B Ọ G I A O D Ụ C VA D A O T Ạ O DẠI BỌC Ql ố c GIA IIẢ NỘr TRƯỜNG DẠI HỌC KHOA HỌC XÃ Hội VÀ NHÂN VĂN PHAN MẬU CẢN H V- ưi& CÁC PHẤT NGÔN ĐON PJIAN TIÊNG VIỆT Chityéỉi Iiịịànỉi: / V ỉiự in Hịịơìi nịỊír M ã sơ : LUẬN ÁN PHÓ TIẾN Sĩ 5.04 0H khoa học n g ữ văn N í ỉ ị l H Ư Ở N tỉ DẨN K H O A H Ọ C : ( Ỉ S I M S Ỉ N ^ i n ễ n M i n h Thi i.vél r í ỉ S P I S Đ i n h T r ọ n g L c llA \Ọ I 9 (ì LUAN VAN CHAT LUONG download : add luanvanchat@agmail.com KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN Kí hiẽu: - Tài ỉiệu trích dẫn để [ ]; chữ số đầu tài liệu tham k h ả o đ n h the o thứ tự m ụ c TÀI LIỆU THAM KHẢO c u ố i luận án; s au d ấ u c h ấ m phẩy số trang (tr), ví dụ: [7; tr.15] - Dấu: - > đọc chuyển thành Ví dụ: M ưa ~ * M ưa Chữ viết tát: - Viết tất thuật ngữ : Bổ ngữ BN CĐP : Câu đơn phần : Câu song phần CSP : Chủ ngữ CN Thành tố trực tiếp IC PN Đ P PNSP PNBL PNTL PNTB TĐ VB ; (Immediỉ-te Constituents) PN • Phát ngơn Phát Phát Phát Phát ngơn ngơn ngơn ngơn đơn phần song phần biệt lập lính lược Phát ngôn tách biệt Tiêu đề Vãn - Viết tất tên nhà văn, nhà thơ có câu (phát ngổn) iấv dẫn chứng (đế ngoặc đơn sau ví dụ) (Tên tác phẩm thơng số kM c để thư m ụ c TƯLIỆU TRÍCH DÂN cu ố i luận án) * Vũ Huy Anh Nam Cao Đào Hồng Cẩm Đỗ Bảo Châu (CL) (TL) (TNL; (LLi (VTP) (NĐT) (HHĐ) N guyễn M inh Châu Phạm N gọc Chiểu H Huy Đức (VTH) Vũ Thư H iên (VTT) (PTH) Phạm Thị Hoài (PNT) (TH) Tổ Hoài (NTT) Phạm N gọc Tiến N gỏ Tut Tố (NCH) N guyễn C ông H oan (TT) Tran Tự (Tr.H) Triệu H uấn (NKT) N guyễn Khắc Tnrờng íNTTH) (KH) N guyễn Thị Thu H uệ Khái Hưng (NTNT) (ST) N guyễn Thị Ngọc Tú Sơn TÙQ2 (TH) (NK) Tố Hữu N guyễn Khải (NH Tư) (CLV) N guyễn H uy Tưởng C hế Lan Vìèn (MVK) M a Văn Kháng (VN) Báo Văn Níĩhê (LQK) Lưu Q uí Kỳ (VNQĐ) Tạp chí Văn N ghệ Q uân đội (VHA) (NC) ÍĐHC) (ĐBC) (NMC) (PNC) (NHT) Chu Lai T Lan Tạ Ngọc Liễn Lè Lựu Vũ Trọng Phụng N guyễn Đ ình TIji N guyen Huy Thiệp Vũ Thị Thường LUAN VAN CHAT LUONG download : add luanvanchat@agmail.com MỤC LỤC Trang MỞ ĐAU 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 Tính cấp thiết đề tài M ục đích nghiên cứu đề tài Đ ối tượng, phạm vi nhiệm vụ nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu Bố cục luận án Chương KHÁI NIỆM PHÁT NGÔN ĐƠN PHÀN 1.1 Phát ngơn đnn phần gì? 