B GIO DC V O TO B TI CHNH HC VIN TI CHNH ]^ LA VN THNH Sử DụNG CÔNG Cụ Kế TOáN NHằM NÂNG CAO HIệU QUả QUảN Lý, Sử DụNG TI SảN CÔNG TạI CƠ QUAN NH NƯớC, ĐƠN Vị Sự NGHIệP CÔNG LậP ở VIệT NAM LUN N TIN S KINH T H NI - 2015 i B GIO DC V O TO B TI CHNH HC VIN TI CHNH ]^ LA VN THNH Sử DụNG CÔNG Cụ Kế TOáN NHằM NÂNG CAO HIệU QUả QUảN Lý, Sử DụNG TI SảN CÔNG TạI CƠ QUAN NH NƯớC, ĐƠN Vị Sự NGHIệP CÔNG LậP ở VIệT NAM Chuyờn ngnh : K toỏn Mó s : 62.34.03.01 LUN N TIN S KINH T Ngi hng dn khoa hc: 1. GS, TS NGễ TH CHI 2. TS NGUYN NGC SONG H NI - 2015 ii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận án là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. TÁC GIẢ LUẬN ÁN La Văn Thịnh iii MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa i Lời cam đoan ii Mục lục iii Danh mục các chữ viết tắt vi Danh mục các bảng, biểu đồ vii Danh mục các sơ đồ viii MỞ ĐẦU 1 Chương 1: LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ SỬ DỤNG CÔNG CỤ KẾ TOÁN NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ, SỬ DỤNG TÀI SẢN CÔNG TẠI CƠ QUAN NHÀ NƯỚC, ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM 10 1.1. QUẢN LÝ, SỬ DỤNG TÀI SẢN CÔNG TẠI CƠ QUAN NHÀ NƯỚC, ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP 10 1.1.1. Khái niệm tài sản công tại cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập 10 1.1.2. Phân loại tài sản công tại cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập 11 1.1.3. Vai trò của tài sản công tại cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập 14 1.1.4. Quản lý tài sản công tại cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập 17 1.2. HIỆU QUẢ QUẢN LÝ, SỬ DỤNG TÀI SẢN CÔNG TẠI CƠ QUAN NHÀ NƯỚC, ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP 28 1.2.1. Qu ản lý, sử dụng tài sản công tại cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập chưa tự chủ tài chính 30 1.2.2. Quản lý, sử dụng tài sản công tại cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ tài chính 31 1.3. SỬ DỤNG CÔNG CỤ KẾ TOÁN NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ, SỬ DỤNG TÀI SẢN CÔNG TẠI CƠ QUAN NHÀ NƯỚC, ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬ P 32 1.3.1. Công cụ kế toán và vai trò trong quản lý, sử dụng tài sản công tại cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập 32 1.3.2. Sử dụng công cụ kế toán trong quản lý, sử dụng tài sản công 38 1.4. KINH NGHIỆM QUẢN LÝ, SỬ DỤNG TSC Ở MỘT SỐ NƯỚC VÀ BÀI HỌC ĐỐI VỚI VIỆT NAM 44 1.4.1. Kinh nghiệm một số nước 44 iv 1.4.2. Chuẩn mực kế toán công quốc tế áp dụng cho khu vực công 51 1.4.3. Những bài học kinh nghiệm có thể vận dụng áp dụng tại Việt Nam 53 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 56 Chương 2: THỰC TRẠNG SỬ DỤNG CÔNG CỤ KẾ TOÁN TRONG QUẢN LÝ, SỬ DỤNG TÀI SẢN CÔNG TẠI CƠ QUAN NHÀ NƯỚC, ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM 57 2.1. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ, SỬ DỤNG TÀI SẢN CÔNG TẠI C Ơ QUAN NHÀ NƯỚC, ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM 57 2.1.1. Khái quát về tình hình quản lý, sử dụng tài sản công tại cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập ở Việt Nam 57 2.1.2. Phân tích thực trạng quản lý, sử dụng tài sản công tại cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập ở Việt Nam thời gian qua 71 2.1.3. Đánh giá chung về thực trạng quản lý, sử dụ ng tài sản công tại cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập thời gian qua 93 2.2. PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG SỬ DỤNG CÔNG CỤ KẾ TOÁN TRONG QUẢN LÝ, SỬ DỤNG TÀI SẢN CÔNG TẠI CƠ QUAN NHÀ NƯỚC, ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP QUA CÁC GIAI ĐOẠN 98 2.2.1. Hệ thống pháp luật về sử dụng công cụ kế toán trong quản lý, sử dụng tài sản công tại cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập 98 2.2.2. Thực trạng sử dụng công cụ kế toán trong quản lý, sử dụng tài sản công tại cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập ở Việt Nam thời gian qua 102 2.3. HIỆU QUẢ SỬ DỤNG CÔNG CỤ KẾ TOÁN TRONG