BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI TRẦN MINH CHÂU ðÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG MẶN CỦA ðẤT NÔNG NGHIỆP HUYỆN GIAO THỦY, TỈNH NAM ðỊNH LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành : KHOA HỌC MÔI TRƯỜNG Mã số : 60.44.03.01 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN HỮU THÀNH HÀ NỘI - 2014 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông Nghiệp Page i LỜI CAM ðOAN Tôi xin cam ñoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực, chưa ñược sử dụng ñể bảo vệ một học vị nào. Nội dung ñề tài này là những kết quả nghiên cứu, những ý tưởng khoa học ñược tổng hợp từ công trình nghiên cứu, các công tác thực ñịa, phân tích do tôi trực tiếp tham gia thực hiện. Tôi xin cam ñoan, các thông tin trích dẫn trong luận văn ñều ñã ñược chỉ rõ nguồn gốc ./. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Trần Minh Châu Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông Nghiệp Page ii LỜI CẢM ƠN ðể hoàn thành ñược luận văn, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành ñến: + Ban giám hiệu trường ñại học Nông nghiệp Hà Nội, khoa Môi Trường, cùng các Thầy Cô giáo ñã giảng dạy, truyền ñạt kiến thức cho tôi trong suốt thời gian tôi tham gia khóa học của Trường. + PGS.TS. Nguyễn Hữu Thành ñã hết lòng quan tâm, trực tiếp hướng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện ñề tài. + Trung tâm ðiều tra ðánh giá Tài nguyên ñất - Tổng cục Quản lý ñất ñai ñã tạo mọi ñiều kiện ñể tôi hoàn thành ñề tài nghiên cứu này. + Thạc sỹ Nguyễn ðức Anh, kỹ sư Nguyễn Thọ Hoàng và các cán bộ kỹ thuật viên phòng thí nghiệm Jica khoa Quán Lý ðất ðai trường ñại học Nông Nghiệp Hà Nội ñã nhiệt tình giúp ñỡ tôi trong quá trình phân tích và hoàn thiện luận văn Xin bày tỏ lòng biết ơn gia ñình ñã giúp ñỡ ñộng viên, ñóng góp ý kiến trong suốt quá trình học tập . TÁC GIẢ LUẬN VĂN Trần Minh Châu Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông Nghiệp Page iii MỤC LỤC LỜI CAM ðOAN LỜI CẢM ƠN MỤC LỤC DANH MỤC BẢNG DANH MỤC HÌNH DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ðẶT VẤN ðỀ 1 1. Tính cấp thiết của ñề tài 1 2. Mục ñích và yêu cầu của ñề tài 2 2.1 Mục ñích 2 2.2 Yêu cầu 2 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC VẤN ðỀ CẦN NGHIÊN CỨU 3 1.1 Tổng quan về ñất mặn 3 1.1.1 Khái quát chung về ñất mặn 3 1.1.2. Nguồn gốc hình thành ñất mặn 3 1.1.3. Quá trình hình thành ñất mặn 6 1.1.4. Nguyên nhân gây mặn ñất 6 1.2 ðất mặn trên thế giới và Việt Nam 9 1.2.1 ðất mặn trên thế giới 9 1.2.2 ðất mặn ở Việt Nam 11 1.3 ðánh giá, sử dụng và cải tạo ñất mặn 14 1.3.1. ðánh giá ñộ mặn của ñất 14 