Trang 1/117 BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO TRƯỜNG ðAI HỌC KINH TẾ TP. HCM MAI THÀNH TRÍ PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM PHÁI SINH NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ RỦI RO TỶ GIÁ ðỐI VỚI DOANH NGHIỆP CÓ GIAO DỊCH NGOẠI TỆ Ở VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2009 Trang 2/117 BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO TRƯỜNG ðAI HỌC KINH TẾ TP. HCM MAI THÀNH TRÍ PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM PHÁI SINH NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ RỦI RO TỶ GIÁ ðỐI VỚI DOANH NGHIỆP CÓ GIAO DỊCH NGOẠI TỆ Ở VIỆT NAM Chuyên ngành: Kinh tế tài chính – Ngân hàng Mã số: 60 . 31 . 12 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. HỒ THỦY TIÊN TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2009 Trang 3/117 LỜI CAM ðOAN Kính thưa Quý thầy cô, kính thưa Quý ñộc giả, tôi tên là Mai Thành Trí, là học viên Cao học – khóa 16 – Ngành Tài chính doanh nghiệp – ðại học Kinh tế Tp. Hồ Chí Minh. Tôi xin cam ñoan luận văn nghiên cứu sau ñây là do bản thân tôi thực hiện Các cơ sở lý luận về các sản phẩm phái sinh ñược tôi tham khảo trực tiếp từ các tài liệu về ngoại hối và tỷ giá hối ñoái. Thực trạng sử dụng và quản lý rủi ro ñược tôi tham khảo từ hai nguồn chính sau: (1) Từ doanh nghiệp: ñiều tra và khảo sát tình hình hiểu biết, sử dụng và quản lý rủi ro tại các doanh nghiệp có sử dụng ngoại tệ tại Tp. Hồ Chí Minh, (2) Từ Ngân hàng: Số liệu khách hàng sử dụng các sản phẩm phái sinh tại Ngân hàng Vietcombank và Eximbank do tôi tự liên lạc tìm hiểu thông qua nhân viên tại các Ngân hàng này. Giải pháp dựa vào cơ sở lý luận, thực trạng tại doanh nghiệp và Ngân hàng, ñể ñưa ra giải pháp thực hiện cho thời gian tới Tôi cam ñoan ñề tài không ñược sao chép từ các công trình nghiên cứu khoa học khác Tp. Hồ Chí Minh, ngày 01 tháng 09 năm 2009 Học viên Mai Thành Trí Trang 4/117 LỜI CẢM ƠN Sau một thời gian nghiên cứu và tổng hợp, với sự nỗ lực của bản thân, tôi ñã hoàn tất ñược luận văn “Phát triển các sản phẩm phái sinh nhằm nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro tỷ giá ñối với doanh nghiệp có giao dịch bằng ngoại tệ ở Việt Nam”. Trong suốt quá trình thực hiện, tôi ñã nhận ñược sự hướng dẫn và hỗ trợ thông tin nhiệt tình từ Quý thầy cô, bạn bè. Vì vậy, tôi xin phép ñược gửi lời cảm ơn sâu sắc ñến: - TS. Hồ Thủy Tiên, người ñã trực tiếp hướng dẫn rất tận tình cho tôi trong suốt quá trình thực hiện ñề cương ñến khi hoàn tất luận văn - Quý thầy cô, bạn bè tại Khoa Sau ðại học – ðại học Kinh tế Tp. Hồ Chí Minh. ðặc biệt các bạn học Cao học, ñang làm việc tại các Ngân hàng ñã nhiệt tình cung cấp số liệu mặt dù gặp nhiều khó khăn từ chế ñộ bảo mật thông tin của Ngân hàng, ñể tôi có ñược số liệu tương ñối ñầy ñủ cho ñề tài của mình - Sau cùng, tôi xin chân thành cảm ơn những người thân, bạn bè, và ñồng nghiệp ñã không ngừng khuyến khích, ñộng viên, ủng hộ và tạo