QUẢN LÝ, SỬ DỤNG TÀI SẢN CÔNG TẠI CƠ QUAN NHÀ NƯỚC, ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM THỜI GIAN QUA 114 2.3.1. Những kết quả đã đạt được 114 2.3.2. Những mặt còn hạn chế 116 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 121 Chương 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP SỬ DỤNG CÔNG CỤ KẾ TOÁN TRONG QUẢN LÝ, SỬ DỤNG TÀI SẢN CÔNG TẠI CƠ QUAN NHÀ NƯỚC, ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM THỜI GIAN TỚI 122 3.1. ĐỊNH HƯỚNG CƠ BẢN VỀ QUẢN LÝ, SỬ DỤNG TÀI SẢN CÔNG TẠI CƠ QUAN NHÀ NƯỚC, ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP THỜI GIAN TỚI 122 v 3.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU 123 3.2.1. Tiếp tục xây dựng, hoàn thiện các cơ chế, chính sách về quản lý, sử dụng tài sản công tại cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập 123 3.2.2. Nghiên cứu, xây dựng và áp dụng quy định về phân loại tài sản công cho phù hợp với chuẩn mực kế toán công quốc tế 132 3.2.3. Nghiên cứu, xây dựng ban hành các bộ chỉ tiêu thông tin phục vụ quản lý theo hướng chuẩn m ực, đồng bộ và hiện đại nhằm tạo điều kiện đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý, sử dụng tài sản công tại cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập 134 3.2.4. Tăng cường vai trò kiểm tra, giám sát quản lý, sử dụng tài sản công tại cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập 135 3.2.5. Chú trọng đào tạo, nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ c ủa đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý, sử dung tài sản công 138 3.2.6. Đẩy mạnh hợp tác quốc tế trong quản lý, sử dụng tài sản công tại cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập 139 3.3. GIẢI PHÁP SỬ DỤNG CÔNG CỤ KẾ TOÁN NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ, SỬ DỤNG TÀI SẢN CÔNG TẠI CƠ QUAN NHÀ NƯỚC, ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP 139 3.3.1. Yêu cầu quản lý gắn v ới nhu cầu sử dụng công cụ kế toán trong quản lý, sử dụng tài sản công tại cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập thời gian tới 139 3.3.2. Một số giải pháp sử dụng công cụ kế toán nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng tài sản công tại cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập thời gian tới 141 3.3.3. Điều kiện để thực hiện các giải pháp sử dụng công cụ kế toán nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng tài sản công tại cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập 164 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 166 KẾT LUẬN 167 DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 170 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 171 PHỤ LỤC 178 vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Giải nghĩa BCTC Báo cáo tài chính CQNN Cơ quan Nhà nước CNTT Công nghệ thông tin CSDL Cơ sở dữ liệu ĐVSN Đơn vị sự nghiệp GTGT Giá trị gia tăng HCSN Hành chính sự nghiệp HM Hao mòn KBNN Kho bạc Nhà nước KTC Kế toán công KTNN Kế toán nhà nước NSNN Ngân sách Nhà nước NG Nguyên giá TK Tài khoản TNDN Thu nhập doanh nghiệp TSC Tài sản công TSCĐ Tài sản cố định TSNN Tài sản Nhà nước SHNN Sở hữu Nhà nước SXKD Sản xuấ t kinh doanh XDCB Xây dựng cơ bản vii DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ Số hiệu Nội dung Trang Bảng 2.1: Tổng hợp TSC tại CQNN, ĐVSN công lập (tính đến ngày 31 tháng 12 năm 2011) 58 Bảng 2.2: Cơ cấu phân bố quản lý, sử dụng TSC tại CQNN, ĐVSN công lập theo nhóm chủ thể sử dụng (tính đến ngày 31/12/2011) 60 Bảng 2.3: Cơ cấu phân bố quản lý, sử dụng TSC tại CQNN, ĐVSN công lập phân theo cấp quản lý (tính đến ngày 31/12/2011) 62 Bảng 2.4: Cơ cấu phân bố quản lý, sử dụng TSC tại CQNN, ĐVSN công lập theo lĩnh vực hoạt động (tính đến ngày 31/12/2011) 64 Bảng 2.5: Cơ cấu phân bố quản lý, sử dụng TSC tại CQNN, ĐVSN công lập theo lĩnh vực hoạt động sự nghiệp chủ yếu (tính đến ngày 31/12/2011) 66 Bảng 2.6: Kết quả thí điểm thực hiện phương thức mua sắm TSC tập trung từ năm 2008 đến năm 2012 90 Biểu đồ 2.1: C ơ cấu các khoản thu NSNN từ đất năm 2008 93 