1.3.2 Các ảnh hưởng của mặn hóa tới sinh thái và cây trồng 16 1.3.3 Sử dụng ñất mặn 29 1.3.4 Cải tạo ñất mặn 31 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông Nghiệp Page iv CHƯƠNG 2. ðỐI TƯỢNG, PHẠM VI, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 34 2.1 ðối tượng nghiên cứu 34 2.2 Phạm vi nghiên cứu 34 2.3 Nội dung nghiên cứu 34 2.3.1. Tìm hiểu ñiều kiện tự nhiên và sử dụng ñất nông nghiệp của huyện Giao Thủy - Tỉnh Nam ðịnh. 34 2.3.2. Phân tích một số chỉ tiêu lý, hoá học của ñất nông nghiệp huyện Giao Thủy – Tỉnh Nam ðịnh. 34 2.3.3. ðánh giá hiện trạng mặn của ñất nông nghiệp huyện Giao Thủy – Nam ðịnh. 34 2.3.4 Cảnh báo và ñề xuất giải pháp khắc phục mặn ñất nông nghiệp huyện Giao Thủy 34 2.4 Phương pháp nghiên cứu 34 2.4.1 Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp 34 2.4.2 Lấy mẫu phân tích 35 2.4.3 Phương pháp phân tích 36 2.4.4. ðánh giá mức ñộ mặn của ñất: 36 2.4.5. Phương pháp xử lý số liệu: 37 CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 38 3.1. Khái quát ñiều kiện tự nhiên và sử dụng ñất nông nghiệp của huyện Giao Thủy - Tỉnh Nam ðịnh. 38 3.1.1. ðiều kiện tự nhiên 38 3.1.2. Hiện trạng sử dụng ñất nông nghiệp 49 3.1.3. Thực trạng phát triển các ngành kinh tế xã hội 50 3.2. Một số chỉ tiêu lý, hoá học của ñất nông nghiệp huyện Giao Thủy – Tỉnh Nam ðịnh, 53 3.2.1. Với loại hình sử dụng chuyên lúa 54 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông Nghiệp Page v 3.2.2. Loại hình sử dụng ñất chuyên màu 54 3.2.3. Loại hình sử dụng NTTS 54 3.2.4. Loại hình sử dụng ñất Rừng ñặc dụng 55 3.3. Hiện trạng mặn của ñất nông nghiệp trên toàn bộ huyện Giao Thủy – Nam ðịnh 55 3.3.1. Hiện trạng mặn ñất chuyên lúa 55 3.3.2 Hiện trạng mặn của ñất LUT chuyên màu 62 3.3.3. Hiện trạng mặn của ñất LUT Nuôi trồng thủy sản 65 3.3.4. Hiện trạng mặn của ñất LUT Rừng ñặc dụng 70 3.3.5. Tác ñộng của loại hình sử dụng ñất ñến ñộ mặn của ñất 74 3.4. Cảnh báo và ñề xuất giải pháp khắc phục mặn 75 3.4.1. Cảnh báo mặn với các LUT 75 3.4.2 ðề xuất giải pháp khắc phục mặn 78 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 80 1. Kết luận 80 2. Kiến nghị 81 TÀI LIỆU THAM KHẢO 82 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông Nghiệp Page vi DANH MỤC BẢNG STT TÊN BẢNG TRANG Bảng 1.1 Mối quan hệ giữa lượng muối tại nơi tích tụ với thành phần của nước ngầm (Kovda, 1965) 4 Bảng 1.2 ðặc ñiểm của các tầng ñất trong khu vực không ñược tưới ở vùng bán khô hạn ở Hissar, Ấn ðộ (nguồn Abrol) 5 Bảng 1.3 Thang ñánh giá mặn theo Dever và Kadry (1960) 14 Bảng 1.4 Thang ñánh giá mặn theo Hội khoa học ñất Việt Nam 15 Bảng 1.5 Thang ñánh giá chỉ tiêu ñộ mặn trong ñất theo Euro Consult 15 Bảng 1.6 Bảng phân loại loại mặn theo tỷ số Anion: 15 Bảng 1.7 Phân loại loại mặn theo tỷ số cation 16 Bảng 1.8 Bảng ñánh giá ñộ mặn ñất theo ESP và SAR 16 Bảng 1.9 Thang ñánh giá ñộ mặn của ñất gây ảnh hưởng tới cây trồng 26 Bảng 1.10 Ảnh hưởng của ñộ mặn tới năng suất một số thực vật 28 Bảng 2.1: Lý lịch lấy mẫu 35 Bảng 2.2 Thang ñánh giá mặn theo cẩm nang sử dụng ñất nông nghiệp 37 Bảng 2.3 Thang ñánh giá mặn trong ñất theo Agricutural Compendium 37 Bảng 3.1: Diện tích các loại ñất huyện Giao Thủy 41 Bảng 3.2: Hiện trạng sử dụng ñất nông nghiệp năm 2013 huyện Giao Thủy 49 Bảng 3.3: Kết quả phân tích một số chỉ tiêu lý, hóa của ñất 53 Bảng 3.4 ðặc tính hóa học ñất lúa mùa mưa (tháng 7/ 2013) 56 Bảng 3.5 ðặc tính hóa học ñất lúa mùa khô (tháng 12/2013) 57 Bảng 3.6 Tỷ lệ các anion mùa mưa (tháng 7/2013) 59 Bảng 3.7 Tỷ lệ các anion mùa khô tháng 12/2013 59 Bảng 3.8 Tỷ lệ các cation mùa mưa (tháng 7/2013) 60 Bảng 3.9 Tỷ lệ các cation mùa khô (tháng 12/2013) 60 Bảng 3.10 ðặc tính hóa học ñất màu mùa mưa (tháng 7/2013) 62 Bảng 3.11 ðặc tính hóa học ñất màu mùa khô (tháng 12/2013) 63 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông Nghiệp Page vii Bảng 3.12 Tỷ lệ các anion mùa mưa (tháng 7/2013) 64 Bảng 3.13 Tỷ lệ các anion mùa khô tháng 12/2013 64 Bảng 3.14 Tỷ lệ các cation mùa mưa (tháng 7/2013) 64 Bảng 3.15 Tỷ lệ các cation mùa khô (tháng 12/2013) 65 Bảng 3.16 ðặc tính hóa học ñất NTTS mùa mưa tháng 7/2013 66 Bảng 3.17 ðặc tính hóa học ñất NTTS mùa khô (tháng 12/2013) 67 Bảng 3.18 Tỷ lệ các anion mùa mưa tháng 7/2013 68 Bảng 3.19 Tỷ lệ các anion mùa khô tháng 12/2013 69 Bảng 3.20 Tỷ lệ các cation mùa mưa (tháng 7/2013) 69 Bảng 3.21 Tỷ lệ các cation mùa khô (tháng 12/2013) 70 Bảng 3.22 ðặc tính hóa học ñất Rừng ñặc dụng mùa mưa (tháng 7/2013) 71 Bảng 3.23 ðặc tính hóa học ñất Rừng ñặc dụng mùa khô (tháng 12/2013) 72 Bảng 3.24 Tỷ lệ các anion mùa mưa (tháng 7/2013) 73 Bảng 3.25 Tỷ lệ các anion mùa khô (tháng 12/2013) 73 Bảng 3.26 Tỷ lệ các cation mùa mưa (tháng 7/2013) 74 Bảng 3.27 Tỷ lệ các cation mùa khô (tháng 12/2013) 74 Bảng 3.28 : ðiều kiện phát triển của lúa 75 Bảng 3.29 : ðiều kiện phát triển của cây màu 76 Bảng 3.30 : ðiều kiện phát triển của rừng ñặc dụng 77 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông Nghiệp Page viii DANH MỤC HÌNH STT TÊN HÌNH TRANG Hình 3.1: Sơ ñồ các loại hình sử dụng ñất nông nghiệp huyện Giao Thủy 39 Hình 3.2: LUT chuyên lúa mùa mưa 55 Hình 3.3: LUT chuyên lúa mùa khô 57 Hình 3.4: LUT Chuyên màu 61 Hình 3.5: LUT nuôi trồng thủy sản 65 Hình 3.6: LUT Rừng ñặc dụng 70 Hình 3.7: Tác ñộng