Tâm Bệnh học pdf

Thể hiện trong giấc mơ... Rơi vào môi trường chủ nghĩa cực đoan.. Đồng nhất hành vi bên ngoài với nội dung tâm lí bên trong.. Thấy được vai trò của môi trường trong v

CHƯƠNG 1 : NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG CỦA TÂM BỆNH HỌC

I Sức khỏe tâm lí :

1 Định nghĩa sức khỏe tâm lí :

Theo tổ chức y tế thế giới WHO : Sức khỏe là trạng thái hoàn toàn thoải mái về mặt cơ thể , về tâm lí, về đời sống xã hội chứ không phải chỉ là không có bệnh và khuyết tật về mặt cơ thể Sức khỏe bao hàm không chỉ bao hàm sự hoạt động tối ưu của cơ quan trong hệ thống cơ thể mà cả sự thoải mái trong hoạt động tâm lí

SỨC KHỎE = SỨC KHỎE CƠ THỂ + SỨC KHỎE TÂM LÍ

2 Tiêu chí về sức khỏe tâm lí :

Theo WHO : Sức khỏe cần đảm bảo 10 tiêu chí trong đó có 4 tiêu chí liên quan đến tâm lí con người :

- Có tinh lực dồi dào để ứng phó với sức ép cuộc sống hằng ngày và công việc mà không thấy căng thẳng quá mức

- Sống lạc quan, thái độ tích cực với cuộc sống, vui vẻ gánh vát trách nhiệm

- Thư giản được

- Có năng lực thích ứng với sự biến đổi của môi trường ( tự nhiên & xã hội)

II Hành vi bất thường

Việc nhận diện hành vi bất thường là vô cùng khó khăn, chính vì vậy trong lịch sử đã nãy sinh nhiều định nghĩa khác nhau, tụ chung lại nó có 4 định nghĩa cơ bản sau:

1 HVBT là hành vi lệch khỏi mức trung bình.

Định nghĩa này mang đậm màu sắc thống kê Nếu hành vi nào hiếm xãy ra đều coi là hành vi

bất thường Định nghĩa này bộc lộ hạn chế vì trong thực tế có một số hành vi hiếm hoi về mặt thống kê nhưng không thể xếp nó vào diện bất thường được

Vd: Một người không đi bỏ phiếu bầu cử vì xem bầu cử chỉ là hình thức – không thể xem là hành vi bất thường được

2 HVBT là hành vi lệch khỏi chuẩn mực xã hội

Theo định nghĩa này hành vi bất thường là hành vi trái với chuẩn mực xã hội hoặc trái với lí

tưởng mà mọi người mong đợi Trong xã hội có rất nhiều chuẩn mực, lí tưởng không phải chuẩn mực lí tưởng nào người ta cũng tán thành

Vd: Chuyện chàng Lí Năm nào cướp của người giàu chia cho người nghèo Ở chế độ phong kiến là sai chuẩn mực nhưng xã hội ngày nay là tốt là đáng khen ngợi

Hay 

3 HVBT là hành vi khiến cho người ta cảm thấy bất an, tội lổi, lo âu, mặc cảm, đau khổ.

Định nghĩa này có hạn chế vì trong một số trượng hợp rối loạn tâm lí đặc biệt người bệnh cảm

thấy phấn chấn tâm trạng đạt đỉnh cao

4 HVBT là hành vi thiếu khả năng thích ứng xã hội

Theo định nghĩa này nếu người nào không sống chung( hòa hợp) người khác, không có khả

năng nuôi sống bản thân thì được xem là bất thường

Vd: trong một tập thể xấu , có một cá nhân tốt tìm mọi cách để tách ra (không hòa hợp)- không thể xem họ có hành vi bất thường

 Trong thực tế để nhận biết HVBT người ta thường sử dụng các dấu hiệu sau:

- Hành vi khó dự đoán trước được

- Lệch khỏi chuẩn mực xã hội, từ chối những điều mà người ta thường mong đợi

- Kém thích ứng

- Có cảm giác tội lổi, mặc cảm

- Làm thương hại đến người khác

- Hành vi khó hiểu và phi lí

Nếu hành vi nào rơi vào nhiều dấu hiệu thì độ hiệu quả chính xác nhận diện HVBT càng cao Chú ý: khi nhận diện hành vi bất thường ta cần chú ý đến yếu tố văn hóa- lịch sử- xã hội

III Tâm bệnh học là gì?

