Bộ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO - Bộ Y TÉ TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG BÙI THỊ MINH THÁI MÔ TẢ THựC TRẠNG CẬN THỊ VÀ MỘT SỐ YÉU TỐ LIÊN QUAN CỦA HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC CO SỞ PHAN CHU TRINH QUẶN BA ĐÌNH, HÀ NỘI, NĂM 2010 LUẬN VÀN THẠC SỸ Y TÉ CÓNG CỘNG MÃ SỐ CHUYÊN NGÀNH: 60.72.76 HƯỚNG DẢN KHOA HỌC HƯỚNG DẢN KHOA HỌC Ts Vũ Th| Hoàng Lan Ts Lưoìig Ngọc Khuê HÀ NỘI- 2010 i LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giảm hiệu, Thầy Cơ giảo, phịng đào tạo, phịng điều phổi thực địa phòng ban Trường Đại học Y tế Công cộng giúp đỡ tạo điều kiện cho tơi học tập hồn thành luận văn tót nghiệp Tơi xin bày tỏ lịng kính trọng biết ơn sâu săc tới TS Vũ Thị Hoàng Lan, Ts Lương Ngọc Khuê, người hướng dẫn cung cấp kiến thức quý báu cho suốt trình từ xây dựng để cương đên hồn thành luận văn Đồng thời gửi lời cảm ơn tới ban Lãnh đạo cán Trung tâm Y tế Ba Đình, cản trường Trung học sở Phan Chu Trinh, quận Ba Đĩnh tạo điều kiện giúp đỡ tơi q trình học tập thu thập sô liệu địa phương Cuối tơi xin bày tỏ lịng biêt ơn tới bạn bè nhóm thực địa quận Ba Đình động viên giúp đỡ trình học tập thực luận vãn MỤC LỤC DANH MỤC BẢNG iv BIỂU ĐỒ V DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .vi TÓM TẮT NGHIÊN cứu vii ĐẶT VẮN ĐÈ 1 Mục tiêu chung: Mục tiêu cụ thể .3 Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1 Tình hình cận thị giới Việt Nam: .4 1.2 Tổng quan sinh lý mắt liên quan đến cận thị: .10 1.3 Một số đặc điểm giải phẫu mắt liên quan đến cận thị:[9],[15] 15 1.4 Các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ cận thị học sinh: [1],[6] 22 Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cứu 24 2.1 Đối tượng nghiên cứu: 24 2.2 Thời gian địa điểm nghiên cứu: 24 2.3 Thiết kể nghiên cứu: 24 2.4 Mầu Phương pháp chọn mẫu: .24 2.5 Phương pháp thu thập số liệu: 25 2.6 Xử lý Phân tích số liệu: 26 2.7 Các biển sổ nghiên cứu: 27 2.8 Một số khái niệm, thước đo, tiêu chuẩn đánh giá: .35 2.9 Khía cạnh đạo đức nghiên cứu: 39 2.10 Hạn chế đề tài, sai số cách khắc phục: 39 CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN cứu .41 3.1 Thông tin chung: .41 3.2 Thực trạng cận thị học sinh trường THCS Phan Chu Trinh .42 3.3 Thực trạng phân bố yếu tổ liên quan đển cận thị học sinh: 43 CHƯƠNG 4: BAN LUẬN ' .' 63 4.1 Tình hình cận thị học sinh: 63 4.2 Bàn luận kiến thức thực hành phòng chống cận thị NCSC: 65 4.3 Một số yếu tố liên quan đến cận thị học sinh: 67 4.4 Tiếp cận thông tin cận thị .72 4.5 Bàn luận phương pháp nghiên cứu .72 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN .74 5.1 Tỷ lệ cận thị chung học sinh trường THCS Phan Chu Trinh: .74 5.2 Một số yểu tố liên quan tới cận thị học đường: 74 5.3 Điều kiện vệ sinh học đường trường nhà học sinh: 74 CHƯƠNG 6: KHUYẾN NGHỊ 76 TÀI LIỆU THAM KHẢO 78 Tiếng Việt 78 Tiếng Anh 80 PHỤ LỤC 83 Phụ lục 1: CÂY VẤN ĐỀ 83 Phụ lục 2: Phiếu câu hỏi, phiếu đánh giá điểm, vấn sâu, thảo luận nhóm 84 Phụ lục 3: Các hình ảnh nghiên cứu 104 DANH MỤC BẢNG Bảng 1: Thông tin chung đối tượng nghiên cứu khối lớp 41 Bảng 2: Tỷ lệ cận thị học sinh theo giới tính 42 Bảng 3: Kiến thức NCSC cho học sinh phòng chống cận thị (1) n=332 .44 Bảng 4: Kiến thức NCSC cho học sinh phòng chống cận thị (3), n= 332 46 Bảng 5: Thực hành NCSC cho học sinh phòng chống cận thị (n= 332) 47 Bảng 6: Thời gian học tập, vui chơi, giải trí học sinh: .50 Bảng 7: Mối liên quan đặc điểm nhân học người chăm sócchính học sinh với tình trạng cận thị học sinh: 51 Bảng 8: Liên quan phân loại kiến thức người chăm sóc với cận thị 52 Bảng 9: Liên quan phân loại thực hành NCSC với cận thị 53 Bảng 10: Liên quan tổng thời gian học thêm tuần với cận thị .53 Bảng 11: Liên quan tổng thời gian vui chơi, giải trí mà học sinh sử dụng mắt ngày với cận thị 54 Bảng 12 : Mơ hình hồi quy Logistic dự đoán yếu tố ảnh hưởng đến cận thị học sinh trường THCS Phan Chu Trinh 56 Bảng 13: Điều kiện học tập trường so với tiêu chuẩn vệ sinh học đường .58 Bảng 14: Hiệu