1 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT BÙI THỊ HẢI HUYỀN BẢO VỆ QUYỀN LỢI CỦA DOANH NGHIỆP TRONG THI HÀNH PHÁP LUẬT THUẾ GIÁ TRỊ GIA TĂNG Ở VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2014 2 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT BÙI THỊ HẢI HUYỀN BẢO VỆ QUYỀN LỢI CỦA DOANH NGHIỆP TRONG THI HÀNH PHÁP LUẬT THUẾ GIÁ TRỊ GIA TĂNG Ở VIỆT NAM Chuyên ngành : Luật kinh tế Mã số : 60 38 50 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Lan Hƣơng HÀ NỘI - 2014 3 Lời cam đoan Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong luận văn đảm bảo độ tin cậy, chính xác và trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn ch-a từng đ-ợc ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận văn Bùi Thị Hải Huyền 4 MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các từ viết tắt Danh mục các bảng MỞ ĐẦU 1 Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ THUẾ GIÁ TRỊ GIA TĂNG, PHÁP LUẬT THUẾ GIÁ TRỊ GIA TĂNG VÀ QUYỀN LỢI CỦA DOANH NGHIỆP TRONG PHÁP LUẬT THUẾ GIÁ TRỊ GIA TĂNG 5 1.1. Những vấn đề cơ bản về thuế giá trị gia tăng và pháp luật thuế giá trị gia tăng 5 1.1.1. Khái niệm và đặc điểm thuế giá trị gia tăng 5 1.1.2. Vai trò của thuế giá trị gia tăng và pháp luật thuế giá trị gia tăng 6 1.1.3. Lịch sử hình thành phát triển của pháp luật thuế giá trị gia tăng 10 1.2. Những vấn đề cơ bản về quản lý thuế và pháp luật quản lý thuế 11 1.2.1. Khái niệm quản lý thuế 11 1.2.2. Khái niệm luật quản lý thuế và mối quan hệ đối với Luật thuế giá trị gia tăng trong việc bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp 12 1.2.3. Cơ chế quản lý thuế 14 1.2.4. Mô hình quản lý thuế giá trị gia tăng 18 1.3. Nội dung chủ yếu của pháp luật thuế giá trị gia tăng điều chỉnh quyền và nghĩa vụ nộp thuế của doanh nghiệp 22 5 1.3.1. Chủ thể quản lý thuế 22 1.3.2. Chủ thể nộp thuế là doanh nghiệp 23 1.3.3. Phạm vi, mức độ nghĩa vụ thuế giá trị gia tăng 29 1.3.4. Cơ chế thực hiện thuế giá trị gia tăng 37 Chương 2: THỰC TRẠNG THI HÀNH PHÁP LUẬT THUẾ GIÁ TRỊ GIA TĂNG VỀ BẢO VỆ QUYỀN LỢI CỦA DOANH NGHIỆP VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN 43 2.1. Bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp theo luật thuế giá trị gia tăng 43 2.1.1. Thực hiện nghĩa vụ kê khai hàng hóa, dịch vụ chịu thuế 43 2.1.2. Quyền được khấu trừ thuế 52 2.1.3. Quyền được hoàn thuế giá trị gia tăng 71 2.1.4. Quản lý hóa đơn giá trị gia tăng 73 2.2. Bảo vệ quyền lợi doanh nghiệp theo luật quản lý thuế 78 2.2.1. Hình thức kê khai thuế giá trị gia tăng 78 2.2.2. Phương thức kê khai thuế giá trị gia tăng 79 2.2.3. Thời hạn nộp thuế giá trị gia tăng 83 2.2.4. Cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp 85 2.3. Một số kiến nghị hoàn thiện pháp luật thuế giá trị gia tăng 93 2.3.1. Kiến nghị đối với Luật Thuế giá trị gia tăng 93 2.3.2. Kiến nghị đối với Luật Quản lý thuế 96 KẾT LUẬN 100 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 101 6 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT GTGT : Giá trị gia tăng NNT : Người nộp thuế NSNN : Ngân sách nhà nước TTĐB : Tiêu thụ đặc biệt 7 DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu bảng Tên bảng Trang 1.1 Phân loại quy mô các doanh nghiệp vừa và nhỏ năm 2009 26 1.2 Tiêu chí xác định doanh nghiệp lớn ở Việt Nam 26 8 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Chính sách thuế là một