1.1 Khái niệm phát ngơn 1.1.2 Tiêu chí nh ìn diện phát ngôn đ i phần 1.2 Phạm vi phát ngôn đơn phàn 1.2.1 Phát ngôn tôn 1.2.2 Phát ngôn tỉnh lược 1.2.3 Phát ngôn tách biệt 1.3 Phân loại phát ngôn đơn phản 1.3.1 Vấn đề phàn loại phát ngơn đơn p lần 1.3.2 Tiêu chí kết phân loại 1.4 Tiểu kết Chương PHÁT NGÒN BIỆT LẬP 2.1 Khái niệm phát ngôn biệt lập 2.1.1 Phát ngơn biệt lập 2.1.2 Phân loại phát ngôn biệt lập 2.2 Kháo s t loại phát ngôn biệt lập 2.2.1 Tièu đề 2.2.2 Phát ngôn tượng 2.2.3 Phát ngôn định vị 2.2.4 Phát ngôn lièt kê 2.2.5 Phát ngôn gọi đáp 2.2.6 Phát ngôn cảm thán 2.2.7 Phát ngơn bình xét, đánh giá 2.2.8 Phát ngôn phản ứng 2.2.9 Phát ngôn thông báo 1.3 Hoạt động phát ngôn biệt lập văn bán 2.3.1 Đ oạn văn đặc biệt "Phát ngôn - từ" 2.3.2 Đ oạn văn đặc biệt "Phát ngôn - cum từ" !.4 Tiểu kết 2 ■-y J J 4 18 18 20 Ịn 26 _ / 29 29 29 31 31 37 41 50 56 65 70 78 82 85 S5 87 88 LUAN VAN CHAT LUONG download : add luanvanchat@agmail.com Chương PHÁT NGƠN TỈNH LƯỢC 3.1 Khái niệm vê phát ngơn tỉnh lược 3.1.1 Vấn đề rút gọn lỉnh lược phát ngôn 3.1.2 P há t n g ô n tỉnh lược gì? 91 91 92 3.1.3 Phân loại phát ngôn tỉnh lược 3.2 Kháo sát phát ngôn tỉnh lược 92 93 3.2.1 Phát ngôn tỉnh lược chủ ngữ 3.2.2 Phát ngôn tỉnh lược chủ ngữ phát ngôn tinh lược chủ n g ữ - v ị ngữ 3.3 Phát ngôn tỉnh lược phát ngôn phát ngòn thiếu 93 thành phần (càu sai ngữ pháp) 3.4 Tiểu ket ' Chương PHÁT NGÔN TÁCH BIÈT 4.1 Khái niệm phát ngôn tách biệt 4.1.1 Vấn đề tách biệt tỉnh lược phát ngôn 4.1.2 Phát ngôn tách biệt 4.1.3 Phân loại phát ngơn tách biệt 4.2 Khảo sát ỉoại phát ngôn tách biệt 4.2.1 Phát ngôn tách biệt tương đương vị ngữ 4.2.2 Phát ngôn tách biệt tương đương trạng ngữ 4.2.3 Phát ngôn tách biệt tưGĩig đương bổ ngữ 4.2.4 Phát ngôn tách biệt tương đương dịnh ngữ 4.3 Tác dụng phát ngôn tách biệt vàn ban 4.4 Điêu kiện quy tắc phát ngôn tách biệt 4.5 Nhữnơ vấn đê đặt việc nghiên cứu phát ngôn tách biệt 4.6 Tiểu kết KẾT LUẬN TÀI LIỆU TH KHẢO T u LIỆU TRICH DẪN 130 141 143 146 146 147 148 148 148 149 150 151 152 155 158 160 161 165 176 LUAN VAN CHAT LUONG download : add luanvanchat@agmail.com M ỏ IM ll 0.1 T Í N H c â V t h i ê t c ú a t)f; TÀI LuẠn án dặl van (JC tiỊỉhiCn cứu pll ngơn dơn phiìn (PNĐP) Irong ti ống ViỌi Ví dụ: (!) Mưa (2) i (ri! (ĩ) D an lỊHỚ! (4 ) (ClìúiiỊ> tói Irn dưịiiỊỊ, trời là! phờ! mưa) lỉn/ìiỊnhớ chuyên ìa di nvư y ílánh Mỹ c ÙIIỊỊ the nà y dây (NMC) (5) (Mo i người N y a /lõm lìơv d(J!