1 Tâm bệnh lí là gì?

Tâm bệnh lí là tình trạng một người có các cảm xúc và suy nghĩ dẩn đến hành vi bất thường xãy ra trong một thời gian dài

Tâm bệnh học là khoa học nghiên cứu về bệnh tâm lí; nói cách khác nếu tâm lí học đại cương nghiên cứu các hiện tượng tâm lí bình thường thì Tâm bệnh học nghiên cứu các hiện tượng tâm lí có tính chất bệnh lí

IV Lịch sử nghiên cứu và chữa trị bệnh tâm lí

V Đối tượng và nhiệm vụ của tâm bệnh học.

- Đối tượng :

+ Các hiện tượng tâm lí có tính chất bệnh lí

+ Những tác động dẫn đến tâm bệnh

+ Những phương pháp điều trị tâm bệnh.

+ Nhân cách bệnh

- Nhiệm vụ :

+ Cung cấp những dữ liệu để chuẩn đoán bệnh tâm thần

+ Tham gia vào công tác giám định bệnh tâm thần

+ Tham gia vào tâm lí liệu pháp

+ Tham gia vào công tác tư vấn tâm lí

CHƯƠNG 2: CÁC QUAN ĐIỂM VỀ TÂM BỆNH

I Quan điểm duy tâm:

Cho rằng : các rối loạn tâm lí, do một lực lượng siêu nhiên nào đó gây ra: trời phạt, ma quỷ ám…

Cách chữa trị là cầu nguyện, bùa chú, làm những nghi lễ có tính chất ma thuật, tra tấn, bỏ đói, khoan hộp sọ để lực lượng siêu nhiên thoát ra ngoài cơ thể…

II Quan điểm sinh học:

Cho rằng : Bệnh tâm lí cũng như bất kì bệnh nào khác là do những rối loạn hoặc tổn thương một bộ phận nào đó trên cơ thể chẳng hạn như mất cân bằng hóc môn, thừa hoặc thiếu một chất nào đó trên cơ thể hoặc tổn thương ở não

Quan điểm này có điểm hạn chế bởi vì có nhiều trường hợp rối loạn tâm lí mà người ta không tìm ra nguyên nhân sinh lí nào

+ Theo quan điểm này những người có hành vi bất thường phải được chữa trị và người có quyền sinh sát chính là bác sĩ

III Quan điểm tâm lí, xã hội:

1 Quan điểm phân tâm: ( Simugd Freud 1859-1939)

Tìm hiểu sơ bộ về Thuyết Phân tâm:

- Cái nó: Bao gồm những bản năng nguyên thủy sinh vật (bản năng vô thức), bản năng sống, bản năng gây hấn, bản năng tình dục (con người bản năng)

- Cái siêu tôi:

+ Lương tâm: cản trở con người làm điều xấu.

+ Lý tưởng : thúc đẩy con người làm điều tốt ( con người đạo đức)

- Cái tôi : thỏa hiệp thống nhất giữa cái ấy, cái siêu tôi Môi trường điều kiện ( con ngưới hiện thực)

Cuộc sống con người là “ cái chảo sùng sụt sôi” những bản năng

Có đối tượng trực tiếp để thỏa mản

Thể hiện trong giấc mơ

Hành vi sai lệch “quên”, lở lời, lệch chuẩn

* * Cách thỏa mản : Thăng hoa – chuyển sang lĩnh vực khác

Dồn nén quá mức bệnh tâm thần

- Các giai đoạn phát triển con người qua các giai đoạn:

+ Môi miệng (0-1)

+ Hậu môn (1-3)

+ Bộ phận sinh dục ( 3-6)

+ Tiềm ẩn ( 6-11)

+ Tình dục ( dậy thì trở đi)

