Giáo trình Mỹ thuật cơ bản cung cấp cho người học những kiến thức như: Các khái niệm chung về vẽ mỹ thuật; Vẻ đầu cột kiến trúc cổ; Các loại màu vẽ và cách sử dụng; Màu nguyên – màu bổ túc; Vẻ phong cảnh. Mời các bạn cùng tham khảo!
CÁC KHÁI NIỆM CHUNG VỀ VẼ MỸ THUẬT
Phân biệt vẽ kỹ thuật với vẽ mỹ thuật
Vẽ kỹ thuật yêu cầu độ chính xác cao với nét vẽ đều, sắc sảo và rõ ràng Mỗi loại nét và kích cỡ của nó cần phải được thể hiện cụ thể, nhằm đảm bảo rằng người đọc có thể sản xuất ra sản phẩm giống hệt như trong bản vẽ.
Vẽ kỹ thuật yêu cầu sử dụng các loại thước kẻ và bút vẽ chuyên dụng với đầu ngòi đa dạng, từ to đến nhỏ, nhằm phục vụ cho các lĩnh vực như thiết kế kiến trúc và thiết kế máy móc.
Vẽ mỹ thuật yêu cầu sự linh hoạt và sáng tạo, với nét vẽ sinh động và phóng khoáng phản ánh cảm xúc của người nghệ sĩ Mục đích của nghệ thuật không chỉ là thể hiện cái đẹp mà còn truyền tải tâm trạng và cảm xúc của người vẽ.
Vẽ mỹ thuật sử dụng các loại bút vẽ linh hoạt để phù hợp với từng chất liệu màu sắc, đồng thời không cần sử dụng thước kẻ Các thể loại vẽ như tĩnh vật, phong cảnh và sáng tác đều yêu cầu sự sáng tạo và tự do trong nét vẽ.
Phân biệt vẽ hình họa với vẽ trang trí
Vẽ hình họa là môn học cơ bả n của mỹ thuật, là vẽ nguyên cứu những mẫu cố định, vẽ trung thực với mẫu
Vẽ nghiên cứu đòi hỏi thời gian và sự tỉ mỉ, nhằm rèn luyện khả năng quan sát, hiểu rõ cấu trúc mẫu và nâng cao kỹ năng thể hiện bản vẽ.
Vẽ trang trí là một môn học thiết yếu trong mỹ thuật, không chỉ đơn thuần sao chép mẫu mà còn dựa vào thực tế để cách điệu, hư cấu và sáng tạo theo ý tưởng của người nghệ sĩ.
Các chất liệu vẽ mỹ thuật
Chất liệu vẽ mỹ thuật rất đa dạng, bao gồm mọi loại vật liệu có khả năng tạo ra dấu ấn Những chất liệu phổ biến thường được sử dụng trong hội họa bao gồm màu bột, màu nước, sơn dầu, chì, bút sắt, mực nho, than, phấn màu, sáp màu và sơn mài Mỗi loại chất liệu mang đến vẻ đẹp và sức hấp dẫn riêng, góp phần tạo nên sự phong phú trong nghệ thuật vẽ.
H3 Vẽ mỹ thuật: Từ Bi Hông, ngựa phi, mực cho
H4 R.Hanna, phong cảnh, màu nước
H5 Vẽ mỹ thuật: Tƣợng H6 Vẽ họa tiết
12 H7 Chất liệu sơn mài: Bình phong H8 Chất liệu sơn dâu: Tiepolo
Hình 9 Hai hình trên: C.Moor, bên trái: bút chì, bên phải: bút dạ đen
Hình 10: Hình bên trái: D.Sneary, chì màu Hình bên phải: P.Marovich, phần màu
Hình 11 Hình bên trái: S.Gordon, bút dạ Hình bên phải: R.Hanna, màu nước
Bài tập xác định chất liệu và vẽ mẫu
Vẽ theo yêu cầu sau:
VẼ ĐẦU CỘT KIẾN TRÚC CỔ
Chất liệu bút sắt và cách vẽ
Vẽ với công cụ là bút vẽ có đầu ngòi bằng kim loại, dùng với mực đen
H12 Bài vẽ SV, chùa Đường Lâm H13 N DaNa, ký họa
1.2 Mục đích của việc học vẽ bút sắt:
Hỗ trợ sinh viên kiến trúc nắm vững các kỹ thuật cơ bản sử dụng bút sắt, giúp họ thực hiện vẽ ký họa và phác thảo ý tưởng sáng tác kiến trúc hiệu quả hơn trong tương lai.
