giao lưu quốc tế về văn hóa nghệ thuật ở thành phố hồ chí minh trong thời kỳ đổi mới hiện nay (qua k

Với vị trí địa lý thuận lợi cho giao lưu quốc tế, Thành phố Hồ Chí Minh là nơi giao nhau của các luồng văn hĩa và chịu ảnh hưởng sớm, sâu sắc văn hĩa phương Tây cả về mặt tích cực và lạc

MỞ ĐẦU

1 Tính cấp thiết của đề tài

Nhân loại đang bước vào thế kỷ XXI- thế kỷ của nền kinh tế tri thức, một thế kỷ bùng nổ thơng tin và hội nhập kinh tế quốc tế, vì vậy khơng một dân tộc nào cĩ thể sống trong tình trạng phong bế về văn hĩa Đặc biệt, Việt Nam nằm trong khu vực giao thoa giữa các nền văn minh phương Đơng và phương Tây, chịu sự tác động trực tiếp của các quan hệ quốc tế vừa phong phú, hấp dẫn, vừa gay gắt, phức tạp hiện nay

Trong quá khứ, Việt Nam bao giờ cũng sẵn sàng đĩn nhận những giá trị văn hĩa từ bốn phương Chúng ta từng cĩ khả năng hịa nhập quốc tế nhưng khơng đánh mất mình Nhờ ở tinh thần khoan dung và rộng mở, dân tộc ta đã tạo được một bộ lọc tinh vi, thu hút được những gì tinh túy của các nền văn hĩa khác mà khơng bị đồng hĩa Ngày nay, khi tồn cầu hĩa đang trở thành một xu thế khách quan, đặc biệt là về kinh tế và cơng nghệ thì nguy cơ xĩi mịn bản sắc dân tộc là rất lớn

Thành phố Hồ Chí Minh là một thành phố cơng nghiệp trẻ, đất rộng, người đơng Ngay từ buổi sơ khai, Sài Gịn đã là địa bàn chiến lược quan trọng nhất của khu vực phía Nam, và cũng từ rất sớm Sài Gịn - Thành phố Hồ Chí Minh đã trở thành trung tâm chính trị, kinh tế, văn hĩa của cả vùng Nam Trung Bộ và Nam Bộ, là cửa ngõ và đầu mối giao lưu quốc tế Điều này cĩ ý nghĩa vơ cùng quan trọng đối với việc giao lưu văn hĩa nghệ thuật ở trong và ngồi nước Tuy chỉ mới hơn 300 năm hình thành và phát triển, nhưng Thành phố Hồ Chí Minh

đã cĩ một nền văn hĩa nghệ thuật phong phú, đa dạng, mang đậm đặc trưng vùng đất phương Nam Cĩ được điều này, một mặt nhờ vào bản lĩnh kiên cường, tinh thần phĩng khống, năng động, sáng tạo và khoan dung vốn cĩ của con người nơi đây Mặt khác, đĩ là kết qủa tích cực của qúa trình giao lưu, tiếp biến

và hội tụ những cái hay, cái đẹp, cái tiến bộ của các nền văn hĩa khác nhau để làm giàu thêm cho mình Với vị trí địa lý thuận lợi cho giao lưu quốc tế, Thành phố Hồ Chí Minh là nơi giao nhau của các luồng văn hĩa và chịu ảnh hưởng sớm, sâu sắc văn hĩa phương Tây cả về mặt tích cực và lạc hậu nhưng cuối cùng vẫn khơng bị hồ tan, biến sắc; trái lại, vẫn giữ được bản sắc, bản lĩnh, làm nên một nền văn hĩa mang đậm nét đặc trưng của văn hóa nghệ thuật Thành phố

Hồ Chí Minh

Trong những năm đổi mới gần đây, do tác động của cơ chế thị trường và ảnh hưởng của xu thế toàn cầu hóa, hoạt động văn hóa nghệ thuật ở đây đã có những bước chuyển biến rõ rệt Sưï xâm nhập ồ ạt của các yếu tố ngoại sinh đã gây nên

sự kích thích để văn hóa nghệ thuật của Thành phố phát triển, tạo nên một nền văn hóa nghệ thuật đa dạng màu sắc, mới lạ, sôi động và đầy hấp dẫn, đáp ứng nhu cầu thưởng thức nghệ thuật ngày càng cao của công chúng Thành phố Nhưng, sự

mở cửa giao lưu, hội nhập không chỉ mang đến những mặt tích cực, thuận lợi,

mà còn gây nên không ít những trở ngại trên bước đường phát triển của nền văn hóa dân tộc Đó là, nguy cơ “lai căng”, "sùng ngoại",“ phương Tây hóa”, đánh mất bản sắc dân tộc, coi thường và làm đứt gẫy truyền thống dân tộc Các loại hình nghệ thuật truyền thống như hát bội, cải lương, đờn ca tài tử một thời đã được xem là "quốc hồn, quốc tuý", là đặc trưng của người dân sông nước phương Nam đang ngày càng phai nhạt Phải làm sao giữ được bản sắc văn hóa dân tộc lại vừa tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại mà không bị lai căng, không bị mất gốc là vấn đề đặt ra hết sức bức thiết