 Do bản năng tình dục quy định

 Quan điểm này cho rằng : HVBT phát sinh từ những xung đột từ thời thơ ấu do những khao

khát thỏa mản tình dục và tính gây hấn Freud cho rằng : quá trình phát triển của trẻ trải qua một số giai đoạn trong đó các rung động tình dục và gây hấn xuất hiện với những hình thức khác nhau và cần phải giải quyết dứt khoát Nếu những xung đột không được giãi quyết thỏa đáng chúng sẽ ẩn náu trong vô thức dẫn đến xuất hiện dưới dạng hành vi bất thường khi trưởng thành

Vd : Nếu ở thời kì môi miệng ( 0 đến 18 tháng) không được thỏa mản hoặc thỏa mản quá mức thì đến lúc trưởng thành nó sẽ trở thành đứa quan tâm đặc biệt đến các bộ phận môi miệng ham ăn uống, nói năng , ăn uống,hút thuốc,và dễ bị mắc lừa…

Nếu ở giai đoạn hậu môn ( 18th đến 3t ) không được thỏa mản hoặc thỏa mản quá mức thì đến lúc trưởng thành chúng sẽ trở thành người rất nghiêm khắc, keo kiệt, đúng giờ 1 cách lạ kì or là một đứa cẩu thả, luộm thuộm, phúng túng…

 Để tìm hiểu nguồn gốc gây ra rối loạn tâm lí, quan điểm Phân tâm chủ trương tìm hiểu cặn kẻ diển biến thời kì ấu thơ của người đó Vì họ cho rằng các trải nghiệm trước đây trong cuộc sống

có ảnh hưởng sâu sắc những hành động hiện thời Cũng vì lí do đó mà họ cho rằng “ đứa bé là cha của người lớn”

2 Tâm lí học hành vi:

Do J.B Watson ( 1878- 1958)

S (kích thích) Não người R ( hành vi)

Stimulant Reaction

Theo Watson : Từ R có thể dự đoán được S từ đó : Thưởng - Phạt

Người Mỹ có câu : “ Không có gì không mua được chỉ chưa trả đúng và trả đủ mà thôi”

Rơi vào môi trường chủ nghĩa cực đoan

Tâm lí học hành vi là:

Thực dụng

Cơ giới hóa hành vi con người

Có lúc xem phản ứng của con người như phản ứng của con vật

Đồng nhất hành vi bên ngoài với nội dung tâm lí bên trong

- Ưu điểm lớn nhất: Việc chọn đối tượng nghiên cứu sẽ làm cho việc nghiên cứu khách quan

hơn vì hành vi có thể quan sát được Thấy được vai trò của môi trường trong việc chi phối hành vi

** Theo quan điểm hành vi : con người bất thường, con người rối loạn tâm lí là do những hành vi bất thường và cái cần chữa trị là hành vi Theo lý thuyết này, hành vi được xem là phản ứng tập nhiễm ( hành vi lặp đi lặp lại thành thói quen) trong quá khứ or là được phát sinh do những “ kích thích” trong cuộc sống của con người

Để tìm hiểu hành vi của bất thường cần phải tìm hiểu họ đã tập nhiễm hành vi đó như thế nào và tìm hiểu hoàn cảnh S nào để tạo ra hành vi R của con người

Sự nhấn mạnh yếu tố hành vi cũng là ưu điểm và cũng là nhược điểm lớn nhất của quan điểm hành vi Tuy nhiên quan điểm này được xem là quan điểm khách quan nhất trong việc chuẩn đoán hành vi bất thường và đã họ đã xây dựng được kỹ thuật chữa trị thành công những hành vi bất thường

3 Quan điểm nhận thức :

Đại biểu : J Piaget…

Quan điểm này cho rằng : Chính nhận thức, suy nghĩ, niềm tin là nguồn gốc phát sinh hành vi con người

HVBT do nhận thức sai lầm , ý nghĩ sai lầm

Mục tiêu căn bản chữa trị là: Chỉ cho người ta một lối tư duy, nhận thức cái mới phù hợp với thực tế hơn

Vd: 1 học sinh phổ thông có suy nghĩ sai lầm : “ con đường vinh quanh nhất để bước vào đời là cánh cửa của trường Đại Học”…

Chữa trị:

- Tranh luận

- Thuyết phục ( chỉ ra được những ưu điểm năng lực, phẩm chất của người có hành vi bất thường)

4 Quan điểm nhân văn:

Maslow ( - 1970)

Tháp nhu cầu (….)

