nhiờn, s lng tinh trựng nhiu hn hn cỏc thỏng trc v ang c y vo gia lũng ng Ngoi tr mt s ng khụng thy tinh trựng cũn hu ht cỏc ng u cha 2-4 lp tinh trựng, thm cú ng tinh trựng trung thnh ỏm ln ti lp thỏng ny gp t bo Sertoli nhng ớt hn thỏng IV Mo tinh hon cú kớch thc ln T bo biu mụ mo tinh hon cú thnh rt dy, tit dch mnh m vo lũng ng Nhõn cỏc t bo to, bt mu nht Lũng ng mo tinh hon cha y tinh dch vi mt tinh trựng dy c Nh vy, thỏng ny, s to tinh din mnh m nh ng sinh tinh 08-05 (2) nh ng mo tinh hon 23-05 26 Khoá luận tốt nghiệp đại học Đàm Thị Tuyến- K30B Sinh phúng i: TK10xVK10 phúng i: TK10xVK20 * Thỏng VI ng sinh tinh cú nhiu tinh t nhng ớt tinh trựng, cỏc tinh t nm ri rỏc ng Thnh ng sinh tinh v ng mo tinh hon dy Mt s ng mo tinh hon nhiu tinh trựng v tinh dch, nhiu ng rng chng t ó cú s phúng tinh mnh Tinh nguyờn bo cú t 1-2 lp, bt mu xanh m Tinh bo a s l lp (60%) cũn cỏc ng cú t 1-3 lp chim 10%, cỏc ng cú lp chim khong 30% Tinh bo cú t 1-5 lp nhng ch yu xp thnh 2-3 lp Chỳng cú dng trũn, nh Tinh t ớt, cú 2-3 lp, bt mu xanh m, khụng rừ nhõn Nhiu tinh t ang bin thỏi thnh tinh trựng, mt s tinh t dng ht thúc, thnh thong thy tinh t trung mt phn ca ng (1-2 lp) Nhiu ng sinh tinh khụng cú tinh trựng (40%), 56,67% cỏc ng sinh tinh ch cú lp tinh trựng v 3,33% ng cú lp tinh trựng Nh vy thỏng ny, TSS cú hot ng giao phi mnh m nh ng sinh tinh 15-06 (1) nh ng mo tinh hon 15-06 (2) phúng i: TK10xVK10 phúng i: TK10xVK20 * Thỏng VII 27 Khoá luận tốt nghiệp đại học Đàm Thị Tuyến- K30B Sinh ng kớnh ng sinh tinh nh hn hn so vi thỏng VI, thnh ng mng Biu mụ sinh tinh cng rt mng (ch cha 5-7 lp t bo dũng tinh) Lũng ng hu nh khụng cú dch v rng Gia lũng ng cú mt ớt tinh trựng nm ln xn, t bo bt mu m Ch yu l tinh nguyờn bo (1-2 lp), ớt tinh bo thm cú nhng ng khụng thy cú tinh bo Tinh bo cú 2-4 lp Tinh t xp thnh 1-3 lp, tu tng ng m s lng tinh t nhiu hay ớt Cú nhng ng cú 5-7 lp tinh t, tt c u cụ c v bt mu xanh m Tinh trựng bt mu hng nht, xp tha tht v ln xn lũng ng sinh tinh Lũng ng khụng cú dch bao quanh tinh trựng nh thỏng IV v thỏng V Nh vy cú th thy c im ng sinh tinh giai on ny rt khỏc so vi cỏc thỏng trc õy cú l l giai on ng sinh tinh bt u thoỏi hoỏ cỏc ng mo tinh hon khụng thy cỏc t bo biu mụ tit dch Cú nhng ng cú rt ớt tinh trựng nm co lũng ng Kớch thc tinh trựng nh hn cỏc thỏng trc nh ng sinh tinh 15-07 (1) nh 10 ng mo tinh hon 15-07 (2) phúng i: TK10xVK10 phúng i: TK10xVK20 * Thỏng VIII 28 Khoá luận tốt nghiệp đại học Đàm Thị Tuyến- K30B Sinh ng sinh tinh nh, biu mụ sinh tinh mng v cỏc t bo xp tha tht, ch yu l tinh nguyờn