m HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH TRỊNH XUÂN THẮNG CƠ CHẾ PHÁP LÝ KIỂM SOÁT QUYỀN LẬP QUY CỦA CHÍNH PHỦ VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ m NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ LỊCH SỬ NHÀ NƢỚC VÀ PHÁP LUẬT Mã số: 38 01 06 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS, TS Trịnh Đức Thảo TS Lê Đinh Mùi Hà Nội - 2023 LỜI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng Các số liệu, kết nêu luận án trung thực, có nguồn gốc rõ ràng trích dẫn đầy đủ theo quy định Tác giả Trịnh Xuân Thắng m MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU 1.1 Tổng quan cơng trình nghiên cứu liên quan đến đề tài 1.1.1 Những cơng trình nghiên cứu nước 1.1.2 Những cơng trình nghiên cứu nước ngồi 17 1.2 Đánh giá chung vấn đề đặt cần tiếp tục nghiên cứu 24 1.2.1 Đánh giá chung kết nghiên cứu luận án kế thừa, tiếp tục phát triển 24 1.2.2 Những vấn đề đặt cần tiếp tục nghiên cứu 25 1.2.3 Giả thuyết khoa học câu hỏi nghiên cứu 26 Chƣơng 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CƠ CHẾ PHÁP LÝ KIỂM SỐT QUYỀN LẬP QUY CỦA CHÍNH PHỦ 2.1 Khái niệm, đặc điểm, vai trò chế pháp lý kiểm sốt quyền lập quy Chính phủ 2.1.1 Khái niệm quyền lập quy, quyền lập quy Chính phủ 29 29 29 m 2.1.2 Khái niệm chế pháp lý kiểm sốt quyền lập quy Chính phủ 38 2.1.3 Đặc điểm, vai trò chế pháp lý kiểm soát quyền lập quy CP 42 2.2 Các yếu tố cấu thành chế pháp lý kiểm sốt quyền lập quy Chính phủ 48 2.2.1 Thể chế pháp lý kiểm sốt quyền lập quy Chính phủ 49 2.2.2 Thiết chế pháp lý kiểm soát quyền lập quy Chính phủ 53 2.2.3 Phương thức vận hành chế pháp lý kiểm soát quyền lập quy CP 56 2.3 Các yếu tố ảnh hưởng đến chế pháp lý kiểm soát quyền lập quy Chính phủ 2.4 Cơ chế pháp lý kiểm sốt quyền lập quy Chính phủ số quốc gia giá trị tham khảo cho Việt Nam 57 59 2.4.1 Cơ chế pháp lý kiểm soát quyền lập quy CP số quốc gia 59 2.4.2 Một số giá trị tham khảo cho Việt Nam 72 Chƣơng 3: THÀNH TỰU VÀ HẠN CHẾ CỦA CƠ CHẾ PHÁP LÝ KIỂM SỐT QUYỀN LẬP QUY CỦA CHÍNH PHỦ VIỆT NAM VÀ NGUYÊN NHÂN 3.1 Thành tựu chế pháp lý kiểm sốt quyền lập quy Chính phủ 76 76 Việt Nam nguyên nhân thành tựu 3.1.1 Thành tựu chế pháp lý kiểm soát quyền lập quy CP Việt Nam 76 3.1.2 Nguyên nhân thành tựu 108 3.2 Hạn chế chế pháp lý kiểm soát quyền lập quy Chính phủ Việt 112 Nam nguyên nhân hạn chế 3.2.1 Hạn chế chế pháp lý kiểm soát quyền lập quy CP Việt Nam 112 3.2.2 Nguyên nhân hạn chế 138 Chƣơng 4: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP TIẾP TỤC XÂY DỰNG VÀ HOÀN THIỆN CƠ CHẾ PHÁP LÝ KIỂM SOÁT QUYỀN LẬP QUY CỦA CHÍNH PHỦ VIỆT NAM HIỆN NAY 144 4.1 Quan điểm tiếp tục xây dựng hoàn thiện chế pháp lý kiểm sốt quyền lập quy Chính phủ Việt Nam 4.2 Giải pháp tiếp tục xây dựng hồn thiện chế pháp lý kiểm sốt quyền lập quy Chính phủ Việt Nam 4.2.1 Giải pháp tiếp tục xây dựng hồn thiện kiểm sốt QH quyền lập quy CP Việt Nam 144 146 146 m 4.2.2 Giải pháp tiếp tục xây dựng hồn thiện kiểm sốt Chủ tịch nước quyền lập quy CP Việt Nam 160 4.2.3 Giải pháp tiếp tục xây dựng hoàn thiện chế tự kiểm soát quyền lập quy CP Việt Nam 166 4.2.4 Giải pháp tiếp tục xây dựng hồn thiện kiểm sốt Tồ án Nhân dân quyền lập quy CP Việt Nam 174 4.2.5 Giải pháp tiếp tục xây dựng hồn thiện kiểm sốt MTTQVN tổ chức thành viên Mặt trận quyền lập quy CP Việt Nam KẾT LUẬN DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ ĐƢỢC CƠNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 181 190 192 193 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BCHTW CBCC CCPL CP CQNN CQHCNN CTN CTQG GS, TS HCNN HĐDT HĐND Nghĩa đầy đủ Ban Chấp hành Trung ương Cán bộ, cơng chức Cơ chế pháp lý Chính phủ Cơ quan nhà nước Cơ quan hành nhà nước Chủ tịch nước Chính trị quốc gia Giáo sư, Tiến sĩ Hành nhà nước Hội đồng dân tộc Hội đồng Nhân dân HN HTCT HTPL KSQL KSQLNN LATS MTTQVN NĐ NNPQ NQ NXB PBXH QĐHC QH QLNN QPPL TAND TANDTC TCCT-XH VBPQ VBQPPL VKSND VKSNDTC UB UBTV UBTVQH XHCN Hà Nội Hệ thống trị Hệ thống pháp luật Kiểm soát quyền lực Kiểm soát quyền lực nhà nước Luận án Tiến sĩ Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Nghị định Nhà nước pháp quyền Nghị Nhà xuất Phản biện xã hội Quyết định hành Quốc hội Quyền lực nhà nước Quy phạm pháp luật Toà án Nhân dân Toà án Nhân dân tối cao Tổ chức trị - xã hội Văn pháp quy Văn quy phạm pháp luật Viện Kiểm sát Nhân dân Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao Ủy ban Ủy ban Thường vụ Ủy ban Thường vụ Quốc hội Xã hội