hực **li BQ■*— GUO ĩ VÀ ĐÀO TẠO Tlnr viện-Học viện Ngân Hàng NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VÌỆT NAM I LA.000118 U I fỉ BÀNG THỊ HUYÈN ANH TÁC ĐỘNG TỶ GIÁ THỰC ĐẾN CÁN CÂN THƯƠNG MẠI VIỆT NAM TRONG ĐIỀU KIỆN HÔI NHẬP KINH TẾ QUỐC TỄ i LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẺ IU HỌC VIỆN NGÂN HÀNG trung Tâm thống tin thưviẹn 332.45 DAA 2012 LA.00118 n /' l-í/À NỘI - 20! LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu độc lập thân Các số liệu, kết luận án hồn tồn trung thực có nguồn gốc rõ ràng Hà nội, ngày tháng năm 2012 Nghiên cứu sinh Đặng thị Huyền Anh DANH MỤC CÁC TỪ VIÉT TẮT AUD-.ĐôlaÚc AFTA: Khu vực mậu dịch tụ ASEAN: Hiệp hội quốc gia Đông Nam Á APEC: Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á - Thái Bình Duong BAHT: đồng Bạt Thái BP: Cán cân toán quốc tế CCTM: Cán cân thuơng mại CSTK: Chính sách tài khóa CSTT: Chính sách tiền tệ 10 CNY: đồng Nhân dân tệ Trung Quốc 11 CPE Chỉ số giá tiêu dùng 12 CIF: Giá giao hàng gồm giá thành cộng bảo hiểm cước phí vận chuyển 13 EUR: đồng EURO 14 FDI: Đầu tư trực tiếp nước 15 FOB: Giao hàng lên tàu 16 GSO: Tổng cục thống kê 17 GDP: Tổng sản phẩm quốc nội 18 GBP: Bảng Anh 19 JPY: Yên Nhật 20 KTQT: Kinh tế quốc tế 21 NEER: Tỷ giá danh nghĩa trung bình/ tỷ giá danh nghĩa đa biên 22 NHTW: Ngân hàng Trung ưong 23 NHNN: Ngân hàng Nhà nước 24 NHTM: Ngân hàng thương mại 25 PNRT: Quy chế thương mại bình thường vĩnh viễn 26 RER: Tỷ giá thực song phương 27 REER: Tỷ giá thực trung bình/ tỷ giá thực đa biên 28 RMB: đồng Nhân dân tệ Trung Quốc 29 TTNTLNH: Thị trường ngoại tệ liên ngân hàng 30 USD: Đô la Mỹ 31 VND: Việt Nam đồng 32 WTO: Tổ chức Thương mại giới 33 XNK: Xuất nhập DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Biểu 1.1 Diễn biến tỷ giá CNY/ƯSD Trung Quốc 47 Biểu 1.2 Cán cân thương mại Trung Quốc giai đoạn 1990 - 1995 49 Biểu 1.3 Biểu 1.4 Biểu 1.5 Diễn biến tỷ giá danh nghĩa tỷ giá thực Thái Lan 56 Biểu 1.6 Diễn biến cán cân thương mại Thái Lan 63 Biểu 2.1 Diễn biến tỷ giá thực giai đoạn 1992-1998 83 Biểu 2.2 Diễn biến tỷ giá đồng tiền số nước giai đoạn 1996-1998 85 Biểu 2.3 Mức biến động giá trị đồng VND so với đồng tiền số nước 85 10 Biểu 2.4 11 Biểu 2.5 12 Biểu 2.6 13 Biểu 2.7 Diễn biến NEER REER đồng Nhân dân tệ giai đoạn 1994-2011 Diễn biến cán cân thương mại Trung Quốc giai đoạn 1995 -2011 Tốc độ tăng TPTT, tỷ lệ lạm phát, tốc độ tăng trưởng GDP giai đoạn 1992-1999 Diễn biến tỷ giá thực hoạt động xuất nhập giai đoạn 1992-1998 Diễn biễn Kim ngạch xuất nhập giai đoạn 1992-1998 Diễn biến tỷ giá thực hoạt động xuất nhập giai đoạn 1992-1998 (năm gốc 1992) 53 54 89 93 94 94 14 Biểu 2.8 Diễn biến nợ nuớc ngắn hạn/dự trữ ngoại hối Việt Nam giai đoạn 1994-1998 97 15 Biểu 2.9 Chỉ sổ tỷ giá thực giai đoạn 1999-2005 99 16 Biểu 2.10 Biến động tỷ giá danh nghĩa giai đoạn 1999-2005 101 17 Biểu 2.11 Một số tiêu kinh tế- tiền tệ năm 1999- 2000 102 18 Biểu 2.12 Diễn biến lạm phát giai đoạn 2001-2005 103 Tốc độ tăng tổng phương tiện toán giai đoạn 1996-2004 104 Kinh ngạch xuất nhập giai đoạn 1999-2006 107 19 Biểu 2.13 20 Biểu 2.14 21 Biểu 2.15 22 Biểu 2.16 23 Biểu 2.17 Diễn biến tỷ giá thực cán cân thương mại Việt Nam giai đoạn 1992-2006 Chỉ sổ tỷ giá thực XK/NK Việt Nam giai đoạn 1999-2006 Tỷ trọng vốn đầu tư /GDP khu vực kinh tể giai đoạn 2006-2011 108 108 117 24 Biểu 2.18 Chỉ sổ tỷ giá thực giai đoạn 2006 - 2011 119 25 Biểu 2.19 Diễn biến tỷ giá danh nghĩa giai đoạn 2006-2011 120 26 Biểu 2.20 Tỷ lệ dự trữ bắt buộc tiền gửi ngoại tệ năm 2011 125 27 Biểu 2.21 28 Biểu 2.22 Diễn biển tỷ giá VND/ƯSD thức phi thức năm 2011 Diễn biến lạm phát Việt Nam giai đoạn 2006-2011 127 128 29 Biểu 2.23 Một số tiêu tiền tệ giai đoạn 2006-2011 130 30 Biểu 2.24 Diễn biến lạm phát tháng đầu năm 2011 138 31 Biểu 2.25 Kim ngạch xuất nhập giai đoạn 2006-2011 138 32 Biểu 2.26 Diễn biến tỷ giá thực hoạt động xuất nhập giai đoạn 2006-2011 141 33 Biểu 2.27 Cơ cấu mặt hàng xuất theo nhóm (trung bình) 140 34 Biểu 2.28 Cơ cấu mặt hàng xuất theo nhóm (trung bình) 140 35 Biểu 2.29 Diễn biến REER Cán cân thương