số bàn ghế loại bàn ghế ngồi học trường 59 Bảng 15: Tiếp cận thông tin phòng chống cận thị NCSC cho học sinh 60 BIẺU ĐỒ Biểu đồ 1: Tỷ lệ cận thị chung mức độ cận thị học sinh .42 Biểu đồ 2: Tình ữạng cận thị học sinh theo thời gian phát mắc cận thị 43 Biểu đồ 3: Kiến thức người chăm sóc phịng chổng cận thị (2) .45 Biểu đồ 4: Kiến thức NCSC cho học sinh phòng chổng cận thị 47 Biểu đồ 5: Thực hành NCSC cho học sinh phòng chống cận thị .50 Biểu đồ 6: Nguồn thông tin người chăm sóc cho học sinh tiếp cận bổ ích phòng chống cận thị 60 vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIÉT TẮT BGH BYT Ban giám hiệu Bộ Y tế CBYT ĐHYTCC Cán y tể Đại học Y tế công cộng ĐTNC Đối tượng nghiên cứu ĐTV Điều tra viên ĐTPV Đối tượng vấn GV Giáo viên HS Học sinh KP Kiến thức, thực hành NCSC PCCT Người chăm sóc Phịng chống cận thị THPT Trung học phổ thông THCS Trung học sở T.gian TLN Thời gian Thảo luận nhóm PB PYT Phòng bệnh Phòng y tể TTT Thủy tinh thể TTYT Trung tâm y tế VTMA Vitamin A WHO Tổ chức Y tể giới vii TÓM TẮT NGHIÊN cứu Cận thị loại tật khúc xạ mắt [17], thường xuất tiến triển lứa tuổi học sinh Cận thị gây tác hại trước mắt làm giảm thị lực nhìn xa, giảm khả khám phá giới xung quanh ảnh hưởng trực tiếp đến khả học tập, sức khỏe thẩm mỹ người, không phát sớm điều trị kịp thời dẫn đến thối hóa võng mạc, nặng bong võng mạc dẫn đến mù Hiện nay, cận thị học đường chiếm tỷ lệ cao lứa tuổi học sinh trở thành vẩn đề sức khỏe cộng đồng nhiều quốc gia giới [6] Ở Việt nam có nhiều nghiên cứu cận thị học đường, nhiên nghiên cứu chủ yếu tìm hiểu thực trạng cận thị, chưa sâu vào tìm hiểu yếu tố ảnh hưởng từ phía gia đình nhà trường đến cận thị học sinh Với thiết kế mô tả cắt ngang có phân tích, đề tài “Mơ tả thực trạng cận thị số yếu tố liên quan học sinh trường trung học sở Phan Chu Trinh, quận Ba đình, Hà nội năm 2010” thực với mục tiêu: Xác định tỷ lệ cận thị, Mô tả thực trạng điều kiện vệ sinh học đường trường, Mơ tả kiến thức, thực hành phịng chống cận thị người chăm sóc cho học sinh tìm hiểu số yếu tố liên quan đến cận thị học sinh trường THCS Phan Chu Trinh, quận Ba Đình, Hà nội, năm 2010 Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng kết họp định tính Nghiên cứu định lượng: chọn mẫu tồn học sinh khối lóp có người chăm sóc cho học sinh chọn vào nghiên cứu, sử dụng phiếu tự điền để đánh giá thực trạng cận thị yếu tố liên quan đen cận thị học sinh Nghiên cứu định tính: vấn sâu hiệu phó, giáo viên, cán phụ trách y tế trường học đồng thời quan sát việc thực công tác mắt học đường, thảo luận nhóm học sinh mắc cận thị Thời gian nghiên cứu từ tháng đến năm 2010 Ket nghiên cứu từ 332 NCSC cho học sinh lớp khối thấy ràng tỷ lệ cận thị mức cao (50,3%), học sinh nữ mắc cận thị cao học sinh nam khơng có ý nghĩa thống kê, cận thị độ chiếm tỷ lệ cao nhất, nhà trường gia đình đa số cho học sinh ngồi học loại cỡ bàn ghế chưa phù họp với quy định Bộ y viii tế, lớp học có bóng đèn cháy hỏng chưa thay kịp thời, cán nhà trường chưa tập huấn phòng chống cận thị cách Nghiên cứu tìm thấy mối liên quan có ý nghĩa thống kê việc tổng thời gian học sinh học thêm tuần 10 tổng thời gian sử dụng mắt ngày (xem ti vi; đọc truyện, sách báo tạp chí hàng ngày; sử dụng máy tính) với cận thị học sinh Các yếu tố tuổi, trình độ học vấn, nghề nghiệp, kiến thức, thực hành người chăm sóc cho học sinh, giới tính học sinh khơng có ý nghĩa thống kê với cận thị học sinh Nghiên cứu đưa khuyển nghị cần thiết nhằm giảm tỷ lệ mắc cận thị học đường dự cần thiết có chương trình phịng chổng quốc gia cận thị học đường, phối hợp chặt chẽ nhà trường - Y tế - gia đình việc thực biện pháp tuyên truyền, giáo dục phịng chổng cận thị: Nhà trường kiện tồn dần điều kiện sở vật chất cho học sinh ngồi học, cung cấp thông tin địa mua bàn ghế, đèn chống cận cho gia đình học sinh, họp lý hóa chế độ thời gian biểu cho học sinh nhàm giảm tỷ lệ mắc cận thị học đường nhà trường Đồng thời nghiên cứu sở cho nghiên cứu can thiệp nhằm giảm tỷ lệ mắc cận thị cho học sinh trường THCS Phan Chu Trinh