nhiều ñiều kiện thuận lợi cho tôi có thời gian nghiên cứu trong suốt quá trình học tập cũng như hoàn thiện luận văn này. Tp. Hồ Chí Minh, ngày 01 tháng 09 năm 2009 Học viên Mai Thành Trí Trang 5/117 MỤC LỤC Trang phu bìa Lời cam ñoan Lời cảm ơn Mục lục Các ký hiệu và thuật ngữ viết tắc Danh mục các bảng, ñồ thị Phần mở ñầu CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ RỦI RO TỶ GIÁ VÀ PHƯƠNG PHÁP QUẢN LÝ RỦI RO TỶ GIÁ THÔNG QUA CÁC SẢN PHẨM PHÁI SINH 4 1.1. Cơ sở lý luận về rủi ro tỷ giá 4 1.1.1. Tỷ giá hối ñoái 4 1.1.2. Rủi ro tỷ giá hối ñoái 4 1.1.2.1. Nguyên nhân rủi ro tỷ giá 4 1.1.2.2. Tác ñộng của rủi ro tỷ giá 7 1.2. Phương pháp quản lý rủi ro tỷ giá qua các sản phẩm phái sinh 9 1.2.1. Quản lý rủi ro tỷ giá trên thị trường hối ñoái có kỳ hạn 9 1.2.2. Quản lý rủi ro tỷ giá hối ñoái trên thị trường hoán ñổi tiền tệ 12 1.2.3. Quản lý rủi ro tỷ giá hối ñoái trên thị trường giao sau 14 1.2.4. Quản lý rủi ro tỷ giá hối ñoái trên thị trường quyền chọn 16 1.3. Rủi ro tỷ giá và bài học kinh nghiệm sử dụng các sản phẩm phái sinh của một số nước trên thế giới 19 1.3.1. Một số rủi ro tỷ giá ñiển hình 19 1.3.1.1. Doanh nghiệp gặp khó khăn khi tỷ giá biến ñộng mạnh 19 1.3.1.2. Thất bại trong quản lý rủi ro tỷ giá bằng sản phẩm phái sinh 20 1.3.1.3. Thành công trong việc quản lý rủi ro tỷ giá bằng sản phẩm phái sinh 22 1.3.2. Rút ra bài học kinh nghiệm cho việc sử dụng sản phẩm phái sinh 23 Kết luận chương 1 24 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG SỬ DỤNG CÁC SẢN PHẨM PHÁI SINH ðỂ QUẢN LÝ RỦI RO TỶ GIÁ TẠI CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM CÓ GIAO DỊCH BẰNG NGOẠI TỆ TRONG THỜI GIAN QUA 25 2.1. Thực trạng thị trường ngoại hối của Việt Nam 25 2.1.1. Thiếu nhu cầu thực sự từ phía khách hàng 25 2.1.2. Thiếu cơ sở pháp lý 26 2.1.3. Thiếu kiến thức hiểu biết về công cụ phái sinh 26 2.2. Thực trạng biến ñộng tỷ giá ở việt nam 27 2.2.1. Các mốc cải cách tỷ giá 27 Trang 6/117 2.2.2. Diễn biến tỷ giá USD/VND 28 2.2.3. Diễn biến tỷ giá các loại ngoại tệ khác 29 2.3. Thực trạng sử dụng các sản phẩm phái sinh ñể quản lý rủi ro tỷ giá 30 2.3.1. Các sản phẩm phái sinh ñược khách hàng sử dụng tại một số Ngân hàng thương mại 30 2.3.1.1. Ngân hàng Ngoại thương – Chi nhánh Tp. Hồ Chí Minh 30 2.3.1.2. Ngân hàng Eximbank 35 2.3.2. Phân tích khảo sát ñiều tra các doanh nghiệp tại Tp. Hồ Chí Minh 38 2.3.3. ðánh giá thực trạng sử dụng các sản phẩm phái sinh 41 2.3.3.1. Kết quả ñạt ñược 41 2.3.3.2. Những tồn tại 43 2.3.3.3. Nguyên nhân 46 Kết luận chương 2 52 CHƯƠNG 3: CÁC GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM PHÁI SINH NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ RỦI RO TỶ GIÁ ðỐI VỚI DOANH NGHIỆP CÓ GIAO DỊCH BẰNG NGOẠI TỆ Ở VIỆT NAM 54 3.1. Các giải pháp từ chính phủ 55 3.1.1. Hoàn thiện khung pháp lý 55 3.1.2. Nới lỏng vai trò ñiều hành của Nhà nước vào thị trường tài chính 57 3.1.3. Ngân hàng Nhà nước cần có những dự báo chính xác hơn về nhu