Biểu đồ 2.2: Quy trình thu thập, xử lý và cung cấp thông tin TSC 104 viii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Số hiệu Nội dung Trang Sơ đồ 2.1: Kế toán TSCĐ tăng do mua sắm 106 Sơ đồ 2.2: Kế toán TSCĐ tăng do cấp trên cấp 107 Sơ đồ 2.3: Hạch toán TSCĐ mua sắm tập trung ở cấp trên 108 Sơ đồ 2.4: Hạch toán TSCĐ mua sắm tập trung ở cấp dưới 109 Sơ đồ 2.5: Kế toán TSCĐ tăng do được viện trợ 110 Sơ đồ 2.6: Kế toán TSCĐ giảm do thanh lý, nhượ ng bán 111 Sơ đồ 2.7: Kế toán TSCĐ do NSNN cấp hoặc có nguồn gốc NSNN giảm do phát hiện thiếu 112 Sơ đồ 2.8: Kế toán thanh lý, nhượng bán TSCĐ 113 Sơ đồ 2.9: Kế toán hao mòn TSCĐ 113 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Những năm đầu thế kỷ XXI, nền kinh tế Việt Nam chuyển từ trạng thái phát triển nhanh, nóng sang phát triển bền vững. Nền kinh tế ngày càng hội nhập sâu với khu vực và thế giới, đòi hỏi quản lý kinh tế nhà nước cần nâng lên tầm cao mới, vừa đảm bảo hội nhập với khu vực và thế giới, vừa phù h ợp với thực tiễn phát triển kinh tế nước nhà. Những chuẩn mực quốc tế về quản lý kinh tế, tài chính, kế toán, TSC, v.v đã và đang được Việt Nam nhận thức, vận dụng một cách có hiệu quả vào quản lý phát triển kinh tế - xã hội nói chung, cũng như quản lý tài chính, TSC nói riêng. Để hoạch định được mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội cho mỗi giai đoạn, mọi quốc gia đều phải rà soát, xác định tổng nguồn lực hiện tại mà họ đang sở hữu và việc quản lý, sử dụng chúng thế nào. Tổng nguồn lực ở một thời điểm có thể xác định khái quát theo ba nhóm: (i) Nguồn lực từ con người (nhân lực); (ii) Nguồn lực bằng tiền (NSNN và các quỹ tài chính); (iii) Nguồn tài chính tiềm năng từ TSC và tài nguyên quốc gia. Thực tiễn quá trình này cho thấy, việc tìm kiếm giải pháp để cung cấp đượ c đầy đủ thông tin về tổng nguồn lực phục vụ cho hoạch định mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội vẫn đang là mục tiêu mà các nhà khoa học cũng như các nhà quản lý đang tìm kiếm. Tầm nhìn từ góc độ kế toán với khả năng cung cấp thông tin từ hệ thống báo cáo và kế toán thích hợp cho thấy đây là lĩnh vực luôn được nghiên cứu, hoàn thiện để khai thác triệt để hiệu quả có được từ sử dụng công cụ này. Ở Việt Nam, theo quy định tại Điều 53 Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 thì TSC gồm: “Đất đai, tài nguyên nước, tài nguyên khoáng sản, nguồn lợi ở vùng biển, vùng trời, tài nguyên thiên nhiên khác và các tài sản do Nhà nước đầu tư, quản lý là TSC thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý”. Theo quy định t ại Điều 1 Luật Quản lý, sử dụng tài sản nhà nước năm 2008 thì TSC tại CQNN, ĐVSN công lập gồm: “Trụ sở làm việc và tài sản khác gắn liền với đất; quyền sử dụng đất đối với đất dùng để xây dựng trụ sở làm việc, cơ sở hoạt động của cơ quan, tổ chức, đơn vị; máy móc thiết bị, phương tiện vận tả i, trang thiết bị làm việc và các tài sản khác do pháp luật quy định”. [...]... quản lý, sử dụng TSC tại CQNN, ĐVSN công lập 10 Chương 1 LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ SỬ DỤNG CÔNG CỤ KẾ TOÁN NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ, SỬ DỤNG TÀI SẢN CÔNG TẠI CƠ QUAN NHÀ NƯỚC, ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM 1.1 QUẢN LÝ, SỬ DỤNG TÀI SẢN CÔNG TẠI CƠ QUAN NHÀ NƯỚC, ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP 1.1.1 Khái niệm tài sản công tại cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập TSC là tài sản thuộc sở hữu toàn... sự nghiệp công lập ở Việt Nam Chương 2: Thực trạng sử dụng công cụ kế toán trong quản lý, sử dụng tài sản công tại cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập ở Việt Nam Chương 3: Một số giải pháp sử dụng công cụ kế toán trong quản lý, sử dụng tài sản công tại cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập ở Việt Nam thời gian tới 7 Tổng quan về tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Hiện nay quản lý,. .. việc sử dụng các công cụ trong 9 quản lý Xuất phát từ vai trò đặc biệt quan trọng của công cụ kế toán và mối liên hệ mật