( ihíi h lủtìì iỊÌừu ì Tơn, (Jó nutc í/Ích) I)av nlìiil C a o nhai ih‘ p lìhal ( V ' ll) P N Đ P dã dược yiới imtiiổn OIL! cl ý từ líUi, HIV mỏi lác giá liọi chiina Ixtiiií nhĩnm lliLiại ngữ lém ’ Hỏi tluim lluiíU 11Uữ Ay cìitm khơng hồn lo;'m ihơniỉ, nỉiAt với Lo Vãn Lý nèu i;i kitii càu l rúc ciui (.11 nói (ới kicu c;ìu chí (.!() m ộ t từ tiay niộl n g ữ clỉính p h ụ dám iihiỌin 11541 H ồng Tuệ đủ Clip (Jen càu đ(m ỉ)ộ cú Ị 134; lr Niiiiyõn Kim TI lán noi đèn cáu d o n p h n , cá u d a n h xititỆ câu rút ỉ>ọn 110 ; Ir 2 , DiỌp Q h iiim Ran bàn k ĩ v'c loại câu dặc biệt câu dư ới bậc ị7; Ir I M , ] Ị I Mil N ụ o c T h è m bàn vê (Mill liCn kêl Ironi’ văn bán dã nói tới ngữ trực thuộc | l ! ý kiến dání» dill ý Nhưnii co Ihổ nhận lliiVy: Vê q uy mô imhiOii cứu t h o (.tên chưa cỏ dược mòi cluiyOn luận dành riC'iig cho PNDP 1lâu hói lik' giá till cẠp đèn c h ú n g Ironiĩ, mọt vài hài ntihiên cú 11 n iiắn bàn đen elìÚMii nln nói vê n liũ iií; ván CLÌU càu nói clu in g LUAN VAN CHAT LUONG download : add luanvanchat@agmail.com Vc kết qua nghiCn cứu, nliiOu ý kiốn chưa Ihổng nhítì viơc xác định khái niCin, p h m vi plifln loại P N Đ P liống ViCl Các viốt dô cẠp dốn phíin loại cííu lạo T11ỎI srt mặt lúm, chưa cl ý thỏa đáng lới mặt nơi dung biổu liiỌn, dặc diổm hoại dổng hoàn cánh sử dụng P N Đ P với lư cách dơn vị giao liCp cjifil vị klc 0.2 M Ụ C Đ ÍC H N GH lf cN c ứ u c ủ a đ ề t i Nghi&n cứu P N Đ P viỌc làm có ý ni>hìa vO phưang diCn lí liiẠn lãn úng dụng thực lien Vc lí luận: Với viỌc imhiCn cứu hiỌn tượng này, có Ihè làm sáng lỏ lliêm mối quan họ ngỏn ngữ với lời nói, góp phíìn bổ sung, di'Cu chỉnh quan niệm phát ngrtn, làm rõ IhCm hoạt tlỌng lùmh chức cùa P N Đ P lĩnh vực giao liốp Vỏ Ilụrc liỗn: Nluìni; kCi cua viỌc ngiiiổM cứu P N Đ P góp philn soi Siíng cho nhiều víĩn dồ v'c sử đụniĩ ngổn ngữ, (ran dơi rèn kiyỌn tiếng ViỌl, lí líiải phan lích CÌÍC vẩn dồ v'ô niũr pháp giảng văti tm ng nhà trường lĩnh vực khííc Irong đời sốni> xã hội 0.3 Đ Ố I T U Ơ N í ỉ , P H Ạ M V I V À N H I Ệ M v ụ N C Ỉ H I K N c ú n 0.3.1 Đối tượriỊỊ nj>liiên c ứ u cúii luẠn An Lù P N Đ P liúim Việl T r o