Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn i ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH THÂN THỊ HƢỜNG THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP KHUYẾN NÔNG CHỦ YẾU NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT LÚA TẠI HUYỆN YÊN THẾ, TỈNH BẮC GIANG Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp Mã số: 60-31-10 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học : PGS.TS. Đỗ Thị Bắc Thái Nguyên, năm 2010 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn ii Lời cam đoan Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là hoàn toàn trung thực và chƣa hề sử dụng cho bảo vệ một học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc hoàn chỉnh luận văn đều đã đƣợc cảm ơn, các thông tin, tài liệu trình bày trong luận văn này đã đƣợc ghi rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, ngày tháng năm Tác giả luận văn Thân Thị Hƣờng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn iii Lời cảm ơn Để hoàn thành luận văn này, tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, Khoa Sau Đại học, cùng các thầy, cô giáo trong trƣờng Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh Thái Nguyên đã tận tình giúp đỡ, tạo mọi điều kiện về thời gian, vật chất và tinh thần cho tôi trong quá trình học tập và thực hiện đề tài. Đặc biệt tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS Đỗ Thị Bắc đã trực tiếp hƣớng dẫn, chỉ bảo tận tình và đóng góp nhiều ý kiến quý báu, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Tôi xin chân thành cảm ơn cán bộ, lãnh đạo Huyện uỷ, UBND huyện, Trạm Khuyến nông, phòng Nông nghiệp&PTNT, phòng Thống kê huyện Yên Thế, cán bộ và nhân dân các xã Bố Hạ, Phồn Xƣơng và Tiến Thắng huyện Yên Thế đã tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp tôi hoàn thành luận văn này. Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn cơ quan, gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Thái Nguyên, ngày tháng năm Tác giả luận văn Thân Thị Hƣờng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn iv MỤC LỤC Trang Lời cam đoan ii Lời cảm ơn iii Mục lục iv Danh mục chữ viết tắt viii Danh mục các bảng ix Danh mục các biểu xi Danh mục sơ đồ xi Danh mục các phụ lục xi MỞ ĐẦU 1 1. Tính cấp thiết của đề tài 1 2. Mục tiêu nghiên cứu 2 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 2 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 3 5. Bố cục của luận văn 3 Chƣơng I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ HOẠT ĐỘNG KHUYẾN NÔNG TRONG SẢN XUẤT VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT LÚA VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 4 1.1. Cơ sở lý luận về khuyến nông và hiệu quả kinh tế sản xuất lúa 4 1.1.1. Khái niệm về khuyến nông 4 1.1.2. Vai trò, mục tiêu và chức năng của khuyến nông đối với phát triển nông nghiệp, nông thôn ở Việt Nam 7 1.1.3. Nguyên tắc hoạt động và phƣơng pháp khuyến nông 11 1.1.4. Truyền thông khuyến nông 12 1.1.5. Lập kế hoạch và đánh giá các chƣơng trình khuyến nông 13 1.1.6. Khuyến nông với một số lĩnh vực hoạt động chủ yếu 14 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn v 1.2. Cơ sở lý luận về hiệu quả kinh tế sản xuất lúa 18 1.2.1. Vai trò, đặc điểm và hiệu quả kinh tế sản xuất lúa 18 1.2.2. Một số vấn đề lý luận về hiệu quả kinh tế 19 1.2.3. Những nhân tố chủ yếu ảnh hƣởng tới hiệu quả kinh tế sản xuất lúa 23 1.2.4. Kinh nghiệm khuyến nông với nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa ở một số nƣớc trên thế giới và Việt Nam 25 1.3. Phƣơng pháp nghiên cứu 35 1.3.1. Chọn điểm nghiên cứu 35 1.3.2. Phƣơng pháp thu thập thông tin số liệu 36 1.3.3. Phƣơng pháp phân tích 38 1.3.4. Hệ thống chỉ tiêu phân tích 38 Chƣơng II: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG KHUYẾN NÔNG TRONG SẢN XUẤT VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT LÚA TẠI HUYỆN YÊN THẾ, TỈNH BẮC GIANG 41 2.1. Tác động của môi trƣờng vi mô và vĩ mô đến hoạt động khuyến nông trong sản xuất và nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa 41 2.1.1. Điều kiện tự nhiên 41 2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội 47 2.1.3. Một số chỉ tiêu kinh tế- xã hội chủ yếu đã đạt đƣợc giai doạn 