mại Việt Nam 36 Hình 1.1 Lạm phát cầu kéo 17 Lạm phát chi phí đẩy 18 Hiệu ứng tuyến J 29 Lý thuyết ba bất khả thi 39 Đồ thị Swan 41 37 Hình 1.2 38 Hình 1.3 39 Hình 1.4 40 Hình 1.5 41 Hình 2.1 42 Hình 2.2 Diễn biến giá trị xuất thực tế giá trị xuất dự báo theo mơ hình Diễn biến giá trị nhập thực tể giá trị nhập dự báo theo mơ hình 144 145 MỤC LỤC MỞ ĐẦU CHƯƠNG LÝ LUẬN CHUNG VẺ TỶ GIÁ THựC, CÁN CÂN THƯƠNG MẠI, VÀ TÁC ĐỘNG CỦA TỶ GIÁ THựC ĐÉN CÁN CÂN THƯƠNG MẠI TRONG ĐIÈU KIỆN HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ 1.1 TỶ GIÁ HĨI ĐỐI THỰC 1.1.1 Khái niệm tỷ giá hối đoái danh nghĩa tỷ giá hối đoái thực 1.1.2 Các nhân tố ảnh hưởng đến tỷ giá thực 13 1.2 CÁN CÂN THƯƠNG MẠI VÀ TÁC ĐỘNG CỦA TỶ GIÁ THựC LÊN CÁN CÂN THƯƠNG MẠI 20 1.2.1 Cán cân toán quốc tế 20 1.2.2 Cán cân thương mại 21 1.2.3 Tác động tỷ giá thực lên cán cân thương mại .22 1.3 HỘI NHẬP KINH TÉ QUÓC TÉ VÀ HIỆU Lực TÁC ĐỘNG CỦA TỶ GIÁ THựC TỚI CÁN CÂN THƯƠNG MẠI TRONG ĐIỀU KIỆN HỘI NHẬP KINH TÉ 33 1.3.1 Hội nhập kinh tế quốc tế tác động tới kinh tế quốc dân 33 1.3.2 Hiệu lực tác động tỷ giá thực tói cán cân thương mại điều kiện Hội nhập Kinh tế quốc tế 46 1.4 KINH NGHIỆM QUÓC TÉ TRONG ĐIỀU HÀNH TỶ GIÁ THựC NHẰM CẢI THIỆN CÁN CÂN THƯƠNG MẠI 48 1.4.1 Kinh nghiệm Trung Quốc 48 1.4.2 Kinh nghiệm Thái Lan 58 1.4.3 Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam 66 TÓM TẮT CHƯƠNG 71 CHƯƠNG TÁC ĐỘNG CỦA TỶ GIÁ THựC ĐÉN CÁN CÂN THƯƠNG MẠI VIỆT NAM TRONG ĐIÈU KIỆN HỘI NHẬP KINH TÉ QUÓC TÉ 73 2.1 TIÉN TRÌNH HỘI NHẬP KINH TÉ QC TÉ CỦA VIỆT NAM 73 2.1.1 Tổng quan tình hình ký kết hiệp định thương mại, đầu tư song phương đa phưo’ng 73 2.1.2 Tác động hội nhập kinh tế quốc tế đến tình hình kinh tế - xã hội Việt Nam 77 2.2 DIỄN BIẾN TỶ GIÁ THựC VÀ ẢNH HƯỞNG CỦA TỶ GIÁ THựC TỚI CÁN CÂN THƯƠNG MẠI VIỆT NAM TRONG ĐIÈU KIỆN HỘI NHẬP KINH TẾ QUÓC TẾ 81 2.2.1 Xác định mức độ ảnh hưởng hội nhập kinh tế quốc tế tói hiệu tác động tỷ giá thực tói cán cân thương mại Việt nam giai đoạn 81 2.2.2 Diễn biến tỷ giá thực song phương tác động tỷ giá thực song phương tới cán cân thương mại Việt Nam 82 2.2.3 Xác định hệ số co giãn xuất nhập tỷ giá hối đoái - kiêm chứng điều kiện Marshall - Lerner Việt Nam 144 2.2.4 Tác động tỷ giá thực đa biên tới cán cân thương mại 150 2.2.5 Đánh giá chung tác động tỷ giá thực song phương đa phương tới cán cân thương mại Việt Nam 156 TÓM TẤT CHƯƠNG 163 CHƯƠNG GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU Lực TÁC ĐỘNG CỦA TỶ GIÁ THựC GÓP PHẦN CẢI THIỆN CÁN CÂN THƯƠNG MẠI VIỆT NAM TRONG ĐIỀU KIỆN HỘI NHẬP KINH TẾ QUÓC TÉ 164 3.1 QUAN ĐIỂM VÀ ĐỊNH HƯỚNG CỦA ĐẢNG VÀ NHÀ NƯỚC VÈ VẤN ĐÈ HỘI NHẬP KINH TẾ QÚÓC TẾ VÀ PHÁT TRIẺN HOẠT ĐỘNG XUẤT NHẬP KHẨU 164 3.1.1 Chủ trương, quan điểm Đảng Hội nhập kinh tế quốc tế 164 3.1.2 Chủ trương quan điểm Đảng Nhà nước phát triển hoạt động xuất nhập thời gian tới 169 3.2 GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU Lực TÁC ĐỘNG CỦA TỶ GIÁ THựC GÓP PHẢN CẢI THIỆN CÁN CÂN THƯƠNG MẠI Ở VIỆT NAM 174 3.2.1 Giải pháp nhằm nâng cao hiệu lực tác động tỷ giá thực tới cán cân thương mại Việt Nam 174 3.2.2 Giải pháp nhằm điều chỉnh tỷ giá thực góp phần cải thiện cán cân thương mại Việt Nam điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế 188 TÓM TẮT CHƯƠNG 225 KẾT LUẬN 227 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 238 II Hình thức luận án tiến sĩ - Luận án có cấu trúc chương, dung lượng chương hợp lý, cân đối Văn phong tác giả sử dụng luận án mạch lạc, hệ thống số liệu đầy đủ có nguồn trích dẫn rõ ràng - Các chưong, mục, bảng biểu, biểu đồ luận án trình bày quy định - Hệ thống tài liệu tham khảo phong phú, bao gồm tài liệu tiếng Việt Tiếng Anh III Vê tóm tắt luận án tiến sĩ cơng trình cơng bố - Bản tóm tắt luận án tiến sỹ phản ánh trung thực với kết cấu nội dung luận án Hình thức trinh bày tóm tắt đảm bảo yêu cầu - Tác giả có 04 báo đăng tạp chí có uy tín Việt nam; 01 đăng sách chun khảo Các cơng trình nghiên cứu đề cập đến vấn đê nghiên cứu, trao đôi găn kêt với nội dung luận án IV Một số hạn chế luận án Luận án logic có giá trị