1.3 Các loại bút và mực vẽ:
- Bút máy: Loại bút này rẻ, tiện lợi, có thể mô tả kiến trúc tốt, nét đều
Bút máy ký họa có đầu ngòi được cắt chéo hoặc dạng tròn, cho phép người sử dụng thể hiện nhiều phong cách vẽ khác nhau.
Bút kim có khả năng thay đổi đầu bút với các kích thước khác nhau, rất phù hợp cho việc gia công và chỉnh sửa các bản vẽ ký họa Tuy nhiên, cần lưu ý rằng loại bút này dễ bị hỏng.
Mực màu đen, ở dạng lỏng và đƣợc chứa trong các lọ, bình
Loại mực loại không có hay gặp phải
H15 Thỏi mực cho H16 Nghiên mực H17 Lọ mực cho
Cách vẽ bút sắt rất đa dạng và mỗi người có phong cách riêng để thể hiện Thông thường, để tạo độ đậm nhạt, người ta sử dụng các kỹ thuật đan như đan ô vuông, đan quả trám hay đan mắt cáo, tương tự như phương pháp vẽ bút chì Với đặc điểm đường nét rõ ràng và đều, bút sắt dễ dàng tạo ra sự tương phản mạnh mẽ giữa màu đen của mực và màu trắng của giấy vẽ.
Tuy cách diễn đạt bằng bút sắt là rất phong phú nhƣng cũng cần nên tuân thủ theo những bước cơ bản sau:
Chọn cảnh và góc độ vẽ đẹp nhất, sau đó phân tích và so sánh các đối tượng từ nhiều góc nhìn khác nhau Mục đích là để kích thích cảm hứng sáng tạo, khám phá ngôn từ nghệ thuật Qua đó, phương pháp vẽ sẽ hình thành, giúp người nghệ sĩ bắt đầu quá trình sáng tác theo cách riêng của mình.
Khi phác thảo hình, cần vẽ nhẹ tay để dễ dàng chỉnh sửa nếu có sai sót Việc phác thảo nên kết hợp giữa đo đạc và ước lượng, cũng như so sánh các yếu tố để tạo ra những nét chính của hình một cách tổng quát.
Khi thực hiện đặc tả và vẽ sâu, việc kiểm tra và chỉnh sửa hình ảnh sau khi hoàn thành là rất quan trọng Cần đi sâu vào khắc họa để tìm ra cách thể hiện ánh sáng, bóng đổ và sự tương phản giữa sáng và tối Đặc biệt, hãy bắt đầu bằng cách vẽ những mảng tối lớn trước, sau đó xem xét tương quan tổng thể để điều chỉnh và tăng độ đậm dần cho bức tranh.
Khi tạo chiều sâu cho không gian, cần nhấn mạnh phần trọng tâm bằng cách làm mờ những vị trí ở xa Để thu hút sự chú ý của người xem, việc xử lý độ tương phản giữa đen và trắng là rất quan trọng Đối với những người mới bắt đầu vẽ và chưa vững về kỹ thuật, nên bắt đầu bằng việc phác thảo hình khái quát bằng chì trước khi sử dụng bút sắt để tô bóng.
Vẽ đầu cột kiến trúc cổ
Bài tập vẽ cột kiến trúc cổ
CÁC LOẠI MÀU VẼ VÀ CÁCH SỬ DỤNG
Màu bột
Chất màu dạng bột hòa tan trong nước không gây phản ứng hóa học và cần giữ được ưu điểm độ xốp của chúng khi sử dụng.
Bột màu là một trong những vật liệu cơ bản nhất trong hội họa, từ đó có thể sản xuất sơn dầu, màu nước và nhiều loại màu vẽ khác.
Trộn với keo dính theo một tỉ lệ hợp lý với từng chất liệu để vẽ nhƣ: giấy, vải, gỗ, tường trát vữa
H21 Màu bột (dạng bột) H22 Màu bột (dạng tuýp)
Hòa màu với keo sền sệt để khi vẽ lên giấy, bạn cần đạt được độ trong trẻo của màu sắc, độ bám dính tốt và độ xốp rực rỡ.
Để tạo ra màu sắc trong suốt, trước tiên cần phải tô màu khái quát các "màu gốc" của thực tế trên toàn bộ bức tranh, chẳng hạn như hoa cúc màu vàng và quả cà rốt màu cam.
