ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI NGỮ ĐỀ CƢƠNG NGHIÊN CỨU SỬ DỤNG PHƢƠNG TIỆN TRUYỀN THÔNG TRONG VIỆC HỌC TIẾNG ĐỨC ĐỐI VỚI SINH VIÊN NĂM NHẤT KHOA NNVH ĐỨC TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI NGỮ ĐHQGHN.
CƠ SỞ LÝ LUẬN
Lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1 Về ứng dụng công nghệ và phương tiện truyền thông trong học và dạy ngoại ngữ trên thế giới
Phương tiện truyền thông đã được công nhận là công cụ giao tiếp hiệu quả, đặc biệt trong giáo dục Theo Marc Presky (2001), sinh viên ngày nay lớn lên trong môi trường công nghệ với các thiết bị số như máy tính và điện thoại di động Nghiên cứu của Liu (2010) cho thấy công nghệ không chỉ nâng cao hiệu quả giảng dạy mà còn cải thiện trải nghiệm học tập Việc sử dụng thông minh các phương tiện truyền thông trong giáo dục là chìa khóa cho thành công, như Chan (2011) đã khẳng định Mặc dù có ý kiến trái chiều về ảnh hưởng của phương tiện truyền thông đối với học tập, như quan điểm của Clark (1983) cho rằng chúng không có tác động, nhưng Kozma (1991, 1994) đã nhấn mạnh mối liên hệ giữa phương tiện và phương pháp giảng dạy Ông cho rằng cả hai đều quan trọng trong thiết kế bài giảng và phải được kết hợp hiệu quả để phát huy tiềm năng của phương tiện truyền thông trong giáo dục, một quan điểm cũng được Jonassen, Campbell và Davidson tiếp tục phát triển.
Hiện nay, tất cả các phương tiện truyền thông đều có liên quan đến giáo dục, bao gồm cả việc học ngoại ngữ Wei Meng Chan đã chỉ ra rằng sự phát triển này mang lại nhiều cơ hội mới cho người học.
Trong cuốn sách của mình năm 2011, tác giả nhấn mạnh rằng phương tiện truyền thông đóng vai trò quan trọng trong việc học ngoại ngữ, giúp cải thiện cả bốn kỹ năng: nghe, nói, đọc và viết.
Nói, Đọc, Viết là ba kỹ năng quan trọng trong việc học ngoại ngữ Thông qua các phương tiện truyền thông, người dạy và người học có thể tiếp cận một khối lượng thông tin phong phú về văn hóa và ngôn ngữ Đồng thời, các phương tiện truyền thông cũng tạo ra động lực mạnh mẽ cho những người học ngoại ngữ.
Vanderplank (2016) nhấn mạnh lợi ích của các phương tiện truyền thông như chương trình truyền hình, phim ảnh và YouTube trong việc học ngoại ngữ, khuyến khích việc sử dụng chúng cả trên lớp và tự học Ông đưa ra ví dụ về việc sử dụng phụ đề sáng tạo trong các chương trình TV ở Châu Âu và Anh, xứ Wales Khái niệm Giáo dục 4.0 xuất phát từ sự tiến bộ của công nghệ giáo dục, với Harkins (2008) phân loại các giai đoạn giáo dục từ Giáo dục 1.0 đến Giáo dục 4.0 trong thời đại kỹ thuật số (Peredrienko et al 2020: 107) Trong kỷ nguyên công nghệ 4.0, việc áp dụng công nghệ và truyền thông trong giảng dạy và học tập trở thành phương pháp phổ biến, như được chứng minh trong nghiên cứu của Đại học Vũng Tàu về việc học tiếng Anh trong bối cảnh Cách mạng Công nghiệp 4.0 của Juhary (2020).