cầu và xu hướng biến ñộng của tỷ giá 58 3.1.4. Quy ñịnh hạch toán kế toán, thuế phải rõ ràng 59 3.2. Các giải pháp từ doanh nghiệp 60 3.2.1. Giải pháp từ Ngân hàng thương mại 60 3.2.1.1. Xây dựng ñội ngũ nhân viên thông thạo về các giao dịch ngoại hối phái sinh: 60 3.2.1.2. Tiêu chuẩn hóa phòng kinh doanh ngoại tệ: 61 3.2.1.3. ðẩy mạnh công tác tư vấn, tuyên truyền, quảng bá các giao dịch phái sinh ñến với khách hàng: 61 3.2.1.4. Xây dựng chiến lược kinh doanh và chiến lược khách hàng một cách hợp lý: 62 3.2.1.5. Xác ñịnh phí quyền chọn hợp lý: 62 3.2.2. Giải pháp từ doanh nghiệp 63 3.2.2.1. Nâng cao trình ñộ hiểu biết sản phẩm phái sinh cho doanh nghiệp: 63 3.2.2.2. Lập bộ phận quản lý rủi ro tỷ giá riêng biệt cho doanh nghiệp:64 3.2.2.3. Xây dựng quy trình quản lý rủi ro tỷ giá cho doanh nghiệp 64 3.3. Các giải pháp phát triển sản phẩm phái sinh 68 3.3.1. Hoàn thiện các sản phẩm phái sinh hiện có 68 3.3.1.1. ðối với hợp ñồng kỳ hạn và hoán ñổi 68 3.3.1.2. ðối với hợp ñồng quyền chọn 69 3.3.2. ðưa hợp ñồng giao sau về ngoại tệ vào giao dịch 70 Trang 7/117 3.3.2.1. ðiều kiện ñể ñưa giao dịch giao sau vào thực hiện 70 3.3.2.2. Lộ trình ñưa giao dịch giao sau vào thực hiện 72 3.3.3. Tiến tới thành lập một Sàn giao dịch niêm yết tập trung cho giao dịch quyền chọn và giao dịch giao sau 74 3.3.3.1. Giải pháp kỹ thuật 74 3.3.3.2. Giải pháp thị trường 75 Kết luận chương 3 76 Kết luận Tài liệu tham khảo Phụ lục Trang 8/117 CÁC KÝ HIỆU VÀ THUẬT NGỮ VIẾT TẮT WTO Tổ chức Thương mại Thế giới USD ðô la Mỹ VND ðồng Việt Nam GBP Bảng Anh EUR ðồng Euro JPY Yên Nhật NHNN Ngân hàng Nhà nước TP.HCM Thành phố Hồ Chí Minh CFO Giám ñốc tài chính SPPS Sản phẩm phái sinh DN Doanh nghiệp Gð Giám ñốc FDI ðầu tư trực tiếp nước ngoài TNHH Trách nhiệm hữu hạn DNNN Doanh nghiệp Nhà nước CP Cổ phần SP Sản phẩm DV Dịch vụ Trang 9/117 DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1: Giao dịch bán ngoại tệ với hợp ñồng kỳ hạn Bảng 1.2: Giao dịch mua ngoại tệ với hợp ñồng kỳ hạn Bảng 1.3: Giao dịch với hợp ñồng hoán ñổi ngoại tệ Bảng 1.4: Tiêu chuẩn hóa hợp ñồng giao sau ở thị trường Chicago Bảng 1.5: Giao dịch với hợp ñồng giao sau Bảng 1.6: Tóm tắt kết quả kinh doanh quyền chọn mua Bảng 1.7: Tóm tắt kết quả kinh doanh quyền chọn bán Bảng 2.1: Diễn biến biên ñộ dao ñộng của tỷ giá thời gian qua Bảng 2.2: diễn biến tỷ giá USD/VND từ năm 1999-2007 Bảng 2.3: Doanh số giao dịch ngoại tệ tại Vietcombank từ năm 1998 – 2008 Bảng 2.4: Tỷ lệ doanh số kỳ hạn so với doanh số giao ngay và tổng doanh số giao dịch tại Vietcombank-Tp.HCM từ năm 1998 – 2007 Bảng 2.5: Doanh số giao dịch hoán ñổi ngoại tệ tại Vietcombank-Tp.HCM Bảng 2.6: Doanh số giao dịch quyền chọn ngoại tệ tại Vietcombank-Tp.HCM Bảng 2.7: Doanh số giao dịch ngoại tệ tại Eximbank từ năm 2003 – 2008 Bảng 2.8: Doanh số giao dịch kỳ hạn ngoại tệ tại Eximbank từ năm 2003 – 2008 Bảng 2.9: Doanh số giao dịch hoán ñổi ngoại tệ tại Eximbank từ năm 2003 – 2008 Bảng 2.10: Doanh số giao dịch quyền chọn ngoại tệ tại Eximbank năm 2003 – 2008 Bảng 2.11: Một số giá trị thống kê về cuộc khảo sát ñiều tra Bảng 2.12: Mô tả mẫu ñiều tra theo loại hình DN Bảng 2.13: Mô tả mẫu ñiều tra DN có tìm hiểu về SPPS Bảng 2.14: Mô tả mẫu ñiều tra DN về mức ñộ quan tâm SPPS Bảng 2.15: Mô tả mẫu ñiều tra DN về mức ñộ sử dụng SPPS Bảng 2.16: Mô tả mẫu ñiều tra về mức ñộ thành công sử dụng SPPS Bảng 2.17: Mô tả mẫu ñiều tra lý do hạn chế việc sử dụng SPPS Bảng 3.1: Mô tả mẫu ñiều tra giải pháp của Chính phủ về việc sử dụng SPPS Trang 10/117 DANH MỤC CÁC ðỒ THỊ ðồ thị 1.1: Kết quả kinh doanh quyền chọn mua ðồ thị 1.2: Kết quả kinh doanh quyền chọn bán ðồ thị 2.1: Tỷ giá USD/VND vào ngày 28 hàng tháng từ T11/2006-T07/09 ðồ thị 2.2: Tỷ giá GBP/VND và EUR/VND vào ngày 28 hàng tháng T11/06- T07/09 ðồ thị 2.3: Tỷ giá JPY/VND vào ngày 28 hàng tháng từ T11/2006 ñến T07/2009 ðồ thị 2.4: Mức ñộ sử dụng sản phẩm phái sinh của doanh nghiệp ðồ thị 2.5: Mức ñộ sử dụng thành công sản phẩm phái sinh của doanh nghiệp ðồ thị 2.6: Lý do doanh nghiệp hạn chế sử dụng sản phẩm phái sinh ðồ thị 3.1: giải pháp của chính phủ ưu tiên cần thực hiện [...]... i doanh nghi p có giao d ch b ng ngo i t - Phân tích th c tr ng s d ng s n ph m phái sinh c a các doanh nghi p ñ phòng ng a r i ro t giá - ð xu t các gi i pháp phát tri n s n ph m phái sinh nh m nâng cao hi u qu qu n lý r i ro t giá ñ i v i doanh nghi p có giao d ch b ng ngo i t III - Vi t Nam ð I TƯ NG VÀ PH M VI NGHIÊN C U Cơ s lý lu n v r i ro t giá, qu n lý r i ro t giá qua các s n ph m phái sinh, ... và phát tri n s n ph m phái sinh trong vi c qu n lý r i ro t giá nh m ph c v cho các doanh nghi p phát tri n m t cách n ñ nh và b n v ng trong xu hư ng h i nh p v i kinh t qu c t Th c ti n có th áp d ng cho: - T t c các doanh nghi p Vi t Nam trong quá trình s n xu t kinh doanh c a mình có phát sinh kho n giao d ch b ng ngo i t - T t c nh ng ai có quan tâm ñ n s n ph m phái sinh ñ qu n lý r i ro v t giá. .. tri n s n ph m phái sinh nh m nâng cao hi u qu qu n lý r i ro t giá ñ i v i doanh nghi p có giao d ch b ng ngo i t Vi t Nam Trang 14/117 CHƯƠNG 1 CƠ S LÝ LU N V R I RO T GIÁ VÀ PHƯƠNG PHÁP QU N LÝ R I RO T GIÁ THÔNG QUA CÁC S N PH M PHÁI SINH 1.4 CƠ S LÝ LU N V R I RO T GIÁ 1.4.1 T giá h i ñoái H i ñoái: là s chuy n ñ i t m t ñ ng ti n này sang ñ ng ti n khác, s chuy n ñ i này xu t phát t yêu c u thanh... n giá tr kỳ v ng trong tương lai R i ro t giá có th phát sinh trong nhi u ho t ñ ng khác nhau c a doanh nghi p Nhưng nhìn chung b t c ho t ñ ng giao d ch có phát sinh b ng ngo i t nào cũng ñ u ch a ñ ng r i ro t giá - R i ro t giá trong ho t ñ ng kinh doanh: là lo i r i ro t giá thư ng xuyên g p ph i và ñáng lo ng i nh t ñ i v i các doanh nghi p có ho t ñ ng xu t nh p kh u là ch y u S thay ñ i t giá. .. ph m phái sinh nh m nâng cao hi u qu qu n lý r i ro t giá ñ i v i doanh nghi p có giao d ch b ng ngo i t vi t nam làm lu n văn b o v h c v Th c sĩ Kinh