chủ nghĩa Từ viết tắt m MỞ ĐẦU Tính cấp thiết đề tài Kiểm sốt quyền lực nhà nước tất yếu khách quan nhằm đảm bảo quyền lực thực thuộc Nhân dân, đảm bảo sách hành vi máy nhà nước phục vụ lợi ích đơng đảo Nhân dân Để đảm bảo hiệu lực, hiệu thực thi QLNN, tất QLNN phải có chế phân cơng, phối hợp kiểm sốt cách phù hợp Trong KSQL nhánh quyền lực nguyên tắc hoạt động NNPQ Nguyên tắc quy định khoản 3, Điều Hiến pháp nước Cộng hoà XHCN Việt Nam năm 2013 “Quyền lực nhà nước thống nhất, có phân cơng, phối hợp, kiểm sốt CQNN việc thực quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp” [138] Quyền lập quy quyền lực quan trọng thuộc quyền hành pháp thực CP, để ban hành VBQPPL luật, phận quan trọng HTPL Đồng thời, quyền lập quy Chính phủ vừa mang tính uỷ quyền lập pháp, vừa có tính tuỳ nghi, phát huy tính chủ m động, linh hoạt, sáng tạo, chứa nhiều rủi ro, nguy lạm quyền cao thực quyền lập quy CP Vì vậy, cần phải có chế kiểm sốt quyền lập quy CP để đảm bảo cho quyền lực thực hiệu đúng, đầy đủ, kịp thời, nhằm tạo HTPL có chất lượng, phục vụ kịp thời, có hiệu cho hoạt động quản lý nhà nước Từ thực tiễn tổ chức QLNN nước ta thời gian qua cho thấy, có nhiều chế để kiểm sốt quyền lập quy CP, có CCPL kiểm soát quyền lập quy CP Các yếu tố CCPL kiểm soát quyền lập quy CP, bao gồm hệ thống thể chế pháp lý, thiết chế pháp lý vận hành chế bước xây dựng hoàn thiện Hệ thống thể chế pháp lý kiểm soát quyền lập quy CP quy định nhiều văn luật, xác định rõ địa vị pháp lý, thẩm quyền, trách nhiệm, nội dung, trình tự, thủ tục , tạo sở pháp lý để thiết chế pháp lý vận hành Các thiết chế pháp lý kiểm soát quyền lập quy CP (bao gồm hệ thống thiết chế bên bên máy CP), mối liên hệ thể chế pháp lý thiết chế pháp lý, vận hành chế bước hoàn thiện Tuy nhiên, bên cạnh kết đạt được, CCPL kiểm soát hoạt động lập quy CP nước ta nhiều hạn chế, bất cập (cả thể chế pháp lý, thiết chế pháp lý vận hành chế này) Một số văn quy định thẩm quyền trách nhiệm thực kiểm sốt hoạt động lập quy CP cịn chưa hợp lý; thiếu chế tài thực thẩm quyền trách nhiệm chủ thể kiểm soát; số quy định cịn thiếu đồng bộ, có mâu thuẫn số văn luật… Đồng thời, số thiết chế pháp lý kiểm soát quyền lập quy CP có cấu chưa hợp lý, lực kiểm sốt cịn nhiều bất cập; mối quan hệ thể chế pháp lý, thiết chế pháp lý nhiều hạn chế, chưa phát phát huy tính chủ động, tích cực thiết chế pháp lý thực pháp luật liên quan đến kiểm soát quyền lập quy CP Các điều kiện đảm bảo cho vận hành CCPL kiểm sốt quyền lập quy Chính phủ chưa đáp ứng yêu cầu, chưa đảm bảo hiệu vận hành chế kiểm soát Như m Nghị Hội nghị BCHTW lần thứ 6, khóa XIII Đảng ban hành Nghị "Tiếp tục xây dựng hoàn thiện NNPQ XHCN Việt Nam giai đoạn mới" “QLNN chưa kiểm sốt hiệu quả, chế KSQL chưa hồn thiện, vai trò giám sát Nhân dân chưa phát huy mạnh mẽ” Sự hiệu vận hành chế pháp lý kiểm soát quyền lập quy CP phần nguyên nhân chủ yếu dẫn đến hạn chế, bất cập thực quyền lập quy CP Có số VBQPPL CP ban hành phải sửa đổi, chí có văn ban hành có dấu hiệu trái thẩm quyền, có nội dung sai nghiêm trọng, xa rời thực tiễn nên không vào sống Đặc biệt, tình trạng ban hành VBQPPL để hướng dẫn, quy định chi tiết luật chậm, mâu thuẫn, trái với quy định Hiến pháp văn luật chậm khắc phục, dẫn đến không đảm bảo pháp chế hoạt động xây dựng tổ chức thực VBQPPL quan máy nhà nước Xuất phát từ bất cập trên, việc nghiên cứu làm rõ sở lý luận, sở thực tiễn đề xuất luận giải quan điểm, giải pháp phù hợp để hoàn thiện chế pháp lý kiểm soát hoạt động lập quy CP nhiệm vụ quan trọng, có ý nghĩa cấp thiết phương diện lý luận thực tiễn q trình xây dựng hồn thiện NNPQ XHCN Việt Nam Với ý nghĩa tác giả chọn vấn đề “Cơ chế pháp lý kiểm soát quyền lập quy Chính phủ Việt Nam” làm đề tài luận án tiến sĩ luật học, chuyên ngành Lý luận Lịch sử Nhà nước Pháp luật Mục đích nhiệm vụ nghiên cứu luận án 2.1 Mục đích nghiên cứu Trên sở nghiên cứu làm rõ sở lý luận, thực tiễn CCPL kiểm sốt quyền lập quy Chính phủ, luận án đề xuất quan điểm giải pháp xây dựng hồn thiện chế pháp lý kiểm sốt quyền lập quy Chính phủ Việt Nam 2.2 Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực mục đích nghiên cứu trên, luận án có nhiệm vụ sau: Một là, nghiên cứu xây dựng sở lý luận CCPL kiểm soát quyền lập quy CP phương diện: làm rõ khái niệm, đặc điểm, yếu tố m CCPL kiểm soát quyền lập quy Chính phủ; cần thiết phải kiểm sốt quyền lập quy CP; điều kiện bảo đảm CCPL kiểm soát quyền lập quy CP; nghiên cứu CCPL kiểm soát