Tính cấp thiết của đề tài
Đầu tư xây dựng cơ bản, đặc biệt là đầu tư xây dựng dân dụng, đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra cơ sở vật chất kỹ thuật cho xã hội Hoạt động này không chỉ góp phần thay đổi cơ cấu kinh tế quốc dân mà còn thúc đẩy tăng trưởng và phát triển kinh tế Đầu tư xây dựng dân dụng được coi là nhiệm vụ chiến lược, là giải pháp chủ yếu để đạt được các mục tiêu phát triển kinh tế.
Đầu tư xây dựng cơ sở vật chất và tài sản cố định là yếu tố then chốt để đạt được tăng trưởng cao, ổn định và bền vững cho đất nước và các địa phương Trong những năm qua, đầu tư vào các công trình dân dụng đã đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế của Việt Nam Nhiều lĩnh vực như năng lượng, công nghiệp khai thác, chế biến, cơ sở hạ tầng, nông nghiệp và lâm nghiệp đã được đầu tư xây dựng, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển kinh tế quốc gia.
Mặc dù đã đạt được một số kết quả trong đầu tư xây dựng, nhưng vẫn tồn tại nhiều hạn chế, đặc biệt là hiệu quả đầu tư còn thấp Thất thoát và lãng phí trong đầu tư xây dựng cơ bản, đặc biệt là các công trình dân dụng từ ngân sách nhà nước, vẫn diễn ra ở nhiều địa phương, gây bức xúc trong xã hội Điều này đặt ra thách thức lớn đối với công tác quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản, nhất là trong lĩnh vực xây dựng dân dụng hiện nay.
Quá trình đầu tư xây dựng tại tỉnh Đắk Lắk đã đạt được những kết quả tích cực, góp phần cải thiện đời sống nhân dân và phát triển kinh tế - xã hội Tuy nhiên, qua các đợt thanh tra, công tác quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) vẫn còn nhiều hạn chế như quy hoạch và lập kế hoạch chưa phù hợp, vốn đầu tư phân tán, và bộ máy quản lý chưa hiệu quả Đặc biệt, do quy mô vốn lớn và thời gian đầu tư dài, tình trạng thất thoát và lãng phí trong sử dụng vốn ngân sách nhà nước (NSNN) đã diễn ra Do đó, nghiên cứu các giải pháp hoàn thiện quản lý vốn đầu tư XDCB từ nguồn NSNN là rất cần thiết, chính vì lý do này mà tôi chọn đề tài “Quản lý vốn ngân sách nhà nước cho đầu tư xây dựng cơ bản đối với các công trình xây dựng dân dụng trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk” cho luận văn thạc sĩ của mình.
Tình hình nghiên cứu
Quản lý vốn ngân sách nhà nước cho đầu tư xây dựng cơ bản trong lĩnh vực xây dựng dân dụng là một chủ đề chưa được nghiên cứu nhiều Mặc dù vậy, có một số công trình đã đề cập đến vấn đề quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản bằng ngân sách nhà nước.
Luận án tiến sĩ của Nguyễn Huy Chí, với đề tài “Quản lý nhà nước đối với đầu tư xây dựng cơ bản bằng ngân sách nhà nước ở Việt Nam” (2016), thuộc chuyên ngành Quản lý công tại Học viện Hành chính Quốc gia, tập trung vào việc nghiên cứu và hoàn thiện lý thuyết về đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) bằng vốn ngân sách nhà nước (NSNN) Luận án cũng phân tích đặc trưng của đầu tư XDCB bằng vốn NSNN và đánh giá thực tiễn quản lý nhà nước đối với đầu tư XDCB từ nguồn vốn NSNN tại Việt Nam hiện nay.