của các loại hình sử dụng ñến ñộ mặn (TSMT) 75 Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông Nghiệp Page ix DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BS ðộ no bazơ CEC Dung tích hấp phụ cation Cs Cộng sự EC ðộ dẫn ñiện ESP Phần trăm Na trao ñổi ISRIC Trung tâm thông tin tư liệu ñất Quốc tế LUT Loại hình sử dụng ñất NTTS Nuôi trồng thủy sản OC Cacbon hữu cơ OM Chất hữu cơ SAR Tỉ số hấp phụ Na USDA Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ VN Việt Nam FAO Tổ chức Nông nghiệp và lương thực Thế giới WRB Cơ sở tham chiếu tài nguyên ñất Thế giới [...]... – 15 M n n ng > 15 (Ngu n: Dever và Kadry, 1960) H c vi n Nông nghi p Vi t Nam – Lu n văn Th c s Khoa h c Nông Nghi p Page 14 Vi t Nam, ñ ñánh giá ñ m n trư c ñây dùng thang ñánh giá c a Liên Xô (cũ), g n ñây H i Khoa h c ñ t Vi t Nam (2000) ñ xu t thang ñánh giá ñ m n c a ñ t như sau: B ng 1.4 Thang ñánh giá m n theo H i khoa h c ñ t Vi t Nam M cñ m n ð tr tm n TSMT (%) >1 T l Cl- (%) >0,25 ð tm n... t nh Nam ð nh” 2 M c ñích và yêu c u c a ñ tài 2.1 M c ñích ðánh giá hi n tr ng m n ñ t nông nghi p huy n Giao Th y - t nh Nam ð nh ñ c nh báo và ñ xu t m t s gi i pháp s d ng c i t o ñ t h p lý 2.2 Yêu c u Xác ñ nh ñư c m c ñ và thành ph n c a ñ m n trong ñ t nghiên c u T ñó làm cơ s ñ ñ su t các bi n pháp s d ng, c i t o h p lý nh m b o v tính b n v ng ñ t nông nghi p huy n Giao Th y, T nh Nam ñ... su t nông nghi p ngày càng tr lên c p bách hơn ñ i v i ñ t nư c chúng ta vi c nghiên c u c i t o, h n ch các y u t ñ c h i, tăng cư ng các y u t dinh dư ng cho cây tr ng trên ñ t m n là h t s c c n thi t ñ có ñư c năng su t cao, n ñ nh Giao Thu là m t huy n ven bi n thu c t nh Nam ð nh ch y u s n su t nông nghi p và nuôi tr ng th y h i s n ð t dùng s n xu t nông nghi p H c vi n Nông nghi p Vi t Nam. .. trong vi c H c vi n Nông nghi p Vi t Nam – Lu n văn Th c s Khoa h c Nông Nghi p Page 12 c i t o ñ t m n, l n bi n là Nguy n Công Tr th k 19 Nh công lao c a ông mà các khu dân cư ven bi n như: Ti n H i (Thái Bình); Giao Th y, Tr c Ninh, H i H u (Nam ð nh) và Kim Sơn (Ninh Bình) ñư c hình thành Nh ng kinh nghi m c i t o ñ t l n bi n c a cha ông ta ñã ñ l i cho chúng ta nh ng bài h c quý giá mang tính ch... thành t s tích t t i ch H c vi n Nông nghi p Vi t Nam – Lu n văn Th c s Khoa h c Nông Nghi p Page 5 1.1.3 Quá trình hình thành ñ t m n ð t m n là nhóm ñ t phù sa ven bi n ñư c hình thành do tr m tích sông và bi n, ch u nh hư ng tr c ti p c a nư c m n bi n theo thu tri u tràn vào ho c gián ti p do nư c ng m m n t bi n xâm nh p vào Như v y, s hình thành c a nhóm ñ t m n Vi t Nam ch y u là do quá trình