cao nêu: Tác giả ứng dụng mơ hình lý thuyết “ốợ ba bất khả thr vào Việt nam để từ thấy việc điều hành ba sách kiêm sốt vốn- việc neo giữ tỷ giá- sách tiền tệ độc lập thực thê Việt nam thời gian qua Từ có để đánh giá việc thực trì tỷ giá ổn định Việt nam thực sách tiên tệ độc lập tác động tới kinh tê Việt nam nói chung hoạt động xuất nhập Việt nam nói riêng V Kết luận Luận án tác giả nghiên cứu độc lập, nghiêm túc hoàn thành tốt kêt mục tiêu nghiên cứu, đáp úng yêu cầu luận án Tiến sỹ kinh tế nội dung kết cấu Tôi đề nghị cho phép NCS Đặng Thị Huyền Anh bảo vệ luận án Hội đông chấm luận án cấp Học viện Ngân hàng Nếu bảo vệ thành công trước Hội đông, NCS Đặng Thị Hồng Anh xúng đáng công nhận học vị tiến sỹ kinh tế Người nhận xét PGSJS.t/l^yrc Xó XnẨ NHẬN XÉT LUẬN ÁN VÀ TÓM TẮT LUẬN ÁN TIÉN sĩ KINH TẾ Đê tài: “Tác động tỷ giá thực đến cán thương mại Việt Nam điều kiện hội nhập kinh tế quắc tế” Chuyên ngành: Kinh tế, Tài — Ngân hàng Mã số: 62.31.12.01 Nghiên cứu sinh: Đặng Thị Huyền Anh Người nhận xét: PGS TS Nguyễn Đức Thảo Chức danh hội đồng: ủy viên Nơi công tác: Đại học dân lập Đông Đô Sau đọc 226 trang luận án tiên sĩ kinh tê NCS bao gồm lời nói đầu kết luận, xem xét danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục tài liệu liên quan tơi có số nhận xét sau đây: - Tính cấp thiết, sở lý thuyết thực tiễn đề tài Việt Nam sau gia nhập WT0 hội nhập sâu vào kinh tế giới Mức độ cạnh tranh thương mại quốc tế gia tăng mạnh mẽ hàng hóa Việt Nam xuất nhiều sang quốc gia khác Mặt khác Việt Nam tăng cường nhập hàng hóa dịch vụ để thực CNH - HĐH đất nước Nhà nước đề sách xuất nhập theo hướng tăng xuất giảm nhập cải thiện cán cân thương mại Mặc dù áp dụng nhiều biện pháp cán cân thương mại nhiều năm qua bị thâm hụt Một nguyên nhân sách tỷ giá thực chưa xây dựng điều hành hợp lý ảnh hưởng tới lợi cạnh tranh giá hàng xuất từ tới cán cân thương mại Việc nghiên cứu diễn biến tỷ giá thực đồng Việt Nam, hiệu lực tác động tỷ giá thực đến cán cân thương mại nước ta sao, giải pháp giúp ngăn chặn thâm hụt cán cân thương mại đòi hỏi phải lý giải lý thuyết thực tiễn góp phần ổn định kinh tế vĩ mơ ổn định giá trị đồng tiền Việt Nam, tăng sức cạnh tranh thương mại quốc tế cuối phát triển kinh tế đất nước Luận án NSC có sở lý thuyết thực tiễn phong phú để tiến hành nghiên cứu đóng góp điểm - Tính khơng trùng lặp đề tài với cơng trình cơng bố Theo tơi biết có vài cơng trình, tài liệu viết tỷ giá mối liên quan sách tỷ giá với yếu tố khác Tuy nhiên vấn đề rộng với phạm vi nghiên cứu, đối tượng nghiên cứu khơng giống nên khẳng định đề tài NSC không trùng lặp với cơng trình khơng gian, thời gian, phương pháp, hướng nghiên cứu kết luận, giải pháp - Tính trung thực, rõ ràng, đầy đủ số liệu Luận án nghiên cứu tác động tỷ giá thực song phương ( VND/USD ) tỷ giá thực đa phương VND với đồng tiền số đối tác thương mại đến hoạt động XNK Việt Nam 20 năm qua Luận án công bố tranh phong phú tình hình số liệu với 35 biểu, hình Các hình biêu khai thác từ tài liệu nguồn gốc rõ rãng, nhiều số liệu cơng khai dễ kiểm chứng tác giả tính tốn có khoa học nên tin tưởng - Kết luận án 4.1 Luận án hệ thống hóa làm rõ sở lý luận đề tài: Thông qua việc xây dựng khái niệm tỷ giá hối đoái danh nghĩa tỷ giá thực Nghiên cứu ảnh hưởng tới tỷ giá thực, cán cân thương mại tác động ảnh hưởng lẫn đặc biệt tập trung theo chiều ảnh hưởng tỷ giá thực tới cán cân thương mại 4.2 Luận án nghiên cứu hình thức mức độ hội nhập KTQT ảnh hưởng hội nhập KTQT tới cán cân thương mại Trong điều kiện ảnh hưởng sách tỷ giá hối đoái cách thức điều hành tỷ giá thực Trung Quôc, Thái Lan nước láng giềng dang thực sách kinh tế hướng XK có nhiều thành cơng để rút học cho Việt Nam để cải thiện cán cân thương mại 4.3 Luạn an đa khai thac tình hình kinh tê Việt Nam 20 năm qua để phân tích rút kết luận tác động tỷ giá thực tới cán cân thương mại, tới hoạt động XNK Tác giả luận án chia giai đoạn thành thời kỳ trươc 1998, 1998 — 2005 2006 đên Các thời kỳ có đặc diêm riêng kinh tế xã hội, diễn biến tỷ giá thực tác động tỷ giá thực đến cán cân thương mại