n ^ dó, p h m VI n g h iê n c ữ u cluì yốu c;k loại PN doll tlcm p h i n xuất tron li lới nói hàng ngày dã dược vãn hãn hóa 1JN imiiii vãn bủn NiỊuồn lir liẹu dua kháo s ll lấy từ lác phđni văn học lìiỌn đai cũ it nhà vãn quen bicì mội sô loại Villi khác 0.3.2 Khảo sál P N Đ P chúny [ơi tlậi cho n h i ệ m vụ nhu sau: a Xác địnĩì liổn c h í nhẠn diCn P N Đ P b Phan loại PNĐP c MiCu lả cấu lạo, ý nghĩa hoàn cảnh sử dụ ng loại PNĐP 0.4 I»HƯƠN(Ì THÁP N(ỈHIÍ;N c ú t ) Đó’ Ihực nhiCm vụ irCn, cluing lỏi sir (Jung phôi hợp phương pháp khảo sái, n g h iê n cứu khác LUAN VAN CHAT LUONG download : add luanvanchat@agmail.com Mội mặt, luẠn án dựa Vao plurơng pháp miCu cấu liuc hmh llnrc, mật khác áp dụng phitMig pháp nghiCn cứu ngữ pháp chức nang dị lìm hiổu ý nghĩa diêu kiện sử dụng P N Đ P hoíit dỏng giao liOp Trong liinh 111ực hiOn câu Theo Akhmanỏva, ’■Pliái niỉơM (Jon vị thơn Lĩ báo có ý hồn chỉnh có thổ dược Ilgirời nghe t m nhíin lionií diCu kiCn giao liOp định ngổn ngữ" [dẫn llico 4; lr I 1| Các lác già "DÃI1 luận ngổn ng ữ học" quan niệm: "CAu đon vị rmỏn im.fr, tức đon vị irìru tượng có lliC nhạn thức dược Ihổng qua CÍÌC biOn Ihổ Uong lời nói Ciíc biốn tliổ gọi phái ngôn" [37; ir 266, 267] DiỌp Quang Ban CỈ10 ràn li: "Nhìn filling, phái ngổn dược liiỏu mội hành dộng giao liếp, mỏl cUm vị Iliỏng báo rnà HLurời nyhe có thổ 1iop nhận dược iront> diổu kiỌn giao liốp bàng riiíỏn ngữ nhiìt tlịnli CíUi lirv;mic|i,iitf>i KOÍ1CIPYKIIIIM IIO I!],CI IUIMCKOM MỈMKC B r > í C A , J i r y f 1964 143 Bhianpotí // c KoilCI pKHHIÍ c HOCUIOJJI l UHHblM uo:i.'ic>KíiiĩuiM IÌO nbCTiìciMCKOM M3I>[KC B O C A A l , c - 52 174 LUAN VAN CHAT LUONG download : add luanvanchat@agmail.com 4 , Biìiunpotì li C.jIUveu 'lan K a n , CmuiiKL'titi1! // B rpii.MMd! ifKa m.crmiMCKoro J U U K a J i r y , 1975 V 725 14 5- Jh'KOMiiCH 10, K A ip y K iy p a IÌI.CI JIHMCKOH) - n p o c T o io IIPC.'I.'ID/KCIIIIJI K a i L U L i i c c M - I960 146 Ilan(Ị)iuotí /i c A k t n m j i m i u c M.IJIICMIIC npc;ợu>KciiiMi mi ni.ei I Í 1IMCKOM MjbiKC.B>I Í, , c [ - 24 147 A u s t i n J L - H o w to CỈO th i n g s with w o r d s O x f o r d VP N e w y o r k 1973 ,1 148 C h o m s k y N - A s p e c t o f the th e o r y o f s y n t a x C a m b r i d g e ( M a s s ) 1965 ’ 149 H a l l i d a y M A K - A n i n t r o d u c t i o n to f u n c t i o n g r a m m a r L o n d o n 1985 150 N g u y e n Đ i n h H o a - V i e t n a m e s e p h r a s e bo o k S g o n 1959 151 N g u y e n Đ a n g L i en - C a s e s a n d c l a u s e s in V i e t n a m e s e , A S I I , 7 - 0 1976 152 M a r t i n e t A - S t u d i e s in f u n c t i o n s y n t a x M u n c h e n 1975 153 T h o m p s o n L c - N u c l e a r m o d e l s in V i e t n a m e s e [ m e d i a te coii' tittmint a n a l y s i s L a n g u a g e , V ol 41 4 1965 p p 154 L e V a n L y - L e p a r l e r V i e t n n m i e n Paris 1948 175 LUAN VAN CHAT LUONG download : add luanvanchat@agmail.com T L I Ê U T K Í U DẪN T R O N G L U Ậ N ÁN V ũ H u y A n h ( V H A ) - T r i c ấ m vuưn đ ịa đ n g N X B P h u n ữ ,H N ô i N a m C a o ( N C ) - T r u y ệ n n g n N a m Cao N X B V ã n hoá, H Nội 1960 Đ o H ỏ n g c m ( Đ H C ) - Đại đội t r n g c ù a (kịc h) N X B V ă n h ọ c , Hà N ộ i 1970 Đ ỗ B ả o C h â u ( Đ B C ) - Trái tim n ô n g N X R Phu n ữ , H a Nội 1990 N g u y ề n M i n h C h u ( N M C ) - c ỏ b u N X B V ă n h ọ c , H N ội 1989 P h m N g ọ c C h i ể u ( P N C ) - C h i ề u hè oi ả N X B L a o đ ộ n g , H N ôi 1985 H H a y Đ ứ c ( H H Đ ) - K iều Liên V N Ọ Đ 1/1993 N g u y ễ n P h a n H c h ( N P H ) - c l i n h gia đ ìn h ê m ấ m V N / 9 V ũ T h H i ê n ( V T H ) - N c N g a xa lạ V N / ! 9 10 P h m Th ị H o i ( P T H ) - Mail nư n g N X B H ộ i n hà văn, H Nội 1995 1 T ô H o i ( T H ) - Cát bui c h â n N X B Hôi n h v ă n , H Nội 1093 12 N g u y ễ n C õ n g H o a n ( N C H ) T u y ê n tạp N g u y ễ n C ô n g H oa n T ậ p lí N X B V ă n h ọ c , H N ội ỉ 84 13 T r i ệ u H u ấ n ( T r H ) - X i n đ n g lỗi h ẹ n N X B Ọ Đ N D , H Nội 1990 14 N g u y ễ n T h ị T h u H u ệ ( N T T H ) - Bảy n g y l i o n g đời, V N Q Đ / 9 15 K h i H u n g ( K H ) - Đ ời m u a uió N X B Đ H T H C N , H Nôi 1989 16 D n t ĩ T h u H o n g ( D T H ) - N h ũ n g vĩ n h â n tỉ nh lẻ N X B T h a n h n iê n 1988 17 T ố H ữ u ( X H ) -I T h T ố H ữ u N X B G i o d ụ c , H nội 1995 18 N g u y ễ n K h ả i ( N K ) - N g i vợ - V N Q Đ s ố / 9 19 M a V ă n K h n g ( M V K ) - M ù a kí r ụ n g t r o n g vư n H Nội 9 20 Ti-ẩn Đ ă n g K h o a ( T D K ) - X u â n D iê u V N Q Đ / 9 21 L u Q u ý K ỳ ( L Q K ) - N