quyền lập quy CP số nước giới giá trị tham khảo cho Việt Nam Hai là, nghiên cứu làm rõ thực trạng CCPL kiểm soát quyền lập quy CP Việt Nam phương diện: phân tích, đánh giá thực trạng kết đạt hạn chế, bất cập chế pháp lý kiểm soát quyền lập quy CP nguyên nhân thực trạng Ba là, nghiên cứu, luận giải quan điểm đề xuất giải pháp xây dựng hồn thiện CCPL kiểm sốt quyền lập quy CP Việt Nam Đối tƣợng phạm vi nghiên cứu luận án 3.1 Đối tượng nghiên cứu Đề tài nghiên cứu lý luận thực tiễn CCPL kiểm soát quyền lập quy CP Việt Nam góc độ lý luận, lịch sử Nhà nước pháp luật, bao gồm quan điểm khoa học, quy định pháp luật CCPL kiểm soát quyền lập quy CP Việt Nam; Thực tiễn giải pháp xây dựng hoàn thiện CCPL kiểm soát quyền lập quy CP Việt Nam 3.2 Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Có nhiều quan điểm khác yếu tố cấu thành CCPL, Luận án tập trung nghiên cứu thể chế pháp lý, thiết chế pháp lý, phương thức vận hành chế kiểm soát quyền lập quy CP - Về không gian: Luận án nghiên cứu nội dung yếu tố cấu thành CCPL kiểm soát quyền lập quy CP chủ yếu nước, có tham chiếu kinh nghiệm nước - Về thời gian: Luận án nghiên cứu nội dung yếu tố cấu thành CCPL kiểm soát quyền lập quy CP chủ yếu từ ban hành Hiến pháp nước Cộng hoà XHCN Việt Nam năm 2013 VBQPPL cịn hiệu lực, có mở rộng so sánh quy định số Hiến pháp số VBQPPL trước Việt Nam Phƣơng pháp luận phƣơng pháp nghiên cứu m 4.1 Phương pháp luận nghiên cứu luận án Luận án nghiên cứu sở phương pháp luận chủ nghĩa vật biện chứng chủ nghĩa vật lịch sử Cụ thể, luận án tiếp cận nghiên cứu sở lý luận sau: - Cơ sở lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh nhà nước pháp luật; quan điểm, chủ trương Đảng, sách, pháp luật Nhà nước xây dựng, hoàn thiện NNPQ XHCN Việt Nam, đặc biệt hoàn thiện chế KSQLNN, bao gồm CCPL kiểm sốt quyền lập quy CP - Những kết nghiên cứu cơng trình khoa học ngồi nước lý luận thực tiễn CCPL kiểm soát QLNN nói chung, chế kiểm sốt quyền lập quy CP 4.2 Phương pháp nghiên cứu luận án Ngoài việc sử dụng phương pháp luận nghiên cứu chung ra, luận án sử dụng phương pháp nghiên cứu cụ thể như: phương pháp thống kê; 198 59 GS, TS Nguyễn Minh Đoan (2019), Một số ý kiến luật ban hành Văn quy phạm pháp luật, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, số 15 60 Bùi Xuân Đức, Quyền hành pháp vai trò Chính phủ thực quyền hành pháp theo Hiến pháp năm 2013, Tạp chí Nhà nước Pháp luật, số năm 2016 61 Trần Ngọc Đường, ''Kiểm soát quyền lực nhà nước xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam'', Tạp chí nghiên cứu lập pháp, số 16, năm 2011 62 GS.TS Trần Ngọc Đường (2011), Một số vấn đề phân cơng, phối hợp kiểm sốt quyền lực xây dựng nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 63 GS.TS Trần Ngọc Đường (Chủ nhiệm, 2015) Báo cáo tổng thuật kết nghiên cứu Đề tài cấp bộ: “Cơ sở lý luận thực tiễn xây dựng hoàn thiện chế kiểm soát quyền lực nhà nước vệc thực quyền lập pháp hành pháp tư pháp nước ta”, Văn phòng Quốc hội, nghiệm thu năm 2015 64 GS.TS Trần Ngọc Đường (2017), Tiếp tục xây dựng hồn thiện chế m kiểm sốt quyền lực nhà nước theo Hiến pháp năm 2013, Tạp chí nghiên cứu lập pháp, số 18 65 Nguyễn Vân Giang (2010), "Kiểm soát quyền lực nhà nước giám sát Quốc hội số nước giới", Tạp chí Lý luận trị truyền thơng, số 10 66 Nguyễn Thị Hà (2010), Quyền hành pháp tổ chức quyền hành pháp Việt Nam, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội 67 Trương Thị Hồng Hà (2007), Hoàn thiện chế pháp lý bảo đảm chức giám sát Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Luận án tiến sĩ, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội 68 Trương Thị Hồng Hà (2009), Hoàn thiện chế pháp lý đảm bảo chức giám sát Quốc hội, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 69 Tơ Tử Hạ (chủ biên, 2005), Từ điển hành chính, Nxb Lao động - xã hội, Hà Nội 70 Nguyễn Long Hải (2017), Thể chế pháp lý kiểm soát quyền lực nhà nước Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia thật, Hà Nội 199 71 TS Đỗ Ngọc Hải (2004), ''Tăng cường pháp chế XHCN hoạt động lập pháp, lập quy Việt Nam nay'', Nhà xuất Chính trị quốc gia, Hà Nội 72 Nguyễn Đình Hào (2011), Quyền lập quy Chính phủ, Luận án Tiến sĩ luật học, Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội 73 Võ Trí Hảo (2012), “Tài phán Hiến pháp - Những vấn đề phổ biến, đặc thù quốc gia mơ hình thích hợp cho Việt Nam” (sách Nguyễn Đăng Dung (chủ biên), vấn đề Hiến pháp sửa đổi Hiến pháp, Nxb Dân trí, Hà