1.1.2 Xu hướng ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy và học ngoại ngữ ở Việt Nam
Trong thế kỷ XX, sự bùng nổ công nghệ thông tin bắt đầu với sự ra đời của máy tính vào thập niên 50 và phát triển mạnh mẽ trong thập niên 80 và 90, dẫn đến sự xuất hiện của nhiều công nghệ ứng dụng máy tính phục vụ thông tin truyền thông Công nghệ thông tin đã tạo ra những ảnh hưởng tích cực, đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục, nơi việc đào tạo ngoại ngữ được hỗ trợ bởi Internet đã trở nên phổ biến ở các cấp đại học, trung học và dạy nghề trên toàn thế giới, bao gồm cả Việt Nam.
Nam việc ứng dụng công nghệ trong giảng dạy ở trường học cũng đang trên đà phát triển
Hiện nay, việc học ngoại ngữ qua máy tính đã trở thành xu hướng phổ biến trong các chương trình đào tạo Công nghệ thông tin đã được ứng dụng rộng rãi trong giảng dạy và học tập, đặc biệt là trong lĩnh vực ngoại ngữ, không chỉ ở khu vực mà còn trên toàn thế giới Các nhà nghiên cứu và giáo dục đang tập trung vào việc nâng cao hiệu quả học tập của sinh viên thông qua việc áp dụng các công nghệ mới Việc đưa công nghệ vào lớp học không chỉ là một xu thế mà còn giúp sinh viên làm quen với các công cụ hỗ trợ học tập, chuẩn bị cho họ bước vào thị trường lao động hiện đại Nghiên cứu và tìm kiếm giải pháp để tích hợp mạng xã hội vào quá trình đào tạo sẽ giúp học tập không còn bị giới hạn trong lớp học Ứng dụng công nghệ thông tin không chỉ nâng cao tính tự chủ và động lực học tập của sinh viên mà còn mở rộng khả năng tương tác giữa các học viên.
Nhiều nghiên cứu và thảo luận học thuật hiện nay tập trung vào việc ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông để nâng cao hiệu quả dạy và học ngoại ngữ Các phương tiện truyền thông đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy quá trình này, giúp cải thiện trải nghiệm học tập cho người học.
1.1.3 Lịch sử nghiên cứu dạy và học ngoại ngữ nhờ công nghệ thông tin ở Việt Nam Đặt trong bối cảnh thời đại phát triển mạnh mẽ của công nghệ, vào ngày 27.02.2021 tạp chí Khoa học đại học Cần Thơ đã đăng tổng quan nghiên cứu về kiến thức ứng dụng công nghệ thông tin (TPACK) trong dạy học ngoại ngữ Trong đó, tác giả phân tích tổng quan về kiến thức ứng dụng công nghệ thông tin (technological
Bài viết này trình bày về mô hình TPACK (Pedagogical Content Knowledge) trong dạy học ngoại ngữ, dựa trên các nghiên cứu quốc tế uy tín trong 20 năm qua Nó thảo luận về vai trò của TPACK và những thành tựu đạt được từ các nghiên cứu trước đó Từ những hiểu biết này, bài viết đề xuất ba hướng nghiên cứu nhằm nâng cao hiểu biết về lý luận và thực tiễn liên quan đến đào tạo và phát triển chuyên môn cho giáo viên về ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học ngoại ngữ Ba hướng nghiên cứu bao gồm: xác định công cụ khảo sát TPACK, nghiên cứu TPACK của giáo viên ngoại ngữ, và nghiên cứu tác động của đào tạo và tập huấn TPACK đối với dạy và học ngoại ngữ.
Theo nghiên cứu của tác giả Nguyễn Văn Long trên tạp chí khoa học Đại học Quốc gia Hà Nội, bài báo "Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học ngoại ngữ" phân tích việc áp dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy ngoại ngữ, đặc biệt là tiếng Anh, từ lý thuyết đến thực tiễn và mô hình toàn cầu đến tình hình tại Việt Nam Bài viết cũng xem xét các kinh nghiệm quốc tế trong giáo dục kỹ thuật số, nêu rõ các mô hình lý thuyết hiện đang được áp dụng và các năng lực công nghệ thông tin cần thiết cho giáo viên Ngoài ra, nghiên cứu còn đi sâu vào nhu cầu thực tiễn và tính thiết yếu của việc ứng dụng công nghệ thông tin trong bối cảnh Việt Nam, đồng thời đánh giá thực trạng hiện tại Kết luận và các kiến nghị được trình bày rõ ràng ở phần cuối bài báo.