Luận văn thạc sĩ kinh tế của Phạm Đỗ Thu Nga, trường Đại học Kinh tế, năm 2015, với đề tài “Quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản bằng nguồn vốn ngân sách Nhà nước tại huyện Sóc Sơn, Hà Nội”, nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của quản lý nhà nước đối với các dự án đầu tư từ nguồn vốn ngân sách Bài luận đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực này và đề xuất phương hướng cùng giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý nhà nước đối với các dự án đầu tư bằng nguồn ngân sách tại huyện Sóc Sơn.
Luận văn thạc sỹ Tài chính – Ngân hàng của Bùi Việt Hưng, trường Đại học Kinh tế quốc dân (2010), đã phân tích thực trạng phân bổ vốn ngân sách cho các dự án đầu tư xây dựng cơ bản tại thành phố Hà Nội Tác giả đánh giá kết quả đạt được, chỉ ra các hạn chế và nguyên nhân của chúng, đồng thời đề xuất định hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện công tác phân bổ vốn ngân sách cho các dự án này.
Các nghiên cứu hiện có đã phản ánh công tác quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) bằng ngân sách nhà nước (NSNN), nhưng chưa tập trung vào quản lý vốn NSNN cho các công trình xây dựng dân dụng Điều này cho thấy sự cần thiết phải nghiên cứu vấn đề này tại tỉnh Đắk Lắk Nghiên cứu sẽ tập trung vào các yêu cầu đặc thù của XDCB từ NSNN tại tỉnh Đắk Lắk nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn ngân sách.
Bùi Văn Yên (2014) đã hoàn thiện công tác quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách tỉnh Đắk Lắk trong luận văn Thạc sỹ kinh tế tại Đại học Đà Nẵng Hiện nay, ông là Giám đốc sở Tài chính tỉnh Đắk Lắk.
Dương Đức Huy (2014) đã trình bày giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý vốn đầu tư từ nguồn ngân sách nhà nước tại Trung tâm Khí tượng Thủy văn Quốc gia trong luận văn thạc sỹ quản lý kinh tế kỹ thuật tại Học Viện Kỹ Thuật Quân.
Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn
Mục đích
Xác định thực trạng quản lý vốn ngân sách nhà nước (NSNN) cho đầu tư xây dựng cơ bản tại tỉnh Đắk Lắk, cần chỉ ra những hạn chế và nguyên nhân của chúng Qua đó, đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý vốn NSNN cho các công trình xây dựng dân dụng, góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư và phát triển hạ tầng tại địa phương.
Nhiệm vụ
Hệ thống hóa và phân tích cơ sở lý luận về quản lý vốn ngân sách nhà nước (NSNN) cho đầu tư xây dựng (ĐTXD) cơ bản tại các công trình xây dựng dân dụng ở cấp tỉnh là rất quan trọng Việc này giúp nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm trong quản lý tài chính công Đồng thời, nó cũng hỗ trợ các cơ quan chức năng trong việc lập kế hoạch và triển khai các dự án xây dựng, góp phần phát triển hạ tầng và cải thiện đời sống cộng đồng.
Bài viết đánh giá thực trạng quản lý vốn ngân sách nhà nước (NSNN) cho đầu tư xây dựng (ĐTXD) cơ bản đối với các công trình xây dựng dân dụng tại tỉnh Đắk Lắk Nghiên cứu chỉ ra những thành công trong việc sử dụng vốn NSNN, đồng thời nêu rõ những hạn chế tồn tại và nguyên nhân gây ra những hạn chế này trong quản lý vốn cho ĐTXD cơ bản tại địa phương.
Để nâng cao hiệu quả quản lý vốn ngân sách nhà nước (NSNN) cho đầu tư xây dựng cơ bản các công trình dân dụng tại tỉnh Đắk Lắk, cần xác định rõ phương hướng và đề xuất các giải pháp hoàn thiện Những giải pháp này sẽ giúp tối ưu hóa quy trình phân bổ và sử dụng nguồn lực, đảm bảo các dự án được triển khai đúng tiến độ và đạt chất lượng cao, từ đó góp phần phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.