Nội) 74 Lê Thị Hồng Hạnh (2020), Đánh giá hoạt động lấy ý kiến xây dựng VBQPPL định hướng sửa đổi, bổ sung, Tạp chí Từ điển học Bách khoa thư, số năm 2020 75 Lê Thị Hằng (2007), Cơ chế trách nhiệm Chính phủ thành viên Chính phủ Nhà nước pháp quyền, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội 76 Vũ Thị Mỹ Hằng (2020), Thực chức giám sát quyền lực nhà nước Quốc hội Việt Nam nay, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội 77 Chu Thị Thúy Hằng (2018), Cơ chế pháp lý giám sát thực quy định m Hiến pháp bảo đảm quyền người Việt Nam, luận án tiến sĩ, Hà Nội 78 Lê Thị Thiều Hoa (2021), Phản biện xã hội trình xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam, luận án tiến sĩ, Hà Nội 79 Lê Thị Thiều Hoa (2021), Bảo đảm cơng khai, minh bạch quy trình xây dựng ban hành VBQPPL Việt Nam, Tạp chí nghiên cứu lập pháp, số 17 năm 2021 80 TS Tơ Văn Hồ (2014), Mối quan hệ quan thực quyền hành pháp quyền tư pháp theo tinh thần Hiến pháp nước Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013, Tạp chí luật học, số 81 PGS, TS Tơ Văn Hịa, TS Nguyễn Hải Ninh (2017), Ủy quyền lập pháp vấn đề lý luận thực tiễn, NXB Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội 82 Nguyễn Quốc Hoàn (2001), Cơ chế điều chỉnh pháp luật, Luận án tiến sĩ Luật học, Đại học Luật HN, Hà Nội 200 83 Dương Hoán (2019), Cơ chế pháp lý bảo đảm pháp chế hoạt động hành nhà nước, Luận án Tiến sĩ Luật học, Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh, TP Hồ Chí Minh 84 Hội đồng dân tộc (2022), Báo cáo số: 458 /BC-HĐDT15 HĐDT Quốc hội ngày 06 tháng năm 2022 kết giám sát VBQPPL có liên quan đến công tác dân tộc giai đoạn 2016-2021, Hà Nội 85 Hội đồng bầu cử Quốc gia (2016), "Báo cáo số 695 BC-HĐBCQG ngày 19/7/2016 Hội đồng bầu cử Quốc gia tổng kết bầu cử ĐBQH khóa đại biểu cấp nhiệm kỳ 2016-2021 86 TS Hoàng Minh Hội (2019), Cơ chế pháp lý giám sát Nhân dân thông qua Mặt trận tổ quốc tổ chức trị - xã hội quan hành nhà nước Việt Nam nay, Nxb Lý luận trị, Hà Nội 87 TS Hoàng Minh Hội (2021), Pháp luật quyền giám sát trực tiếp Nhân dân quan hành nhà nước Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia thật, Hà Nội m 88 Hoàng Quốc Hồng (2020), Vai trò Nghị định hoạt động quản lý hành Nhà nước, Tạp chí Cơng thương, số 11 năm 2020 89 Nguyễn Cảnh Hợp (chủ biên, 2017), Giáo trình Luật Hành Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 90 Trần Thị Hương Huế (2019), Sự tham gia công chúng xây dựng văn quy phạm pháp luật, luận án tiến sĩ quản lý cơng, Học viện Hành quốc gia, Hà Nội 91 Trần Thị Hương Huế (2020), Quy định trách nhiệm giải trình hoạt động tiếp thu ý kiến góp ý xây dựng VBQPPL, Tạp chí quản lý nhà nước, số tháng năm 2020 92 Nguyễn Anh Hùng (2018), Phương thức giám sát Quốc hội Hoa Kỳ, Tạp chí nghiên cứu nội vụ, số 93 Nguyễn Mạnh Hùng (2018), Mối quan hệ lập pháp hành pháp nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Luận án Tiến sĩ Luật học, Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh, TP Hồ Chí Minh 201 94 Nguyễn Quốc Hùng (2016), Kiểm soát quyền lực tư pháp nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, luận án tiến sĩ luật học, Hà Nội 95 Nguyễn Thị Huyền (2020), Mối quan hệ quyền tư pháp quyền hành pháp thực quyền lực nhà nước Việt Nam nay, luận án tiến sĩ luật học, Học viện Khoa học xã hội, Hà Nội 96 Nguyễn Diệu Hương (2019), Các biện pháp thúc đẩy cơng dân tích cực tham gia hoạch định sách cơng Trung Quốc sau Đại hội XVIII, Tạp chí nghiên cứu Trung Quốc, số 97 Phạm Thu Hương, Hoàn thiện pháp luật giám sát phản biện xã hội Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Luận án tiến sĩ luật học, 2022, tr.115) 98 Tống Đăng Hưng (2021), Quyết định hành Chính phủ Việt Nam, Luận án Tiến sĩ Luật học, Học viện Khoa học xã hội, Hà Nội 99 Đinh Thế Hưng (2011), Cơ chế bảo vệ quyền người Tòa án Việt Nam, sách Đào Trí Úc, Võ Khánh Vinh (đồng chủ biên, 2011), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội m 100.http://doc.edu.vn/tailieu/quyen-hanh-phap-va-quyen-hanh-chinh-nha-nuoccao-nhat-39185 101.https://edu2review.com/reviews/danh-sach-cac-truong-dao-tao-nganh-luat-oviet-nam-10544.html, tham khảo ngày 26/12/2020 102.https://www.gso.gov.vn/du-lieu-va-so-lieu-thong-ke/2021/07/thong-cao-baochi-ve-ket-qua-khao-sat-muc-song-dan-cu-nam-2020/ 103 https://nld.com.vn/giao-duc-khoa-hoc/dao-tao-luat-de-dai-trong-cap-phep-dalam-anh-huong-den-chat-luong-20210329180034766.htm 104 https://vnexpress.net/internet-viet-nam-dang-o-dau-so-voi-the-gioi 4405005.html) 105.https://viettimes.vn/van-phong-chu-tich-nuoc-giam-10-bien-che-con-90cong-chuc-post159145.html) 106 https://moh.gov.vn/diem-tin-y-te/-/asset_publisher/sqTagDPp4aRX/content/- iem-tin-y-te-ngay-16-9-2017?inheritRedirect=false, Điểm 16/9/2017, Cổng thông tin Bô Y tế, truy cập ngày 28/5/2021) tin y tế ngày 202 107 Đỗ Minh Khôi (2006), Các cách thức chế ngự quyền lực nhà nước, Tạp chí Khoa học pháp lý, số 108 Cầm Thị Lai (2018), Kinh nghiệm từ sách lược phòng chống tham nhũng Trung Quốc, Tạp chí lý luận trị, số 12 109 Hoàng Thị Lan, Một số vấn đề cấu tổ chức Thường trực Hội đồng dân tộc, Ủy ban Quốc hội, Tạp chí nghiên cứu lập pháp, số 13 năm 2019 110 Hoàng Thị Lan (2021), Trách nhiệm Chính phủ trước Quốc hội theo Pháp luật Việt Nam, Luận án Tiến sĩ Luật học, Học viện Khoa học xã hội, Hà Nội 111 Nguyễn Quỳnh Liên (2020), Hồn thiện pháp luật kiểm sốt ban hành định hành Việt Nam nay, Luận án Tiến sĩ Luật học, Đại học Luật Hà Nội 112 Trương Đắc Linh (2007), Cơ chế giám sát Hiến pháp theo Hiến pháp Việt Nam vấn đề xây dựng tài phán Hiến pháp nước ta nay, Tạp chí Nhà nước Pháp luật, (1) 113 TS Nguyễn Thị Tuyết Mai (2015), “Một số vấn đề kiểm soát việc ban m hành văn quy phạm pháp luật Việt Nam”, Tạp chí khoa học Chính trị, số 114 Ngơ Đức Mạnh (2003), đại biểu Quốc hội chuyên trách, số suy nghĩ tăng cường lực hoạt động, Tạp chí nghiên cứu lập pháp, số 11 115 Nguyễn Văn Mạnh (2008), Quá trình nhận thức phát triển tư tưởng NNPQ VK ĐCSVN thời kỳ đổi sách ĐCSVN tiến trình lãnh đạo nghiệp đổi mới, Nxb Lý luận trị, Hà Nội 116 Đinh Văn Mậu Phạm Hồng Thái (2005), Luật Hành Việt Nam.NXB Tổng hợp TP Hồ Chí Minh 117 Cao Vũ Minh, Nội dung, tính chất hình thức nghị định Luật ban hành VBQPPL năm 2015, Tạp chí khoa học pháp lý, số năm 2016 118 TS Cao Vũ Minh (2017), Quyết định quản lý nhà nước Chính phủ - lý luận thực tiễn, Nhà xuất Chính trị quốc ga Sự thật, Hà Nội 119 TS Cao Vũ Minh (2021), Thẩm quyền Quốc hội, UBTVQH việc xử lý VBQPPL quan nhà nước, cá nhân Trung ương ban hành, Tạp chí nghiên cứu lập pháp, (12) 203 120 Nguyễn Thị Thanh Nga (2016), Kiểm soát quan nhà nước thực quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp, Tạp chí quản lý nhà nước, số 121 Văn Nghĩa, Đoàn Quang Thọ, Mai Ngọc Cường, Cơ chế thị trường vai trò Nhà nước kinh tế thị trường Việt Nam, Nxb Thống Kê, H, 1994, tr 6] 122 Phạm Hữu Nghị (2011), Cơ chế bảo đảm bảo vệ quyền người: nhận thức chung, sách: Đào Trí Úc, Võ Khánh Vinh (đồng chủ biên), Nxb CTQGST, Hà Nội 123 GS Phan Ngọc (2009), Mẹo giải nghĩa từ Hán - Việt, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội 124 Tạ Quang Ngọc, https://www.quanlynhanuoc.vn/2020/03/24/mot-so-y-kienve-hoat-dong-lap-quy-cua-chinh-phu-viet-nam/ 125 Vũ Kiều Oanh (2016), Pháp luật khiếu nại hành Trung Quốc số gợi ý cho Việt Nam, Tạp chí quản lý nhà nước, số 126 Nguyễn Văn Pha (2020), Hoàn thiện pháp luật mối quan hệ ủy ban m Trung ương Mặt trận tổ quốc Việt Nam với quan Trung ương Nhà nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam nay, Luận án Tiến sĩ Luật học, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội 127 PGS.TS Nguyễn Như Phát cộng (2011), “Tài phán Hiến pháp: Một số vấn đề lý luận bản, kinh nghiệm quốc tế khả áp dụng cho Việt Nam” Nhà xuất Khoa học xã hội, Hà Nội 128 ThS Dương Hồng Thị Phi Phi, ThS Trần Thị Ánh Minh (2018), “Hoàn thiện quy trình ban hành văn quy định chi tiết luật, pháp lệnh”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, số 11 (363) 129 Phạm Hồng Phong (2021), Cơ chế pháp lý kiểm soát quyền lực nhà nước quan thực quyền hành pháp quyền tư pháp Việt Nam, luận án tiến sĩ luật học, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội 130 Phòng Nghiên cứu Văn hiến Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc (1998), Mao Trạch Đơng, Đặng Tiểu Bình bàn xây dựng Đảng, Nxb Văn hiến Trung ương, tr.555) 204 131 Nguyễn Thị Hoài Phương, Hoàn thiện chế kiểm soát quyền lực nhánh hành pháp xây dựng nhà nước pháp quyền, Tạp chí Nhà nước Pháp luật, số năm 2011; 132 Nguyễn Thị Hồi Phương, Vai trị báo chí kiểm sốt việc thực quyền hành pháp Chính phủ Việt Nam, Tạp chí nghề luật, số năm 2016 133 Nguyễn Thị Hồi Phương (2019), Kiểm sốt Quốc hội việc thực quyền lập quy Chính phủ Việt Nam nay, Tạp chí Cơng thương, (8) 134 Nguyễn Thị Hồi Phương (2021), Kiểm sốt thực quyền hành pháp Chính phủ Việt Nam nay, Luận án Tiến sĩ Luật học, Đại học Luật Hà