Thực trạng tranh chấp và giải quyết tranh chấp thương mại điện tử tại việt nam và trên thế giới hiện nay

Thật ngữ bao gồm việc đặt hàng và dịch thông qua mạng máy tính, nhưng thanh toán và quá trình vận chuyển hàng hay dịch vụ cuối cùng có thể thực hiện trực tuyến hoặc bằng phương pháp thủ

B Ộ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HIẾN

HỌC PHẦN: LUẬT THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ

ĐỀ TÀI: “TH ỰC TRẠNG TRANH CHẤP VÀ GIẢI QUYẾT TRANH

CH ẤP THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ TẠI VIỆT NAM VÀ TRÊN THẾ GIỚI

B Ộ GIÁO DỤC VÀO ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HIẾN

HỌC PHẦN: MÔI TRƯỜNG VÀ CON NGƯỜI

ĐỀ TÀI:

“ TH ỰC TRẠNG TRANH CHẤP VÀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP

THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ TẠI VIỆT NAM VÀ TRÊN THẾ GIỚI HIỆN

L ỜI CẢM ƠN

Em xin gửi lời cám ơn đến Thầy Nguyễn Viết Tú của Trường Đại học Văn Hiến

đã giúp chúng em có cơ hội học tập, tiếp thu kiến thức không chỉ trên giảng đường

mà còn thông qua các buổi học tập, làm việc nhóm

Em cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Thầy, người đã hướng dẫn, chỉ bảo

và giúp bài tiểu luận của em được hoàn thiện hơn Nhờ sự hướng dẫn tận tình của

Thầy đã giúp cho em có cái nhìn sâu sắc và hoàn thiện tốt nhất bài tiểu luận này,

nhờ đó mà kỹ năng về luật thương mại điện tử và kỹ năng làm việc nhóm của em

được cải thiện hơn

Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện không tránh khỏi những sai sót bởi kiến

thức và trình độ của em còn hạn hẹp, kính mong Thầy bỏ qua và chỉ dẫn thêm cho

em

L ỜI MỞ ĐẦU

Thế kỷ 21 đang chứng kiến một sự bùng nổ về số lượng người sử dụng mạng

internet trên toàn thế giới Ở thời đại 4.0, khoa học kỹ thuật phát triển con người

có nhiều cơ hội để tiếp cận với nhiều lĩnh vực của sông Giáo dục, Kinh doanh Y

tế, thông qua phương thức trực tuyến phương thức này ngày nay còn được áp

dụng trong lĩnh vực giải quyết tranh chấp và cụ thể là giải quyết các tranh chấp

trong thương mại

Khác với các tranh chấp thông thường các tranh chấp về thương mại thường đòi

hỏi việc giải quyết thỏa đáng minh bạch, nhưng vẫn giữ được mối quan hệ hỏa

bình, tốt đẹp giữa các bên tranh chấp Chính vì những đòi hỏi này, cơ chế giải

quyết tranh chấp thương mại nói chung và giải quyết tranh chấp thương mại trực

tuyến nói riêng đã được thiết lập với sự đa dạng về các plurong thức giải quyết

tranh chấp, thuận tiện, đơn giản để các bên lựa chọn Bên cạnh phương thức giải

quyết tranh chấp truyền thông bằng Tòa án, thì ngày nay, các bên trong tranh chấp

thường có xu hướng sử dụng các phương thức giải quyết tranh chấp tự nguyện hơn

như Trọng tài, trung gian, hòa giải,… bởi những ưu điểm của nó

Để tạo cơ sở pháp lý cho các hoạt động giải quyết tranh chấp thương mại Quốc hội

Việt Nam đã ban hành những văn bản pháp luật có các quy định về các phương

thức giải quyết tranh chấp như Luật trọng tài Thương mại 2010, Bộ luật Dân sự

2015, Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2014… Ngoài ra, các văn bản dưới

luật nha: Nghi định số 52/2013/NĐ-CP về Thương mại điện từ nhằm quản lý hoạt

động thương mại điện từ cũng đã có điều khoản về giải quyết tranh chấp Tuy

nhiên, hiện nay chưa có một cơ sở pháp lý nào trực tiếp điều chỉnh hoạt động giải

quyết tranh chấp thương mại trực tuyến, điều này ít nhiều dẫn đến việc giải quyết