Đảng và Nhà nước ta luôn xác định: giao lưu văn hóa nghệ thuật là một trong những hoạt động có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với sự phát triển văn hóa dân tộc Trong quá trình xây dựng và phát triển nền văn hóa tiên tiến, đậm

đà bản sắc dân tộc, việc đẩy mạnh giao lưu văn hóa nghệ thuật đúng hướng sẽ góp phần to lớn vào việc khẳng định bản sắc và bản lĩnh dân tộc, đồng thời là cơ hội và điều kiện để chúng ta đổi mới và năng cao tính hiện đại và tính quốc tế của văn hóa nghệ thuật Việt Nam nói chung và văn hóa nghệ thuật Thành phố

Hồ Chí Minh nói riêng

Với ý nghĩa đó, tác giả luận văn chọn đề tài: “Giao lưu quốc tế về văn hóa nghệ thuật ở Thành phố Hồ Chí Minh trong thời kỳ đổi mới hiện nay (Qua khảo sát lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn)” để thực hiện luận văn thạc sĩ của

mình, với mong muốn góp phần làm rõ những vấn đề đã nêu ở trên

2 Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài

Vấn đề giao lưu, kế thừa và tiếp biến văn hóa nói chung và văn hóa nghệ thuật nói riêng đã được nhiều nhà khoa học trong và ngoài nước nghiên cứu

Có thể nêu lên một số chuyên khảo tiêu biểu sau: Giao lưu văn hóa đối với

sự phát triển văn hóa nghệ thuật ở Việt Nam hiện nay của PGS,TS Phạm Duy Đức, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1996; Phát triển văn hóa, giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc kết hợp với tinh hoa nhân loại của Phạm Minh Hạc, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội,1996; Văn học đổi mới và giao lưu văn hóa của Phan

Cự Đệ, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1997; Giao lưu văn hĩa người Việt ở Bắc Bộ của tác giả Đỗ Lai Thuý (Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ), 1998; 23 năm cuối của 300 năm Văn hĩa nghệ thuật Sài Gịn - Thành phố Hồ Chí Minh

của tác giả Trần Trọng Đăng Đàn, Nxb Văn nghệ, Sở Văn hĩa - Thơng tin Thành phố Hồ Chí Minh,1998

Ngồi ra, cịn cĩ một số bài đăng trên các Tạp chí Văn hĩa nghệ thuật,

Diễn đàn văn nghệ Việt Nam hay Báo Văn hĩa như: Giao lưu văn hĩa đối ngoại với việc giữ gìn bản sắc dân tộc và hội nhập thế giới của tác giả Phạm Xuân Sinh, Báo Văn hĩa chủ nhật, số ra ngày 24-27/12/2004; “Văn hĩa nhân loại như một bầu trời đầy sao mà vì sao nào cũng lấp lánh” của Tiến sĩ

Phạm Quang Nghị - Bộ trưởng Bộ Văn hĩa - Thơng tin, Báo Văn hĩa, số ra

ngày 21-23/12/2004; Sẽ cĩ nhiều đồn nghệ thuật của Việt Nam ra nước ngồi biểu diễn (Chu Thu Hằng), Báo Văn hĩa, số ra ngày 10-12/2/2004; Mỗi quốc gia cần đưa ra các biện pháp phát triển văn hĩa của tác giả Chu

Thu Hằng, Báo Văn hĩa, số ra ngày 21-23/9/2004 Về lĩnh vực nghệ thuật cĩ:

Sân khấu Việt Nam với sân khấu Đơng Nam Á - một cuộc hội nhập cĩ ý nghĩa tất yếu lịch sử của tác giả Trần Bảng, Tạp chí Văn hĩa nghệ thuật, số 2/1997; Tuồng trong mối quan hệ diễn xuất Đơng Nam Á của tác giả Phan Ngọc, Tạp chí Văn hĩa nghệ thuật, số 11/1996; Thị hiếu đại chúng và ca khúc thịnh hành tại Thành phố Hồ Chí Minh của Nguyễn Thị Minh Châu, Tạp chí Diễn