Bài báo “Những xu hướng ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học ngoại ngữ ở Việt Nam” tại trường Đại học Ngoại ngữ cung cấp cái nhìn tổng quan về các xu hướng ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy và học ngoại ngữ Dựa trên kết quả từ các nghiên cứu ứng dụng trong bối cảnh Việt Nam, bài viết mô tả ba xu hướng chính: dạy và học dựa vào máy tính, dạy và học qua trang mạng, và dạy và học trực tuyến Ngoài ra, bài báo cũng đề cập đến hai nhận định quan trọng liên quan đến việc áp dụng công nghệ trong giáo dục ngoại ngữ.
Có 9 xu hướng ứng dụng quan trọng liên quan đến hai đặc trưng cơ bản: tính cập nhật và quy mô của xu hướng Những xu hướng này không chỉ phản ánh sự phát triển liên tục của công nghệ mà còn cho thấy sự thay đổi trong nhu cầu và thói quen sử dụng của người tiêu dùng Việc nắm bắt và áp dụng những xu hướng này sẽ giúp các ứng dụng trở nên hấp dẫn và phù hợp hơn với thị trường hiện nay.
Hiện nay, chưa có nghiên cứu nào về việc ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy và học tập tiếng Đức Do đó, chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu nhằm khám phá vấn đề này.
Khái niệm
1.2.1 Về khái niệm “Phương tiện truyền thông”
1.2.1.1 Định nghĩa “Phương tiện truyền thông” Đối với hầu hết mọi người ở Việt Nam, đặc biệt là sinh viên, mạng xã hội là một phần không thể thiếu trong cuộc sống Báo cáo Kỹ thuật số The Digital Report 2019 đã chỉ ra nhiều đặc điểm trong hành vi sử dụng Internet của người Việt Nam Theo kết quả khảo sát từ We Are Social và Hootsuite, tỷ lệ sử dụng internet tại Việt Nam là 66% (tương đương 64 triệu người) Theo báo cáo, người dùng internet ở Việt Nam dành trung bình 6,7 giờ để sử dụng internet; 2,5 giờ hoạt động trên mạng xã hội; 2,5 giờ xem truyền hình trực tiếp và video theo yêu cầu và khoảng 1,2 giờ để nghe nhạc trực tuyến
Việc sử dụng công nghệ trong giáo dục, đặc biệt trong việc học tiếng Đức, đã trở thành xu hướng phổ biến Giáo viên hiện nay tận dụng nền tảng Google Classroom để giao bài tập và chấm điểm cho học sinh, giúp kết nối hiệu quả mà không cần gặp mặt trực tiếp Bên cạnh đó, học viên cũng có thể mở rộng kiến thức qua các video trên YouTube từ các kênh dạy tiếng Đức như Easy German và Deutsche Welle, điều này được học viên đánh giá cao vì nó giúp cải thiện kỹ năng nghe và nói của họ.
According to the reputable German dictionary Duden, "media" refers to "the entirety of digital technologies and media such as weblogs, wikis, social networks, etc., through which users can communicate and exchange content." This definition underscores the comprehensive nature of digital communication tools that facilitate user interaction and content sharing.
Phương tiện truyền thông bao gồm nhiều hình thức như weblog, wiki và các trang mạng xã hội, cho phép người dùng giao tiếp và chia sẻ nội dung Trong phần này, chúng ta sẽ tìm hiểu tổng quan về khái niệm phương tiện truyền thông Tiếp theo, bài viết sẽ giới thiệu các loại phương tiện truyền thông được sử dụng trong lớp học.