tranh chấp thiếu nhất quan thủ tục còn phức tạp, khiến cho quyền và lợi ích hợp

pháp của các bên trong tranh chấp không được đảm bảo một cách toàn vẹn tính

Chính vì vậy, em lựa chọn đề tài: “Thực trạng tranh chấp và giải quyết tranh chấp

thương mại điện tử tại việt nam và trên thế giới hiện nay” để phân tích cơ chế giải

quyết tranh chấp thương mại trực tuyến của một số quốc gia trên thế giới và Việt

Nam, cũng như đánh giá được thực tiễn áp dụng để từ đó đưa ra các giải pháp hoàn

thiện pháp luật Việt Nam về lĩnh vực này

MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN……… 3

LỜI MỞ ĐẦU……… 4

CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ

VÀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ… 8

1.1 Khái quát thương mại điện tử……… 8

1.1.1 Khái niệm thương mại điện tử……… 8

1.1.2 Đặc điểm của thương mại điện tử……….9

1.2 Tranh chấp thương mại điện tử và phương thức giải quyết tranh chấp thương

mại điện tử……… 11

1.2.1 Tranh chấp thương mại điện tử……… 11

1.2.2 Phương thức giải quyết tranh chấp thương mại điện tử………….12

1.2.3 Ý nghĩa giải quyết của tranh chấp trong thương mại điện tử…….13

CHƯƠNG 2: PHÁP LUẬT QUỐC TẾ VÀ PHÁP LUẬT SỐ NƯỚC VỀ

GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ……… 14

2.1 Giải quyết tranh chấp thương mại điện tử của ủy ban Liên Hợp Quốc về luật

thương mại quốc tế Uncitral………14

2.2 Giải quyết tranh chấp thương mại điện tử theo pháp luật của liên minh Châu

CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ

GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ Ở VIỆT

3.1 Thực trạng giải quyết tranh chấp thương mại điện tử ở Việt Nam…22

3.2 Giải pháp giải quyết tranh chấp thương mại điện tử ở Việt Nam… 23

KẾT LUẬN……….25

CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ

VÀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ

1.1 Khái quát thương mại điện tử

Thương mại điện tử (E-Commerce) là hình thức kinh doanh trực tuyến sử dụng

nền tảng công nghệ thông tin với sự hỗ trợ của Internet để thực hiện các giao dịch

mua bán, trao đổi, thanh toán trực tuyến

Thương mại điện tử (TMĐT) là xu hướng của thời đại toàn cầu hóa, đây là lĩnh

vực tiềm năng để các doanh nghiệp vừa và nhỏ sinh lợi và phát triển, cơ hội cho

những ai muốn khởi nghiệp kinh doanh theo mô hình mới

Mô hình kinh doanh Thương mại điện tử được xem như một trong những giải pháp

thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế quốc gia

1.1.1 Khái niệm thương mại điện tử

Khi nói về khái niệm thương mại điện tử (E-Commerce), nhiều người nhầm lẫn

với khái niệm của Kinh doanh điện tử (E-Business) [16] Tuy nhiên, thương mại

điện tử đôi khi được xem là tập con của kinh doanh điện tử Thương mại điện tử

chú trọng đến việc mua bán trực tuyến (tập trung bên ngoài), trong khi đó kinh

doanh điện tử là việc sử dụng Internet và các công nghệ trực tuyến tạo ra quá

trình hoạt động kinh doanh hiệu quả dù có hay không có lợi nhuận, vì vậy tăng

lợi ích với khách hàng (tập trung bên trong) Một số khái niệm thương mại điện

tử được định nghĩa bởi các tổ chức uy tín thế giới như sau:

Theo Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), "Thương mại điện tử bao gồm việc

sản xuất, quảng cáo, bán hàng và phân phối sản phẩm được mua bán và thanh

toán trên mạng Internet, nhưng được giao nhận một cách hữu hình, cả các sản

phẩm giao nhận cũng như những thông tin số hoá thông qua mạng Internet"

Theo Ủy ban Thương mại điện tử của Tổ chức Hợp tác kinh tế châu Á - Thái

Bình Dương (APEC) định nghĩa: "Thương mại điện tử liên quan đến các giao

dịch thương mại trao đổi hàng hóa và dịch vụ giữa các nhóm (cá nhân) mang tính

điện tử chủ yếu thông qua các hệ thống có nền tảng dựa trên Internet." Các kỹ

thuật thông tin liên lạc có thể là email, EDI, Internet và Extranet có thể được

dùng để hỗ trợ thương mại điện tử

Theo Ủy ban châu Âu: "Thương mại điện tử có thể định nghĩa chung là sự mua

bán, trao đổi hàng hóa hay dịch vụ giữa các doanh nghiệp, gia đình, cá nhân, tổ

chức tư nhân bằng các giao dịch điện tử thông qua mạng Internet hay các mạng

máy tính trung gian (thông tin liên lạc trực tuyến) Thật ngữ bao gồm việc đặt

hàng và dịch thông qua mạng máy tính, nhưng thanh toán và quá trình vận

chuyển hàng hay dịch vụ cuối cùng có thể thực hiện trực tuyến hoặc bằng

phương pháp thủ công."