2007-2009 51 2.2. Nhu cầu của nông dân về khuyến nông trong sản xuất và nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa 56 2.2.1. Đánh giá chung của nông dân về khuyến nông trong sản xuất và nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa 56 2.2.2. Nhu cầu tập huấn khuyến nông trong sản xuất và nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa 58 2.3. Thực trạng hoạt động khuyến nông trong sản xuất và nâng cao hiệu quả sản xuất lúa trên địa bàn huyện 59 2.3.1.Quá trình hình thành tổ chức khuyến nông huyện Yên Thế 59 2.3.2. Thực trạng các hoạt động khuyến nông trong những năm qua 60 2.3.3. Chất lƣợng đội ngũ CBKN huyện Yên Thế 61 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn vi 2.3.4. Về cơ chế chính sách đối với công tác khuyến nông 64 2.3.5. Các chủ trƣơng, chính sách cho hoạt động khuyến nông của tỉnh và của huyện 64 2.3.6. Một số kết quả hoạt động khuyến nông trong những năm qua 66 2.3.7. Những phƣơng pháp và hoạt động khuyến nông chủ yếu của huyện Yên Thế đối với sản xuất và nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa 68 2.3.8. Tình hình hoạt động khuyến nông và sản xuất lúa của huyện Yên Thế 71 2.3.9. Đánh giá hoạt động khuyến nông và hiệu quả kinh tế các mô hình đƣa giống lúa mới vào sản xuất của huyện Yên Thế 75 2.3.10. Đánh giá hiệu quả kinh tế sản xuất lúa bằng một số phƣơng pháp mới do Trạm khuyến nông huyện triển khai năm 2009 82 2.3.11. Khuyến nông với việc thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm lúa gạo của huyện Yên Thế 86 2.4. Hoạt động khuyến nông trong việc nâng cao hiệu quả xã hội và môi trƣờng của sản xuất lúa 87 2.5. Đánh giá chung về hoạt động khuyến nông đối với sản xuất và nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa của huyện 88 2.5.1. Đánh giá những mặt đạt đƣợc 88 2.5.2. Những tồn tại cần khắc phục 89 2.5.3. Nguyên nhân ảnh hƣởng đến hoạt động khuyến nông và hiệu quả kinh tế sản xuất lúa 90 Chƣơng III: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP KHUYẾN NÔNG CHỦ YẾU NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT LÚA TẠI HUYỆN YÊN THẾ, TỈNH BẮC GIANG 92 3.1. Những quan điểm cơ bản về hoạt động khuyến nông đối với nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa tại huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang 92 3.2. Những căn cứ, định hƣớng và mục tiêu chủ yếu về hoạt động khuyến nông nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa tại huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang 92 3.2.1. Những căn cứ chủ yếu về hoạt động khuyến nông nhằm nâng 92 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn vii cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa tại huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang 3.2.2. Những định hƣớng chủ yếu về hoạt động khuyến nông nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa tại huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang 93 3.2.3. Những mục tiêu chủ yếu về hoạt động khuyến nông nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa của huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang 94 3.3. Những giải pháp khuyến nông chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất lúa tại huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang 95 3.3.1. Đổi mới công tác tổ chức khuyến nông 95 3.3.2. Thực hiện hoạt động khuyến nông một cách có nguyên tắc 100 3.3.3. Đổi mới nội dung hoạt động công tác khuyến nông, chú trọng hoạt động khuyến nông sản xuất lúa 103 3.3.4. Phƣơng pháp khuyến nông trong sản xuất lúa 106 3.3.5. Làm tốt công tác truyền thông khuyến nông sản xuất lúa 112 3.3.6. Lập kế hoạch và đánh giá các chƣơng trình khuyến nông sản xuất lúa 113 3.3.7. Khuyến nông với phát triển nông nghiệp, nông thôn 115 3.3.8. Khuyến nông với việc đẩy mạnh tiêu thụ sản phẩm lúa 117 3.3.9. Khuyến nông với tín dụng 119 3.3.10. Khuyến nông với bảo vệ môi trƣờng sinh thái 120 3.3.11. Đào tạo cán bộ khuyến nông 121 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 122 1. Kết luận 122 2. Kiến nghị 123 Tài liệu tham khảo 126 Phụ lục 128 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn viii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Diễn giải BVTV Bảo vệ thực vật CBKN Cán bộ khuyến nông CLBKN Câu lạc bộ khuyến nông CNH-HĐH Công nghiệp hoá - hiện đại hoá HTX Hợp tác xã HĐND Hội đồng nhân dân IPM Quản lý dịch hại tổng hợp KHCN Khoa học công nghệ KN Khuyến nông KNV Khuyến nông viên KHKT Khoa học kỹ thuật KTTB Kỹ thuật tiến bộ KTXH Kinh tế xã hội MHTD Mô hình trình diễn NXB Nhà xuất bản PTNT Phát triển nông thôn UBND Uỷ ban nhân dân WTO Tổ chức thƣơng mại thế giới TBKT Tiến bộ kỹ thuật GDP Tổng giá trị sản phẩm quốc nội TTKN Trung tâm khuyến nông XHCN Xã hội chủ nghĩa CBVCKN Cán bộ viên chức khuyến nông BVNLTS Bảo vệ nông lâm thuỷ sản Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn ix DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 1.1: Năng suất lúa của tỉnh Bắc Giang năm 2007-2009 34 Bảng 1.2: Sản lƣợng lúa của tỉnh Bắc Giang năm 2007-2009 35 Bảng 1.3: Tổng hợp số hộ điều tra ở các xã nghiên cứu 37 Bảng 2.1: Tình hình đất đai và sử dụng đất đai của huyện Yên Thế giai đoạn 2007-2009 46 Bảng 2.2: Tình hình dân số và lao động của huyện Yên Thế giai đoạn 2007-2009 49 Bảng 2.3: Giá trị sản xuất các ngành kinh tế huyện Yên Thế giai đoạn 2007-2009 52 Bảng 2.4: Giá trị sản xuất ngành nông nghiệp của huyện Yên Thế giai đoạn 2007-2009 55 Bảng 2.5: Nguồn nhân lực của Trạm và đội ngũ CBKN cơ sở 62 Bảng 2.6: Tỉ lệ CBKN so với nông dân và tỉ lệ CBKN cơ sở/1 đơn vị diện tích đất tự nhiên ở huyện Yên Thế năm 2009 63 Bảng 2.7: Các hoạt động khuyến nông trong sản xuất lúa trên địa bàn huyện Yên Thế giai đoạn 2007-2009 69 Bảng 2.8: Cơ cấu giống, thời vụ gieo cấy lúa vụ xuân năm 2008- 2009 72 Bảng 2.9: Cơ cấu giống, thời vụ gieo cấy lúa vụ mùa năm 2009 73 Bảng 2.10: Diện tích, năng suất và sản lƣợng lúa của huyện Yên Thế năm 2007-2009 74 Bảng 2.11: Kết quả đƣa các giống lúa mới vào mô hình trồng thử nghiệm ở huyện Yên Thế vụ xuân năm 2009 77 Bảng 2.12: So sánh chi phí sản xuất 1ha của một số giống lúa trồng mô hình với giống lúa đại trà (KD18) năm 2009 79 Bảng 2.13: So sánh kết quả và hiệu quả kinh tế sản xuất 1ha của một số 80 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn x giống lúa trồng mô hình với giống lúa đại trà (Khang dân) năm 2009 Bảng 2.14: Kết quả và hiệu quả kinh tế sản xuất 1ha của một số giống lúa trồng mô hình với giống lúa đại trà (Khang dân) của nhóm hộ điều tra năm 2009 81 Bảng 2.15: So sánh chi phí sản xuất 1ha lúa theo phƣơng pháp mới với phƣơng pháp cấy truyền thống năm 2009 83 Bảng 2.16: So sánh kết quả và hiệu quả kinh tế sản xuất 1ha lúa theo phƣơng pháp mới so với cấy truyền thống năm 2009 84 Bảng 2.17: Kết quả và hiệu quả kinh tế sản xuất 1ha lúa theo phƣơng pháp mới so với cấy truyền thống của nhóm hộ điều tra năm 2009 85 Bảng 3.1: Dự kiến diện tích, năng suất và sản lƣợng lúa của huyện Yên Thế năm 2010-2012 94 Bảng 3.2: Định mức kỹ thuật đối với lúa ĐB5, ĐB6 98 Bảng 3.3: Định mức kỹ thuật đối với lúa N46 98 Bảng 3.4: Dự kiến các hoạt động khuyến nông trong sản xuất lúa trên địa bàn huyện Yên Thế giai đoạn 2010 - 2012 104 [...]... luận và thực tiễn về hoạt động khuyến nông trong sản xuất và nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa và phƣơng pháp nghiên cứu Chƣơng II : Thực trạng hoạt động khuyến nông trong sản xuất và nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa tại huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang Chƣơng III: Phƣơng hƣớng và những giải pháp khuyến nông chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa tại huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang. .. tài: "Thực trạng và những giải pháp khuyến nông chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa tại huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang" góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội nông thôn huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang 2 Mục tiêu nghiên cứu * Mục tiêu chung Mục tiêu bao trùm của đề tài là trên cơ sở nghiên cứu thực trạng khuyến nông về sản xuất lúa của huyện Yên Thế, đề xuất những giải pháp khuyến nông. .. http://www.lrc-tnu.edu.vn 2 những giải pháp khuyến nông nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa Trong khi đó, việc xem xét đánh giá thực trạng công tác khuyến nông trong sản xuất lúa trên địa bàn huyện Yên