Lời nói đầu Tính cấp thiết đề tài : Chuyển sang kinh tế thị trờng định hớng XHCNở nớc ta, lĩnh vực tiền tệ, tín dụng ngân hàng chiếm vị trí quan trọng đà trở thành lĩnh vực kích thích phát triển toàn kinh tế Hoạt động kinh doanh Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển nông thôn Việt Nam ngày đóng vai trò trọng yếu việc điều tiết, thu hút cung cấp vốn, dịch vụ ngân hàng cho phát triển nông nghiệp, nông thôn Thời gian qua, hệ thống Ngân hàng thơng mại Việt Nam nói chung, Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển nông thôn Việt Nam nói riêng đà có nhiều đóng góp vào nghiệp đổi kinh tế đất nớc, nhng xt ph¸t tõ mét nỊn kinh tÕ chËm phát triển, lại trải qua thời kỳ bao cấp kéo dài hàng thập kỷ trình chuyển đổi nên hoạt động kinh doanh hệ hống Ngân hàng thơng mại, Ngân hàng thơng mại hoạt ®éng kinh doanh lÜnh vùc n«ng nghiƯp, n«ng th«n nhiều bất cập, làm hạn chế hiệu kinh doanh ngân hàng đóng góp vào phát triển nông nghiệp, nông thôn trình công nghiệp hoá, đại hoá Vấn đề đặt để có chế quản lý hoạt động kinh doanh hệ thống Ngân hàng nông nghiệp phát triển nông thôn nớc ta vừa có hiệu cao, phục vụ mục tiêu công nghiệp hoá, đại hoá nông nghiệp, nông thôn theo định hớng xà hội chủ nghĩa Điều liên quan đến nhiều vấn đề, nhiều lĩnh vực; đổi chế quản lý hoạt động kinh doanh Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển Nông thôn nớc ta vấn đề quan trọng, xúc Đề tài Đổi chế quản lý hoạt động kinh doanh Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển Nông thôn Việt Nam kinh tế thị trờng nhằm góp phần đáp ứng yêu cầu xúc trớc mắt đồng thời có ý nghĩa lâu dài lý luận lẫn thực tiễn Tình hình nghiên cứu đề tài Đổi chế quản lý hoạt động kinh doanh Ngân hàng Nông nghiệp Việt Nam vấn đề mẻ từ trớc đến có số công trình khoa học công bố Chẳng hạn, nh : - Đổi quản lý hoạt động tín dụng ngân hàng cấp sở, nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn (lấy Nam Hà làm ví dụ) Phạm Hång Cê - LuËn ¸n PTS, Khoa häc kinh tÕ, H 1996; - Đổi chế quản lý tín dụng ngân hàng Thái Bình Vũ Văn Hùng - LuËn ¸n PTS, Khoa häc kinh tÕ, H 1996; Xuất phát từ yêu cầu thực tế chung đất nớc, sâu nghiên cứu lĩnh vực với mong muốn góp phần nhỏ bé vào nghiệp công nghiệp hoá, đại hoá nông nghiệp, nông thôn tiến trình đổi chung đất nớc Đối tợng phạm vi nghiên cứu - Đối tợng nghiên cứu luận án : Nghiên cứu chế quản lý hoạt động kinh doanh Ngân hàng Nông nghiƯp ViƯt Nam nỊn kinh tÕ thÞ trêng níc ta nhằm phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn theo hớng công nghiệp hoá, đại hoá - Phạm vi nghiên cứu: Luận án tập trung nghiên cứu chế quản lý hoạt động kinh doanh Ngân hàng Nông nghiệp Việt Nam mối quan hệ với chế quản lý kinh tế nói chung nớc ta chế quản lý ngành ngân hàng nói riêng điều kiện kinh tế thị trờng Việt Nam Thời gian chủ yếu đợc khảo sát từ năm 1996 đến Mục đích nghiên cứu, nhiệm vụ đề tài * Mục đích: Tìm tòi, xác lập chế quản lý hoạt động kinh doanh Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển Nông thôn Việt Nam phù hợp, hiệu * Nhiệm vụ: - Làm rõ lý luận chế quản lý hoạt động kinh doanh Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển Nông thôn Việt Nam kinh tế thị trờng - Phân tích thực trạng chế quản lý hoạt động kinh