Tóm lại, thương mại điện tử chỉ xảy ra trong môi trường kinh doanh mạng

Internet và các phương tiện điện tử giữa các nhóm (cá nhân) với nhau thông qua

các công cụ, kỹ thuật và công nghệ điện tử Ngoài ra, theo nghiên cứu tại đại học

Texas, các học giả cho rằng thương mại điện tử và kinh doanh điện tử đều bị bao

hàm bởi Nền kinh tế Internet (Internet economy)

1.1.2 Đặc điểm của thương mại điện tử

Đặc điểm của thương mại điện tử thể hiện ở nhiều phương diện và mọi thứ đều

thật ưu việt, nhanh chóng và hiện đại, đáp ứng đúng xu thế phát triển mới của thời

đại

Về hình thức: Thương mại điện tử là hoạt động giao dịch mua bán hoàn toàn dựa

trên nền tảng trực tuyến Nếu như thương mại truyền thống bắt buộc người mua và

người bán phải có một địa điểm tập kết và chuyển giao thì thương mại điện tử đã

rút ngắn những công đoạn đó chỉ bằng những cú click chuột để tìm hiểu và chọn

mua sản phẩm

Người bán và người mua không cần gặp nhau trực tiếp nhưng vẫn có thể giao dịch

thành công Đó chính là hình thức hoạt động của thương mại điện tử

Về chủ thể: Thương mại điện tử sẽ bao gồm 3 chủ thế chính là: Người mua, người

bán và đơn vị trung gian là cơ quan cung cấp mạng internet và cơ quan chứng thực

Những cơ quan này sẽ đóng vai trò lưu giữ mọi thông tin mua bán giữa hai bên và

đảm bảo độ tin cậy của các thông tin trong giao dịch

Về phạm vi hoạt động: Trên toàn cầu, không có biên giới trong giao dịch thương

mại Chỉ cần bạn có internet thì dù ở bất cứ đâu bạn cũng có thể tham gia giao dịch

dựa trên một địa chỉ mua bán tin cậy như: Website, mạng xã hội…

Thời gian không giới hạn: Các bên có thể giao dịch thương mại điện tử vào bất cứ

khoảng thời gian nào chỉ cần có mạng viễn thông và có các phương tiện điện tử

kết nối với các mạng này

Đặc điểm của thương mại điện tử giúp cho các đơn vị có thể dễ dàng tìm được đối

tác tốt hay những sản phẩm ưng ý nhất nhờ đặc điểm phi khoảng cách, phi thời

gian của nó, điều đó làm tăng khả năng tiếp cận của thị trường và đặc biệt là khả

năng xử lý giao dịch nhanh chóng, tối ưu hóa, đem đến những trải nghiệm người

dùng tốt nhất

Trong thương mại điện tử, hệ thống thông tin được coi là tài nguyên vô giá, tạo ra

thị trường cho các giao dịch Hoạt động thương mại điện tử diễn ra trên hình thức

online, điều đó có nghĩa người bán muốn bán được sản phẩm của mình thì bắt buộc

phải có hệ thống thông tin của sản phẩm cũng như dịch vụ chăm sóc khách hàng

để người mua có thể tiếp cận được dịch vụ một cách tốt nhất trước khi quyết định

mua chúng

Những thông tin này phải đảm bảo về độ uy tín, chuẩn xác và độ tin cậy cao dựa

trên: Hình ảnh, video, review thực tế về sản phẩm, dịch vụ chăm sóc khách hàng,

nguồn gốc, xuất xứ của sản phẩm… thì mới có thể thu hút người mua

Tóm lại, với những đặc điểm của thương mại điện tử hứa hẹn sẽ biến đây trở thành

một ngành có nhiều triển vọng trong tương lai, thúc đẩy hội nhập kinh tế, toàn cầu