Việc phân tích có tiêu chí thống cho giai đoạn tạo điều kiện để so sánh thấy thay đổi cán cân thương mại bị thâm hụt nhiều năm qua 4.4 Luạn an đa tong họp diên biên thực tê tỷ giá thực song phương đa phương tác động tới cán cân thương mại Việt Nam Ba nhận xét rút bao hàm mặt được, mặt chưa nguyên nhân chủ quan, khách quan vân đề nêu tổng kết thực tiễn có sở, khái quát xác tình hình tỷ ĩiả thực cán cân thương mại Việt Nam 4.5 Luạn an đe xuat nhóm giải pháp trước hêt nâng cao hiệu lực tác ỉọng Sau điêu chỉnh tỷ giá thực góp phần cải thiện cán cân thương mại /lệt Nam điêu kiện Việt Nam hội nhập sâu rộng vào kinh tế giới :ác giải pháp nêu phát huy tác dụng với giải pháp bổ trợ khác ẽ góp phần đẩy mạnh sx tăng xuất khẩu, hạn chế nhập khẩu, điều hành linh 10ật tỷ ểiá đối cải thiện cán cân thương mại L6 Luận án có kêt cấu họp lý, logic Phương pháp nghiên cứu áp dụng uận án phù họp góp phân thực tốt mục tiêu nghiên cứu Bản tóm tắt luận in phan ánh trung thực nội dung NCS có báo khoa học nội dung Ịăn VỚI vân đê đặt luận án, chuyển tải tinh thần luận án - Hạn chế luận án Tiêu mục 2.2.5 cần đựơc tách làm rõ nội dung, kết đạt được, hạn chế nguyên nhân hạn chế luận án có kết cao Trong phân luận án gộp chung yếu tố nêu vào nhận xét chung nên yếu tố chưa làm rõ - Kết luận: Luận án NCS Đặng Thị Huyền Anh cơng trình nghiên cứu khoa học nghiêm túc, cơng phu có đóng góp lý luận thực tiễn Luận án tài liệu có giá trị để tham khảo tổng kết việc điêu hành sách tỷ giá 20 năm qua sử dụng để giảng dạy, nghiên cứu trường đại học, cao đẳng kinh tế Trong buổi chấm luận án cấp Học viện tới NCS bảo vệ quan diêm xứng đáng nhận danh hiệu tiến sĩ kinh tế Đe nghi Bộ giáo dục Đào tạo, Giám đốc Học viện Ngân hàng xem xét công nhận kết bảo vệ cấp tiến sĩ kinh tế cho NCS Đặng Thị Huyền Anh Người nhận xét PGS TS Nguyễn Đức Thảo Hà Nội, ngày 18 tháng năm 2012 NHẬN XÉT LUẬN ÁN VÀ TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN sĩ Đề tài: “Tác động tỷ giá thực đến cán cân thương mại Việt Nam điêu kiện hội nhập kinh tế quốc tế” Chuyên ngành: Kinh tế tài chỉnh, ngân hàng Mã số: 62.31.12.01 Nghiên cứu sinh: Đặng Thị Huyền Anh Người nhận xét: 7X Trương Quắc Cường- Thư ký Hội đồng Học viện Ngân hàng Sau đọc luận án tóm tắt luận án đề tài “Tác động tỷ giá thực đến cán cân thương mại Việt Nam điều kiện hội nhập kinh tế quốc tê”, NCS Đặng Thị Huyên Anh thực tham chiếu tài liệu có liên quan, tơi có nhận xét sau: Tính cấp thiết, sở lý luận thực tiễn đề tài nghiên cứu Hem 20 năm thực công đổi hội nhập quốc tế, Việt Nam thu thành tựu, thành tựu lĩnh vực tài chính, ngân hàng Một thành tựu chế điều hành tỷ giá Việt Nam thời gian qua có thay đổi theo hướng hội nhập Tuy nhiên, bất cập, mà biểu chủ yếu tỷ giá biến đổi chậm so với trình phát triển kinh tế thời kỳ chưa phản ánh quan hệ cung- cầu thị trường ngoại hối Vì vậy, tơi đánh giá cao việc lựa chọn triển khai đề tài NCS Đặng Thị Huyền Anh Thành cơng đề tài góp thêm tiếng nói khoa học nhăm nâng cao hiệu lực tác động tỷ giá thực đến cán cân thương mại Việt Nam, góp phần khắc phục thâm hụt cán cân thương mại Sự hợp lý độ tin cậy đề tài nghiên cứu 2.1 Tên đê tài phù hợp với chun ngành Kinh tê tài chính, ngân hàng, mã sơ: 62.31.12.01 Nội dung triển khai bám sát tên đề tài mục tiêu nghiên cứu 2.2 Các liệu, số liệu luận án có nguồn gốc rõ ràng, đảm bảo độ tin cậy tính trung thực nghiên cứu khoa học 2.3 Đe tài có bố cục triển khai theo truyền thống Tác giả từ nghiên cứu lý luận đến thực tiễn kế thừa kết nghiên cứu đề đề xuất giải pháp kiến nghị 2.4 Phương pháp tiếp cận triển khai đề tài nghiên cửu phù họp với lĩnh vực tài chính- ngân hàng Tác giả có khả tư phương pháp tốt nghiên cứu Thành công đề tài nghiên cứu Thứ nhất, tác giả hệ thống hóa có chọn lọc phân tích làm rõ kênh tác động tỷ giá thực dến cán cân thương mại, luận giải mói quan hệ điều kiện hội nhập với mức độ hội nhập khác Thứ hai, từ ngn tư liệu thu thập có chọn lọc, khả nghiên cứu am hiêu thực tiễn, tác giả phân tích, đồng thời đánh giá diễn biến tỷ giá thực tác động tỷ giá thực đến cán cân thương mại Việt Nam