đàn văn nghệ Việt Nam, số 3/2003…

Như vậy, vấn đề giao lưu văn hĩa nghệ thuật đã được rất nhiều nhà khoa học và nghiên cứu quan tâm Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chưa cĩ một luận văn hay một luận án khoa học nào nghiên cứu về vấn đề giao lưu văn hĩa nghệ thuật ở Thành phố Hồ Chí Minh, nhất là trong giai đoạn đổi mới hiện nay Trên cơ sở tiếp nhận những kết quả của các nhà nghiên cứu đi trước, tác giả luận văn sẽ cố gắng đi sâu tìm hiểu vấn đề giao lưu văn hĩa nghệ thuật ở Thành phố Hồ Chí Minh, để từ thực trạng đĩ tìm ra giải pháp cho lĩnh vực này

3 Mục đích, nhiệm vụ, phạm vi nghiên cứu của luận văn

3.1 Mục đích: Trên cơ sở nhận diện rõ hơn về lý luận giao lưu văn hĩa và

thực trạng giao lưu văn hĩa nghệ thuật biểu diễn tại Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay, luận văn đề ra những phương hướng, giải pháp để nâng

cao chất lượng và hiệu quả giao lưu văn hóa nghệ thuật biểu diễn ở Thành phố

Hồ Chí Minh trong thời gian tới

3.2 Nhiệm vụ: Để thực hiện được mục đích trên, luận văn có nhiệm vụ:

- Nhận thức toàn diện và sâu sắc hơn về giao lưu văn hóa nghệ thuật biểu diễn

- Khảo sát, đánh giá quá trình giao lưu văn hóa nghệ thuật biểu diễn ở Thành phố Hồ Chí Minh trong thời kỳ đổi mới hiện nay

- Đề xuất các giải pháp góp phần nâng cao chất lượng và hiệu qủa của giao lưu văn hóa nghệ thuật biểu diễn ở Thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian tới

3.3 Phạm vi nghiên cứu

- Đối tượng: Quá trình giao lưu văn hóa nghệ thuật biểu diễn ở Thành phố Hồ Chí Minh

- Phạm vi nghiên cứu: Giao lưu văn hóa là một lĩnh vực rộng, bao gồm nhiều lĩnh vực khác nhau Luận văn chỉ hạn định trong giao lưu quốc tế về văn hóa nghệ thuật, đặc biệt trong lĩnh vực nghệ thuật bieåu diễn, bao gồm: Ca-múa-nhạc, Sân khấu (Sân khấu truyền thống, Sân khấu kịch nói)

Thời gian nghiên cứu: Từ những năm 90 trở lại đây trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh

4 Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu

4.1 Cơ sở lý luận: Luận văn được thực hiện trên cơ sở quan điểm của chủ

nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và dựa vào các quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về việc xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc được thể hiện qua các Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc, các Nghị quyết Hội nghị Trung ương và đặc biệt là Kết luận hội nghị lần thứ mười Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá IX để định hướng tư tưởng cho việc thực thi đề tài

4.2 Phương pháp nghiên cứu: Luận văn dựa trên cơ sở phương pháp luận

của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử kết hợp với phương pháp lôgic và lịch sử Đồng thời sử dụng phương pháp phân tích và tổng hợp, phương pháp điều tra xã hội học, phỏng vấn, so sánh để sáng tỏ mục tiêu và nhiệm vụ của luận văn

5 Đóng góp mới về khoa học của luận văn

Luận văn góp phần nhận thức sâu sắc và toàn diện hơn về thực trạng giao lưu văn hóa nghệ thuật biểu diễn ở Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện

nay Từ đó đề ra phương hướng, giải pháp góp phần thúc đẩy quá trình giao lưu văn hóa nghệ thuật hướng vào mục tiêu xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc với các đặc trưng dân tộc, hiện đại và nhân văn

6 Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn

Luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho những người làm công việc nghiên cứu văn hóa Đồng thời là nguồn tài liệu thiết thực cho Bộ Văn hóa- Thông tin, đặc biệt là Sở văn hóa-Thông tin Thành phố Hồ Chí Minh tham khảo, vâïn dụng vào quá trình thực thi, quản lý vấn đề giao lưu văn hóa nghệ thuật trong thời kỳ đổi mới

7 Kết cấu của luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn gồm 3 chương, 9 tiết