Nội 135 Lưu Văn Quảng (2008), Xây dựng chế kiểm soát quyền lực nhà nước Việt Nam nay, đề tài khoa học cấp Bộ, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh 136 Lưu Văn Quảng (2017), Nhận diện số nguy tham nhũng từ q trình hoạch định sách nước ta, http: www.mof.gov.vn [Truy cập ngày 02/6/2018] 137 TS Tào Thị Quyên (2012), Cơ chế bảo vệ Hiến pháp Nhà nước pháp m quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Nxb Chính trị - Hành chính, Hà Nội 138 Quốc hội (2013), Hiến pháp nước Cộng hoà XHCN Việt Nam năm 2013, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội 139 Quốc hội (2014), Luật Tổ chức Quốc hội năm 2014, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội 140 Quốc hội (2020), Luật sửa đổi, bổ sung số điều Luật Tổ chức Quốc hội, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội 141 Quốc hội (2015), Luật Ban hành Văn quy phạm pháp luật năm 2015, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội 142 Quốc hội (2020), Luật sửa đổi, bổ sung số điều Luật Ban hành Văn quy phạm pháp luật năm 2015, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội 143 Quốc hội (2015), Luật hoạt động giám sát Quốc hội Hội đồng Nhân dân, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội 144 Quốc hội (2015), Luật Tổ chức Chính phủ năm 2015, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội 205 145 Quốc hội (2019), Luật sửa đổi, bổ sung số điều Luật Tổ chức Chính phủ Luật Tổ chức quyền địa phương, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội 146 Quốc hội (2015), Luật Mặt trận tổ quốc Việt Nam năm 2015, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội 147 Phan Xuân Sơn (2012), Hệ thống trị số vấn đề đổi hệ thống trị Việt Nam, Nxb Chính trị - Hành chính, Hà Nội 148 PGS, TS Nguyễn Quốc Sửu (Chủ biên, 2012), Xây dựng hoàn thiện Cơ chế bảo vệ Hiến pháp Việt Nam - Lý luận thực tiễn, Nxb Chính trị quốc gia thật, Hà Nội 149 Lê Minh Tâm (2000), Quyền hành pháp chức quyền hành pháp, Tạp chí Luật học, số 150 Phạm Ngọc Thạch (2008), Hệ thống pháp luật Trung Quốc 30 năm xây dựng phát triển, Tạp chí nghiên cứu Trung Quốc, số tháng 151 Phạm Hồng Thái, Sự liên tục quyền hành pháp quyền lực hành chính, Tạp chí quản lý nhà nước, số 135 năm 2007 m 152 Phạm Hồng Thái (2013), Vị trí, tính chất pháp lý Chính phủ qua Hiến pháp Việt Nam vấn đề sửa đổi Hiến pháp năm 1992, Tạp chí Khoa học Đại học quốc gia Hà Nội, Luật học, tập 29, số 153 PGS, TS Trịnh Đức Thảo (2017), Các điều kiện đảm bảo thực chế kiểm sốt quyền lực nhà nước, Tạp chí nghiên cứu lập pháp, số 24 154 Trần Quyết Thắng (2020), Trách nhiệm giải trình Chính phủ theo Pháp luật Việt Nam, Luận án Tiến sĩ Luật học, Học viện Khoa học xã hội, Hà Nội 155 Nguyễn Phước Thị, Lập pháp - lập quy: Bàn tiêu chí phân biệt (2005), Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, số 156 Lê Viết Thiện (2017), Phản biện xã hội hoạt động xây dựng pháp luật từ góc nhìn nhà làm luật, Tạp chí nghề luật, số 157 Nguyễn Phước Thọ (2014), Cơ chế thực quyền hành pháp Chính phủ theo quy định pháp luật, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, số 13 206 158 Nguyễn Phước Thọ (2018), “Một số vướng mắc, bất cập quy trình xây dựng, ban hành nghị định Chính phủ, định Thủ tướng Chính phủ”, Tạp chí Nhà nước Pháp luật, số (364) 159 Nguyễn Thị Kim Thoa (chủ nhiệm) (2019), Phân công, phối hợp kiểm soát quan nhà nước việc thực quyền hành pháp theo tinh thần Hiến pháp năm 2013, Đề tài khoa học cấp Bộ, Viện Khoa học pháp lý quan chủ trì 160 Nguyễn Thị Mai Thoa (2018), Hoạt động giám sát đại biểu Quốc hội Việt Nam nay, Luận án Tiến sĩ Quản lý cơng, Học viện Hành quốc gia, Hà Nội 161 Nguyễn Thị Lê Thu (2016), Đánh giá hoạt động kiểm soát hành pháp Việt Nam, Tạp chí tra, số 162 Bùi Thị Thanh Thuý (2016), Quyền hành pháp chủ thể thực quyền hành pháp, Tạp chí Tổ chức nhà nước, số 163 Ngô Hồng Thủy (2015), Kiểm tra Văn quy phạm pháp luật quan hành Việt Nam, Luận án Tiến sĩ Luật học, Học viện Khoa học xã hội, m Hà Nội 164 Vũ Thư, Các khía cạnh xung quanh vấn đề luật (pháp lệnh) khung, Tạp chí Nhà nước pháp luật, số năm 2005 165 Toà án liên bang Hoa Kỳ (1989), Án lệ Mistretta v.US, 488 US 361, 371-372 166 TANDTC (2020), Báo cáo số 42-BC TANDTC ngày 09 tháng 10 năm 2020 TANDTC kết rà soát VBQPPL, Hà nội 167 Nguyễn Ngọc Toán, Quyền hành pháp Chính phủ theo Hiến pháp năm 2013, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, số 17 năm 2014 168 Tổng thư ký Quốc hội (2020), Báo cáo số 