Để tô màu hiệu quả, hãy tô kín giấy mà không để lại chỗ trống, đảm bảo đúng vị trí màu Sau đó, tìm kiếm các sắc thái sáng tối của màu sắc thực tế để phủ lên màu gốc, tạo nên chiều sâu và độ chân thực cho tác phẩm.
Cuối cùng vẽ chi tiết, đồng thời kiểm tra lại sắc độ sáng và tối, hình tỏ - mờ
1.3 Dụng cụ vẽ màu bột:
Giấy vẽ (bề mặt hơi nhám để màu dể bám) Đĩa pha màu và bút dẹt các cỡ (lông cứng)
Hộp màu và giá để kê
H24 Các loại bút dẹt, bảng pha màu và giá vẽ là những dụng cụ quan trọng trong hội họa Để xử lý màu khó tan trong nước, bạn có thể thêm vài giọt rượu Nếu màu không đạt độ mịn mong muốn, hãy dùng bay để nghiền trước khi pha.
Màu nước
Nước màu tan trong, không có cặn và trong suốt, được tinh chế từ bột màu Khi vẽ, có nhiều phương pháp được áp dụng để đạt được hiệu ứng trong trẻo và mềm mại.
Là một chất liệu cơ bản của hội họa
Có thể vẽ lên đƣợc nhiều chất liệu khác nhau nhƣ: giấy, vải, gỗ…
H26 Hộp màu nước dạng thỏi H27 Hộp màu nước dạng ống
H26 Màu nước vẽ trên giấy nhám H27 Độ trong suốt của màu nước
Để tạo ra màu sắc đẹp, hãy pha loãng màu với nhiều nước và tránh sử dụng màu đặc như màu bột Sử dụng kỹ thuật chồng màu từ nhạt đến đậm sẽ giúp giữ được sự trong trẻo và tinh khiết của màu sắc.
Có hai phương pháp pha màu cơ bản Phương pháp đầu tiên là chồng màu, trong đó bạn sẽ tô màu gốc trước Chẳng hạn, để tạo màu cam cho trái cam chín, bạn cần tô màu vàng trước, sau đó chồng màu đỏ lên để tạo ra màu cam Phương pháp thứ hai là pha sẵn màu cam trên đĩa và sau đó tô trực tiếp vào hình.
Không nên pha trộn màu trắng với các màu khác, trừ khi thật cần thiết như để sửa chữa những chỗ vẽ bị hỏng hoặc không đạt yêu cầu về độ sáng Việc giữ lại màu trắng giúp bảo tồn nền trắng của giấy vẽ, tạo sự tương phản và làm nổi bật các màu sắc khác.
Cuối cùng là nhấn đậm và làm nhòe, mờ những chổ cần thiết
H28 Đầu ngựa H29 Chân dung cô gái
Hai hình ảnh trên minh họa kỹ thuật vẽ màu trên giấy ẩm để tạo hiệu ứng loang nhòe, cũng như việc vẽ trên giấy khô để tạo sự sắc nét Bên cạnh đó, kỹ thuật chồng màu từ nhạt đến đậm và việc giữ lại nền trắng của giấy giúp tạo ra các mảng sáng nổi bật.
2.3 Dụng cụ vẽ màu nước:
Giấy bồi sẵn lên bảng vẽ
Bút các cỡ (thường đầu tròn, lông mịn)
Bảng pha màu, hộp màu, nước rửa bút
32 H30 Giấy vẽ màu nước nên bề mặt hơi nhám
H31 Bảng pha màu H32 Bút vẽ màu nước
Hình 33 Các loại giá vẽ
Bài tập sử dụng loại màu vẽ cho bản vẽ
MÀU NGUYÊN – MÀU BỔ TÚC
Màu nguyên
Là màu không bị pha tạp với các mà khác
Ví dụ: Đỏ, vàng, xanh nước biển Màu nguyên thường chỉ được dùng trong trang trí
Màu bổ túc
Màu bổ túc là hai màu gần nhau có khả năng hỗ trợ và tôn nhau lên
Ví dụ: Màu xanh gần màu đỏ thì xanh càng xanh và đỏ càng đỏ mạnh hơn
H35 Ba cặp màu bổ túc
Từ ấn tượng về màu sắc trong thiên nhiên mà người ta tìm ra quy luật của màu bổ túc
Xanh bổ túc cho đỏ và ngƣợc lại
Lam (xanh nước biển) bổ túc cho da cam và ngược lại
Màu bổ túc cơ bản bao gồm tím, vàng và cam, tạo ra sự tương phản mạnh mẽ khi kết hợp với nhau Ngoài ba bộ màu này, những sắc thái khác như vàng cam, vàng lục và lục xanh cũng có tác động từ màu bổ túc tương ứng, tạo nên sự phong phú trong bảng màu.