1.2.1.2 Các loại phương tiện truyền thông trong lớp học a, Phương tiện truyền thông in ấn (Printmedien)
Theo Rebensburg (2010), phương tiện truyền thông in ấn bao gồm tất cả các tài liệu học tập được in như sách, phiếu bài tập và báo Tất cả các tài liệu này đều có vai trò quan trọng trong việc học, vì chúng được sử dụng trong mọi giai đoạn của tiết học Chúng không chỉ truyền đạt kiến thức trọng tâm mà còn hỗ trợ phương pháp truyền tải bài học từ giáo viên đến học sinh Do đó, phương tiện truyền thông in ấn có thể coi là công cụ phổ biến nhất trong bất kỳ tiết học nào.
Việc sử dụng các phương tiện trực quan như tranh ảnh, biểu đồ và mô hình trong giảng dạy giúp người học dễ dàng ghi nhớ hơn so với chỉ đọc sách hoặc tài liệu Sự phát triển của Internet càng thuận tiện hơn cho việc tìm kiếm các hình ảnh và đồ dùng trực quan phục vụ cho học tập Tuy nhiên, một nhược điểm của phương tiện trực quan là khó chỉnh sửa trên giấy Khi giáo viên trình chiếu bài giảng qua PowerPoint, việc chỉnh sửa các sai sót trở nên dễ dàng hơn, trong khi việc sửa đổi tranh ảnh trực tiếp khi sử dụng làm giáo cụ trực quan lại rất khó khăn.
Phương tiện truyền thông thính giác là tất cả các quá trình truyền hoặc lưu trữ âm (sóng âm) được tạo ra về mặt kỹ thuật hoặc điện tử.
Nghe là một phương pháp hữu ích trong việc học ngoại ngữ, giúp cải thiện không chỉ kỹ năng phát âm mà còn cả kỹ năng giao tiếp Khi lắng nghe, bộ não phải ghi nhớ thông tin, từ đó nâng cao khả năng ghi nhớ từ vựng và kỹ năng nghe của người học.
Phương tiện truyền thông thính giác là công cụ hữu ích trong giờ học ngoại ngữ, thường được áp dụng qua các bài tập câu hỏi-trả lời Với sự hiện diện của thiết bị âm thanh như loa và đài trong lớp học, giáo viên có thể dễ dàng sử dụng bằng cách ghi đĩa CD hoặc tải tệp âm thanh để phát.
Theo Frederking (2012), phương tiện truyền thông nghe-nhìn là “các kết nối được tạo ra về mặt kỹ thuật của hình ảnh và âm thanh cùng chuyển động”
Trong lớp học, giáo viên thường kết hợp video vào bài giảng để tăng cường tính tương tác và giúp học sinh dễ dàng tiếp thu kiến thức Những video này thường có độ dài từ 5 đến 10 phút, nhằm giữ cho học sinh không bị phân tâm khi trở lại học tập.
Internet và máy tính đã trở thành công cụ truyền thông tương tác quan trọng trong giáo dục Ngày nay, chúng đóng vai trò thiết yếu trong việc dạy và học, phục vụ cho mọi đối tượng Sự phát triển của công nghệ đang thúc đẩy việc sử dụng Internet và máy tính ngày càng phổ biến trong giảng dạy.
Phương tiện truyền thông tương tác, như trang web, mạng xã hội và ứng dụng, đóng vai trò quan trọng trong việc học và giảng dạy Các nền tảng tiêu biểu như Deutsche Welle, Youtube, Facebook và Instagram cung cấp nguồn tài liệu phong phú Bên cạnh đó, các ứng dụng như Quizzlet, Kahoot và Google Classroom hỗ trợ hiệu quả cho việc học tiếng Đức, giúp nâng cao trải nghiệm giáo dục.
Việc sử dụng các phương tiện truyền thông tương tác mang lại lợi ích lớn trong việc cung cấp thông tin nhanh chóng và dễ dàng cập nhật, giúp người học đạt được mục tiêu học tập và tăng cường động lực Tuy nhiên, việc truy cập trực tiếp vào internet cũng có thể dẫn đến tình trạng mất tập trung trong quá trình học.
1.2.2 Về khái niệm “Tương tác”
Tương tác trong lớp học là hành động giao tiếp giữa giáo viên và học sinh, hoặc giữa các học sinh với nhau Sự tương tác này giúp người học hợp tác giải quyết bài tập và rèn luyện các kỹ năng như nói và đọc.
