1 MỤC LỤC MỞ ĐẦU 6 1. Tính cấp thiết 6 2. Mục tiêu, nội dung nghiên cứu 7 3. Phạm vi nghiên cứu 7 4. Cơ sở tài liệu 7 5. Kết quả và ý nghĩa 7 6. Cấu trúc luận văn 8 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU HỆ THỐNG SỬ DỤNG ĐẤT ĐAI CHO QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT THEO HƢỚNG BỀN VỮNG 9 1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan 9 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về đánh giá đất đai 9 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về quy hoạch sử dụng đất 15 1.1.3. Các công trình nghiên có liên quan đến xã Mộ Đạo 18 1.2. Một số vấn đề lý luận nghiên cứu hệ thống sử dụng đất đai cho quy hoạch sử dụng đất 18 1.2.1. Một số khái niệm cơ bản có liên quan 18 1.2.2. Hệ thống sử dụng đất - phức hợp đơn vị đất đai và loại hình sử dụng đất 21 1.2.3. Quy hoạch sử dụng đất nông nghiệp cho phát triển nông thôn mới 22 1.2.4 . Nghiên cứu đánh giá hệ thống sử dụng đất đai cho quy hoạch sử dụng đất theo hƣớng bền vững 23 1.3. Quan điểm và phƣơng pháp nghiên cứu 24 1.3.1. Quan điểm nghiên cứu 24 1.3.2. Phƣơng pháp và quy trình nghiên cứu 25 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 29 2 CHƢƠNG 2: ĐẶC ĐIỂM CÁC HỆ THỐNG SỬ DỤNG ĐẤT ĐAI VÀ TÌNH HÌNH SỬ DỤNG ĐẤT XÃ MỘ ĐẠO 30 2.1. Vị trí địa lý khu vực nghiên cứu 30 2.2. Đặc điểm và vai trò của các điều kiện tự nhiên đối với sự hình thành hệ thống sử dụng đất đai xã Mộ Đạo 30 2.3. Đặc điểm và vai trò của các hoạt động sử dụng đất đối với sự hình thành hệ thống sử dụng đất đai xã Mộ Đạo 34 2.4. Các hệ thống sử dụng đất xã Mộ Đạo 37 2.4.1. Các đơn vị đất đai 37 2.4.2. Các loại hình sử dụng đất 39 2.4.3. Đặc điểm các hệ thống sử dụng đất 39 2.5. Tình hình sử dụng và quản lý đất xã Mộ Đạo 41 2.5.1. Hiện trạng và biến động sử dụng đất 41 2.5.2. Tình hình quản lý đất đai 45 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 50 CHƢƠNG 3: ĐÁNH GIÁ KINH TẾ SINH THÁI CÁC HỆ THỐNG SỬ DỤNG ĐẤT CHO QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT XÃ MỘ ĐẠO 52 3.1. Đánh giá kinh tế sinh thái các hệ thống sử dụng đất đai 52 3.1.1. Đánh giá thích nghi sinh thái của các hệ thống sử dụng đất đai 52 3.1.2. Đánh giá hiệu quả kinh tế 54 3.1.3. Phân tích hiệu quả xã hội và môi trƣờng 56 3.2. Đề xuất hƣớng lồng ghép đánh giá hệ thống sử dụng đất trong quy hoạch sử dụng đất xã Mộ Đạo 59 3.2.1. Mục tiêu, nguyên tắc lồng ghép đánh giá hệ thống sử dụng đất trong quy hoạch sử dụng đất 59 3.2.2. Phân tích hiện trạng quy hoạch sử dụng đất 59 3 3.2.3. Đề xuất nội dung điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất dựa theo kết quả đánh giá hệ thống sử dụng đất 68 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 70 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 71 TÀI LIỆU THAM KHẢO 72 PHỤ LỤC 74 4 MỤC KÝ HIỆU VIẾT TẮT FAO: Food and Agriculture Orangization (Tổ chức nông lƣơng của Liên hợp quốc) UBND: Ủy ban nhân dân HĐND: Hội đồng nhân dân GCNQSDĐ: Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất HTSDĐ: Hệ thống sử dụng đất QHSDĐ: Quy hoạch sử dụng đất CNXH: Chủ nghĩa xã hội BVMT: Bảo vệ môi trƣờng 5 DANH MỤC HÌNH Hình 1.1. Mô hình cấu trúc hệ thống sử dụng đất 22 Hình 1.2. Quy trình nghiên cứu 28 DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Hiện trạng dân