bo v tinh trựng xp ln xn Hu nh khụng thy tinh bo v cỏc t bo Sertoli Gian gia cỏc ng nhỡn cng khụng rừ Rt khú nhn bit thnh phn ca cỏc t bo Tinh t cú ớt, ang cỏc giai on bit hoỏ khỏc nhau, nhõn bt mu m a s cỏc ng cú nhiu tinh trựng non, ch cú mt s ớt tinh trựng trng thnh ri rỏc lũng ng Biu mụ mo tinh hon cú thnh mng, t bo biu mụ cú nhõn trũn bt mu m nm sỏt mng ngoi, tit dch rt yu Trong ng mo tinh hon cú ớt dch v mt s ớt tinh trựng trung v mt phớa lũng ng Nhiu ng rng, khụng cú tinh trựng Nh vy, thỏng ny TSS ó tm ngh giao phi nh 11 ng sinh tinh 08-08 (1) nh 12 ng mo tinh hon 07-08 (1) phúng i: TK10xVK20 phúng i: TK10xVK20 Qua vic xem xột s bin i kớch thc v cu trỳc mụ hc tinh hon v mo tinh hon ca TSS qua tng thỏng ma huyn Bo Thng, tnh Lo Cai, chỳng tụi thy s sinh tinh ca TSS Lo Cai hon ton phự hp vi s bin i õy Chỳng ó bt u sinh sn t u ma (thỏng IV) v sinh sn nhiu nht vo gia ma (thỏng VI) n cui ma (thỏng VIII) thỡ TSS tm ngh giao phi 29 Khoá luận tốt nghiệp đại học Đàm Thị Tuyến- K30B Sinh So sỏnh vi s sinh tinh ca TSS Vnh Phỳc iu kiờn t nhiờn v TSS H Ni iu kin nuụi ca tỏc gi Ngụ Thỏi Lan v cng s [11] thỡ thy nh sau: TSS Vnh Phỳc iu kin t nhiờn v H Ni iu kin nuụi hot ng giao phi mnh vo thỏng V v thỏng VIII nhng TSS Lo Cai thỡ hot ng giao phi din mnh vo thỏng IV v thỏng VI n thỏng VIII, TSS Lo Cai ó tm ngh giao phi S d nh vy l huyn Bo Thng, tnh Lo Cai l vựng nỳi cao, cú khụ lnh kộo di v bt u chuyn t khụ lnh sang ma khớ hu, m Lo Cai ó tng rt nhanh, rt thớch hp cho hot ng sinh sn ca TSS nờn chỳng sinh sn nhanh, u ma ó cú hot ng giao phi mnh Nhng n thỏng VIII, TSS Lo Cai ó tm ngh giao phi bi vỡ thỏng ny mhit , m, lng ma tng cao t ngt so vi cỏc thỏng trc (cú nhng ngy nhit lờn ti 400C) nờn TSS tm ngh chun b cho t giao phi tip theo 30 Khoá luận tốt nghiệp đại học Đàm Thị Tuyến- K30B Sinh KT LUN V KIN NGH Kt lun T nhng nghiờn cu s sinh tinh ca TSS huyn Bo Thng, tnh Lo Cai vo ma (thỏng IV-thỏngVIII) chỳng tụi rỳt kt lun sau: Mựa ma (thỏng IV n thỏng VIII) l sinh sn ca TSS Trong sinh sn ny, TSS cú giai on phúng tinh mnh l u ma (thỏng IV) v gia ma (thỏng VI) Cui ma (thỏng VIII), TSS tm ngh giao phi Kin ngh Trờn õy l nhng nghiờn cu bc u v s sinh tinh ca TSS huyn Bo Thng, tnh Lo Cai vo ma Do iu kin thi gian cũn hn hp v phng tin khụng cho phộp nờn chỳng tụi ch bc u nghiờn cu v s sinh tinh ca TSS Vỡ vy chỳng tụi mong rng hng nghiờn cu v hỡnh thỏi, chu kỡ sinh sn ca TSS huyn Bo Thng, tnh Lo Cai tip tc c y mnh cú thờm nhng dn liu sõu sc hn nghiờn cu a dng sinh hc cng nh lm c s cho vic bo tn loi bũ sỏt cú ớch ny 31 