PHẦN MỞ ĐẦU 1.1 Tính cấp thiết đề tài Nước ta nước nông nghiệp, nông dân chiếm gần 74% dân số chiếm đến 60.7% lao động xã hội “Thu nhập hộ nông dân 1/3 so với dân cư khu vực thành thị, vùng núi có tỷ lệ mù chữ 22.6%, 2.25 triệu hộ nghèo (90% nơng thơn), 300.000 hộ thường xun thiếu đói, 400.000 hộ đồng bào dân tộc thiểu số sống du canh” Trong đó, nơng nghiệp nơng thơn đóng góp lớn cho kinh tế quốc dân với 20% GDP, 25% giá trị kim ngạch xuất Mặc dù vậy, sách phát triển nơng nghiệp trước thường thiên thúc đẩy phát triển ngành, có phần xem nhẹ vai trị, lợi ích chủ thể chính, động lực phát triển nơng nghiệp nơng dân Phần lớn sách chưa quan tâm, xử lý tổng thể hợp lý mối quan hệ vùng, lĩnh vực ngành, nông thôn thành thị, chưa đặt giải triệt để mối quan hệ yếu tố mơ hình phát triển nơng nghiệp nơng thơn…Đây ngun nhân chủ yếu, khiến cho sau nhiều thập kỷ chuyển đổi nông nghiệp sang thị trường đến nông nghiệp, nông thôn Việt Nam mang tính khép kín, tự cấp tự túc Khi nước ta gia nhập WTO, tham gia vào diễn đàn hợp tác kinh tế lớn khu vực giới, sức ép hội nhập phát triển ngày lớn, đặt yêu cầu cao kinh tế nước ta, lĩnh vực nơng nghiệp lĩnh vực phải đối mặt với nhiều thách thức Trước yêu cầu phát triển hội nhập nay, thực mục tiêu đẩy nhanh cơng nghiệp hóa – đại hóa đất nước, đến lúc địi hỏi phải có nhiều sách đột phá đồng nhằm giải toàn diện vấn đề kinh tế - xã hội, văn hóa nơng thơn Giải tốt vấn đề nông dân, nông nghiệp nông thôn có ý nghĩa chiến lược ổn định phát triển đất nước Tuy vậy, nhìn chung sách Nhà nước nơng nghiệp, nơng thôn chưa thật hiệu quả, thiếu bền vững, nhiều mặt nói chưa đáp ứng yêu cầu CNH – HĐH nông nghiệp nông thôn, chưa đưa sản xuất nông nghiệp nông thôn thành sản xuất hàng hóa thực Một nguyên nhân chưa định hướng rõ mơ hình phát triển, thể việc nhận thức chưa thấu đáo vấn đề như: tầm nhìn (mục tiêu), mơ hình phát triển, nguồn lực thiếu xác định lợi ích thực tế bên liên quan phát triển nơng nghiệp, nơng thơn Vì vậy, dẫn đến tình trạng thiếu cụ thể, thiếu tính khoa học quy trình hoạch định triển khai sách; có nhiều sách, hiệu kinh tế, hiệu ứng xã hội sách khơng tương xứng với nguồn lực đầu tư, thiếu bền vững Góp phần khắc phục cách tình trạng trên, đưa Nghị Quyết Đảng nông nghiệp, nông thôn vào sống, đẩy nhanh tốc độ CNH – HĐH nông nghiệp nông thôn, việc cần làm giai đoạn xây dựng cho mơ hình Nơng thơn đủ đáp ứng yêu cầu phát huy nội lực nông dân, nông nghiệp nông thôn, đủ điều kiện hội nhập kinh tế Thế Giới “Nông thôn mới” chương trình mục tiêu quốc gia lớn dài Chính phủ Với quy mơ lớn kỳ vọng nhiều nhìn nhận nơng thơn năm qua, ngành nông nghiệp thừa nhận bước chậm chương trình mà rõ nét nguồn thu nông dân chưa cải thiện, diện mạo nơng thơn chưa rõ hình hài Trong năm qua, huyện Lập Thạch - tỉnh Vĩnh Phúc nói chung xã Đình Chu nói riêng tiến hành thực chương trình xây dựng “ Nơng thơn mới” với 19 tiêu chí theo tiêu chí Quốc gia nhằm nâng cao hiệu kinh tế nông thôn địa phương Với cố gắng nỗ lực Đảng quyền địa phương tồn thể nhân dân huyện, chương trình vào thực hiện,nhờ mà kinh tế tăng trưởng; đời sống vật chất, tinh thần nhân dân huyện cải thiện nâng cao rõ rệt Trong số 19 tiêu chí xây dựng nơng thơn xã Đình Chu, huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc phải kể đến hiệu tiêu chí 17 - tiêu chí mơi trường góp phần khơng nhỏ việc