Học nhóm là một phương pháp hiệu quả giúp người học hỗ trợ lẫn nhau và trao đổi kiến thức, từ đó nâng cao khả năng học tập và ghi nhớ thông tin Tham gia học nhóm cũng giúp người học trở nên năng nổ và tự tin hơn trong quá trình học.
1.2.2.2 Hình thức làm việc và hình thức xã hội trong lớp học a Hình thức xã hội trong lớp học
Tất cả các hình thức xã hội đều thúc đẩy giao tiếp hiệu quả giữa học sinh và giáo viên, cũng như giữa các học sinh với nhau Điều này giúp tăng cường sự tương tác trong lớp học, tạo ra môi trường học tập tích cực hơn.
Có 4 hình thức làm việc chung Đó là giảng dạy trực diện, người học học theo nhóm, người học học theo cặp và người học làm việc một mình
NGHIÊN CỨU THỰC TIỄN VỀ VIỆC SỬ DỤNG TRUYỀN THÔNG TRONG VIỆC HỌC TIẾNG ĐỨC ĐỐI VỚI SINH VIÊN NĂM NHẤT
Thiết kế bảng khảo sát
Chúng tôi đã thiết lập một bảng khảo sát trực tuyến dành riêng cho sinh viên năm nhất thuộc khoa Ngôn ngữ và Văn hóa Đức tại trường Đại học Ngoại ngữ - Đại học Quốc gia.
Khảo sát tại Hà Nội bao gồm 25 câu hỏi về việc sử dụng phương tiện truyền thông của sinh viên năm nhất khoa Đức, tập trung vào việc tự học và học tập trên lớp Phần đầu của khảo sát đề cập đến các câu hỏi chung về thói quen sử dụng phương tiện truyền thông và cách chúng ảnh hưởng đến việc học ngoại ngữ, đặc biệt là tiếng Đức Mục tiêu là cung cấp cái nhìn tổng quát về việc học tiếng Đức và việc sử dụng phương tiện truyền thông của sinh viên tại khoa Ngôn ngữ và Văn hóa Đức, trường Đại học Ngoại ngữ - Đại học quốc gia Hà Nội.
Phần khảo sát này tập trung vào việc sử dụng phương tiện truyền thông trong học tiếng Đức, đánh giá sự tương tác trong lớp học và động lực học tập của sinh viên Qua các câu hỏi, chúng ta có thể hiểu rõ cách sinh viên áp dụng phương tiện truyền thông trong việc học, mức độ tương tác giữa giảng viên và sinh viên, cũng như giữa các sinh viên với nhau Đồng thời, khảo sát cũng giúp xác định hiệu quả của việc tự học khi sử dụng các phương tiện truyền thông.
GIẢI PHÁP VÀ KẾT LUẬN
Đề xuất giải pháp
Dựa trên kết quả điều tra về việc sử dụng phương tiện truyền thông trong giờ học và tự học tiếng Đức, chúng tôi nhận thấy rằng hiệu quả sử dụng phương tiện truyền thông khá cao và tương tác trong lớp học tương đối tốt Tuy nhiên, vẫn còn một số hạn chế, như sinh viên ngại tương tác với giáo viên trong môi trường trực tuyến, kỹ năng đọc và viết chưa được hỗ trợ đầy đủ, và việc sử dụng phương tiện truyền thông vẫn còn gặp khó khăn Do đó, chúng tôi đề xuất một số giải pháp nhằm cải thiện tương tác trong giờ học tiếng Đức và nâng cao hiệu quả tự học cho sinh viên.