- Bản chất con người là thiện, là tốt

- Ai cũng có tìm năng và giá trị nhất định

- Mỗi người có quyền lựa chọn cho mình 1 cách sống miễn là họ thấy hạnh phúc

- Con người là 1 thực thể độc đáo không giống bất kì mọi loại động vật nào

- Mỗi một cá nhân là một thực thể độc đáo không giống bất kì ai

Tâm lí học Nhân văn luôn đề cao sự sáng tạo của con người, tôn trọng sự sáng tạo và kêu gọi con người sống bằng cái tôi đích thực của mình Có như vậy cuộc sống mới hồn nhiên, sống đúng chất của mình

“ Hãy là chính mình”

“ Hãy là những gì chính gì bạn suy nghĩ”

 Hạn chế:

- Đề cao chủ nghĩa cá nhân

- Đề cao sự thể nghiệm chủ quan bản thân mỗi người có khi vào chổ lố bịch, phản cảm dẫn tới

xa rời cộng đồng, tập thể

- Con người trong Tâm lí học nhân văn là con người trong mơ ước, trừu tượng chỉ có trong thơ

ca mà thôi, thoát li khỏi thực tế

“ Nhưng thử 1 giây, 1 giờ, 1 ngày ta sống chính mình thì ta cảm thấy hạnh phúc”

 Theo Tâm lí học nhân văn :

Con người bị rối loạn tâm lí, tâm bệnh là do:

- Do bị ràng buộc, nhu cầu không được thể hiện

- Do bị đau khổ vì họ sống không là chính mình

- Nổ lực 1 cách căng thẳng để được chấp nhận có điều kiện.

- Bản ngã không phù hợp với bản thân và xã hội

Vd: Cô A nghĩ mình đẹp nên khi đến đám đông không ai nhìn theo cô cho nên cô buồn bực tức giận

Nghĩ mình đep Bản ngã

5 Quan điểm văn hóa xã hội:

Cho rằng: Hành vi con người được hình thành bởi tầng lớp xuất thân của gia đình, bởi sự tác động của nền văn hóa xã hội mà con người đang sống, chính môi trường sống đã kích thích và di trì hành vi bất thường Một số người còn cho rằng những người có hành vi vi phạm các quy tắc chuẩn mực xã hội có thể bị xã hội coi là bất thường nhưng chính ra là xã hội đang bất ổn

Vd: Trong đời sống kinh tế -xã hội- văn hóa do sự khác biệt về văn hóa những người da đen thường được cưỡng bức nhập viện ( tâm thần) vì các bác sĩ tâm thần và các chuyên gia tâm lí là những người da trắng

Vì có mối quan hệ nhân quả giữa các nhân tố văn hóa xã hội với các hành vi bất thường của các con người Nhưng nó không hướng đến chữa trị trực tiếp những cá nhân có hành vi bất thường mà hướng vào cải tạo các nhân tố xã hội rộng lớn

CHƯƠNG 4 : CHỮA TRỊ BỆNH TÂM LÝ

I: Phương pháp chữa trị bằng tâm lý:

1. Chữa trị theo quan điểm Phân tâm học:

Căn cứ vào một luận điểm xuất phát cho rằng nguồn gốc của những hành vi bất thường là những xung đột chưa giải quyết trong quá khứ và được biểu hiện bằng tình trạng lo âu đối với các xung lực

vô thức không được xã hội chấp nhận, trái với cái “siêu tôi”, sẽ xâm nhập vào tầng ý thức Con người thường dùng các cơ chế phòng vệ mà một trong những cách phòng vệ thường sử dụng nhất là

“ dồn nén”; nhưng Freud cho rằng nó không bao giờ bị chôn vùi hoàn toàn, do đó một số tình trạng

lo âu có thể là nguyên nhân gây ra rối loạn bệnh tâm lý

Làm cách nào để xử bỏ tình trạng lo âu đó?