3910/BC-TTKQH ngày 28 tháng năm 2020 tổng hợp kết giám sát văn quy phạm pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khoá XIV (từ đầu nhiệm kỳ đến hết kỳ họp thứ 8) 169 Tổng thư ký Quốc hội (2021), Báo cáo số 575/BC -TTKQH ngày 24 tháng 12 năm 2021 tổng hợp kết giám sát VBQPPL HĐDT Ủy ban Quốc hội 207 170 Thái Thị Thu Trang (2020), Nghiên cứu so sánh quan tra Quốc hội giới khả áp dụng Việt Nam, luận án tiến sĩ, Trường Đại học Luật Hà Nội 171 Lê Thị Ngọc Trâm, Chế định quyền hành pháp từ Hiến pháp năm 1992 đến Hiến pháp năm 2013, Tạp chí Dân chủ pháp luật, số 11 năm 2014 172 Lê Thị Ngọc Trâm (2018), Quyền hành pháp Việt Nam nay, Luận án Tiến sĩ Luật học, Học viện Khoa học xã hội, Hà Nội 173 Đồn Trọng Truyến (1997), Hành học đại cương, Nxb CTQGST, Hà Nội 174 Trung tâm Thông tin, thư viện nghiên cứu khoa học - Văn phòng Quốc hội (2009), Tuyển tập Hiến pháp số nước giới, Nhà xuất Thống kê, Hà Nội 175 Lê Văn Trung, Thực pháp luật khiếu nại, tố cáo góp phần kiểm sốt quyền hành pháp Việt Nam, Tạp chí lý luận trị, số 10 năm 2017 176 Trung tâm Từ điển học (2013), Từ điển Tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng, Đà Nẵng m 177 PGS, TS Hoàng Văn Tú (2019), “Xây dựng ban hành văn QPPL theo trình tự, thủ tục rút gọn”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, (4) 178 Trần Anh Tuấn, Quyền hành pháp vai trị Chính phủ thực quyền lực nhà nước, Tạp chí Cộng sản, số năm 2013 179 Vũ Anh Tuấn, "Kiểm soát quyền lực nhà nước xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam'', Tạp chí sinh hoạt lý luận, (5), năm 2011 180 Vũ Anh Tuấn, "Hồn thiện thể chế kiểm sốt quyền lực nhà nước", Tạp chí lý luận trị, số tháng năm 2012 181 Võ Văn Tuyền, Trần Việt Đức (2019), Ban hành văn quy định chi tiết luật, nghị Quốc hội - Tiếp cận góc độ ủy quyền lập pháp, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, (22) 182 Bùi Huy Tùng (2018), Kiểm soát quyền lực hành pháp Việt Nam nay, Luận án tiến sĩ, Đại học quốc gia Hà Nội, Hà Nội 183 Bùi Huy Tùng, Kiểm soát quyền lực hành pháp số nước giới giá trị tham khảo cho Việt Nam, Tạp chí Quản lý nhà nước, số 10 năm 2017 208 184 Trần Ánh Tuyết (2018), “Thực trạng triển vọng công tác xây dựng Đảng Cộng sản Trung Quốc từ đại hội XVIII đến nay”, Tạp chí Lý luận trị, số 185 Từ điển tiếng Việt (1994), Nhà xuất Khoa học xã hội, Hà Nội 186 Từ điển bách khoa Việt Nam, Nhà xuất Từ điển bách khoa (2002), Hà Nội 187 Dương Thị Tươi, Hoàn thiện chế kiểm soát quyền lực nhà nước quan tư pháp quan hành pháp, Tạp chí lý luận trị, số năm 2017 188 Đào Trí Úc, Võ Khánh Vinh (chủ biên, 2003), Giám sát chế giám sát việc thực quyền lực NN nước ta nay, Nxb Công an Nhân dân, Hà Nội 189 Ủy ban Thường vụ Quốc hội (2012), Báo cáo số 14 ĐA-BCĐ ĐMQH ngày 21 2012 “Đề án tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu hoạt động Quốc hội” 190 Ủy ban Thường vụ Quốc hội (2015), Báo cáo tổng kết hoạt động giám sát Quốc hội qua 10 năm thực Luật hoạt động giám sát Quốc hội hoạt động giám sát Hội đồng Nhân dân số 832/BC-UBTVQH13 ngày 28/02/2015, Hà Nội m 191 Ủy ban pháp luật (2016), Báo cáo số 3630 -BC UBPL13 ngày 28 tháng năm 2016 Tổng kết công tác UBPL nhiệm kỳ QH khóa XIII 2011 - 2016, Hà nội 192 Ủy ban pháp luật (2018), Báo cáo số 1767/BC-UBPL14 UBPL Quốc hội ngày 16 tháng 10 năm 2018 “Kết giám sát việc ban hành văn quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành luật Quốc hội thông qua nhiệm kỳ khóa XIII Ủy ban Pháp luật chủ trì thẩm tra”, Hà Nội 193 Ủy ban pháp luật (2020), Báo cáo số 3560-BC/UBPL14 ngày 12 tháng 10 năm 2020 thẩm tra Báo cáo kết rà soát VBQPPL thuộc lĩnh vực quản lý nhà nước, Hà nội 194 Ủy ban pháp luật (2020), Báo cáo số 3575-BC/UBPL14 ngày 16 tháng 10 năm 2020 UBPL kết giám sát VBQPPL thuộc lĩnh vực UBPL phụ trách năm 2020 (kỳ từ ngày 01 2019 đến ngày 30/6/2020), Hà nội 195 UBTW MTTQVN, Ban Thường trực (2019), Báo cáo số: 714/BC-MTTWBTT ngày 05 tháng năm 2019 sơ kết 05 năm thực Quyết định số 217- 209 QĐ TW Quyết định số 218-QĐ TW ngày 12 12 2013 Bộ Chính trị (Khóa XI), Hà Nội 196 UBTW MTTQVN, Ban Thường trực (2020), Báo cáo Số: 269/BC-MTTWBTT ngày 29 tháng 12 năm 2020 kết thực công tác giám sát phản biện xã hội năm 2020, phương hướng, nhiệm vụ giám sát phản biện xã hội năm 2021 Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Hà Nội 197 UBTW MTTQVN, Ban Thường trực (2021), Báo cáo Số: 446/BC-MTTWBTT ngày 31 tháng 12 năm 2021 kết thực công tác giám sát phản biện xã hội năm 