3.1.1 Cải thiện tương tác trong giờ học tiếng Đức
Chia sẻ cảm nghĩ và phát biểu ý kiến cá nhân là yếu tố quan trọng giúp tăng cường tương tác trong giờ học Giáo viên nên khuyến khích sinh viên tự do bày tỏ quan điểm về bài học và phương pháp giảng dạy, đồng thời sinh viên cũng cần chủ động hơn trong việc này Việc lắng nghe cảm nhận của sinh viên sẽ giúp giáo viên điều chỉnh phương pháp giảng dạy một cách phù hợp Cuối mỗi buổi học, lời khen và động viên từ giáo viên sẽ tạo động lực học tập cho sinh viên Sử dụng các ứng dụng như Quizizz, Kahoot! và bảng Padlet trong giảng dạy không chỉ tăng cường sự tương tác giữa giáo viên và sinh viên mà còn giúp tạo không khí học tập thú vị, tránh sự nhàm chán trong lớp học.
3.1.2 Tăng hiệu quả tự học tiếng Đức khi sử dụng phương tiện truyền thông
Ngoài việc giảng dạy, phương tiện truyền thông đóng vai trò quan trọng trong việc tự học tiếng Đức, giúp nâng cao hiệu quả học tập Dưới đây là một số giải pháp hữu ích mà chúng tôi muốn chia sẻ.
Tham gia các nhóm học tiếng Đức trên Facebook là một cách hiệu quả để cải thiện kỹ năng ngôn ngữ của bạn Hiện nay, có nhiều hội nhóm chuyên chia sẻ tài liệu học tập và ôn thi tiếng Đức từ trình độ A1 đến C1 Những nhóm này không chỉ cung cấp tài liệu hữu ích mà còn chia sẻ mẹo học tập giúp bạn nâng cao khả năng tiếng Đức, như nhóm "Chia sẻ tài liệu luyện thi tiếng Đức A1-C1" hay "Tiếng Đức vui Deutsch mit Spass".
Xem video tiếng Đức trên YouTube là một cách hiệu quả để cải thiện kỹ năng nghe và nói, cũng như luyện phát âm Hiện nay, có rất nhiều nội dung phong phú bằng tiếng Đức trên nền tảng này Người học chỉ cần tìm kiếm các từ khóa như “deutsche Lieder” hoặc “Easy German” để bắt đầu.
“news auf deutsch” là có thể ra vô vàn video để theo dõi
Nói chuyện bằng tiếng Đức với người bản xứ hiện nay trở nên dễ dàng nhờ vào nhiều hoạt động và ứng dụng hỗ trợ học tập Bạn có thể tham gia các hội nhóm sinh viên quốc tế để tìm kiếm đối tác trò chuyện hoặc viết rõ nhu cầu học tiếng Đức của mình, từ đó nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình từ các sinh viên khác Ngoài ra, việc dạy tiếng Việt cho họ cũng là một cách tuyệt vời để tăng cường tương tác và cải thiện khả năng phản xạ của bản thân.
Kết luận nghiên cứu
Nghiên cứu này tập trung vào việc sử dụng phương tiện truyền thông xã hội trong việc học tiếng Đức của sinh viên năm nhất khoa Đức tại trường Đại học Ngoại ngữ Chúng tôi đã đưa ra lý luận về phương tiện truyền thông, tương tác và động lực, cùng với việc tạo bảng hỏi khảo sát thói quen sử dụng phương tiện của sinh viên Kết quả cho thấy sinh viên không chỉ sử dụng phương tiện truyền thông trong giờ học tiếng Đức mà còn trong tự học tại nhà Họ tận dụng hiệu quả các loại phương tiện khác nhau, đặc biệt là phương tiện truyền thông xã hội, để hỗ trợ quá trình học tập tiếng Đức.
Sử dụng nhiều phương tiện truyền thông trong lớp học giúp cải thiện không khí và tương tác, từ đó nâng cao hiệu quả học tập của sinh viên Sinh viên cảm thấy tập trung hơn và có nhiều cơ hội giao tiếp với giảng viên cũng như bạn học Phương tiện truyền thông còn hỗ trợ sinh viên trong việc tự học, phát triển các kỹ năng nghe, nói, đọc và viết Tuy nhiên, vẫn tồn tại một số khó khăn và hạn chế Do đó, chúng tôi đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường tương tác trong giờ học tiếng Đức và cải thiện hiệu quả tự học của sinh viên.