hóa, đem đến cho loài người một cuộc sống ngày càng hiện đại và tiện nghi, thúc

đẩy sự phát triển của xã hội

1.2 Tranh chấp thương mại điện tử và phương thức giải quyết tranh chấp

thương mại điện tử

Tranh chấp thương mại được hiểu là các phát sinh mâu thuẫn, bất đồng về quyền

và nghĩa vụ giữa các chủ thể với nhau trong hoạt động kinh doanh thương mại mà

trong đó có một bên có thực hiện hoạt động kinh doanh thương mại Theo Luật

thương mại quy định:“Hoạt động thương mại là hoạt động nhằm mục đích sinh lợi,

bao gồm mua bán hàng hoá, cung ứng dịch vụ, đầu tư, xúc tiến thương mại và các

hoạt động nhằm mục đích sinh lợi khác” (Khoản 1 Điều 3 Luật Thương mại)

1.2.1 Tranh chấp thương mại điện tử

Chủ thể trong tranh chấp thương nhân là các thương nhân với nhau hoặc giữa

thương nhân với bên không phải là thương nhân Theo đó, tranh chấp được coi là

tranh chấp thương mại khi có ít nhất một bên trong quan hệ tranh chấp là thương

nhân Tuy nhiên, có một số trường hợp, các cá nhân tổ chức khác có thể là chủ thể

của tranh chấp thương mại như các tranh chấp giữa công ty với thành viên công ty

hoặc các tranh chấp giữa các thành viên công ty với nhau liên quan đến việc thành

lập, hoạt động, chia tách, sáp nhập, giải thể, phá sản công ty…

Căn cứ phát sinh tranh chấp thương mại là do một trong các bên có hành vi vi

phạm trong quan hệ thương mại hoặc có hành vi vi phạm pháp luật Do đó, đặc

điểm chung trong tranh chấp thương mại là những xung đột về quyền, nghĩa vụ,

lợi ích của các bên trong hoạt động thương mại làm ảnh hưởng trực tiếp tới lợi ích

kinh tế của các bên Một số quan hệ tranh chấp thương mại đặc thù có thể kể đến

như sau:

• Tranh chấp giữa các bên phát sinh từ hoạt động: mua bán hàng hóa, cung

ứng dịch vụ; cho thuê, cho thuê mua, xây dựng, vận chuyển hàng hóa, gia

công, ủy quyền, mua bán trái phiếu, cổ phiếu, đầu tư tài chính, ngân hàng,

hợp tác, liên kết kinh doanh,…

• Tranh chấp giữa các bên phát sinh liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ,

chuyển giao công nghệ giữa cá nhân, tổ chức với nhau và đều có mục đích

lợi nhuận

• Tranh chấp giữa các bên phát sinh từ hoạt động kinh doanh khác,…

Theo quy định tại Điều 2 Luật Trọng tài thương mại năm 2010 thì trọng tài có thẩm

quyền giải quyết đối với các tranh chấp sau:

• Tranh chấp giữa các bên phát sinh từ hoạt động thương mại

• Tranh chấp phát sinh giữa các bên trong đó ít nhất một bên có hoạt động

thương mại

• Tranh chấp khác giữa các bên mà pháp luật quy định được giải quyết bằng

trọng tài

Như vậy, các tranh chấp thương mại là tranh chấp được phép lựa chọn trọng tài là

cơ quan giải quyết tranh chấp giữa các bên

1.2.2 Phương thức giải quyết tranh chấp thương mại điện tử

Trong thực tế, các tranh chấp thương mại thường được giải quyết thông qua bốn

phương thức chính sau:

Giải quyết tranh chấp thương mại thông qua thương lượng

Là phương thức được các bên tranh chấp lựa chọn trước tiên và trong thực tiễn

phương thức này Nhà nước khuyến khích các bên áp dung phương thức tự thương

lượng để giải quyết các tranh chấp trên nguyên tắc tôn trọng quyền thỏa thuận của

các bên Ngoài ra, khi giải quyết tranh chấp thương mại bằng thương lượng các

bên cũng có thể nhờ tới sự hỗ trợ của luật sư để được phân tích các cơ sở pháp lý

và đưa ra các ý kiến tư vấn pháp lý để các bên hiểu rõ và thấy đươc quyền và trách