c b iể n cá N X B T h a n h niê n, H N ộ i 19^5 22 C h u L a i ( C L ) - V ò n g trò n bội bac N X B T h a n h n iê n 1990 : T L a n ( T L ) - V ù a v a k ể c h u y ệ n N X B C T Q G , H N ô i 199 Iff) LUAN VAN CHAT LUONG download : add luanvanchat@agmail.com 24 T N g ọ c Liễu (T N L ) - T iếng chim VN, 27/1994 25 L ê L ự u ( L L ) - T h i xn v ắn g N X B T c p h ẩ m m i , H Nội 1987 26 V ũ T r ọ n g P h n g ( V T P ) - Su đ o - K ỷ n g h ê lây T y N X B V ă n h ọ c , H Nội 1989 27 N g u y ễ n Đ ì n h Th i ( N Đ T ) - V õ bờ T l N X B V ã n h o c m N ộ i 1986 28 N g u y ề n H u y T h i ệ p ( N H T ) - N h ữ n g I] ỈĨỌI1 g ió Billa tát N X B V ă n họ c Hà N ộ i 1989 29 V ũ Th ị T h n g ( Y T T ) - Vết rail N X B T h a n h n i ê n , H Nôi 1987 30 P h m N g ọ c T i ê n (Ỉ?N.T) - N g i m ẫ u V N Q Đ / 9 31 T r a n Đ ứ c T i ế n ( T Đ T ) - M ộ t ng ười k h c V N / 32 N g ỏ T ấ t T ố ( N T T ) - T u y ê n tậ p N g ỏ Tilt T o T l N X B V n h ọ c , H N ộ i 1986, 33 T r n T ( T T ) - Đ ể lai c h o a n h N X B Phu nữ, Hà Nội 1990 34 N g u y ễ n K h ắ c T r iỊ g ( N K T ) - M n h đất lấ m ngư ời n h i ề u ma N X B Hôi n h văn, H N ộ i 1992 35 N g u y ễ n T h ị N g ọ c T ú ( N T N T ) - Chi CÒI1 a n h với e m N X B H N ộ i , í 9 36 N g u y ễ n T u â n ( N T ) - T u y ê n tập N g u y ễ n T u â n T2 N X B V ã n h ọe, Mà Nôi 1991 37 S ơn T ù n g (ST) - B ú p s e n x a n h N X B K i m Đ ổ n g , H Nội 1984 38 N g u y ễ n H u y T n g ( N H T ) - T u y c i i tậ p N g u y ễ n H u y T n g N X B V ă n học, H N ộ i 1983 39 C h ế L a n V i ê n ( C L V ) - N g h ĩ c n h d ò n g tho' N X B V ã n h ọ c , H iNội 1981 177 LUAN VAN CHAT LUONG download : add luanvanchat@agmail.com ... cục luận án Chương KHÁI NIỆM PHÁT NGƠN ĐƠN PHÀN 1.1 Phát ngơn đnn phần gì? 1.1 Khái niệm phát ngơn 1.1.2 Tiêu chí nh ìn diện phát ngôn đ i phần 1.2 Phạm vi phát ngôn đơn phàn 1.2.1 Phát ngôn. .. Câu đơn phần : Câu song phần CSP : Chủ ngữ CN Thành tố trực tiếp IC PN Đ P PNSP PNBL PNTL PNTB TĐ VB ; (Immediỉ-te Constituents) PN • Phát ngơn Phát Phát Phát Phát ngôn ngôn ngôn ngôn đơn phần. .. lièt kê 2.2.5 Phát ngôn gọi đáp 2.2.6 Phát ngơn cảm thán 2.2.7 Phát ngơn bình xét, đánh giá 2.2.8 Phát ngôn phản ứng 2.2.9 Phát ngôn thông báo 1.3 Hoạt động phát ngôn biệt lập văn bán 2.3.1 Đ oạn