t v i mong mu n góp ph n nh công s c c a mình ñ i v i vi c qu n lý r i ro t giá t i các doanh nghi p có giao d ch b ng ngo i t Vi t Nam Trang 12/117 M C ðÍCH NGHIÊN C U II ð tài ñư c th c hi n nh m: - Tìm hi u v s hi u bi t và qu n lý r i ro t giá. .. ng, vi n, sinh viên kinh t dùng làm tài li u ñ tham kh o trong quá trình nghiên c u, h c t p c a mình VI K T C U C A ð TÀI Chương 1: Cơ s lý lu n v r i ro t giá và phương pháp qu n lý r i ro t giá thông qua các s n ph m phái sinh Chương 2: Th c tr ng s d ng các s n ph m phái sinh ñ qu n lý r i ro t giá t i các doanh nghi p có giao d ch b ng ngo i t trong th i gian qua Chương 3: Các gi i pháp phát tri... r i ro t giá và phương pháp qu n lý r i ro t giá b ng nh ng s n ph m phái sinh như kỳ h n, hoán ñ i, giao sau, quy n ch n cũng như nh ng r i ro t giá và bài h c kinh nghi m v qu n lý r i ro t giá c a các nư c trên th gi i Tuy nhiên, ñ có th ñ xu t ñư c nh ng gi i pháp kh thi, v n ñ ñ t ra là không ch c n n m b t ñư c nh ng cơ s lý lu n chung ñư c nêu mà còn ph i ñánh giá ñư c bi n ñ ng t giá trong... n bi n c a nó, ñ ng th i cũng nêu ra ñư c th c tr ng s d ng s n ph m phái sinh c a các doanh nghi p ñ qu n lý r i ro t giá Trang 35/117 CHƯƠNG 2 TH C TR NG S D NG CÁC S N PH M PHÁI SINH ð QU N LÝ R I RO T GIÁ T I CÁC DOANH NGHI P VI T NAM CÓ GIAO D CH B NG NGO I T TRONG TH I GIAN QUA 2.4 TH C TR NG TH TRƯ NG NGO I H I C A VI T NAM Trong quá trình h i nh p kinh t qu c t , chính sách ngo i h i ñóng vai... 24/117 ñ ng hoán ñ i ch có th là công c qu n lý r i ro t giá và thích h p v i nhu c u qu n lý r i ro c a khách hàng hơn là nhu c u kinh doanh hay ñ u cơ ki m l i t s bi n ñ ng t giá 1.5.3 Qu n lý r i ro t giá h i ñoái trên th trư ng giao sau - Th trư ng ngo i t giao sau: là th trư ng giao d ch các h p ñ ng mua bán ngo i t giao sau, sau ñây g i t t là h p ñ ng giao sau H p ñ ng giao sau ñư c th trư ng... bi t r ng doanh nghi p ñang ph i gánh ch u bao nhiêu r i ro - S d ng các giao d ch phái sinh không ñúng m c ñích và không thông báo ñ y ñ cho nh ng ngư i có trách nhi m - Không có chương trình qu n lý r i ro c th ñ m i ngư i trong doanh nghi p hi u bi t như nhau v m c tiêu, ñ nh y c m, qu n lý r i ro, ñánh giá và ki m soát ð không có x y ra s vi c là th c hi n “các giao d ch không cho phép” Trong khi . triển sản phẩm phái sinh nhằm nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro tỷ giá ñối với doanh nghiệp có giao dịch bằng ngoại tệ ở Việt Nam III. ðỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU - Cơ sở lý luận về rủi ro tỷ. pháp quản lý rủi ro tỷ giá thông qua các sản phẩm phái sinh Chương 2: Thực trạng sử dụng các sản phẩm phái sinh ñể quản lý rủi ro tỷ giá tại các doanh nghiệp có giao dịch bằng ngoại tệ trong. phát triển sản phẩm phái sinh nhằm nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro tỷ giá ñối với doanh nghiệp có giao dịch bằng ngoại tệ ở Việt Nam Trang 14/117 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