Thứ ba, sở kết nghiên cứu lý luận thực tiễn, tác giả đề xuất hệ thống gồm nhóm giải pháp Nhìn chung, hệ thống giải pháp tác giả đề xuất tập trung vào kinh tế thực, cấu trúc danh mục hàng xuất nhập song song với việc hoàn thiện điều kiện trì chế tỷ giá linh hoạt phù hợp với cung- cầu thị trường ngoại hôi nên có khả vận dụng nhằm nâng cao hiệu lực tác động tỷ giá thực đến cán cân thương mại Việt Nam Hạn chế luận án - Nên xếp mục cho họp lý Chẳng hạn, Mục 2.2.5 cần tách làm rõ nội dung: Kêt đạt được; Hạn chế nguyên nhân hạn chế; - Nên ứng dụng mơ hình lý thuyết “bộ ba bất khả thi” vào Việt Nam đê thây việc điêu hành sách kiểm sốt vốn- việc neo giữ tỷ giá- sách tiền tệ độc lập Một số nhận xét khác * Hình thức luận án, tóm tắt luận án đảm bảo qui định; * Bản tóm tắt luận án phản ánh trung thực nội dung luận án * Văn phong sáng sủa, rõ ràng, mạch lạc; * Các báo cơng bố có nội dung phù hợp với đề tài luận án Kết luận Đê tài cơng trình khoa học độc lập tác giả, có giá trị lý luận thực tiễn Đe tài đáp ứng yêu cầu luận án tiến sĩ Tác giả có khả nghiên cứu khoa học độc lập xứng đáng nhận học vị Tiến sĩ kinh tế chuyên ngành Kinh tế tài chỉnh, ngân hàng Đe nghị Giám đốc Học viện Ngân hàng công nhận kết bảo vệ luận án cấp Tiến sĩ kinh tế cho nghiên cửu sinh Đặng Thị Huyền Anh Người nhận xét TS Trương Quốc Cường Bộ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM HỘI ĐÒNG CHÁM LUẬN AN TIẾN sĩ CẮP riọc V1ỊN _ Độc lập _ ịụ _ Hạnh ph'r ***************** Hà Nội, ngày tháng nằm 2012 BIÊN BẢN HỌP HỘI ĐÒNG CHẤM LUẬN ÁN TIÉN sĩ CẤP HỌC VIỆN Đe tài: “Tác động tỷ giá thực đến cán cân thương mại Việt Nam điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế” Chuyên ngành: Kỉnh tế tài chính, ngần hàng Mã số: 62.31.12.01 Nghiên cứu sinh: Đặng Thị Huyền Anh Người hướng dẫn: TS Cao Sỹ Kiêm TS Hà Thị Sáu Thời gian: ngày tháng năm 2012 Địa điêm: Hội trường 702, Trụ sở Học viện Ngân hàng, 12 Chùa Bộc, Đống Đa, Hà Nội DANH SÁCH THÀNH VIÊN HỘI ĐỊNG CĨ MẶT PGS.TS Tô Ngọc PGS.TS Nguyễn Thị PGS.TS Nguyễn Thị Minh PGS.TS Nguyễn Kim PGS.TS Nguyễn Đức TS Trương Quốc Hưng Bất Hiền Anh Thảo Cường Chủ tịch HĐ Phản biện Phản biện ủy viên ủy viên Thư kí NỘI DUNG PHIÊN HỌP Đại diện Khoa Sau đại học, đọc Quyết định Giám đốc Học viện Ngân hàng việc thành lập Hội đồng chấm luận án Tiến sĩ cấp Học viện nghiên cứu sinh Đặng Thị Huyền Anh PGS.TS Tô Ngọc Hưng- Chủ tịch Hội đồng, cơng bó HĐ có đủ điều kiện tổ chức buổi bảo vệ Chương trình buổi bảo vệ TS Trương Quốc Cường, Thư ký Hội đồng, đọc Lý lịch NCS trình bày điêu kiện cần thiết để NCS tiến hành bảo vệ Nghiên cứu sinh Đặng Thị Huyền Anh trình bày tóm tắt nội dung luận án PGS TS Nguyên Thị Bãt- Phản biện đọc nhận xét (có văn bàn kèm theo) PGS TS Nguyên Thị Minh Hiên- Phản biện đọc nhận xét (có văn kèm theo) TS Trương Quôc Cường- Thư ký HĐ đọc nhận xét phản biện (có văn kèm theo) 8; TS Trương Quốc Cường, Thư ký HĐ đọc Bản tổng hợp ý kiến nhận xét luận án tóm tắt luận án (có văn kèm theo) Các thành viên Hội đồng nêu câu hỏi 9.1 Phá giá VND xem biện pháp kích thích xuất khẩu, giảm thâm hụt CCTM phù hợp với xu hướng hội nhập Việt Nam, ý kiến NCS vấn đề này? 9.2 Neu đồng VND trở thành đồng tiền chuyển đổi, có tác động tới tỷ giá thực Điều kiện quan trọng để thực chuyển đổi đồng tiền VN, sao? 9.3 Hiện nay, NHNN Việt Nam áp dụng sách trần lãi suất VND USD, theo tác giả, sách có tác động tới hiệu lực tác động tỷ giá thực tới cán cân thương mại 9.4 Trong luận án, phân tích nguyên nhân ảnh hưởng tới hiệu lực tác động tỷ giá thực tới cán cân thương mại, tác giả có đề cập đến tỷ trọng chi phí đầu vào nhập nhiều mặt hàng xuất lớn, có mặt hăng lúa gạo, khiến xuất tăng nhập phải tăng, cán cân thương mại khó cải thiện Vậỵ, yêu cầu tác giả làm rõ hon vấn đề mặt hàng lúa gạo- mạnh xuất Việt Nam 9.5 Trong thời gian gần đây, NHNN yà Chính phủ ban hành số giải pháp nhằm cải thiện thị trường ngoại hối ổn định tỷ giá Tác giả bình luận ve hệ thống giải pháp 10 Nghiên cứu sinh Đặng Thị Huyền Anh trả lời câu hỏi Hội đồng 10.1 Lý thuyết thực tiễn kinh nghiệm quốc tế cho thấy, phá giá