phát triển kinh tế, cải thiện chất lượng môi trường địa bàn xã Tuy nhiên q trình thực cịn gặp nhiều khó khăn thách thức mà cần phải khắc phục để đạt hiệu lâu dài mơi trường Để tìm hiểu vấn đề khuôn khổ đề tài tốt nghiệp, đồng ý Ban chủ nhiệm khoa Môi trường với hướng dẫn Thầy giáo Ths Hà Đình Nghiêm, tơi tiến hành thực nghiên cứu đề tài: “Đánh giá hiệu thực tiêu chí Mơi trường chương trình xây dựng Nơng thơn xã Đình Chu - huyện Lập Thạch - tỉnh Vĩnh Phúc” 1.2 Mục tiêu đề tài 1.2.1 Mục tiêu chung Mục tiêu bao trùm đề tài dựa trạng môi trường kết thực tiêu chí Mơi trường chương trình xây dựng Nơng thơn xã Đình Chu – huyện Lập Thạch – tỉnh Vĩnh Phúc để đưa giải pháp nhằm phát huy hiệu tối đa chương trình cộng đồng dân cư nơng thơn xã Đình Chu 1.2.2 Mục tiêu cụ thể - Đánh giá trạng môi trường nông thôn xã Đình Chu - huyện Lập Thạch - tỉnh Vĩnh Phúc để thấy vấn đề môi trường cần quan tâm trọng mức - Đánh giá tình hình thực mức độ đạt tiêu chí mơi trường chương trình xây dựng nơng thơn - Đánh giá kết thực tiêu chí mơi trường chương trình Đồng thời nêu lên thuận lợi, khó khăn số giải pháp nhằm đạt hiệu chương trình 1.3 Yêu cầu đề tài - Tìm hiểu tiêu chí mơi trường (tiêu chí 17) xây dựng nơng thơn mới, luật Bảo vệ môi trường 2005, văn bản, nghị định, thơng tư có liên quan đến cơng tác bảo vệ môi trường - Thu thập tài liệu cách trung thực, xác, khách quan - Đưa giải pháp thực tế, có kiến nghị phù hợp, khách quan có tính khả thi cao - Có thái độ nghiêm túc, khắc phục khó khăn để học hỏi, nghiên cứu đề tài - Có tinh thần, trách nhiệm với nhiệm vụ giao, hoàn thành tốt cơng việc cách xác, kịp thời - Chủ động thu thập chuẩn bị tài liệu để viết báo cáo thu hoạch sau đợt thực tập - Giữ mối quan hệ tốt với cán bộ, nhân viên đơn vị thực tập - Tham gia đầy đủ, tích cực hoạt động phong trào đơn vị thực tập - Hoàn thành chuyên đề thực tập thời hạn quy định 1.4 Ý nghĩa đề tài 1.4.1 Ý nghĩa học tập nghiên cứu khoa học - Giúp cho sinh viên nắm thực trạng mơi trường địa phương nơi thực tập Qua đó, liên hệ với phần lý luận nhà trường nhằm đưa giải pháp công tác quản lý, bảo vệ, giữ gìn vệ sinh mơi trường địa phương - Đánh giá hiệu thực tiêu chí mơi trường để từ đề xuất biện pháp trì phát huy hiệu nơng thơn cộng đồng dân cư nông thôn - Qua đợt thực tập sinh viên học được: Tính tổ chức, tính kỷ luật nghề nghiệp, tinh thần trách nhiệm công việc giao, tinh thần khắc phục khó khăn, phát huy tính tích cực học tập 1.4.2 Ý nghĩa thực tiễn - Đánh giá trạng mơi trường xã Đình Chu - huyện Lập Thạch - tỉnh Vĩnh Phúc - Đánh giá hiệu thực tiêu chí mơi trường chương trình xây dựng nông thôn - Đề xuất số biện pháp nhằm phát huy hiệu tiêu chí mơi trường xây dựng nông thôn địa phương PHẦN TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU 2.1 Cơ sở lý luận đề tài 2.1.1 Một số khái niệm liên quan 2.1.1.1 Các khái niệm liên quan đến môi trường - Khái niệm Môi trường: Môi trường gì? Theo chương 1, điều Luật Bảo vệ mơi trường Việt Nam năm 2005 nêu rõ: “ Môi trường bao gồm yếu tố tự nhiên yếu tố vật chất nhân tạo bao quanh người, có ảnh hưởng tới đời sống, sản xuất, tồn tại, phát triển người sinh vật” Môi trường sống người theo chức chia thành loại: + Môi trường tự nhiên bao gồm nhân tố thiên nhiên vật lý, hóa học, sinh học tồn ý muốn người nhiều chịu tác động người Đó ánh sáng mặt trời, núi