số, lao động xã Mộ Đạo năm 2010 34 Bảng 2.2. Đặc điểm các đơn vị đất đai 38 Bảng 2.3. Đặc điểm các hệ thống sử dụng đất 40 Bảng 2.4: Diện tích, cơ cấu sử dụng đất năm 2010 42 Bảng 2.5. Kết quả thực hiện điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất 47 Bảng 3.1. Đánh giá tính thích nghi của các hệ thống sử dụng đất 52 Bảng 3.2. Hiệu quả kinh tế của HTSDĐ chuyên trồng lúa nước 54 Bảng 3.3. Hiệu quả kinh tế của HTSDĐ trồng cây mầu vụ đông 55 Bảng 3.4. Hiệu quả kinh tế của HTSDĐ nuôi trồng thủy sản 56 Bảng 3.5. Lượng phân bón và thuốc BVTV được dùng trong các HTSDĐ 58 Bảng 3.6. Diện tích các loại đất cấp huyện phân bổ cho xã Mộ Đạo trong kỳ quy hoạch sử dụng đất 62 Bảng 3.7. Các phương án quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 xã Mộ Đạo 65 Bảng 3.8. Đề xuất một số nội dung điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất 68 6 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết Đất đai là nguồn tài nguyên thiên nhiên, là tài sản quốc gia, địa bàn để phân bố dân cƣ và các hoạt động kinh tế - xã hội, an ninh, quốc phòng; là nguồn nội lực để xây dựng và phát triển quốc gia. Đất đai là tài nguyên hữu hạn, cố định về vị trí, giới hạn về không gian. Trong điều kiện kinh tế - xã hội phát triển, quỹ đất ngày càng hạn hẹp, dân số đông mật độ lớn, phát triển nhanh, nhu cầu sử dụng đất cho các ngành ngày càng cao. Vì vậy qui hoạch, kế hoạch sử dụng đất đai phù hợp đảm bảo hiệu quả và phát triển bền vững là việc làm hết sức quan trọng. Giúp cho các cấp các ngành sắp xếp, bố trí sử dụng hợp lý, có hiệu quả các nguồn tài nguyên đất đai vừa đáp ứng đƣợc yêu cầu “Nhà nƣớc thống nhất quản lý đất đai” vừa tránh đƣợc việc sử dụng chồng chéo, sai mục đích gây lãng phí, hủy hoại môi trƣờng đất, đồng thời bảo vệ đƣợc môi trƣờng sinh thái thúc đẩy quá trình phát triển bền vững của xã hội. Xã Mộ Đạo, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh là một xã nông nghiệp đang trên đà xây dựng nông thôn mới, việc triển khai quy hoạch sử dụng đất luôn xảy ra nhiều vấn đề bất cập, điều chỉnh chƣa phù hợp sử dụng đất theo quy hoạch dẫn đến tình trạng lãng phí tài nguyên đất, nhân lực và các nguồn lực khác. Với mục tiêu là nghiên cứu đánh giá hệ thống sử dụng đất đai, xây dựng các hệ thống sử dụng đất để từ đó đề xuất phƣơng hƣớng quy hoạch sử dụng đất tại xã Mộ Đạo, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh một cách hiệu quả mang tính bền vững, điều chỉnh việc quy hoạch một cách khoa học theo kịp những biến động của việc phát triển kinh tế - xã hội của xã, huyện một cách kịp thời. Xuất phát từ những vấn đề nêu trên tôi đã chọn đề tài: “Nghiên cứu đánh giá hệ thống sử dụng đất đai cho quy hoạch sử dụng đất xã Mộ Đạo, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh theo hướng bền vững”. 