cơng cụ nhằm đem lại lợi thương mại quốc tế, gop phần cải thiện cán cân thương mại (CCTM) Tuy nhiên, phá giá tiền tệ vấn đề đơn giản, cần cân nhăc rât nhiêu vân đê xung quanh động thái này, đặc biệt thời điểm phá giá, mức độ phá giá, quan trọng nhât sách hỗ trợ đồng sau thời điểm phá giá nhăm trì kêt Bên cạnh đó, phá giá khơng lựa chọn nhât hữu hiệu góp phân giảm giá thực đồng nội tệ cải thiện CCTM Xét tình hng Việt Nam nay, từ đầu năm 2011, NHNN Việt Nam chủ động điêu chỉnh giảm giá VND nhiều lần, tính đến nay, VND giảm 10% so với thời diêm đâu năm 2011 Hành vi can thiệp NHNN hợp lý, trước đó, tỷ giá thị trường tự cao khoảng % so với tỷ giá thức, định tăng tỷ giá thức khiên chênh lệch tỷ giá thị trường giảm đáng kể Tuy nhiên, theo quan diêm NCS, quyêt định điều chỉnh tỷ giá NHNN thời gian vừa qua chủ yêu đê tỷ giá biên động họp lý hơn, thị trường ngoại hối lành mạnh 10.2 Theo Quỹ Tiên tệ Quốc tế (IMF), đồng tiền tự chuyển đổi đồng tiền nước hội viên mà IMF nhận thấy đồng tiền sử dụng rộng rãi để tốn giao dịch qc tê mua bán rộng rãi thị trường ngoại hối chủ chốt Đồng tiền có tính chuyển đổi cao liên két kinh tế nước với quốc tế, thúc đẩy kinh tế đối ngoại phát triển, thu hút mạnh nguồn vốn nước ngoài, tạo vị cho quốc gia thị trường quốc tế Theo NHNN Việt Nam, việc đánh giá tính chuyển đổi VND chủ yếu dựa việc đánh giá tính chuyển đổi nước thơng qua phân tích vị VND, sách quản lý ngoại hôi khả đáp ứng ngoại tệ hệ thống ngân hàng Đối với Việt Nam, nâng cao tính chuyển đổi đồng Việt Nam (VND) mục tiêu khẳng định Pháp lệnh Ngoại hối năm 2005, tiếp đó, Từ ngày 4/7/2007, Thủ tướng Chính phủ ký Quyêt định 98/2007/QĐ- TTg phê duyệt Đề án Nâng cao tính chuyển đơi đơng tiên Việt Nam, khắc phục tượng “đơ la hố” kinh tế Thang 11/2005, IMF thức cơng nhận Việt Nam thực tự hoá giao dịch vãng lai, có nghĩa VND chuyển đổi tự giao dịch vãng lai, giao dịch vơn chưa tự hồn tồn, hạn chế không nhiều Hiện nay, giao dịch yôn hạn chế dòng vốn đầu tư gián tiếp, bên cạnh số hạn chế đầu tư nước Theo đánh giá NHNN, nay, tính chuyển đổi đồng VND mức thấp, nhiên nâng cao đáng kể sách quản lý ngoại hối có nới lỏng khả đáp ứng ngoại tệ cải thiện bước Bên cạnh đó, vị thê VND cải thiện mạnh mẽ qua đổi vê mệnh giá, hình thức đơng tiên, phát triên hệ thống tổ chức tín dụng với nhiêu tiện ích hệ thơng tốn đại Đặt tình huống, đồng VND trở thành đồng tiền chuyển đổi, nghĩa khơng cịn hạn chê đôi với việc sử dụng VND giao dịch vãng lai giao dịch vốn, lúc coi cung cầu ngoại tệ thị trường ngoại hối phản ánh hoan tồn xác nhu câu giao dịch cá nhân tô chức, hoạt động thị trường phi thức tượng la hóa kinh tế giảm đáng kể Đồng thời, nhu câu ngoại tệ cho giao dịch vãng lai đáp ứng đầy đủ, không bị hạn chế Lúc này, tỷ giá danh nghĩa tín hiệu phản ánh xác biến động thị trường, khơng cịn khoảng cách chênh lệch tỷ giá thức phi thức Lúc này, hiệu lực cửa sách tỷ hiệu lực tác động tỷ giá thực tới cán cân thương mại cao hơn, tỷ giá thực trở thành công cụ hữu hiệu góp phần cải thiện cán cân thương mại Điều kiện quan trọng để thực chuyển đỗi đồng VND Sau đề án nâng cao tính chuyển đổi đồng VND, loạt biện pháp triển khai, dù biện pháp nhiều phát huy hiệu quả, tính đến nay, sau năm thực hiện, tượng la hóa cịn lớn, tính chuyển đổi VND chưa thực cao Bởi vì, chưa đảm bảo điều kiện quan trọng để thực chuyển đổi đồng tiền Một đồng tiền tự chuyển đổi cần hậu thuẫn đằng sau sức mạnh kinh tế bền vững, ổn định, để đảm bảo niềm tin vào giá trị đồng tiền Chính vậy, điều kiện quan trọng để thực chuyển đổi VND phải cần xây dựng kỉnh tế có sức cạnh tranh cao ổn định kinh tế vĩ mơ mang tính bền vững 10.3 Sau nghị số 11 CP vào tháng 2/2011 nhằm ổn định KTVM, kiểm soát lạm phát, với việc thực nghiêm ngặt CSTK tiền tệ thắt chặt, lạm phát đc kiểm soát tốt, kinh té dần vào quỹ đạo ổn định Tuy nhiên, việc lãi suất tăng cao khiến khu vực đầu tư tư nhân vốn khó khăn giai đoạn suy thối, lại khó khăn hơn, dẫn đến tồn kho tăng cao, mục tiêu tăng trưởng bị đe dọa Thiết nghĩ, nghị 11 đem lại thành tựu đáng kể góp phần ổn định kinh tế, việc phận doanh nghiệp