Khoá luận tốt nghiệp đại học Đàm Thị Tuyến- K30B Sinh TI LIU THAM KHO Thỏi Trn Bỏi Nguyn Vn Khang (2005), ng vt hc khụng xng sng, Nxb i hc S phm, tr 171-235 Trnh Xuõn Hu, Nguyn Th Bớch Ngc, Nguyn Th in, Ngụ Thỏi Lan (2005), Cu trỳc hin vi tinh hon v bung trng tc kố Trung Quc (Gekko chinensis Gray, 1842) ti Vn Quc gia Cỳc Phng, Nhng Vn nghiờn cu c bn Khoa hc S sng, tr 518-520, Nxb KH & KT, H NiTrn Kiờn (1983), i sng cỏc loi bũ sỏt, 99 tr., Nxb KH & KT, H Ni Trn Kiờn (2000), Nghiờn cu ban u sinh thỏi hc ca ba loi ch nhỏi (cỏ cúc tam o, ch ng v cúc nh) v sỏu loi bũ sỏt (tc kố, thch sựng uụi sn, thch sựng ct, thn ln búng uụi di, rựa t v rựa sa nhõn) iu kin nuụi, Bỏo cỏo nghim thu kt qu thc hin nhim v 19961997 v 1998-2000 ti NCCB cp Nh nc-mó s: 6.16/98, B Khoa hc Cụng ngh v Mụi trng, H Ni, 176 tr Trn Kiờn, Ngụ Thỏi Lan (2001), S lt xỏc ca thch sựng uụi sn Hemidactylus frenatus Schlegel in Dumộril et Bibron, 1836 iu kin nuụi, Tp Sinh hc, 23 (3b), tr 11-18 Trn Kiờn, Hong Ton Nhung (1977), Bc u nghiờn cu sinh thỏi thch sựng (Hemidactylus frenatus Schlegel), Túm tt bỏo cỏo Hi ngh sinh hc cỏc trng i hc Vit Nam ln th I, B i hc v Trung hc chuyờn nghip, H Ni, tr 101-102 Trn Kiờn, Nguyn Vn Sỏng, Nguyn Quc Thng (1977), i sng ch nhỏi, 137 tr., Nxb KH & KT, H Ni Ngụ Thỏi Lan (2005), Nghiờn cu mt s c im sinh sn ca thch sựng ct Gehyra mutilata (Wiegmann, 1835) huyn Mờ Linh, Vnh Phỳc, Tng kt ti nghiờn cu khoa hc cp B, mó s B2003-41-23, 40 tr B Khoa hc v Cụng ngh Ngụ Thỏi Lan, Hong Nguyn Bỡnh, (2005), Mựa sinh sn ca thch sựng ct Gehyra mutilata (Wiegmann, 1835) Vnh Phỳc, Hi tho Quc gia v Sinh thỏi v Ti nguyờn sinh vt ln th nht, Nxb Nụng nghip, H Ni, tr 769-772 32 Khoá luận tốt nghiệp đại học Đàm Thị Tuyến- K30B Sinh Ngụ Thỏi Lan, Hong Nguyn Bỡnh, Trn Kiờn (2005), Chu kỡ sinh tinh ca thch sựng ct Gehyra mutilata (Wiegmann, 1835) tnh Vnh Phỳc, Tp Sinh hc, 27 (4A), tr 130-134 10 Ngụ Thỏi Lan, Trn Kiờn (2000), Phõn tớch c im hỡnh thỏi ca ba qun th thch sựng uụi sn Hemidactylus frenatus Vnh Phỳc v ngoi thnh H Ni (Súc Sn) Bc Vit Nam, Nhng Vn nghiờn cu c bn Sinh hc, tr 404- 409, Nxb i hc Quc gia, H Ni 11 Ngụ Thỏi Lan, Trn Kiờn (2002), S sinh sn ca thch sựng uụi sn Hemidactylus frenatus iu kin nuụi, Tp Sinh hc, 24 (2A), tr 104-110 12 Tt Li (1995), Nhng cõy thuc v v thuc Vit Nam, tr 1241-1242, Nxb KH & KT, H Ni 13 Nguyn Vn Sỏng, H Thu Cỳc, Nguyn Qung Trng (2005), Danh lc ch nhỏi-Bũ sỏt Vit Nam, Nxb Nụng Nghip, H Ni 14 o Vn Tin (1979), V nh loi thn ln Vit Nam, Tp sinh vt hc, 1(1), tr 2-10 15 Phm Ngc Ton, Phan Tt c (1993), Khớ hu Vit Nam, 324 tr., Nxb KH & KT, H Ni 16 Trn Huyn Trõn (1970), Gúp phn nghiờn cu sinh thỏi mi rỏch dựng lm thuc, Lun Dc s cao cp, 62 tr., trng i hc Dc khoa H Ni 17 Brito- Gritana L., Storch V (1998), Effect of starvation on the ultrastructures of hepatocyte Hemidactylus frenatus with Spermphasis on peroxisomes, Anat.Anz., 180(3), pp 193-202 18 Chou L M (1984), The ecology of the Gecko, Hemidactylus frenatus in Singapore, Malayan Nature Journal, 36, pp 87-91 19 Chou L M and Leong C F (1984), Activity cycles of the house geckos, Cosymbotus platyurus and Hemidactylus frenatus, Malayan Nature Journal, 36, pp 247-252 20 Church G (1962), The reproductive cycles of the Javanese house geckos, Cosymbotus platyurus, Hemidactylus frenatus, and Peporus mutilatus, Copeia, 2, pp 262-269 33 Khoá luận tốt nghiệp đại học Đàm Thị Tuyến- K30B Sinh 21 Daniel C Wilhoft and Edward O Reiter, 1965: Sexual Cycle of the Lizard, Leiolopisma fuscum, a tropical Australian Skink J Morph., 116: 379-388 22 Davis J R et al (1970), "The tisticular capsule", In the testis, vol I, pp 281-377, New york, Acardemic Press 23 Ho.Chia-Hsin (2002), Population phylogeny of Hemidactylus frenatus in Taiwan as infered Cytochrome b sequences, Abstract of Masters Thesis in Taiwan, 12pp., Taiwan 24 Goldberg S R., Bursey C R., Cheam H (1998), Gastrointestinal helminths of four gekkonid lizards, Gehyra mutilata, Gehyra oceanica, Hemidactylus frenatus and Lepidodactylus lugubris from the Mariana Islands, Micronesia J Parasitol, 84(6), pp 1295-1298 25 Gynther A (1864), The Reptiles of British India, Ray Society, London, United Kingdom, 452 pp 26 Hemdinger C, Weber, E, 1937, Zur structur des menschlichen Hodens, Z Anat, Entw Gesch, 139, pp 217-226 27 Jones R E., Summers C H (1984), Compensatory follicular hypertrophy during the ovarian cycle of the house gecko, Hemidactylus frenatus, Anat Rec, 209(1), pp 59-65 28 Ota H (1994), Female reproductive cycle in the northernmost populations of the two gekkonid Lizards, Hemidactylus frenatus and Lepidodactylus lugubris, Ecological research, 9, pp 121-130 29 Patricia Galina-Tessaro, Alfredo Ortega-Rubio, Sergio Alvarez-Cỏrdenas and Gustavo Arnaud (1999), Colonization of Socorro Island (Mexico), by the tropical house gecko Hemidactylus frenatus (Squamata: Geckonidae), Rev Biol Trop., 47(1-2), pp.237-238 30 Sara R., Miguel A C., Harris D J (2005), Diversity and relationships of Hemidactylus geckos from the Comoro islands, Molecular phylogenetics and Evolation, 35, pp 292-299 31 Sharma R C (2002), The Fauna