Cách trả lời: Bệnh nhân phải giáp mặt, đương đầu với các xung đột và xung lực đưa chúng ra khỏi tầng vô thức, hiện ra ở tầng ý thức Nói cách khác nhà chuyên môn phải làm sống lại nó và giải quyết nó một cách thấu đáo Và các nhà Phân tâm sử dụng các kỹ thuật sau đây:

** Kỹ thuật liên kết tự do:

Trong đó bệnh nhân được khuyến khích theo dòng suy nghĩ, ý tưởng đang có trong đauù của họ, bệnh nhân được nói tự do, nói ra những gì hiện có trong đầu của họ cho dù điều đó không thích hợp hay vô nghĩa

Phân tâm học cho rằng: Những chổ không mạch lạc hoặc ngập ngừng là đầu mối quan trọng để tìm hiểu vô thức

Nhiệm vụ của nhà phâm tâm là: Liên kết những câu nói tự do tững chừng như vô nghĩa đó rồi xâu kết lại thành câu chuyện gây xung đột trong vô thức người bệnh

** Kỹ thuật phân tích sự “ lở lời”:

Những chổ nào mà “lở lời” đó là đầu mối để tìm hiểu vấn đề

Vd: Một nhà lãnh đạo trong buổi diển văn khai mạc Nhưng ông ta lại “ lỏ lời” đọc bế mạc Theo phân tâm : Trong thâm tâm ông ta không muốn có cuộc họp này, đụng chạm đến quyền lực của ông ta

Ở đây “ lở lời” mà không phải “ lở lời”

Sự lở lời xuất phát từ những mâu thuẫn trong vô thức được bộc lộ ra mà ý thức chưa kiệp kiểm soát Việc tìm hiểu việc “ lở lời” có thể tìm ra những nguyên nhân của tâm bệnh

** Kỹ thuật phân tích giấc mơ:

Phân tâm học cho rằng: Con người không thỏa mản ở hiện thực sẽ được thỏa mản ở giấc mơ Phân tích giấc mơ có thể tìm kiếm được các đầu mối tạo ra xung đột vô thức có liên quan đến rối loạn tâm lí hiện thực, bởi vì các biện pháp kiểm duyệt phê phán phòng vệ thượng bị giảm đi trong khi ngủ Nhưng ngay cả trong giấc mơ cũng vẩn cồn tình trạng kiểm duyệt, cho nên các sự kiện trong giấc mơ thường được tượng trưng bởi các biểu tượng Và công việc đầy khó khăn của nhà phân tâm phải tìm ra được thông điệp trong những giấc mơ được ẩn tàng trong các biểu tượng đó Vd: Một cô gái mong có chồng đã mơ thấy cảnh chợ búa

Biểu tượng : cảnh chợ búa ( đông đúc, mua sắm, gã bán -> “đám cưới)

Thông điệp : mong có chồng

** Kỹ thuật thôi miên:

Thôi miên là lôi kéo, thôi thúc con người vào giấc ngủ

Giấc ngủ ở đây không hoàn toàn ( lơ mơ, chập chờn), bộ não ức chế không hoàn toàn, có những vùng chưa ức chế

Nhà phân tâm sẽ hỏi và có câu bệnh nhân sẽ trả lời một cách vô thức (tự động)

Câu trả lời đó là những thông tin đáng tin cậy để tìm hiểu vô thức

Tóm lại : Chữa trị theo phương pháp phân tâm tốn kém nhiều thời gian và tiền bạc

Trung bình 1-2 giờ một ngày, 4-6 ngày một tuần, điều trị 1-2 năm Và trả tiền cho nhà phân tâm theo giờ

Hiện nay có khuynh hướng rút bớt thời gian chữa trị, thầy thuốc đóng vai trò quan trọng hơn bằng cách thúc dục và khuyên bảo bệnh nhân nhưng thầy thuốc sẽ dẩn đến sớm kết luận, áp đặt và chủ quan