phá sản lãi suất tăng cao sàng lọc cần thiết khơng thể phủ nhận đc vai trị nghị Tuy nhiên, sau tình hình kinh tế vĩ mô bắt đầu vào quỹ đạo ổn định, lạm phát kiểm soát, NHNN đưa sách trần lãi suất, vừa để hỗ trợ doanh nghiệp, kích thích đầu tư nói riêng tổng cầu nói chung, vừa để giảm tình trạng doanh nghiệp sử dụng công cụ lãi suât để cạnh tranh khơng lành mạnh, gây rủi ro cho khoản tồn hệ thống Gần nhất, theo thông tư số 19, ngày 11/6, NHNN định tiếp tục giảm trần lãi suât huy động VND xuống 9%/năm, mức trần cho vay 13%/năm lĩnh vực ưu tiên: nông nghiệp nông thôn, xuất khẩu, công nghiệp hỗ trợ, doanh nghiệp nhỏ vừa Trần lãi suất huy động USD giảm nhiều lần, chốt mức 2% Chính sách tạo tác động sau đến thị trường ngoại hối hiệu lực tác động tới tỷ giá thực: (1) Xét điều kiện nay, sách đắn, tạo điều kiện giúp doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn vay với chi phí họp lý, phát triển hoạt động sản xuất kinh doanh Đặc biệt, thấy Chính phủ có ưu tiên cho phát triển cho doanh nghiệp xuất khẩu, doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Hạn chế suất lao động lực sản xuất doanh nghiệp nguyên nhân dẫn đến giảm hiệu lực tác động tỷ giá thực tới cán cân thương mại Như vậy, sách định hướng tốt góp phần hỗ trợ phát triển doanh nghiệp xuất phát triển ngành cơng nghiệp hỗ trợ, góp phần tăng hiệu lực tác động tỷ giá thực tới cán cân thương mại; (2) Chính sách trần lãi suất góp phần lành mạnh hóa hoạt động hệ thống NHTM, thời gian trước, nhiều NHTM nhỏ có sách cạnh tranh thơng qua việc huy động lãi suất cao, NHTM thiếu khả khoản họ phải huy động giá Tình trạng dễ dẫn đến tỷ lệ nợ xấu gia tăng NHTM họ phải cho vay kể dự án tiềm ẩn rủi ro lớn để bù đắp chi phí huy động lớn Vì vậy, sách trần lãi suất giải pháp góp phần lành mạnh hóa hoạt động hệ thống NHTM, từ lành mạnh hóa thị trường tiền tệ thị trường ngoại hối, tăng hiệu lực tác động cúa tỷ giá thực giai đoạn (3) Trần lãi suất huy động USD VND nay, thấy chênh lệch lớn: USD 2% VND 9%, điều kiện tỷ giá tương đối ổn định, lạm phát kiểm sốt, lịng tin vào VND gia tăng, điều khiến tính hấp dẫn đồng USD giảm đáng kể, giảm bớt tượng la hóa kinh tế, tác động tốt tới hiệu lực tác động tỷ giá thực Tuy nhiên, theo tác giả, áp trần lãi suất sách mang tính mệnh lệnh hành chính, dễ bị chi phối ý chí chủ quan không phù họp với quy luật khách quan thị trường Vì vậy, sách khơng nên q lạm dụng trì lâu, áp dụng q lâu dẫn đến lãi suất khơng cịn tín hiệu tốt phản ánh cung cầu tiền tệ, gây khó khăn cho hoạt động tín dụng NHTM 10.4 Việt Nam nước xuất gạo đứng thứ giới, sau Thái Lan Sản xuất lúa gạo hoạt động kinh te đứng hàng đầu đóng góp tỷ trọng lớn kim ngạch xuất Việt Nam.Tuy nhiên, Việt Nam khẳng định thị trường gạo phẩm cấp trung bình, giá trị thương mại hạt gạo chưa cao chưa thực trở thành thứ hàng hóa có giá trị Như vậy, đạt so với tiềm cịn nhỏ bé Bên cạnh đó, vấn đề cần quan tâm xuất gạo nhiều nhập đầu vào nông nghiệp cao phân bón, thuốc trừ sâu vậy, giá trị gia tăng đem lại từ hoạt động xuất gạo chưa xứng tầm với vị ngành hàng Năm 2011, ngành lúa gạo Việt Nam đánh dấu bước tiến việc chiếm lĩnh thị trường gạo giới với sản lượng gạo xuất đạt triệu tấn, tổng sản lượng 42 triệu Tuy nhiên, nhập chi phí đầu vào cho lúa gạo năm tăng mạnh Trong sx lúa gạo, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật giống yếu tố lớn cấu thành phí Với tổng sản lượng lúa gạo năm 2011 42 triệu tấn, xuất đc triệu tấn, cần tổng chi phí cho phân bón, thuốc trừ sâu giống 5,9 tỷ usd Tuy nhiên, nguồn cung nước khơng đảm bảo tồn nhu cầu sản xuât, năm 2011, VN phải nhập phân bón 1,7 tỷ USD; nhập thuốc bảo vệ thực vật 631 triệu USD; nhập giống lúa 46 triệu USD Chưa tính đến chi phí nhập cho máy móc khí xăng dầu cho sản xuất nơng nghiệp, giá trị nhập phân bón, thuốc trừ sâu giống lúa khoảng gần 2,4 tỷ USD chiếm 40% tổng chi phí chủ yếu sản xuất lúa gạo Xét đến khả thu ngoại tệ từ hoạt động xuất gạo, năm 2011, VN xuất tr gạo thu đc 3,66 tỷ USD, với phần chi nhập nguyên liệu 2,4 tỷ, ta thu rịng đc 1,2 tỷ USD Tình trạng diễn tương tự với số mặt