doanh Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển Nông thôn Việt Nam - Đề xuất quan điểm, giải pháp đổi chế quản lý hoạt động kinh doanh Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển Nông thôn Việt Nam kinh tế thị trờng Phơng pháp nghiên cứu Luận án sử dụng phơng pháp truyền thống Chủ nghĩa Mác - Lênin: Duy vật biện chứng, vật lịch sử, phơng pháp lịch sử, đồng thời sử dụng phơng pháp hệ thống thống kê, so sánh, phân tích tổng hợp, diễn giải quy nạp để rút kết luận vấn đề đợc xem xét Đóng góp luận án Dự kiến luận án có đóng góp sau: - Làm rõ luận khoa học chế quản lý hoạt động kinh doanh Ngân hàng Nông nghiệp Việt Nam chế thị trờng nhằm phục vụ mục tiêu công nghiệp hoá, đại hoá nông nghiệp, nông thôn nớc ta - Phân tích thực trạng chế quản lý hoạt động kinh doanh Ngân hàng Nông nghiệp Việt Nam việc phát triển nông nghiệp, nông thôn năm qua - Đề xuất giải pháp chủ yếu đổi chế quản lý hoạt động kinh doanh Ngân hàng Nông nghiệp Việt Nam, nhằm góp phần thúc đẩy phát triển nông nghiệp, nông thôn Việt Nam theo hớng đại Kết cấu luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận án kết cấu thành chơng: Chơng 1: Cơ chế quản lý hoạt động kinh doanh cử Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển Nông thôn Việt Nam kinh tế thị trờng Chơng 2: Thực trạng chế quản lý hoạt động kinh doanh Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển Nông thôn Việt Nam Chơng 3: Quan điểm giải pháp tiếp tục đổi chế quản lý hoạt động kinh doanh Ngân hàng Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển Nông thôn Việt Nam Chơng Cơ chế quản lý hoạt động kinh doanh Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển Nông thôn Việt Nam kinh tế thị trờng 1.1 Vai trò, đặc điểm nội dung chế quản lý hoạt động kinh doanh Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển Nông thôn Việt Nam 1.1.1 vai trò đặc điểm Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển Nông thôn Việt Nam phát triển nông nghiệp, nông thôn nớc ta 1.1.1.1 Vai trò Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển Nông thôn Việt Nam phát triển kinh tế - xà hội Ngân hàng thơng mại đời kết tất yếu phát triển kinh tế, nhng mặt khác hệ thống ngân hàng thơng mại với t cách kênh dẫn vốn chủ yếu kinh tế tác động trở lại, đóng vai trò động lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển Nông thôn Việt Nam ngân hàng thơng mại nhà nớc hoạt ®éng kinh doanh chđ u lÜnh vùc n«ng nghiƯp, nông thôn Nên, vai trò đợc thể qua hoạt động kinh doanh lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn Biểu rõ nét trực tiếp phục vơ cho ph¸t triĨn kinh tÕ - x· héi khu vùc kinh tÕ n«ng nghiƯp, n«ng th«n: phơc vơ phát triển nông nghiệp, nông thôn xây dựng nông thôn theo hớng công nghiệp hoá, đại hoá nông nghiệp, nông thôn [55] Cụ thể nội dung sau: Một là, hoạt động Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển Nông thôn Việt Nam tạo môi trờng thuận lợi cho trình lu chuyển vốn nÒn kinh tÕ nãi chung, cho khu vùc kinh tÕ nông nghiệp, nông thôn nói riêng: Trong kinh tế trình vận động vốn thực thông qua hai kênh dẫn vốn : tài trực tiếp tài gián tiếp Kênh tài gián tiếp chứa đựng nhiều hạn chế đòi hỏi phải có phù hợp nhu cầu ngời vay ngời có vốn Trong kinh tế hàng hoá phát triển, chức trung gian tín