nhiệm của mình nhằm tìm hướng giải quyết cũng như dung hòa được quyền và

nghĩa vụ giữa các bên

Giải quyết tranh chấp thương mại thông qua hòa giải

Hòa giải là các bên tranh chấp thông qua bên trung gian (Hòa giải viên/ trung tâm

hòa giải) cùng nhau bàn bạc, thỏa thuận để đi đến thống nhất một phương án giải

quyết bất đồng giữa họ và tự nguyện thực hiện phương án đã thỏa thuận qua hòa

giải

Giải quyết tranh chấp thương mại thông qua Trọng tài

Như đã phân tích phần đặc điểm của tranh chấp thương mại, phương thức giải

quyết tranh chấp thương mại là đặc điểm đặc trưng của tranh chấp thương mại

Theo đó, các bên thỏa thuận đưa ra những tranh chấp đã hoặc sẽ phát sinh giữa họ

ra giải quyết tại Trọng tài và Trọng tài sau khi xem xét sự việc tranh chấp, sẽ đưa

ra phán quyết có giá trị cưỡng chế thi hành đối với các bên

Giải quyết tranh chấp thương mại thông qua Tòa án

Đây là phương thức giải quyết tranh chấp mà các bên thông qua cơ quan tiến hành

tố tụng để giải quyết

1.2.3 Ý nghĩa giải quyết của tranh chấp trong thương mại điện tử

Thương mại điện tử ngày càng đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam

cũng như thế giới nói chung Trong những năm gần đây, tốc độ tăng trưởng của

thương mại điện tử tăng lên một cách nhanh chóng Đặc biệt, bối cảnh dịch bệnh

Covid-19 bùng phát, thương mại điện tử như một điểm sáng trong hoạt động của

nền kinh tế Việt Nam Tuy nhiên, đi liền với nó là các phát sinh tranh chấp liên

quan ngày càng nhiều trong quan hệ, giao dịch thương mại điện tử Theo khảo sát

của Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) về “Thúc đẩy giải quyết

tranh chấp trực tuyến trong thương mại điện tử nhằm bảo vệ người tiêu dùng”, có

24,4% doanh nghiệp ghi nhận từng có tranh chấp với người mua, bên bán hoặc cả

2 trong thời gian qua Nguyên do chủ yếu là nhiều người bán hàng đã lợi dụng hình

thức kinh doanh này để thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật, gây thiệt cho

người tiêu dùng Theo đó, người dùng thường bị rơi vào các trường hợp như: Người

bán hàng cung cấp thông tin về sản phẩm không đầy đủ, không chính xác về thành

phần, không thực hiện trách nhiệm cung cấp hoá đơn, chứng từ giao dịch, vi phạm

trách nhiệm về bảo hành, giao, nhận, đổi, trả hàng hóa, giao hàng hỏng nhưng

không thu hồi lại; hủy đơn hàng không có lý do Vậy khi có tranh chấp xảy ra các

bên có thể lựa chọn những cách thức nào để giải quyết tranh chấp liên quan? Tại

bài viết này Công ty luật Việt An giới thiệu với khách hàng quy trình, thủ tục, cách

thức giải quyết tranh chấp thương mại điện tử

CHƯƠNG 2: PHÁP LUẬT QUỐC TẾ VÀ PHÁP LUẬT SỐ NƯỚC VỀ GIẢI

2.1 Gi ải quyết tranh chấp thương mại điện tử của ủy ban Liên Hợp Quốc về

lu ật thương mại quốc tế Uncitral

Qui định về thỏa thuận trọng tài

1 Thoả thuận trọng tài là thoả thuận mà các bên đưa ra trọng tài mọi hoặc các tranh

chấp nhất định phát sinh hoặc có thể phát sinh giữa các bên về quan hệ pháp lí xác

định, dù là quan hệ hợp đồng hay không phải là quan hệ hợp đồng

2 Thoả thuận trọng tài được thực hiện dưới hình thức Điều khoản trọng tài trong

hợp đồng hoặc dưới hình thức thoả thuận riêng

3 Thoả thuận trọng tài phải được lập thành văn bản

Thoả thuận là văn bản nếu nó nằm trong một văn bản được các bên kí kết hoặc

bằng sự trao đổi qua thư từ, Telex, telegrams hoặc các hình thức trao đổi viễn thông

khác mà ghi nhận thoả thuận đó hoặc qua trao đổi về đơn kiện và bản biện hộ mà

trong đó thể hiện sự tồn tại của thoả thuận do một bên đưa ra và bên kia không phủ