thiết của nó với cơ chế quản lý, sử dụng TSC tại CQNN, ĐVSN công lập ở Việt Nam; với mục tiêu nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng nguồn lực từ TSC, tác giả lựa chọn đề tài: Sử dụng công cụ kế toán nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng tài sản công tại cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp. .. ĐVSN công lập phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước Nhận thức rõ ý nghĩa, sự cần thiết của vấn đề này; được sự giúp đỡ của các nhà khoa học trong lĩnh vực kế toán, tài chính, quản lý TSC, và các nhà quản lý; tác giả mạnh dạn nghiên cứu đề tài: Sử dụng công cụ kế toán nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng tài sản công tại cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập ở Việt Nam ... quản lý và quản trị, vấn đề về xác định giá trị của TSC, ghi sổ và báo cáo TSC…, và cách thức sử dụng công cụ kế toán trong quản lý, sử dụng TSC cũng như xu hướng đổi mới công tác kế toán phục vụ quản lý TSC hiệu quả; Nghiên cứu kinh nghiệm của quốc tế về sử dụng công cụ kế toán nhằm quản lý có hiệu quả TSC tại CQNN, ĐVSN công lập; Các giải pháp sử dụng công cụ kế toán nhằm nâng cao hiệu quả quản lý,. .. quản lý, sử dụng TSC tại CQNN, ĐVSN công lập hiện nay Luận án phân tích, đánh giá thực trạng hiệu quả quản lý và sử dụng công cụ kế toán nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng TSC tại CQNN, ĐVSN công lập Luận án đưa ra một số giải pháp sử dụng công cụ kế toán góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng TSC tại CQNN, ĐVSN công lập ở Việt Nam trong thời gian tới Kết quả nghiên cứu của Luận án sẽ góp phần... trong sự nghiệp đổi mới quản lý, sử dụng nguồn lực to lớn từ TSC tại CQNN, ĐVSN công lập ở Việt Nam 6 Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục công trình đã công bố của tác giả liên quan đến luận án và danh mục tài liệu tham khảo, luận án gồm 3 chương: Chương 1: Lý luận cơ bản về sử dụng công cụ kế toán nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng tài sản công tại cơ quan nhà nước, đơn vị sự. .. khách thể quản lý thực hiện các biện pháp nhằm quản lý, sử dụng TSC tại CQNN, ĐVSN công lập một cách có hiệu quả cao - Hệ thống pháp luật về quản lý, sử dụng TSC tại tại CQNN, ĐVSN công lập được sử dụng để quản lý điều hành các hoạt động có liên quan đến quản lý, sử dụng TSC tại CQNN, ĐVSN công lập Đây được xem như một loại công cụ quản lý có vai trò đặc biệt quan trọng - Công cụ pháp luật được sử dụng. .. còn sử dụng được; về trách nhiệm lập phương án xử lý, quyết định phương án xử lý TSC; về kiểm kê, thống kê, thanh tra, kiểm tra việc quản lý, sử dụng TSC e) Công cụ quản lý, sử dụng TSC tại CQNN, ĐVSN công lập Để đạt được các mục tiêu hiệu lực và hiệu quả về quản lý, sử dụng TSC tại CQNN, ĐVSN công lập, Nhà nước phải sử dụng tổng hợp hệ thống các công cụ quản lý: công cụ pháp luật; công cụ tổ chức; công. .. niệm quản lý tài sản công tại cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập Quản lý TSC tại CQNN, ĐVSN công lập là tập hợp các hoạt động của các chủ thể quản lý TSC thông qua việc sử dụng có chủ đích các phương pháp quản lý và các công cụ quản lý để tác động và điều khiển hoạt động quản lý, sử dụng TSC tại CQNN, ĐVSN công lập nhằm đạt được các mục tiêu đã định trước, theo những nguyên tắc đã được xác lập . quản lý, sử dụng tài sản công tại cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập 139 3.3. GIẢI PHÁP SỬ DỤNG CÔNG CỤ KẾ TOÁN NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ, SỬ DỤNG TÀI SẢN CÔNG TẠI CƠ QUAN NHÀ. QUẢN LÝ, SỬ DỤNG TÀI SẢN CÔNG TẠI CƠ QUAN NHÀ NƯỚC, ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM 57 2.1. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ, SỬ DỤNG TÀI SẢN CÔNG TẠI C Ơ QUAN NHÀ NƯỚC, ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP Ở. trong quản lý, sử dụng tài sản công tại cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập 98 2.2.2. Thực trạng sử dụng công cụ kế toán trong quản lý, sử dụng tài sản công tại cơ quan nhà nước, đơn vị