ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT ĐINH THỊ MINH MẪN GI¶I QUYÕT TRANH CHÊP VÒ CHIA TµI S¶N CHUNG CñA Vî CHåNG KHI LY H¤N Chuyên ngành: Luật dân sự và Tố tụng dân sự Mã số: 60 38 01 03 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Cán bộ hướng dẫn khoa học: PGS. TS. HÀ THỊ MAI HIÊN HÀ NỘI - 2014 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội. Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể bảo vệ Luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn! NGƯỜI CAM ĐOAN Đinh Thị Minh Mẫn MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng MỞ ĐẦU 1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT CỦA VIỆC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP VỀ CHIA TÀI SẢN CHUNG CỦA VỢ CHỒNG KHI LY HÔN 7 1.1. Cơ sở lý luận của việc giải quyết tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn 7 1.1.1. Khái niệm và nội hàm tài sản chung của vợ chồng 7 1.1.2. Khái niệm giải quyết tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn 9 1.1.3. Đặc điểm và ý nghĩa của việc giải quyết tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn 11 1.2. Cơ sở và căn cứ pháp luật của việc giải quyết tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn 12 1.2.1. Pháp luật về nội dung: Các nguyên tắc và các nội dung cụ thể 14 1.2.2. Pháp luật về tố tụng: Quyền hạn, nghĩa vụ, thẩm quyền của các chủ thể và trình tự, thủ tục trong giải quyết tranh chấp chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn 26 1.3. Các điều kiện và các yếu tố đảm bảo hiệu quả của việc giải quyết tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn 43 Kết luận chương 1 45 Chương 2: THỰC TIỄN ÁP DỤNG PHÁP LUẬT TRONG VIỆC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP VỀ CHIA TÀI SẢN CHUNG CỦA VỢ CHỒNG KHI LY HÔN 46 2.1. Thực tiễn giải quyết các tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn 46 2.1.1. Tình hình xét xử các vụ án hôn nhân và gia đình, những thành tựu đạt được 46 2.1.2. Những hạn chế, thiếu sót trong việc áp dụng pháp luật giải quyết tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn tại Tòa án 47 2.2. Nguyên nhân dẫn đến hạn chế, thiếu sót 66 Kết luận chương 2 70 Chương 3: MỘT SỐ PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT, TĂNG CƯỜNG HIỆU QUẢ CỦA VIỆC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP VỀ CHIA TÀI SẢN CHUNG CỦA VỢ CHỒNG KHI LY HÔN 71 3.1. Giải pháp hoàn thiện pháp luật 71 3.2. Giải pháp tăng cường hiệu quả pháp luật của việc giải quyết tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn 75 Kết luận chương 3 79 KẾT LUẬN 80 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 81 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BLDS: Bộ luật dân sự BLTTDS: Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004, sửa đổi, bổ sung năm 2011 GCNQSDĐ: Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất HN&GĐ: Hôn nhân và gia đình TAND: Tòa án nhân dân TANDTC: Tòa án nhân dân tối cao TNHH: Trách nhiệm hữu hạn UBND: Ủy ban nhân dân VKSNDTC: Viện kiểm sát nhân dân tối cao DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu bảng Tên bảng Trang Bảng 2.1: Thống kê giải quyết các vụ việc hôn nhân 48 Bảng 2.2: Công tác hòa giải các vụ án lao động 49 Bảng 2.3: Công tác hòa giải các vụ án hôn nhân và gia đình 49 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Từ xưa đến nay, gia đình luôn là tế bào của xã hội, là nơi những người có quan hệ huyết thống, hôn nhân và nuôi dưỡng cùng chung sống. Gia đình hòa thuận và hạnh phúc sẽ góp phần vào sự phát triển bền vững và phồn thịnh chung của xã hội. Nhận thức được vị thế quan trọng của gia đình, Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm, chú trọng đến việc xây dựng và giữ gìn gia đình êm ấm, hòa thuận, thể hiện ở sự quan tâm đó là Đảng và Nhà nước ta đã ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về hôn nhân và gia đình góp phần giúp cho sự tồn tại và phát triển của gia đình đi vào chuẩn mực, khuôn khổ, giúp tạo ra sự bền vững trong quan hệ gia đình. Khi nam nữ kết hôn, cùng nhau xây dựng một gia đình thì sự bền vững của quan hệ hôn nhân là mong muốn của những người vợ, người chồng, đây cũng là mục đích của việc xây dựng gia đình mà pháp luật đặt ra. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, quan hệ hôn nhân do chịu sự tác động của nhiều yếu tố chủ quan và khách quan, đã không giữ được ý nghĩa và giá trị như mong muốn ban đầu, cuộc sống chung của vợ, chồng đã không còn hạnh phúc, nên pháp luật dự liệu khả năng cho họ quyền được giải phóng khỏi quan hệ hôn nhân bằng việc ly hôn. Khi ly hôn, vợ, chồng thường xảy ra các tranh chấp về nhân thân và tài sản, đặc biệt là về tài sản. Quan hệ tài sản giữa vợ, chồng là quan hệ tài sản gắn liền với nhân thân, tồn tại trong thời kỳ hôn nhân, không có tính đền bù ngang giá và không xác định được công sức đóng góp cụ thể của các bên nên khi xảy ra tranh chấp thì việc phân chia tài sản chung vợ, chồng là tương đối khó khăn, phức tạp, gây nhiều tranh cãi trong các vụ giải quyết ly hôn tại các 2 cấp Tòa án. Hiện nay cùng với xu thế phát triển của xã hội, số lượng các vụ án ly hôn có tranh chấp về tài sản tăng lên, giá trị tài sản tranh chấp ngày càng lớn tạo ra rất nhiều khó khăn và áp lực cho cơ quan tiến hành tố tụng. Do vậy, nghiên cứu về vấn đề giải quyết tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn là vấn đề có ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc. Với những lý do trên tôi quyết định lựa chọn đề tài “Giải quyết tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn” làm Luận văn thạc sĩ luật học của mình. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Xuất phát từ vai trò quan trọng của gia đình trong xã hội nên việc nghiên cứu về các tranh chấp trong quan hệ hôn nhân và gia đình luôn được quan tâm và chú ý, được nhiều nhà nghiên cứu và các học giả đề cập. Một số tài liệu chuyên khảo về hôn nhân và gia đình như: Giáo trình Luật HN&GĐ Việt Nam, Trường Đại học Luật Hà Nội, Giáo trình Luật HN&GĐ của khoa luật, Trường Đại học Cần Thơ… các giáo trình này đều đề cập đến các kiến thức pháp lý cơ bản và khái quát về tài sản chung vợ chồng. Bên cạnh đó, các bài viết liên quan đến tài sản chung của vợ chồng như “Chế độ tài sản chung vợ chồng theo Luật hôn nhân và gia đình Việt Nam” của tác giả Nguyễn Văn Cừ; tác giả Đoàn Thị Phương Diệp với “Nguyên tắc suy đoán tài sản chung trong Luật hôn nhân và gia đình Việt Nam và Luật dân sự Pháp”; tác giả Nguyễn Văn Cừ- Ngô Thị Hường với “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về Luật hôn nhân và gia đình năm 2000”. Các bài viết này đã đề cập một cách khái quát về các căn cứ xác lập tài sản chung của vợ chồng. Bên cạnh đó, phải kể đến một số công trình nghiên cứu như “Chia tài sản chung của vợ chồng theo Luật hôn nhân và gia đình Việt Nam năm 2000” của tác giả Nguyễn Thị Lan “Bàn thêm về chia tài sản chung của vợ chồng 3 trong thời kỳ hôn nhân” của tác giả Nguyễn Hồng Hải; “Một số vấn đề chia tài sản của vợ chồng khi ly hôn theo Luật HN&GĐ năm 2000” của tác giả Nguyễn Thị Bích Vân, các công trình này đã nghiên cứu một cách tương đối toàn diện các nguyên tắc chia tài sản chung của vợ chồng. Mặc dù vậy, với xu hướng các vụ án ly hôn và chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn hiện nay ngày càng tăng và việc Luật HN&GĐ năm 2014 mới được ban hành và bước đầu đi vào áp dụng trong thực tiễn xét xử thì việc nghiên cứu các quy định của pháp luật về việc giải quyết tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn là điều rất quan trọng, qua nghiên cứu sẽ thấy được những tiến bộ của Luật HN&GĐ năm 2014 và những hạn chế, bất cập trong quá trình áp dụng các quy định của pháp luật để giải quyết tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng, đề ra những kiến nghị hoàn thiện pháp luật và những phương hướng nhằm nâng cao hiệu quả của công tác xét xử giải quyết tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 3.1. Mục đích nghiên cứu của đề tài Làm rõ quy trình, cơ sở pháp lý để giải quyết các tranh chấp về tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn tại toà án, thực tiễn áp dụng pháp luật để giải quyết các tranh chấp về tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn tại toà án qua công tác xét xử và qua đó phát hiện những vấn đề còn bất cập trong các quy định của pháp luật cũng như những khiếm khuyết, sai sót trong công tác xét xử của toà án để từ đó đề xuất những kiến nghị nhằm đảm bảo chất lượng, hiệu quả công tác xét xử và quyền, lợi chính đáng của các đương sự trong vụ án giải quyết chia tài sản chung vợ chồng. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài - Nghiên cứu làm rõ các quy định về thủ tục tố tụng, cơ sở pháp luật để 4 giải quyết các tranh chấp về tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn theo quy định của pháp luật hiện hành - Nghiên cứu việc áp dụng pháp luật để giải quyết các tranh chấp về tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn qua thực tiễn công tác xét xử của toà án. - Qua đó đánh giá hiệu quả của việc xét xử tại toà án về giải quyết các tranh chấp tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn, phát hiện những vấn đề vướng mắc, bất cập trong quy định của pháp luật cũng như trong thực tiễn áp dụng pháp luật khi xét xử tại toà án và đề xuất các kiến nghị cần thiết. 4. Đối tượng nghiên cứu - Các quy định của pháp luật hiện hành về quy trình, thủ tục, căn cứ pháp luật giải quyết tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn và thực tiễn việc giải quyết tại Tòa án. - Các vụ án cụ thể mà toà án đã xét xử giải quyết tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn. - Báo cáo tổng kết công tác xét xử của ngành toà án. 5. Phạm vi nghiên cứu đề tài Luận văn chủ yếu tập trung nghiên cứu các quy định của Bộ luật tố tụng dân sự, Luật HN&GĐ năm 2014 và một số văn bản khác có liên quan về quy trình, thủ tục tố tụng giải quyết cá tranh chấp về chia tài sản chung của vợ, chồng; các căn cứ pháp luật về nội dung để giải quyết tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn. Đồng thời, nghiên cứu việc áp dụng pháp luật giải quyết các tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn qua thực tiễn xét xử tại toà án thông qua các vụ án cụ thể trong thời gian từ khi Luật HN&GĐ năm 2000 có hiệu lực đến nay. Đề tài chỉ nghiên cứu giải quyết các tranh chấp về tài sản chung của vợ, chồng khi ly hôn, còn những tranh chấp về tài sản chung của vợ chồng trong thời kỳ hôn nhân hoặc [...]... việc giải quyết tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn Chương 3: Một số phương hướng và giải pháp hoàn thiện pháp luật, tăng cường hiệu quả của việc giải quyết tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn 6 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT CỦA VIỆC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP VỀ CHIA TÀI SẢN CHUNG CỦA VỢ CHỒNG KHI LY HÔN 1.1 Cơ sở lý luận của việc giải quyết tranh chấp về chia. .. tài sản vốn là tài sản chung của vợ chồng thành tài sản riêng của vợ, chồng gắn liền với sự kiện ly hôn Do đặc thù của quan hệ hôn nhân và gia đình nên giải quyết tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn cũng mang những đặc thù riêng biệt Khi giải quyết tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn, Thẩm phán giải quyết không những phải là người có trình độ am hiểu pháp luật. .. định của pháp luật về việc xác định tài sản chung và các nguyên tắc chia tài sản chung khi ly hôn nhằm đảm bảo sự công bằng, hợp tình, hợp lý cho vợ, chồng