m... ñư ng n t trong ñ t ñi qua các con ñê bi n th m sâu vào n i ñ ng Nơi cách xa bi n 40 km v n b H c vi n Nông nghi p Vi t Nam – Lu n văn Th c s Khoa h c Nông Nghi p Page 7 nh hư ng c a quá trình này Vi t Nam, ñ t m n do nh hư ng c a nư c bi n là ch y u, do ñó thành ph n c a các mu i tan ñ t m n Vi t Nam gi ng như thành ph n mu i tan c a nư c bi n • Quá trình m n hoá l c ñ a nh ng vùng khô h n và bán khô... n tích ñ t s d ng trong cu c cách m ng xanh, kho ng n a tri u km2 (ðào Xuân H c, Hoàng Thái ð i, 2005) gây khó khăn ñ i v i s n xu t nông nghi p c a nư c này H c vi n Nông nghi p Vi t Nam – Lu n văn Th c s Khoa h c Nông Nghi p Page 8 1.2 ð t m n trên th gi i và Vi t Nam 1.2.1 ð t m n trên th gi i 1.2.1.1 Phân b ñ t m n trên th gi i ð t m n xu t hi n trên t t c các ñ i l c, thông báo ñ u tiên v ñ t... môi trư ng này g n gi ng v i môi trư ng nư c bi n (Báo Qu c t ñi n t , 2001) 1.2.2 ð t m n Vi t Nam 1.2.2.1 Phân b và phân lo i nư c ta, vi c nghiên c u ñ t m n b t ñ u t sau năm 1958 do Fridland, H, Pagel cùng v i các nhà th như ng Vi t Nam ti n hành H c vi n Nông nghi p Vi t Nam – Lu n văn Th c s Khoa h c Nông Nghi p Page 11 Theo Vũ Cao Thái (1999): Nư c ta không có ñ t m n l c ñ a mà ch có ñ t m n... c Nông Nghi p Page 1 thư ng g p nh ng khó khăn nh t ñ nh vì ñ t thư ng b nhi m m n, thi u nư c ng t ñ tư i cho cây tr ng Do v y, vi c nghiên c u ñ m n qua quá trình s d ng là r t c n thi t, ñây là căn c ñ s d ng h p lý ñ t, nh m ñáp ng ñư c yêu c u phát tri n c a nông nghi p hi n t i và tương lai V i nh ng lý do trên, chúng tôi th c hi n ñ tài: “ðánh giá hi n tr ng m n c a ñ t nông nghi p huy n Giao. .. hoà tan, di chuy n t p trung d ng ñ a hình trũng, không thoát nư c H c vi n Nông nghi p Vi t Nam – Lu n văn Th c s Khoa h c Nông Nghi p vùng Page 3 nhi t ñ i mưa nhi u như Vi t Nam, s phong hoá ñá x y ra m nh m , t t c các lo i mu i, k c nh ng lo i mu i khó tan như CaCO3, CaSO4 v,v… cũng b hoà tan và r a trôi ra sông bi n (Vi n nông hóa Th như ng, 2006) Hàm lư ng mu i dư th a trên b m t ñ t và trong vùng . thực hiện ñề tài: “ðánh giá hiện trạng mặn của ñất nông nghiệp huyện Giao thủy, tỉnh Nam ðịnh” 2. Mục ñích và yêu cầu của ñề tài 2.1 Mục ñích ðánh giá hiện trạng mặn ñất nông nghiệp huyện Giao. ñất nông nghiệp của huyện Giao Thủy - Tỉnh Nam ðịnh. 34 2.3.2. Phân tích một số chỉ tiêu lý, hoá học của ñất nông nghiệp huyện Giao Thủy – Tỉnh Nam ðịnh. 34 2.3.3. ðánh giá hiện trạng mặn của. 3.3. Hiện trạng mặn của ñất nông nghiệp trên toàn bộ huyện Giao Thủy – Nam ðịnh 55 3.3.1. Hiện trạng mặn ñất chuyên lúa 55 3.3.2 Hiện trạng mặn của ñất LUT chuyên màu 62 3.3.3. Hiện trạng mặn