trong những nội dung quan trọng của chính sách tài chính quốc gia được xuất phát từ vai trò quan trọng của thuế trong việc điều tiết kinh tế vĩ mô nền kinh tế quốc dân, điều tiết mọi hoạt động giữa các thành phần kinh tế, giữa các ngành, giữa các vùng nhằm đảm bảo sự công bằng, bình đẳng về quyền lợi và nghĩa vụ của mọi tổ chức, cá nhân trong xã hội. Đặc biệt trong giai đoạn hiện nay, khi nước ta đã gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, các doanh nghiệp với đủ mọi loại hình được tự do, tự chủ, cạnh tranh công bằng trong hoạt động kinh doanh, hoạt động kinh tế đa dạng, phong phú thì chính sách thuế ngày càng đóng vai trò quan trọng. Trong thời gian qua, chính sách và cơ chế quản lý thu thuế đã có nhiều đổi mới góp phần tăng thu cho ngân sách, khuyến khích sản xuất, kinh doanh đúng hướng. Chính sách thuế là một bộ phận không thể thiếu được trong hệ thống chính sách tài chính quốc gia, là một trong những công cụ quản lý vĩ mô quan trọng trong việc thực hiện đường lối phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Trong đó, không thể không nhắc đến Luật Thuế giá trị gia tăng (GTGT) năm 2008, Luật sửa đổi, bổ sung thuế GTGT đã được Quốc hội khóa VIII thông qua và có hiệu lực từ ngày 1/7/2013. Luật Thuế GTGT sửa đổi, bổ sung có tác động trực tiếp đến doanh nghiệp và được xem như là một trong các giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp, kích thích nền kinh tế, củng cố nguồn thu cho ngân sách nhà nước (NSNN) mà Chính phủ đề xuất. Luật thuế GTGT bao gồm các quy định điều chỉnh các quan hệ thuế GTGT, tác động vào các quan hệ thuế GTGT nhằm thiết lập và duy trì một trật tự nhất định trong quá trình thực hiện nghĩa vụ thuế GTGT. Bằng việc điều chính quan hệ thuế GTGT bằng Luật thuế GTGT, kết hợp với Luật Quản lý thuế điều chỉnh các quan hệ trong hoạt 9 động quản lý thuế, Nhà nước đảm bảo thực hiện chính sách thuế GTGT một cách hài hòa. Chính vì thế, vừa để tạo nguồn thu cho ngân sách vừa đảm bảo quyền, lợi ích của doanh nghiệp nộp thuế thì việc nghiên cứu văn bản quy phạm pháp luật điều chính về thuế GTGT cũng như cơ chế thực hiện Luật thuế GTGT có ý nghĩa quan trọng trong đánh giá thực trạng và những giải pháp để hoàn thiện pháp luật thuế GTGT. Xuất phát từ những điều đó tôi đã mạnh dạn nghiên cứu đề tài "Bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp trong thi hành pháp luật thuế giá trị gia tăng ở Việt Nam". 2. Tình hình nghiên cứu Thời gian qua, thuế GTGT thu hút được sự quan tâm đặc biệt từ các nhà nghiên cứu luật, do đó đã có nhiều công trình nghiên cứu khoa học công bố trong lĩnh vực thuế: các công trình nghiên cứu về thuế GTGT, về pháp luật quản lý thuế, về luật thuế GTGT nhằm hoàn thiện pháp luật thuế ở nước ta. Các công trình nghiên cứu chủ yếu tập trung nghiên cứu, đánh giá dựa trên góc độ quản lý Nhà nước nhằm hoàn thiện các quy định về thuế GTGT, tăng cường hiệu quả chức năng quản lý của cơ quan thuế. Tình trạng này bắt nguồn từ việc nghiên cứu trên cơ sở luật thực định chưa có sự tách biệt giữa hai bộ phận pháp luật là pháp luật quy định nội dung sắc thuế GTGT và Luật Quản lý thuế. Hơn nữa, mô hình quản lý thuế ở Việt Nam mới chuyển mô hình quản lý chuyên quản sang mô hình quản lý chủ yếu theo chức năng, kết hợp quản lý theo đối tượng và người nộp thuế (NNT) được đặt ở vị trí trung tâm trong pháp luật thuế. Vì vậy, luận văn "Bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp trong thi hành pháp luật thuế giá trị gia tăng ở Việt Nam" là một đề tài độc lập không có sự lặp lại. Luận văn đi sâu vào nghiên cứu để tìm ra những tồn tại, hạn chế, đề xuất giải pháp khắc phục cho vấn đề "bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp". 