7 2. Mục tiêu, nội dung nghiên cứu Trên cơ sở phân tích, đánh giá các hệ thống sử dụng đất đai về mức độ thích nghi, hiệu quả kinh tế, xã hội và môi trƣờng đề xuất hƣớng điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 xã Mộ Đạo theo hƣớng bền vững. - Xây dựng cơ sở lý luận và phƣơng pháp quy hoạch sử dụng đất theo hƣớng phát triển bền vững. - Nghiên cứu các hệ thống sử dụng đất chủ yếu. - Phân tích, đánh giá kinh tế - sinh thái các hệ thống sử dụng đất đai (mức độ thích nghi, hiệu quả về mặt kinh tế, xã hội và môi trƣờng) tại xã Mộ Đạo. - Đề xuất hƣớng quy hoạch sử dụng đất xã Mộ Đạo, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh đến năm 2020 theo hƣớng bền vững. 3. Phạm vi nghiên cứu Toàn bộ diện tích đất theo đơn vị hành chính xã Mộ Đạo, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh. Nghiên cứu đánh giá các hệ thống sử dụng đất đai nông nghiệp chủ yếu của xã. 4. Cơ sở tài liệu - Các báo cáo của các cấp: ủy ban nhân dân xã Mộ Đạo, phòng Tài nguyên và Môi trƣờng, phòng Công Thƣơng và phòng Nông nghiệp huyện Quế Võ có liên quan đến vấn đề nghiên cứu - Các tài liệu về chính sách, pháp luật liên quan đến quy hoạch sử dụng đất. - Các tài liệu và bản đồ đã đƣợc công bố có hiệu lực. - Các tài liệu khảo sát, điều tra thực tế. 5. Kết quả và ý nghĩa - Xây dựng đƣợc cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu quy hoạch sử dụng đất theo hƣớng bề vững. - Xây dựng bản đồ hệ thống sử dụng đất đai và kết quả đánh giá. 8 - Bản đồ quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 theo hƣớng bền vững của xã Mộ Đạo. Kết quả nghiên cứu là tài liệu tham khảo quan trọng cho công tác quy hoạch xây dựng nông thôn mới. Là tài liệu quan trọng tham khảo cho công tác điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất của xã Mộ Đạo. 6. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, luận văn đƣợc chia thành 3 chƣơng: Chƣơng I: Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu hệ thống sử dụng đất đai cho quy hoạch sử dụng đất theo hƣớng bền vững. Chƣơng 2: Đặc điểm các hệ thống sử dụng đất đai và tình hình sử dụng đất xã Mộ Đạo. Chƣơng 3: Đánh giá kinh tế sinh thái các hệ thống sử dụng đất cho quy hoạch sử dụng đất xã Mộ Đạo. 9 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU HỆ THỐNG SỬ DỤNG ĐẤT ĐAI CHO QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT THEO HƢỚNG BỀN VỮNG 1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về đánh giá đất đai 1.1.1.1. Trên thế giới Tùy theo mục đích và điều kiện cụ thể, mỗi nƣớc đã đề ra nội dung, phƣơng pháp đánh giá đất của mình. Đã có nhiều phƣơng pháp đánh giá đất khác nhau, nhƣng nhìn chung theo hai khuynh hƣớng: Đánh giá đất theo điều kiện tự nhiên có xem xét tới điều kiện kinh tế - xã hội và đánh giá kinh tế đất có xem xét tới điều kiện tự nhiên. Nhƣng dù có theo phƣơng pháp nào thì cũng phải lấy đất đai làm nền và loại sử dụng đất đai cụ thể để đánh giá, phân hạng. Phƣơng pháp đánh giá đất đai ở Liên Xô cũ: theo quyết định của Chính phủ, công tác đánh giá đất đai đƣợc tiến hành trên toàn Liên bang và đƣợc Bộ Nông nghiệp chủ trì. Công tác đánh giá đất đai nhằm mục đích: * Xác định hiệu quả kinh tế sử dụng đất * Đánh giá và so sánh hoạt động kinh doanh của các xí nghiệp * Dự kiến số lƣợng và giá thành sản phẩm * Hoàn thiện kế hoạch sản xuất và xây dựng các đồ án quy hoạch Đánh giá đất đƣợc chia theo hai hƣớng: đánh giá chung và đánh giá riêng (theo hiệu quả của từng loại cây trồng). Chỉ tiêu đánh giá là: * Năng suất – giá thành sản phẩm * Mức hoàn vốn * Địa tô cấp sai (phần lãi thuần túy) 10 Cây trồng lấy làm gốc để đánh giá nhất thiết phải là cây ngũ cốc và cây họ đậu. Đơn vị đánh giá là các chủng đất. Đánh giá đất chủ yếu dựa trên cơ sở các đặc tính khí hậu, địa hình địa mạo, thổ nhƣỡng, nƣớc ngầm và thực vật. Nguyên tắc đánh giá mức độ thích hợp là chia khả năng sử dụng đất thành các nhóm và lớp trong đó nhóm đất thích hợp đƣợc tách ra theo sự khác biệt về loại hình thổ nhƣỡng nhƣ địa hình, mẫu chất, thành phần cơ giới, chế độ nƣớc. Kết quả đánh giá đất của Liên Xô (cũ) đã giúp cho việc thống kê tài nguyên đất đai và hoạch định chiến lƣợc sử dụng, quản lý nguồn tài nguyên đất trong phạm vi toàn Liên bang Xô Viết. Đánh giá đất đai ở Mỹ Phƣơng pháp đánh giá đất đai của Mỹ là dựa vào các yếu tố hạn chế trong sử dụng đất, các yếu tố này đƣợc chia thành hai nhóm: + Nhóm các yếu tố hạn chế vĩnh viễn bao gồm những hạn chế không thể cải tạo đƣợc nhƣ độ dốc, độ dày tầng đất, lũ lụt và khí hậu khắc nghiệt. + Nhóm những yếu tố hạn chế tạm thời có khả năng khắc phục đƣợc bằng các biện pháp cải tạo trong quản lý đất đai nhƣ độ phì, thành phần dinh dƣỡng, những trở ngại về tƣới hoặc tiêu. Đánh giá mức độ khả năng sử dụng đất đai chủ yếu đƣợc xác định dựa trên những yếu tố hạn chế vĩnh viễn. Nguyên tắc chung của phƣơng pháp là các yếu tố nào có mức độ hạn chế lớn và khả năng chi phối mạnh đến sử dụng đất là yếu tố quyết định mức độ thích hợp mà không cần tính đến những khả năng thuận lợi của các yếu tố khác có trong đất. Tóm lại : Các nƣớc trên Thế giới đều đã nghiên cứu về đánh giá, phân hạng đất đai ở mức khái quát chung cho cả nƣớc và ở mức độ chi tiết cho các vùng cụ thể. Hạng đất đƣợc phân ra đều thể hiện tính thực tế theo điều kiện từng nƣớc. [...]... với hƣớng nghiên cứu Nghiên cứu đánh giá hệ thống sử dụng đất đai cho quy hoạch sử dụng đất xã Mộ Đạo, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh theo hướng bền vững với hƣớng tiếp cận đánh giá hệ thống sử dụng đất đai là một hƣớng đi mới và có đủ cơ sở khoa học để triển khai 29 CHƢƠNG 2: ĐẶC ĐIỂM CÁC HỆ THỐNG SỬ DỤNG ĐẤT ĐAI VÀ TÌNH HÌNH SỬ DỤNG ĐẤT XÃ MỘ ĐẠO 2.1 Vị trí địa lý khu vực nghiên cứu Xã Mộ Đạo có tổng... cáo: Quy hoạch sử, kế hoạch sử dụng đất xã Mộ Đạo, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh thời kỳ 2005 - 2015 + Báo cáo: Quy hoạch sử, kế hoạch sử dụng đất xã Mộ Đạo, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh thời kỳ 2011 - 2020 1.2 Một số vấn đề lý luận nghiên cứu hệ thống sử dụng đất đai cho quy hoạch sử dụng đất 1.2.1 Một số khái niệm cơ bản có liên quan 1/ Khái niệm đất đai Đất đai là một diện tích cụ thể của bề mặt trái đất. .. vậy quy hoạch sử dụng đất nông nghiệp gắn liền với phát triển nông thôn mới 1.2.4 Nghiên cứu đánh giá hệ thống sử dụng đất đai cho quy hoạch sử dụng đất theo hƣớng bền vững - Nghiên cứu đánh giá hệ thống sử dụng đất đai cho quy hoạch sử dụng đất theo hƣớng bền vững là nghiên cứu đặc điểm, sự phân hóa cũng nhƣ mối liên hệ giữa các hợp phần tự nhiên đất đai với các loại hình sử dụng đất từ đó đánh giá. .. của các hệ thống sử dụng đất đối với các loại hình sử dụng đất - Đánh giá kinh tế sinh thái các hệ thống sử dụng đất phục vụ quy hoạch sử dụng đất theo hƣớng bền vững bao gồm đánh giá thích nghi sinh thái, đánh giá hiệu quả môi trƣờng, đánh giá hiệu quả kinh tế và đánh giá hiệu quả xã hội + Đánh giá thích nghi sinh thái các hệ thống sử dụng đất là xác định mức độ phù hợp của các đơn vị đất đai đối... phần đất đai của hệ thống sử dụng đất là các đặc