Phương pháp này thường phù hợp với một số bệnh nhân thuộc nhóm YAVIS ( young actractive verbal intelligent succesful)

Bởi vì : họ :

+ Trẻ dể bộc lộ, dể chấp nhận, dể thay đổi

+ Lôi cuốn hấp dẩn tạo ra sự hưng phấn cho nhà phân tâm

+ Có năng khiếu ngôn ngữ diển tả được nội tâm

+ Thông minh nói nghe hiểu nhanh

+ Thành đạt có tiền để trả

Do quá trình điều trị dài ngày giữa nhà phân tâm và bệnh nhân, có sự gần gũi, bệnh nhân có khi xem nhà phân tâm là nhân vật đại diện hiện vật trong quá khứ của họ và biểu hiện tình cảm đặt biệt đối vớir rà phân tâm Đây thường gọi là hình tượng phóng chiếu Phân tâm học gọi đây là tai nạn nghề nghiệp

2. Chữa trị theo quan điểm nhận thức:

Chính là chỉnh sửa quan điểm sai lầm, niềm tin sai lầm thành những quan điểm thực tế hơn

Liệu pháp này trung chỉnh sửa 4 yếu tố:

- Sự mong đợi: xa vời, hảo huyền, ảo tưởng;

- Sự quy kết: bên trong, tại ta ray rứt

- Sự đánh giá: + Bản thân: tự cao, tự cao

+ Môi trường: không chính xác

- Niềm tin: Méo mó mù quáng;

** Liệu pháp xúc cảm hợp lý:

Abert Elleiz với công thức – ABC

A – Sự kiện xảy ra

B – Niềm tin về sự kiện xảy ra

C – Cảm xúc, ứng xử về niềm tin đó

Vd: Cô X đi ngoài phố gặp anh Y nhưng anh Y không nhìn thấy.( A)

Cô X nghĩ rằng mới hôm nào đây mà hắn đã phát phất lờ (B)

Cô X tức giận và tìm cách tránh mặt Y (C)

Vd2: Cô X trách mặt Y mà không nêu lý do, gọi điện nhưng không trả lời, đến nhà cô không tiếp (A)

Anh Y nghĩ rằng chắc là cô ta có bạn trai khác rồi (B)

Anh Y đau khổ quá và có ý định tự tử ( C)

Liệu pháp xúc cảm hợp lý nhằm tái xây dựng hệ thống niềm tin thành những quan điểm thực tế và hợp lý hơn từ đó có các cảm xúc thực tế hợp lý hơn

Liệu pháp này có 3 bước:

- Bằng quá trình lập lập luận logic, bằng sự tranh luận chứng minh bệnh nhân thấy được tính chất phi lý của mình

- Khuyến khích bệnh nhân hành động và suy nghĩ theo hành vi mới

- Sử dụng kỹ thuật hành vi nhằm cũng cố các xúc cảm hợp lý được tạo ra bởi hành vi mới Để thực hiện liệu pháp này thầy thuốc đóng vai trò chi phối tích cực hơn trong quá trình chữa trị ; có thể thẳng thắng phê bình, công khai tranh luận, mỉa mai, đả kích những suy nghĩ lệch lạc của bệnh nhân

Vd: Tại sao khi bạn gái bỏ rơi bạn, bạn tự cho mình là người xấu

Thi rớt làm sao chứng tỏ được rằng bạn là người không tốt

** Liệu pháp trí tuệ:

( Aeron Beck)

Giống như liệu pháp xúc cảm hợp lý Liệu pháp này cũng nhằm mục đích chỉnh sửa những suy nghĩ lệch lạc của bệnh nhân về thế giới, về tương lai

Vd: Tôi chẳng là cái thá gì? Tôi chỉ là con tốt đen trên cỏi đời này!

Thế giới này toàn là chuyện đảo điên, đời là hết

Tương lai cứ ngày càng tệ hơn mà thôi!

Tuy nhiên liệu pháp này kém phần đối chọi tranh luận hơn nhiều so với phần tranh luận xúc cảm hợp lý Thay vì chủ động tranh luận với người bệnh, thầy thuốc của liệu pháp này đóng vai trò của