Thế là việc làm cần thiết và thiết thực, từ đó có thể định hƣớng và đƣa ra những giải pháp hữu hiệu nhằm phát huy thế mạnh và hạn chế những mặt yếu trong sản xuất, nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa Xuất phát... tài liệu giúp nông dân, xã, huyện và tỉnh đánh giá sản xuất và nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa trên địa bàn huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang, để đƣa ra đƣợc các giải pháp khuyến nông nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa trên địa bàn huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang, để sản xuất lúa đạt hiệu quả cao, có cơ sở khoa học 5 Bố cục của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn đƣợc trình bày... chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất cây lúa của huyện, góp phần thúc đẩy phát triển sản xuất nông nghiệp và nông thôn của huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang * Mục tiêu cụ thể - Góp phần hệ thống hoá về cơ sở lý luận và thực tiễn vấn đề khuyến nông và hiệu quả kinh tế sản xuất lúa - Phân tích, đánh giá thực trạng, làm rõ các nhân tố ảnh hƣởng đến hoạt động khuyến nông nâng cao hiệu quả kinh tế. .. sản xuất lúa trên địa bàn huyện Yên Thế từ năm 2007-2009 - Đề ra định hƣớng và những giải pháp khuyến nông nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa của huyện Yên Thế trong thời gian tới 3 Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu * Đối tượng nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu là các vấn đề khuyến nông chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa của ngƣời dân nông thôn, các hộ và cộng đồng tại huyện Yên. .. giảm và ngƣợc lại Tóm lại các nhóm nhân tố có liên quan mật thiết và tác động qua lại với nhau, làm biến đổi lẫn nhau và cùng ảnh hƣởng tới quá trình sản xuất và hiệu quả sản xuất Do vậy đánh giá đúng sự tác động của nó đến hiệu quả sản xuất lúa là rất cần thiết để có những giải pháp hữu hiệu nâng cao hiệu quả kinh tế trong sản xuất lúa 1.2.4 Kinh nghiệm khuyến nông với nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất. .. Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 4 Chƣơng I CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ HOẠT ĐỘNG KHUYẾN NÔNG TRONG SẢN XUẤT VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT LÚA VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1.1 Cơ sở lý luận về khuyến nông và hiệu quả kinh tế sản xuất lúa 1.1.1 Khái niệm về khuyến nông Khuyến nông đƣợc tổ chức bằng nhiều cách khác nhau, để phục vụ nhiều mục đích rộng rãi, do đó có nhiều quan niệm và định... địa huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang Tuy vậy, hoạt động khuyến nông trong sản xuất và nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa là vấn đề rất rộng nên luận văn tập trung nghiên cứu đối với một số hoạt động chính và mô hình sản xuất lúa của huyện Yên Thế 4 Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài Đề tài là công trình khoa học có ý nghĩa lý luận và thực tiễn thiết thực, là tài liệu giúp nông dân, xã, huyện và. .. trên thì hiệu quả kinh tế đóng vai trò quyết định và nó đƣợc đánh giá đầy đủ khi kết hợp với hiệu quả xã hội và môi trƣờng [6] c Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh tế sản xuất lúa Các chỉ tiêu hiệu quả kinh tế đƣợc tính toán dựa vào bản chất của hiệu quả Đó là quan hệ giữa các yếu tố đầu vào và đầu ra hay giữa chi phí và kết quả thu từ chi phí đó H = Q/ C Trong đó: H: Là hiệu quả Q: Là lƣợng kết quả thu . động khuyến nông nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa của huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang 94 3.3. Những giải pháp khuyến nông chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất lúa tại huyện Yên Thế,. sản xuất, nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa. Xuất phát từ đó tôi lựa chọn đề tài: " ;Thực trạng và những giải pháp khuyến nông chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa tại. Thực trạng hoạt động khuyến nông trong sản xuất và nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa tại huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang Chƣơng III: Phƣơng hƣớng và những giải pháp khuyến nông chủ yếu nhằm