Các hòa sắc màu
Hòa sắc có nghĩa là những màu ở gần nhau mà ăn nhịp, không chói mắt
Ví dụ: B ản thân quang phổ của mặt trời (đỏ, cam, vàng, lục, lam, chàm, tím) đã là một hoà sắc tốt
Khi loại bỏ các màu cấp 2 như xanh lá cây, da cam và tím - những màu được tạo ra từ sự kết hợp của ba màu cơ bản: đỏ, vàng và lam, sẽ dẫn đến sự đối lập mạnh mẽ và gây cảm giác chói mắt.
Thêm màu cấp 3, hòa sắc sẽ càng dịu hơn
Có thể đơn cử 5 cách biểu hiện để màu ăn nhịp nhau:
Những màu ở gần nhau pha thành một màu không xỉn (chết) Ví dụ: đỏ + vàng → da cam
Một màu mà đậm nhạt khác nhau do pha ít hay nhiều đen, trắng Cách này gọi là sắc đồng màu
Những màu cùng hệ nóng hay lạnh
Những màu sắc đối lập khi được đặt trên nền màu dịu, như màu xám hoặc cách nhau bởi màu trung lập, sẽ làm giảm độ rực rỡ của chúng.
Hai màu đối chọi nhau nhƣng có diện tích to nhỏ khác nhau, thì mức độ hạn chế rực màu khác nhau
40 H37 Gam màu lạnh H38 Màu và các sắc độ
H39 Màu cwo bản H40 Sắc đồng màu
Phương pháp pha màu
Để có được màu sắc chính xác và trong trẻo, trước tiên cần nghiền màu bằng bay cho nhuyễn, đặc biệt là đối với màu bột hoặc sơn dầu, cùng với tỉ lệ keo và nước hợp lý Ngoài ra, bút vẽ cũng cần phải sạch sẽ để đảm bảo quá trình pha màu diễn ra thuận lợi.
Thay đổi đậm, nhạt bằng cách pha với trắng và đen
Nếu pha nhiều màu cùng lúc, trong ấy có những màu đối nhau thì dễ thành màu xỉn (chết) Vì vậy, nên:
Lúc đầu pha hai màu đối nhau để thành màu hơi xỉn, nhƣng sau đó lại pha thêm vào màu tươi
Khi pha màu, bắt đầu với những tông màu tươi sáng Nếu màu sắc thuộc hệ nóng hoặc lạnh, hãy từ từ thêm màu sắc của hệ đối lập vào theo ý thích Cần chú ý không nên thêm quá nhiều màu ngay từ đầu.
Để tạo ra màu sắc theo ý muốn, ngoài khả năng cảm nhận bẩm sinh, quá trình luyện tập lâu dài là rất quan trọng Qua thời gian, mỗi người sẽ phát triển cách pha màu riêng, từ đó khám phá và tìm ra những gam màu độc đáo và đẹp mắt.
Bài tập ứng dụng màu nguyên, màu bổ túc cho bản vẽ
VẺ PHONG CẢNH
Phương pháp chọn cảnh
Tùy thuộc vào tình huống, việc lựa chọn cảnh quan có thể dựa trên yêu cầu hoặc sở thích cá nhân Tuy nhiên, điều quan trọng nhất là góc nhìn phải tạo ra cảm xúc và được đa số chấp nhận Cảnh quan đó cần phong phú về mảng và hình thức, có nhịp điệu hấp dẫn, mang lại sự vui mắt mà không gây rối rắm hay đơn điệu trong các khối và đường nét.
Ngồi xuống, đứng lên hoặc thay đổi vị trí nhìn để tìm ra một cảnh, một bố cục đẹp nhất, gây cảm xúc nhất.