2021, phương hướng, nhiệm vụ giám sát phản biện xã hội năm 2022 Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Hà Nội 198 Đồn Thị Tố Un (2019), Tính khả thi Văn quy phạm pháp luật, Tạp chí luật học, số 199 Nguyễn Thị Tố Uyên (2017), Cơ chế pháp lý tham gia tổ chức xã hội bảo vệ môi trường Việt Nam nay, Luận án tiến sĩ luật học, Học viện trị quốc gia m 200 Văn phịng Quốc hội (2006), Thường thức hoạt động giám sát Quốc hội, Nxb Tư pháp, Hà Nội 201 VKSNDTC (2019), Báo cáo số 179 BC -VKSTC ngày 10 tháng 10 năm 2019 công tác Viện trưởng VKSNDTC kỳ họp thứ 8, QH khóa XIV, Hà Nội 202 Viện ngôn ngữ (2003), Từ điển Tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng, Đà Nẵng 203 Nguyễn Cửu Việt (2013), Giáo Trình Luật hành Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 204 Nguyễn Cửu Việt (chủ biên, 2011), Luật Hành nước ngồi, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 205 Trần Quốc Việt, Hoạt động kiểm soát quyền hành pháp Nghị viện nước Anh, Pháp, Mỹ, Tạp chí Tổ chức nhà nước, số năm 2015 206 Trần Quốc Việt, Một số vấn đề lý luận kiểm sốt hoạt động đảm bảo quyền cơng dân quan hành nhà nước, Tạp chí Quản lý nhà nước, số năm 2017 210 207 Trần Quốc Việt, Chất vấn - hình thức kiểm soát hiệu Quốc hội hoạt động Chính phủ, Tạp chí Quản lý Nhà nước, số năm 2016 208 Viện Khoa học pháp lý, BộTư pháp (2006), Từ điển Luật học, Nxb Tư pháp, Hà Nội 209 Nguyễn Như Ý (chủ biên, 2011), Đại từ điển Tiếng Việt, Nxb Đại học quốc gia TPHCM, tr 463 210 Nguyễn Như Ý (Chủ biên) (1998), Đại từ điển Tiếng Việt, Nxb Văn hóa thơng tin, Hà Nội, tr.132 * Tài liệu Tiếng Anh: 211 Ames Cleighton, “The public participation handbook - Making better Decisions through citizen involvement”, https: smartnet.niua.org [truy cập ngày 23/3/2017] 212 Zapatero Gómez, V (2019): “Government and Parliament in the Art of Legislating” Legisprudence Library, vol Springer The m 213.http://www.lawinfochina.com/display.aspx?lib=law&id=23600, Administrative Litigation Law of the Peoples Republic of China (Luật Tố tụng hành Cộng hồ Nhân dân Trung Hoa) [truy cập ngày 03/7/2021) 214.https://www.chinalawtranslate.com/en/supreme-peoples-court-interpretationon-theapplication-of-the-administrative-litigation-law-of-the prc/#_Toc505790089, (Giải thích Tịa án Nhân dân tối cao Luật Tố tụng hành chính), truy cập ngày 24/7/2021) 215.(http://www.bundespraesident.de/EN/Role-and-Functions/Office-of-the Federal-President/office-of-the-federal-president-node.html, (Văn phịng Tổng thống Cộng hồ Liên bang Đức) [truy cập ngày 12/11/2016) 216 https://www.president.bg/cat8/Administration/, (Chế độ Tổng thống Cộng hoà Bungari [truy cập ngày 25/10/2012] 217 Jordan, G, William Maloney (2007), Democracy and Interest Groups Enhancing Participation? Palgrave Macmillan 218 John Stuart Mill (1861), Chính thể đại diện, người dịch: Nguyễn Văn Trọng Bùi Văn Nam Sơn, Nxb Tri Thức, Hà Nội 211 219 John Stuart Mill (2005), Luận tự do, Nxb Chính trị Quốc gia - Sự thật, Hà Nội 220 Montesquieu (2006), Bàn tinh thần pháp luật, (Hoàng Thanh Đạm dịch), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 221 Chrisrtoph Mollers (2013), The three branches A comparative model of separation of powers, Oxford 222 John D deleo, Jr (2008), Administrative law, Delmar, tr 172 223 Jean Jacques Rousseau (1992), Bàn khế ước xã hội (Thanh Đạm dịch), Nxb Tp Hồ Chí Minh 224 Wright, John (1996), “Interest Groups and Congress, Lobbying, Contributions, and Influence” (Nhóm lợi ích Quốc hội, vận động hành lang, đóng góp, ảnh hưởng), Longmon, USA 225 R Allen Hays (2001), “Who Speaks for the Poor? National Interest Groups and Social Policy” (Ai nói lên tiếng nói dân nghèo? Các nhóm lợi ích tồn quốc Chính sách xã hội) m 226 Meng Sheng (2008), “Cải cách chế kiểm tra tính hợp pháp văn hành Trung Quốc” Đinh Văn Minh Nguyễn Văn Toàn biên dịch, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 227 DanielSutter (1998), “Constitutions and the growth of government, Journal of Economic Behavior & Organization”, Volume 34, Issue 1, Pages 129-142 228 Henry HPerrittJr.ZacharyRustad (2000), “Freedom of information spreads to Europe, Government Information Quarterly”, Volume 17, Issue 4, Pages 403-417 229 ZhenyaTang, LeidaChen, ZhongyunZhou, MerillWarkentin, Mark L.Gillenson (2019), “The effects of social media use on control of corruption and moderating role of cultural tightness-looseness, Government Information Quarterly”, Volume 36, Issue m