10 3. Mục đích, lý do chọn đề tài Vấn đề bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp trong thi hành pháp luật thuế GTGT được nghiên cứu theo mục đích sau: - Nghiên cứu những vấn đề lý luận về thuế GTGT và vấn đề bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp trong pháp luật thuế GTGT. - Nghiên cứu một cách có hệ thống các quy định của pháp luật hiện hành về thuế GTGT và pháp luật bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp trong pháp luật thuế GTGT. - Thực tiễn áp dụng các quy định của luật, từ đó tìm ra những vấn đề tồn tại của pháp luật thuế GTGT trong việc bảo vệ quyền lợi ích của doanh nghiệp. - Đưa ra những kiến nghị hoàn thiện các quy định trong pháp luật thuế GTGT nhằm bảo vệ một cách có hiệu quả hơn quyền lợi của doanh nghiệp góp phần tăng tính khả thi của pháp luật thuế GTGT. 4. Phạm vi nghiên cứu đề tài Bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp trong thi hành pháp luật thuế GTGT ở Việt Nam được nghiên cứu theo hai phạm vi: 4.1. Về không gian Vấn đề bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp trong pháp luật thuế GTGT diễn ra trên phạm vi toàn quốc, theo từng khu vực và đặc biệt ở những khu vực trung tâm như: Hà Nội, Hải Phòng, Thành phố Hồ Chí minh… Bên cạnh đó, luận văn nghiên cứu tình hình bảo về quyền lợi doanh nghiệp trong pháp luật thuế GTGT ở nhiều quốc gia phát triển đã đi trước mở đường cho Luật Thuế GTGT áp dụng trên phạm vi toàn cầu như Anh, Hàn Quốc, Đức, Nhật… Như vậy, chúng ta sẽ có cái nhìn toàn cảnh về tình hình bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp trong pháp luật thuế GTGT theo pháp luật Việt Nam. [...]... quyền lợi của doanh nghiệp và một số kiến nghị hoàn thi n 11 Chương 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ THUẾ GIÁ TRỊ GIA TĂNG, PHÁP LUẬT THUẾ GIÁ TRỊ GIA TĂNG VÀ QUYỀN LỢI CỦA DOANH NGHIỆP TRONG PHÁP LUẬT THUẾ GIÁ TRỊ GIA TĂNG 1.1 NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ THUẾ GIÁ TRỊ GIA TĂNG VÀ PHÁP LUẬT THUẾ GIÁ TRỊ GIA TĂNG 1.1.1 Khái niệm và đặc điểm thuế giá trị gia tăng 1.1.1.1 Khái niệm thuế giá trị gia tăng Thuế GTGT là thuế. .. nước, bảo vệ tối đa nhất quyền lợi của doanh nghiệp nộp thuế 6 Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 2 chương: Chương 1: Một số vấn đề cơ bản về thuế giá trị gia tăng, pháp luật thuế giá trị gia tăng và quyền lợi của doanh nghiệp trong pháp luật thuế giá trị gia tăng Chương 2: Thực trạng thi hành pháp luật thuế giá trị gia tăng về quyền. .. sở phân tích các vấn đề lý luận cũng như thực tiễn trong các quy định pháp luật thuế GTGT ở Việt Nam trong bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp Luận văn trình bày một cách trung thực những ưu và nhược điểm của pháp luật hiện hành và quyền lợi của doanh nghiệp khi thi hành pháp luật thuế GTGT, từ đó đưa ra một số kiến nghị hoàn thi n pháp luật thuế GTGT nhằm cân bằng giữa lợi ích của doanh nghiệp nộp thuế. .. thời gian Nghiên cứu vấn đề bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp trong pháp luật thuế GTGT theo Luật Thuế GTGT năm 2008, Luật sửa đổi, bổ sung Luật Thuế GTGT năm 2013, Luật Quản lý thuế năm 2006 và Luật sửa đổi, bổ sung Luật Quản lý thuế năm 2012 5 Phƣơng pháp nghiên cứu đề tài Luận văn nghiên cứu về bảo về quyền lợi của doanh nghiệp trong thi hành pháp luật thuế GTGT chủ yếu sử dụng các phương pháp nghiên... lý vi phạm pháp luật thuế 1.2.2 Khái niệm luật quản lý thuế và mối quan hệ đối với Luật thuế giá trị gia tăng trong việc bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp Trên thế giới hiện nay, hệ thống pháp luật thuế ở các quốc gia có cấu trúc khác nhau Ở nhiều quốc gia, tất cả các sắc thuế được tập hợp quy định trong một bộ luật chung về thuế, gọi là Bộ luật thuế vụ Trong bộ luật này, cơ quan nhà lập pháp vừa quy... quản lý thuế có cơ chế quản lý đối với tất cả doanh nghiệp buộc phải tuân theo nhằm bảo vệ quyền lợi nhà nước, đồng thời tôn trọng và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của các doanh nghiệp 1.3.2 Chủ thể nộp thuế là doanh nghiệp 1.3.2.1 Vị trí của doanh nghiệp trong pháp luật thuế giá trị gia tăng Về nguyên tắc, khi doanh nghiệp bán hàng hóa và cung cấp dịch vụ, doanh nghiệp có nghĩa vụ cộng thêm thuế GTGT... thuyết, pháp luật thuế bao gồm: pháp luật vật chất hay còn gọi pháp luật nội dung và pháp luật thủ tục hay còn gọi là pháp luật hình thức; Trong đó pháp luật nội dung ghi nhận, phản ánh chính sách thuế, còn pháp luật thủ tục quy định các vấn đề về quản lý thuế [19, tr 51] Pháp luật về nội dung từng sắc thuế là cơ sở, tiền đề để xây dựng và hoàn thi n pháp luật quản lý thuế trong khi pháp luật quản lý thuế. .. thực hiện luật các sắc thuế riêng Chính vì thế, doanh nghiệp khi tham gia vào quan hệ thuế GTGT sẽ là đối tượng nộp thuế chịu sự chi phối không chỉ bởi Luật nội dung là luật thuế GTGT mà còn bởi Luật hình thức là Luật quản lý thuế Luật Quản lý thuế hiện hành của Việt Nam liệt kê các nội dung quản lý thuế gồm: Đăng ký thuế, khai thuế, nộp thuế, ấn định thuế; Thủ tục hoàn thuế, miễn thuế, giảm thuế; Xoá... đắn những hành vi gian lận, trốn thuế của doanh nghiệp Cơ chế tự khai tự nộp thuế có nhiều ưu điểm: đảm bảo cân bằng quyền lợi giữa cơ quan quản lý thuế và doanh nghiệp bởi cơ chế tự khai, tự nộp thuế giảm bớt sức ép về thuế lên doanh nghiệp, cơ quan quản lý thuế không khoán thuế, ép thuế đối với doanh nghiệp mà để doanh nghiệp tự tính và tự nộp thuế đồng thời tự chịu trách nhiệm với hành vi của mình... , xã hội trong công tác quản lý thuế; là cơ sở pháp lý để NNT thực hiện thuế 16 GTGT, góp phần tạo môi trường thuận lợi cho NNT tuân thủ pháp luật về thuế, tự giác nộp đúng, đủ, kịp thời tiền thuế vào NSNN 1.1.3 Lịch sử hình thành phát triển của pháp luật thuế giá trị gia tăng Thuế GTGT ra đời muộn trong lịch sử phát triển của thuế Một doanh nhân người Đức, Wilhelm von Siemens đưa ra ý tưởng đầu tiên . về thuế giá trị gia tăng, pháp luật thuế giá trị gia tăng và quyền lợi của doanh nghiệp trong pháp luật thuế giá trị gia tăng. Chương 2: Thực trạng thi hành pháp luật thuế giá trị gia tăng. VỀ THUẾ GIÁ TRỊ GIA TĂNG, PHÁP LUẬT THUẾ GIÁ TRỊ GIA TĂNG VÀ QUYỀN LỢI CỦA DOANH NGHIỆP TRONG PHÁP LUẬT THUẾ GIÁ TRỊ GIA TĂNG 5 1.1. Những vấn đề cơ bản về thuế giá trị gia tăng và pháp luật. người nộp thuế (NNT) được đặt ở vị trí trung tâm trong pháp luật thuế. Vì vậy, luận văn " ;Bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp trong thi hành pháp luật thuế giá trị gia tăng ở Việt Nam& quot;