khi họ không thỏa thuận được việc phân chia tài sản chung 1.1.3 Đặc điểm và ý nghĩa của việc giải quyết tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn Bản chất việc chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn là một hình thức phân chia. .. phân chia tài sản Việc tranh chấp về chia tài sản chung có thể diễn ra cùng với việc vợ, chồng xin ly hôn hoặc có thể diễn ra sau khi vợ chồng đã ly hôn do thời điểm ly hôn vợ, chồng không yêu cầu giải quyết về tài sản chung mà để họ tự thỏa thuận nhưng sau đó họ không tự thỏa thuận được Việc vợ chồng tranh chấp về tài sản đồng thời với 9 việc ly hôn hoặc sau khi ly hôn đều được coi là tranh chấp về tài. .. của pháp luật cũng như những khi m khuyết, sai sót trong quá trình áp dụng pháp luật để giải quyết các tranh về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn tại toà án Trên cơ sở đó luận văn đề xuất một số kiến nghị để giải quyết những vướng mắc, bất cập và hoàn thiện pháp luật về giải quyết tranh chấp chia tài sản chung của vợ chồng nhằm đảm bảo việc giải quyết tranh chấp về chia tài sản chung của vợ. .. chồng ly hôn Tài sản chung của vợ chồng là tài sản do vợ, chồng tạo ra do lao động, hoạt động sản xuất kinh doanh và những thu nhập hợp pháp khác của vợ chồng trong thời kỳ hôn nhân, tài sản mà vợ chồng được thừa kế chung, tặng cho chung và những tài sản vợ chồng thỏa thuận là tài sản chung, quyền sử dụng đất của vợ, chồng có được sau khi kết hôn là tài sản chung của vợ chồng Khác với tài sản chung đơn... thời điểm xác lập quan hệ hôn nhân, từ đó mới có cơ sở để xác định tài sản chung và tiến hành phân chia Khi giải quyết tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng cần căn cứ vào các nguyên tắc chia tài sản chung như tình trạng tài sản, công sức đóng góp, hoàn cảnh của các bên Thông qua việc giải quyết tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn thì quan hệ tài sản được thay đổi, điều... để khi ly hôn họ một mực cho rằng đó là tài sản riêng của họ - Tài sản chung xác lập dựa trên ý chí của các bên: Tài sản chung của vợ chồng còn bao gồm cả những tài sản mà vợ chồng thỏa thuận là tài sản chung [23, Điều 33] Những tài sản mà vợ chồng thỏa thuận là tài sản chung có nguồn gốc là tài sản riêng của vợ hoặc chồng Tài sản riêng của vợ chồng bao gồm các tài sản được quy định tại Điều 43 Luật. .. hệ thiêng liêng về huyết thống, hôn nhân, nuôi dưỡng 1.2 Cơ sở và căn cứ pháp luật của việc giải quyết tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn Khi vợ chồng có tranh chấp về chia tài sản chung thì họ có quyền thỏa thuận với nhau về việc phân chia tài sản, nếu không thỏa thuận được 12 họ có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết chia tài sản chung, việc yêu cầu Tòa án giải quyết có thể đồng... minh tài sản mà vợ, chồng đang có tranh chấp là tài sản riêng của mỗi bên thì tài sản đó được coi là tài sản chung [23, Điều 33] Từ những phân tích trên, có thể hiểu rằng Tài sản chung vợ chồng là những tài sản được hình thành hoặc tạo ra phù hợp với những căn cứ xác lập tài sản chung vợ chồng theo quy định của Luật HN&GĐ” 1.1.2 Khái niệm giải quyết tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly . LUẬN VÀ PHÁP LUẬT CỦA VIỆC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP VỀ CHIA TÀI SẢN CHUNG CỦA VỢ CHỒNG KHI LY HÔN 7 1.1. Cơ sở lý luận của việc giải quyết tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly. việc giải quyết tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn 11 1.2. Cơ sở và căn cứ pháp luật của việc giải quyết tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn 12 1.2.1 DỤNG PHÁP LUẬT TRONG VIỆC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP VỀ CHIA TÀI SẢN CHUNG CỦA VỢ CHỒNG KHI LY HÔN 46 2.1. Thực tiễn giải quyết các tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn 46 2.1.1.