dụng ngân hàng đóng vai trò quan trọng, phần lớn qui mô hoạt động chuyển nhợng quyền sử dụng vốn thực thông qua hệ thống ngân hàng Điều thể hiện: doanh nghiệp nguồn tín dụng ngân hàng cung cấp chiếm mét tû träng ngµy cµng cao nguån vèn tÝn dơng cđa doanh nghiƯp Trong khu vùc kinh tÕ n«ng nghiệp, nông thôn; từ NHNo&PTNT Việt Nam thành lập đến nay, tín dụng cho lĩnh vực tăng lên nhanh chóng: ngày đầu nhận bàn giao có vốn tài sản 2007 tỷ đồng (1991), đến năm 2000 lên đến 48.548 tỷ đồng [27] Chứng tỏ rằng, hoạt động ngân hàng đà thúc đẩy mạnh mÏ tèc ®é lu chun vèn nỊn kinh tÕ qc dân khu vực kinh tế nông nghiệp nông thôn Hai là, hoạt động Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển Nông thôn Việt Nam góp phần nâng cao chất lợng họat động huy động vốn cho vay vốn nông nghiệp, nông thôn: Là loại hình doanh nghiệp chuyên môn hoá cao độ lĩnh vực kinh doanh tiỊn tƯ, NHNo&PTNT ViƯt Nam dùa trªn uy tÝn đà khuyến khích đợc chủ thể kinh tế, có vốn nhàn rỗi gửi vốn vào ngân hàng víi møc chi phÝ thÊp nhÊt, xÐt tõ gãc ®é hoạt động ngân hàng nh từ góc độ toàn kinh tế Bên cạnh nhờ vào lợi qui mô nghiệp vụ, ngân hàng đà giúp nhà đầu t, ngời tiết kiệm qui mô nhỏ, hộ sản xuất, chí đầu t dới hình thức chi phí giao dịch lớn, kiếm thu nhập vốn thông qua hoạt động nhận tiền gửi Qua hoạt động NHNo&PTNT Việt Nam đà góp phần quan trọng việc tối đa hoá khối lợng vốn khả dụng cho nỊn kinh tÕ víi møc chi phÝ thÊp nhÊt Trªn phơng diện nghiệp vụ đầu cấp tín dụng cho kinh tế, ngân hàng với bề dày kinh nghiệm đợc xem nh tổ chức hàng đầu hoạt động cho vay Trên bình diện khu vùc kinh tÕ n«ng nghiƯp, n«ng th«n cđa nỊn kinh tế, NHNo&PTNT Việt Nam đảm bảo cách tốt việc thực dự án đầu t có hiệu nhận đợc nguồn vốn tài trợ Có thể nói NHNo&PTNT Việt Nam với hoạt động đà tập trung biến khoản tích luỹ xà hội, nguồn vốn tản mạn không sinh lời sinh lời thấp thành vốn đầu t cho phát triển khu vực kinh tế nông nghiệp, nông thôn [35, tr 59 - 70] Ba là, Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển Nông thôn Việt Nam tham gia hệ thống ngân hàng đóng vai trò cỗ máy tạo tiền kinh tế, với ý nghÜa trùc tiÕp khu vùc kinh tÕ n«ng thôn: Không phải hình thành ngân hàng thơng mại đà thực đợc chức quan trọng Chỉ hoạt động ngân hàng thơng mại phát triển tới mức độ định, mà hoạt động cấp tín dụng hoạt động toán không dùng tiền mặt thông qua hệ thống ngân hàng trở nên phổ biến chức ngân hàng thực đợc thực cách mức Có thể nói việc ngân hàng thực bút tệ yếu tố quan trọng góp phần hình thành chức tạo tiền hệ thống ngân hàng thơng mại; có NHNo&PTNT Việt Nam Nhng đặc điểm hoạt động kinh doanh chÝnh khu vùc kinh tÕ n«ng nghiƯp n«ng thôn, nên chủ yếu thực khối lợng tín dụng, toán khu vực kinh tế này, đóng vai trò tạo tiền từ nông nghiệp, nông thôn Bốn là, hoạt động Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển Nông thôn Việt Nam đẩy nhanh trình toán, giảm chi phí giao dịch kinh tế nông thôn: Vai trò NHNo&PTNT Việt Nam tơng ứng với chức trung gian tài Có thể nói với dịch vụ toán ngày thuận tiện mình, từ hình thức toán truyền thống séc tới hình thức toán ®iƯn tư, NHNo&PTNT ViƯt Nam ®· ®ãng vai trß quan trọng việc mở rộng đẩy nhanh hoạt động toán, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt ®éng kinh tÕ níc cịng nh qc tÕ ph¸t triển khu vực kinh tế nông thôn Đồng thời trình độ chuyên môn hoá cao ngân hàng lÜnh vùc kinh doanh tiỊn tƯ nãi chung vµ lĩnh vực trung gian tài nói riêng nên đà hạ thấp chi phí cho trình toán, nâng cao hiệu trình kinh tế Năm là, Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển Nông thôn Việt Nam giữ vai trò nhân tố cốt lõi cho hình thành phát triển thị trêng vèn n«ng th«n [11, tr 27 34]: BiÕt r»ng, yếu tố tiên để thị trờng tài phát triển phải có hệ thống trung gian tài đủ mạnh, đủ sức hoạt động với t cách tổ chức kinh doanh chuyên nghiệp lĩnh vực tài - tiền tệ Tuy nhiên, nớc phát triển hệ thống trung gian tài hạn chế chủng loại nh chất lợng NHNo&PTNT Việt Nam loại hình trung gian tài với trình phát triển lâu đời có uy tín Do vậy, nớc này, trình phát triển thị trờng tài nói chung thị trờng vốn nông thôn nói riêng, NHNo&PTNT Việt Nam phải tăng cờng hoạt động, tận dụng mạnh mình, đảm nhận hầu hết chức trung gian tài khác để giai đoạn đầu tạo lập đợc tảng cho thị trờng, tạo lập môi trờng thuận lợi cho loại hình trung gian tài khác phát triển, bớc hoàn thiện thị trờng vốn nông thôn Bởi vì, NHNo&PTNT Việt Nam hoạt động kinh doanh chđ u khu vùc kinh tÕ n«ng th«n; nên góp phần quan trọng thúc đẩy hình thành đồng thị trờng vốn nông thôn [40, tr 53 - 58] Khi thị trờng tài nông thôn hoạt động, hoạt động ngân hàng với vai trò cầu nối trung gian ngời cần vốn ngời cung ứng vốn cho trình sản xuất Trong phạm vi rộng vùng, khu vực cần vốn, nơi khác cha cần vốn nhng lại có vốn cha dùng đến NHNo&PTNT Việt Nam công cụ điều hoà nguồn vốn nơi thừa nơi thiếu Với chức đó, hoạt động kinh doanh ngân hàng đà đẩy nhanh hình thành phát triển thị trờng vốn nông thôn Thị trờng nông thôn rộng lớn, nguồn lực dồi nguồn vốn, có khả huy động chỗ tầng lớp dân c, ngành thành phần kinh tế Vai trò NHNo&PTNT Việt Nam bớc tạo thị trờng vốn sôi động huy động đợc nhiều, phục vụ cho phát triển kinh tế nông thôn theo hớng công nghiệp hoá, đại hoá Sáu là, hoạt động Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển Nông thôn Việt Nam công cụ đắc lực Chính phủ công tác điều hành kinh tế; trực tiếp khu vực kinh tế nông thôn [4]: Với vai trò kênh dẫn vốn kinh tế, lĩnh vực nông nghiệp nông thôn; hoạt động NHNo&PTNT Việt Nam ảnh hởng lớn tới động thái phát triển kinh tế Trên thực tế, Chính phủ thờng xuyên thông qua hệ thống ngân hàng để điều chỉnh thông số kinh tế nh møc cung tiỊn, l·i st, thËm chÝ dïng c¸c biện pháp kinh tế, hành để hớng hoạt động ngân hàng vào mục tiêu kinh tế - xà hội cụ thể mà Chính phủ đặt Thông qua hoạt động NHNo&PTNT Việt Nam để Nhà nớc thực sách u đÃi cho nông nghiệp, nông thôn, nông dân: thực cho vay xoá đói, giảm nghèo; tiếp nhận chơng trình đầu t tổ chức tài quốc tế cho nông nghiêp, nông thôn; qua nghiệp vụ hoạt động ngân hàng (thanh toán, tín dụng, hoạt động dịch vụ, ) Bảy là, hoạt động kinh doanh Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển Nông thôn Việt Nam góp phần xây dựng nông thôn [14, tr 26 - 30]: Ngoài nhiệm vụ phục vụ cho công nghiệp hoá, đại hoá nông nghiệp, nông thôn, NHNo&PTNT Việt Nam thực số nôi dụng tín dụng sách Đảng Nhà nớc lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn; có tín dụng phục vụ chơng trình xoá đói giảm nghèo