sông, biển cả, không khí, động, thực vật, đất, nước,…Mơi trường tự nhiên cho ta khơng khí để thở, đất để xây dựng nhà cửa, trồng cấy, chăn nuôi, cung cấp cho người loại tài nguyên khoáng sản cần cho sản xuất, tiêu thụ nơi chứa đựng, đồng hóa chất thải, cung cấp cho ta cảnh đẹp để giải trí, làm cho sống người thêm phong phú + Môi trường xã hội tổng thể quan hệ người với người Đó luật lệ, thể chế, cam kết, quy định, ước định,…ở cấp khác như: Liên hiệp quốc, hiệp hội nước, quốc gia, tỉnh, huyện, quan, làng, xã, họ tộc, gia đình,…Mơi trường xã hội định hướng hoạt động người theo khuôn khổ định, tạo nên sức mạnh tập thể thuận lợi cho phát triển, làm cho sống người khác với sinh vật khác + Ngồi ra, người ta cịn phân biệt khái niệm môi trường nhân tạo, bao gồm tất nhân tố người tạo nên, làm thành tiện nghi sống như: ô tô, máy bay, nhà ở, công sở, khu vực đô thị, công viên nhân tạo,… + Môi trường theo nghĩa rộng tất nhân tố tự nhiên xã hội cần thiết cho sống, sản xuất người như: Tài ngun thiên nhiên, khơng khí, đất, nước, ánh sáng, cảnh quan, quan hệ xã hội,… + Môi trường theo nghĩa hẹp không xét tới tài nguyên thiên nhiên mà bao gồm nhân tố tự nhiên xã hội trực tiếp liên quan tới chất lượng sống người [6] Tóm lại: Mơi trường tất có xung quanh ta, cho ta sở để sống phát triển - Khái niệm ô nhiễm môi trường: Theo Luật Bảo vệ Môi trường Việt Nam 2005: “ Ơ nhiễm mơi trường biến đổi thành phần môi trường không phù hợp với tiêu chuẩn môi trường, gây ảnh hưởng xấu đến người sinh vật” Trên Thế giới, ô nhiễm môi trường hiểu việc chuyển chất thải lượng vào môi trường đến mức có khả gây hại đến sức khỏe người, đến phát triển sinh vật làm suy giảm chất lượng môi trường Các tác nhân ô nhiễm bao gồm chất thải dạng khí (khí thải), lỏng (nước thải), rắn (chất thải rắn) chứa hóa chất tác nhân vật lý, sinh học dạng lượng nhiệt độ, xạ Tuy nhiên, môi trường coi bị ô nhiễm hàm lượng, nồng độ cường độ tác nhân đạt đến mức có khả tác động xấu đến người, sinh vật vật liệu +) Ơ nhiễm mơi trường khơng khí: Ơ nhiễm mơi trường khơng khí tượng làm cho khơng khí thay đổi thành phần tính chất hình thức nào, có nguy gây tác hại tới thực vật động vật, gây hại đến sức khỏe người mơi trường xung quanh Khí có khả tự làm để trì cân trình Những hoạt động người vượt khả tự làm sạch, có thay đổi bất lợi mơi trường khơng khí (Theo Giáo trình nhiễm mơi trường – Trường Đại học Nơng Lâm Thái Ngun)[3] +) Ơ nhiễm mơi trường nước: Ô nhiễm nước thay đổi theo chiều xấu tính chất vật lý, hóa học, sinh học nước với xuất chất lạ thể lỏng, rắn làm cho nguồn nước trở nên độc hại với người sinh vật, làm giảm độ đa dạng sinh vật nước (Hoàng Văn Hùng - Giáo trình nhiễm mơi trường – Trường Đại học Nơng Lâm Thái Ngun)[3] +) Ơ nhiễm mơi trường đất: “Ơ nhiễm mơi trường đất xem tất tượng làm nhiễm bẩn môi trường đất chất nhiễm” Người ta phân loại đất bị ô nhiễm theo nguồn gốc phát sinh theo tác nhân gây ô nhiễm Nếu theo nguồn gốc phát sinh có:  Ơ nhiễm đất chất thải sinh hoạt  Ô nhiễm đất chất thải cơng nghiệp  Ơ nhiễm đất hoạt động nơng nghiệp Tuy nhiên, mơi trường đất có đặc thù số tác nhân gây ô nhiễm số nguồn gốc lại gây tác động bất lợi khác biệt Do người ta cịn phân biệt loại nhiễm đất theo tác nhân gây nhiễm:  Ơ nhiễm đất tác nhân hóa học: bao gồm phân bón N, P ( dư lượng phân bón đất), thuốc trừ sâu ( Clo hữu