hàng xuất chiếm tỷ trọng lớn khác VN dệt may, da giày, với tỷ trọng nguyên liệu nhập chiếm tới gần 70% giá trị xuất khẩu, khiến cho mục tiêu cải thiện cán cân thương mại Việt Nam trở nên khó khăn, muốn XK nhiều thi ta phải NK nhiều, nguyên nhân làm giảm hiệu lực tác động tỷ giá thực Chính vậy, giải pháp nhằm tiếp tục hoàn thiện cấu xuất nhập khẩu, phát triển ngành công nghiệp phụ trợ, phát triển nghiên cứu khoa học nhằm tăng tính tự chủ VN mặt hàng XK có lợi tương đối cao giải pháp cần thiết góp phần cải thiện CCTM 10.5 Ngay từ đầu năm 2011 đen nay, với mục tiêu ổn định vĩ mô, kiểm soát lạm phát ổn định thị trường ngoại hối, NHNN có nhiều biện pháp đáng kể ổn định thị trường ngoại hối tỷ giá hối đoái như: Năm 2011, NHNN liên tục điều chỉnh tỷ giá nhàm đưa tỷ giá thức sát biến động tỷ giá thị trường tự Sang năm 2012, với trì quan điểm điều hành tỷ giá quản lý ngoại hối năm 2011 củng cố thêm niềm tin cho người dân doanh nghiệp vào điều hành sách cam kết giữ tỷ giá ổn định NHNN Nhờ vào điều hành chặt chẽ linh hoạt qua sách ngoại hối tỷ giá khiến biến động tỷ giá hoạt động thị trường ngoại hối dần ổn định, dự trữ ngoại hối gia tăng, quan trọng đem đến niềm tin vào quản lý điều hành NHNN vào đồng VND Tuy nhiên, có băn khoăn xung quanh điều hành tỷ giá thị trường ngoiaj hôi VN năm 2011 2012, cụ thể, biện pháp hành quy định trần lãi suât chênh lệch VND USD, quy định kết hối chặt chẽ, quy định đối tượng mua ngoại tệ theo xu hướng NHNN muốn cúng cố vị đồng VND, số đợt điều chỉnh tăng tỷ giá khiến số người cho rang NHNN mn phá giá nội tệ, có nhiêu nhận định trái chiều dự đoán biến động tỷ giá Tuy nhiên, theo quan diêm em, động thái NHNN thơng nhát, khơng có đảo chiêu, bởi, dù giảm giá gần 10%, theo tính tốn Uy ban giám sát tài quôc gia, đông VND bị định giá cao thực tế khoảng 5% Như vậy, cầu ngoại tệ có tăng mạnh, NHNN cịn đất để tiếp tục điêu chỉnh tỷ vân đảm bảo đc vị thé đồng VND Trong thời điểm tại, với bất ổn kinh tế vĩ mô chưa đc loại trừ hoàn toàn, Việc VND định giá cao giảm bớt áp lực lạm phát từ bên ngồi giá hàng hóa nhập tính theo VND rẻ Nhờ đó, góp phần ổn định kinh tể vĩ mô, đảm bảo an sinh xã hội gia tăng niêm tin cho nhà đâu tư nước 11 Hội đồng họp riêng hội trường 701, bầu Ban kiểm phiếu 12 Thành viên HĐ tiến hành bỏ phiếu kín thơng qua biên kiểm phiếu 13 Các thành viên HĐ thảo luận lấy ý kiến thông qua Biên nghị HĐ (có nghị kèm theo) 14 Trưởng ban kiểm phiếu đọc Biên kiểm phiếu với kết sau: - Tổng số phiếu phát ra: - Tổng số phiếu thu về: 6, đó: - Số phiếu tán thành: - Số phiếu không tán thành: - Số phiếu đề nghị loại xuất sắc: 5/6 15 PGS TS Tô Ngọc Hưng- Chủ tịch HĐ đọc Quyết nghị Hội đồng 16 Giáo viên hướng dẫn đại diện quan NCS phát biểu ý kiến 17 Nghiên cứu sinh Đặng Thị Huyền Anh phát biểu ý kiến 18 Chủ tịch Hội đồng tuyên bố bế mạc phiên họp vào hồi 11 30 ngày THƯ KÝ HỘI ĐỒNG CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG TS Trưong Quốc Cường PGS TS Ngọc Hưng PGS.TS Tô Ngọc Hưng Bộ GIÁO DỰC VÀ ĐẬO TẠO CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM HỘI ĐỒNG ĐÁNH GIÁ LUẬN ÁN HỌC VIỆN ĐỘC lập - Tự - Hạnh phúc ******************* ****************** Hà Nội, ngày tháng năm 2012 QUYẾT NGHỊ CỦA HỘI ĐÒNG CHẤM LUẬN ÁN TIẾN sĩ KINH TÉ CẤP HỌC VIỆN Hội đồng chấm luận án tiến sĩ kinh tế cấp Học viện thành lập theo Quyêt định sô 186/2012/QD/HVNH- SĐH ngày 4/6/2012 Giám đốc Học viện Ngân hàng, họp Học viện Ngân hàng ngày tháng năm 2012 đê châm luận án cho NCS Đặng Thị Huyen Anh Đề tài: “Tác động tỷ giá thực đến cán cân thương mại Việt Nam điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế ” Chuyên ngành: Kinh tế tài chính, ngân hàng Mã số: 62.31.12.01 HỘI ĐÒNG ĐÃ NGHE - NCS Đặng Thị Huyền Anh trình bày tóm tắt nội dung luận án; - Nhận xét ba phản biện vê luận án nghiên cứu sinh; - Tổng hợp ý kiến nhận xét vê luận án tóm tăt luận án thành vien khong phai la phản biện Hội đồng quan, 15 nhà khoa học; -NCS Đặng Thị Huyền Anh trả lời câu hỏi của,Hội đông; ' Hội đồng đa họp riêng để thảo luận, bầu Ban kiểm phiếu, bỏ phiếu kín thông qua Quyết nghị Hội đồng