of India and the adjacent countries-Reptilia (Sauria), Vol II, 430 pp., Zoological Survey of India, Kolkata 32 Smith M A (1935), The fauna of Bristish India, Ceylon and Burma, Reptilia and Amphibia, vol.2-Saura, 440 pp., London 34 Khoá luận tốt nghiệp đại học Đàm Thị Tuyến- K30B Sinh 33 Wilhoft, D C 1961: Temperature respones in two tropical Australian skinks Herpetologica, 17:109-113 35 [...]... Min-max Trung bỡnh Min-max bỡnh Trun Min-max g bỡnh IV 5 55,7 54, 0-56,5 42 ,3 34, 0-56,0 4, 1 3,7 -4, 9 V 7 53,2 49 ,0-57,0 26,8 6,0 -49 ,0 3,6 2,5 -4, 3 VI 8 54, 0 52,0-60,0 55,6 32,0-66,0 3,8 3 ,4- 4,5 VII 6 51,3 49 ,5-51,5 44 ,5 21,0-53,0 3.8 3,3 -4, 3 VIII 8 54, 2 49 ,0-58,0 39,1 6,0-58,0 3 ,4 2,7 -4, 2 Nh vy, cỏc cỏ th TSS c trng thnh thu c cú chiu di mừmhuyt t 49 ,0-60,0 mm, trng lng c th t 2,3-5,0g Chiu di uụi cỏc cỏ... ng sinh tinh cha y cỏc loi t bo dũng tinh, u th l tinh t v tinh trựng c bit, vo thỏng VIII, kớch thc ng sinh tinh nh nht (TB:1 64, 42 m) thỏng ny, lp t bo dũng tinh rt mng, ch yu cú 1-3 lp tinh nguyờn bo ang giai on ngh, him gp tinh bo 1, khụng cú tinh bo 2 v cú ớt tinh trựng Cú l, trong thi gian ny hot ng to tinh ca TSS tm ngh Kớch thc ca ng sinh tinh cng bin i tng t kớch thc ca tinh hon ng mo tinh. .. 8 6 4 2 0 Thỏng 4 5 6 7 8 Tinh nguyên bào Tinh bào 1 Tinh bào 2 Tinh tử Tinh trùng Biu 3.2 S bin i cỏc lp t bo dũng tinh trong ng sinh tinh ca TSS qua cỏc thỏng trong mựa ma 3.5 S bin i kớch thc ca ng sinh tinh, ng mo tinh hon v dy biu mụ mo tinh hon ca TSS qua cỏc thỏng trong mựa ma Kớch thc ( m ) 250 200 Đ-ờng kính ống sinh tinh 150 Đ-ờng kính ống mào tinh hoàn 100 Độ dầy tế bào biểu mô mào tinh. .. ng mo tinh hon cha y tinh dch vi mt tinh trựng dy c Nh vy, thỏng ny, s to tinh din ra mnh m nh 5 ng sinh tinh 08-05 (2) nh 6 ng mo tinh hon 23-05 26 Khoá luận tốt nghiệp đại học Đàm Thị Tuyến- K30B Sinh phúng i: TK10xVK10 phúng i: TK10xVK20 * Thỏng VI ng sinh tinh cú nhiu tinh t nhng ớt tinh trựng, cỏc tinh t nm ri rỏc trong ng Thnh ng sinh tinh v ng mo tinh hon dy Mt s ng mo tinh hon nhiu tinh. .. gian ng sinh tinh phỏt trin Cui mựa ma (thỏng VIII), hu ht cỏc ng sinh tinh u rng lũng Biu mụ sinh tinh rt mng (6-8 lp t bo) Trong lũng ng sinh tinh cũn mt vi tinh t v mt lp tinh trựng xp ln xn cú th giai on thoỏi hoỏ ng mo tinh hon cú thnh mng v tit dch yu C th cỏc thỏng nh sau: * Thỏng IV ng sinh tinh cú ng kớnh ln, cha nhiu tinh t Mt s ng tinh t ó bit hoỏ n giai on cui to tinh trựng trng thnh Tinh. .. trng thnh nh 3 ng sinh tinh 25- 04 (1) nh 4 ng mo tinh hon 11- 04 (1) phúng i: TK10xVK20 phúng i: TK10xVK20 * Thỏng V ng sinh tinh cú thnh dy hn thỏng IV, gm nhiu lp t bo ang phõn chia Tuy nhiờn, biu mụ sinh tinh mng Nhng ng sinh tinh phớa ngoi cú 25 Khoá luận tốt nghiệp đại học Đàm Thị Tuyến- K30B Sinh nhiu tinh trựng hn, ng phớa trong cú ớt tinh trựng chng t tinh trựng ó chuyn ra ng mo tinh hon Ta cú... K30B Sinh Da vo s bin i cu trỳc mụ hc cng nh kớch thc ca tinh hon, kớch thc ng sinh tinh, ng mo tinh hon v dy t bo biu mụ mo tinh hon qua cỏc thỏng trong mựa ma thỡ thy mựa ny l mựa sinh sn ch yu ca TSS mựa ny s sinh tinh ca TSS cú mt s c im nh sau c im chớnh l ng sinh tinh v ng mo tinh hon u t kớch thc ti a ng kớnh ng sinh tinh t ti kớch thc l 200,9 m (thỏng IV), ng kớnh ng mo tinh hon lờn ti 1 94, 04. .. ng sinh tinh, ng mo tinh hon v dy biu mụ mo tinh hon ca TSS qua cỏc thỏng trong mựa ma 22 Khoá luận tốt nghiệp đại học Đàm Thị Tuyến- K30B Sinh Qua biu 3.3, ta thy s bin i v kớch thc ca ng sinh tinh tng ng vi s bin i kớch thc ca tinh hon, c th t thỏng IV n thỏng V, ng kớnh ng sinh tinh tng dn (190 ,44 -203,3 m), sau ú kớch thc ca ng sinh tinh li gim vo thỏng VI v tng lờn thỏng VII ng kớnh ng sinh tinh. .. thúc Tinh t ang bit hoỏ thnh tinh trựng cú dng ht thúc (7,5 -9,5 m) Phớa trong lp tinh t giỏp vi lũng ng sinh tinh l tinh trựng Tinh trựng cú dng que nhum mu Hematoxylin sm Cỏc tinh trựng xp thnh hng hoc thnh bỳi trụng ging nh lụng rut (nh 2) nh 2 Cu trỳc ng sinh tinh ca TSS phúng i: TK10xVK100 nh 1 Lỏt ct dc tinh hon v mo tinh hon ca TSS phúng i: TK10xVK4 (1: cỏc ng sinh tinh, 2: cỏc ng mo tinh. .. ng sinh tinh khụng cú tinh trựng (40 %), 56,67% cỏc ng sinh tinh ch cú 1 lp tinh trựng v 3,33% ng cú 2 lp tinh trựng Nh vy thỏng ny, TSS cú hot ng giao phi mnh m nh 7 ng sinh tinh 15-06 (1) nh 8 ng mo tinh hon 15-06 (2) phúng i: TK10xVK10 phúng i: TK10xVK20 * Thỏng VII 27 Khoá luận tốt nghiệp đại học Đàm Thị Tuyến- K30B Sinh ng kớnh ng sinh tinh nh hn hn so vi thỏng VI, thnh ng mng Biu mụ sinh tinh ... ng sinh tinh cú nhiu tinh t nhng ớt tinh trựng, cỏc tinh t nm ri rỏc ng Thnh ng sinh tinh v ng mo tinh hon dy Mt s ng mo tinh hon nhiu tinh trựng v tinh dch, nhiu ng rng chng t ó cú s phúng tinh. .. cu v c im sinh sn ca TSS núi trờn, cha th i n kt lun v sinh sn ca loi TSS Vit Nam cỏc sinh cnh khỏc ti: Bc u nghiờn cu s sinh tinh ca thch sựng uụi sn Hemidactylus frenatus Schlegel, 1836 huyn... ng sinh tinh, ng mo tinh hon v dy t bo biu mụ mo tinh hon qua cỏc thỏng ma thỡ thy ny l sinh sn ch yu ca TSS ny s sinh tinh ca TSS cú mt s c im nh sau c im chớnh l ng sinh tinh v ng mo tinh