Phương pháp cắt cảnh
Giống nh ƣ trong bộ phận ngắm hình của máy ảnh có khung hình chữ nhật (có đường dọc ngang hình chữ thập ở giữa), đó chính là "cắt" được cảnh
Phương tiện cắt cảnh của chúng ta là một miếng bìa cứng kích thước như chiếc bì thư, với lỗ tròn hình chữ nhật có kích thước 8cm x 5cm ở giữa Có thể thêm chỉ đen để giữ cho dây không bị xê dịch Đưa tấm bìa lên ngang tầm mắt và nhìn qua lỗ để thực hiện việc cắt cảnh hiệu quả.
Nhờ có đườ ng dây chỉ hình chữ thập nên tránh được một số trường hợp đặc biệt theo nguyên tắc bố cục sau:
H41 Cắt cảnh bằng miếng bìa
Không đƣợc chia đôi theo chiều ngang cũng nhƣ chiều dọc
Không đặt hình trọng tâm (chủ điểm) vào đúng đường dọc giữa của đường dây chữ thập
Bốn góc của bức tranh là các điểm "chết", nên không bố trí con đường từ đây ra hoặc một gốc cây hay một hòn đá
Không cắt dọc thân cây ở vị trí mép tranh, hoặc một cây trụ điện hay mép tường nhà
Ngoài ra, để đơn giản có thể dùng hai bàn tay để cắt cảnh
Phương pháp vẽ cây, nhà, nước
Ngườ i xư a nói 4 cái khó nhất khi vẽ thiên nhiên là: nhất mộc (cây), nhì nhân (người), tam vân (mây), tứ điểu (chim) Vì vậy:
Để vẽ cây một cách hiệu quả, cần nghiên cứu và quan sát kỹ lưỡng các dáng cây, tán lá và những đặc điểm riêng biệt của từng loại cây Mục tiêu là tạo ra những bức vẽ đơn giản nhưng vẫn dễ nhận diện loại cây đó.
Cây nhãn vòm lá có hình tròn
Cây thông vòm lá có hình chóp
Cây bàng vòm lá có hình tán
H42 Cấu tạo các cành cây, các vòm lá
Khi vẽ cây, nên tập trung vào các mảng và khối lớn thay vì tỉa kỹ từng lá, trừ khi cần đặc tả một số lá gần Cần chú ý đến các khoảng trống trên vòm lá để tránh tình trạng bị bí, rối như đống rơm.
H43 Vẽ tán cây: xa-gần, sáng-tối H44 Vẽ cây có khoảng trống vòm lá
Trong quá trình vẽ, chúng ta cần giảm bớt những yếu tố thừa có thể làm mất đi vẻ đẹp của bức tranh Đồng thời, việc điều chỉnh độ cao, thấp hoặc vị trí của cây cối cũng rất quan trọng để tạo nên sự hài hòa cho tác phẩm.
Mỗi loại cây khác nhau thì chiều hướng bút pháp vẽ cũng nên thay đổi để tạo sự phong phú và vui mắt
H45 Bút pháp khác nhau khi vẽ các loại cây khác nhau
+ Đối với nhà kiểu hiện đại, chú ý đến việc tả chất của bê tông, gạch, ngói, tôn, đá
+ Đối với nhà cổ xƣa, bằng tre lá thì cũng chú ý đến việc tả chất đó
Tìm những mảng tối, sáng, bóng đổ để chỉnh lý đậm - nhạt hợp lý Lưu ý đến phép phối cảnh
3.3 Phương pháp vẽ sóng, nước:
Nghiên cứu và nh ận xét từng trạng thái củ a sóng, nước trước khi vẽ, bởi vì chính nó thể hiện thời tiết, vạn vật xung quanh
Bóng dưới nước thường không rõ nét và sáng hơn so với hình ảnh trên bờ, dẫn đến việc các hình bóng dưới nước thường mờ và không có đường viền rõ ràng.
Khi mặt nước tĩnh lặng, bóng dưới nước trở nên rõ ràng, nhưng khi có gió và sóng gợn, bóng đổ sẽ bị biến dạng và không còn rõ nét, đồng thời sẽ phản chiếu ánh sáng mặt trời nếu có nắng.
Đường nét vẽ đóng vai trò quan trọng trong việc miêu tả chất lượng của sóng và nước Việc sử dụng nét thẳng từ trên xuống có thể tạo ra cảm giác sâu thẳm, trong khi nét ngang mang lại cảm giác trải rộng mênh mông Ngoài ra, nét cong và xoắn giúp gợi ra hình ảnh của những con sóng.
H48 Đám cháy: nét cong gợi nên lửa khói cuồn cuộn cháy