tính đất của đơn vị đất đai nhƣ thổ nhƣỡng, độ dốc, thành phần cơ giới…Hợp phần sử dụng đất đai của hệ thống sử dụng đất là sự mô tả loại hình sử dụng đất bởi các thuộc tính Các đặc tính của đơn vị đất đai và các thuộc tính của loại hình sử dụng đất đều ảnh hƣởng đến tính thích nghi của đất đai 5/ Khái niệm đánh giá đất đai Theo Lê Quang Trí thì đánh giá. .. địa bàn nghiên cứu, luận văn đã xác định cách tiếp cận địa lý trong nghiên cứu sử dụng hợp lý tài nguyên và BVMT thông qua nghiên cứu hệ thống sử dụng đất đai, thực chất là nghiên cứu đặc điểm, sự phân hóa cũng nhƣ mối liên hệ giữa các hợp phần tự nhiên đất đai với các loại hình sử dụng đất Tiếp cận nghiên cứu đánh giá hệ thống sử dụng đất cho mục đích sử dụng hợp lý tài nguyên và BVMT xã Mộ Đạo chủ... Các công trình nghiên có liên quan đến xã Mộ Đạo Trên địa bàn xã với quy mô và diện tích nhỏ nên có các công trình cơ bản nhƣ: + Báo cáo: Điều chỉnh quy hoạch chung huyện Quế Võ đến năm 2020 + Báo cáo: Điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất đến năm 2015 và kế hoạch sử dụng đất 5 năm (2005 – 2010) huyện Quế Võ + Báo cáo: Quy hoạch sử, kế hoạch sử dụng đất xã Mộ Đạo, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh thời kỳ 2001... là đánh giá mức độ thích hợp đất đai đối với loại hình sử dụng đất trong các hệ thống sử dụng đất Thực chất của phƣơng pháp là dựa trên sự so sánh, đối chiếu mức độ thích hợp giữa yêu cầu của một loại hình sử dụng đất nào đó hay một cây trồng nhất định với đặc tính vốn có của đơn vị đất đai trong hệ thống sử dụng đất đai Trong đánh giá kinh tế sinh thái các hệ thống sử dụng đất, kết quả đánh giá thích... thống sử dụng đất, thực chất là đánh giá thích nghi sinh thái và đánh giá hiệu quả kinh tế, xã hội, môi trƣờng của từng hệ thống sử dụng đất Bƣớc 5: Định hƣớng không gian sử dụng hợp lý tài nguyên đất và bảo vệ môi trƣờng phục vụ sản xuất nông nghiệp Dựa trên cơ sở kết quả đánh giá các hệ thống sử dụng đất đai kết hợp với nghiên cứu hiện trạng sử dụng đất đai và định hƣớng quy hoạch sử dụng đất, định hƣớng... lại 2.109 xã chƣa hoàn thành (chiếm 19,95%) Luật Đất đai năm 2013 quy định cụ thể về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đƣợc thể hiện tại Chƣơng IV Luật Đất đai 2013 bao gồm 17 điều (từ điều 35 đến 51) bao gồm các quy định về nguyên tắc, căn cứ để lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, trách nhiệm lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất và thẩm quy n quy t định, xét duyệt quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất 17 1.1.3 . Báo cáo: Quy hoạch sử, kế hoạch sử dụng đất xã Mộ Đạo, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh thời kỳ 2005 - 2015. + Báo cáo: Quy hoạch sử, kế hoạch sử dụng đất xã Mộ Đạo, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh thời. Điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất đến năm 2015 và kế hoạch sử dụng đất 5 năm (2005 – 2010) huyện Quế Võ. + Báo cáo: Quy hoạch sử, kế hoạch sử dụng đất xã Mộ Đạo, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh thời. hƣớng quy hoạch sử dụng đất xã Mộ Đạo, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh đến năm 2020 theo hƣớng bền vững. 3. Phạm vi nghiên cứu Toàn bộ diện tích đất theo đơn vị hành chính xã Mộ Đạo, huyện Quế Võ,