cơ, DDT, photpho hữu cơ,…), chất thải công nghiệp sinh hoạt ( kim loại nặng, độ kiềm, độ axit,…)  Ô nhiễm đất tác nhân sinh học: Trực khuẩn lỵ, thương hàn, loại ký sinh trùng ( giun, sán,…)  Ô nhiễm đất tác nhân vật lý: Nhiệt độ ( ảnh hưởng đến tốc độ phân hủy chất thải sinh vật), chất phóng xạ ( Uran, thori, ) Chất nhiễm đến với đất qua nhiều đầu vào đầu Đầu vào có nhiều chất nhiễm từ trời rơi xuống, từ nước chảy vào, người trực tiếp “tặng” cho đất, mà khơng mời mà đến Đầu nhiều chất nhiễm sau thấm vào đất lưu lại Hiện tượng khác xa với tượng ô nhiễm nước song, cần chất nhiễm ngừng xâm nhập khả tự vận động khơng khí nước nhanh chóng tống khứ chất nhiễm khỏi chúng Đất khơng có khả này, thành phần chất ô nhiễm nhiều, người muốn khử ô nhiễm cho đất gặp nhiều khó khăn tốn nhiều cơng sức [6] +) Ơ nhiễm tiếng ồn: Tiếng ồn âm không mong muốn hay âm phát không lúc, chỗ Tiếng ồn tổng hợp nhiều thành phần khác tổng hợp cân biến động Mỗi thành phần có vai trị riêng việc gây ồn Nó khác với người khác nhau, chỗ khác thời điểm khơng giống Ơ nhiễm tiếng ồn âm không mong muốn bao hàm bất lợi làm ảnh hưởng đến người môi trường sống người bao gồm đất đai, cơng trình xây dựng động vật ni nhà (Giáo trình Ơ nhiễm mơi trường – Trường Đại học Nông Lâm – Đại học Thái Nguyên)[3] - Khái niệm Suy thối mơi trường: Suy thối môi trường suy giảm chất lượng số lượng thành phần môi trường, gây ảnh hưởng xấu đến người sinh vật Trong đó, thành phần môi trường hiểu yếu tố tạo thành mơi trường: Khơng khí, nước, đất, âm thanh, ánh sáng, lịng đất, núi, rừng, sơng, hồ, biển, sinh vật, hệ sinh thái, khu dân cư, khu sản xuất, khu bảo tồn thiên nhiên, cảnh quan thiên nhiên, danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử hình thái vật chất khác [6] - Khái niệm Quản lý môi trường: “ Quản lý môi trường tổng hợp biện pháp, luật pháp, sách kinh tế, kỹ thuật, xã hội thích hợp nhằm bảo vệ chất lượng môi trường sống phát triển bền vững kinh tế - xã hội quốc gia” Các mục tiêu chủ yếu công tác quản lý nhà nước môi trường bao gồm:  Khắc phục phòng chống suy thối, nhiễm mơi trường phát sinh hoạt động sống người  Phát triển bền vững kinh tế xã hội quốc gia theo nguyên tắc xã hội bền vững hội nghị Rio – 92 đề xuất Các khía cạnh phát triển bền vững bao gồm: Phát triển bền vững kinh tế, bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên, không tạo nhiễm suy thối chất lượng mơi trường sống, nâng cao văn minh công xã hội  Xây dựng cơng cụ có hiệu lực quản lý môi trường quốc gia vùng lãnh thổ Các cơng cụ phải thích hợp cho ngành, địa phương cộng đồng dân cư [6] - Khái niệm Tiêu chuẩn môi trường: Theo Luật Bảo vệ Môi trường Việt Nam năm 2005: Tiêu chuẩn môi trường giới hạn cho phép thông số chất lượng môi trường ... học tập 1.4.2 Ý nghĩa thực tiễn - Đánh giá trạng mơi trường xã Đình Chu - huyện Lập Thạch - tỉnh Vĩnh Phúc - Đánh giá hiệu thực tiêu chí mơi trường chương trình xây dựng nông thôn - Đề xuất số biện... Lập Thạch - tỉnh Vĩnh Phúc để thấy vấn đề môi trường cần quan tâm trọng mức - Đánh giá tình hình thực mức độ đạt tiêu chí mơi trường chương trình xây dựng nông thôn - Đánh giá kết thực tiêu chí. .. - tỉnh Vĩnh Phúc? ?? 1.2 Mục tiêu đề tài 1.2.1 Mục tiêu chung Mục tiêu bao trùm đề tài dựa trạng môi trường kết thực tiêu chí Mơi trường chương trình xây dựng Nơng thơn xã Đình Chu – huyện Lập Thạch