Phương pháp nghiên cứu
Luận văn này được xây dựng dựa trên nền tảng của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, đồng thời phản ánh quan điểm và chính sách của Đảng và Nhà nước về phát triển kinh tế - xã hội.
Phương pháp thống kê được thực hiện thông qua việc tham khảo các báo cáo đánh giá công tác giám sát đầu tư từ Hội đồng Nhân dân tỉnh và Sở Kế hoạch và Đầu tư, cũng như các báo cáo kiểm toán của Kiểm toán nhà nước tại địa bàn tỉnh qua các năm Quá trình này bao gồm việc thu thập tài liệu và thông tin liên quan để đảm bảo độ chính xác và tính đầy đủ của dữ liệu.
Phương pháp phân tích và tổng hợp được áp dụng để đánh giá hiệu quả quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước, đồng thời chỉ ra những tồn tại cần được khắc phục.
Phương pháp so sánh và đối chiếu được áp dụng để xác định các đặc điểm tương đồng và khác biệt trong đầu tư xây dựng cơ bản Để đạt được mục tiêu và nhiệm vụ của đề tài, tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu như duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kết hợp với việc tiếp cận thông tin định tính và định lượng Ngoài ra, phương pháp thống kê phân tích, tổng hợp, báo cáo và khảo nghiệm thực tế cũng được sử dụng để đảm bảo tính chính xác và hiệu quả trong nghiên cứu.
Bước 1: Xác định khung nghiên cứu quản lý vốn đầu tư XDCB từ
NSNN của chính quyền cấp tỉnh
Bước 2: Tiến hành thu thập dữ liệu về các lĩnh vực sử dụng vốn đầu tư XDCB từ ngân sách nhà nước của tỉnh Đắk Lắk, bao gồm giáo dục và đào tạo, y tế, giao thông, nông nghiệp, nông thôn, cùng với văn hóa và thể dục thể thao.
Bước 3: Tiến hành khảo sát tình hình và phân tích dữ liệu nhằm làm rõ thực trạng quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước tại tỉnh Đắk Lắk trong giai đoạn hiện nay.
Từ năm 2016 đến 2020, chúng tôi đã tiến hành đánh giá các điểm mạnh và điểm yếu trong quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước của chính quyền tỉnh Qua đó, chúng tôi xác định nguyên nhân dẫn đến những điểm yếu này, nhằm cải thiện hiệu quả quản lý trong tương lai.
Các phương pháp được sử dụng trọng bước 3 là: Phân tích tổng hợp, thống kê, so sánh, phỏng vấn chuyên gia
Dựa trên kết quả phân tích thực trạng quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước tại tỉnh Đắk Lắk, cần đề xuất một số giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác này Những giải pháp này sẽ giúp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, đảm bảo các dự án được triển khai đúng tiến độ và đạt chất lượng cao, đồng thời góp phần phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.
Những đóng góp của luận văn
- Về lý luận: Luận văn làm rõ một số khái niệm, đặc điểm và các yếu tố
CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG
* Yếu tố thuộc môi trường bên trong
* Yếu tố thuộc môi trường bên ngoài:
* Bộ máy quản lý vốn đầu tư XDCB của chính quyền cấp tỉnh
* Xây dựng kế hoạch vốn đầu tư xây dựng cơ bản
* Cấp phát, thanh quyết toán dự án đầu tư
* Kiểm soát việc sử dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản
* Đảm bảo sử dụng vốn đầu tư đúng mục đích, đúng quy định của pháp luật
Để quản lý vốn đầu tư công hiệu quả cho các công trình xây dựng dân dụng tại tỉnh Đắk Lắk, cần sử dụng nguồn vốn một cách tiết kiệm và hiệu quả, đồng thời tránh thất thoát vốn đầu tư Việc này không chỉ ảnh hưởng tích cực đến quản lý vốn ngân sách nhà nước mà còn đảm bảo tiến độ và chất lượng của các dự án đầu tư xây dựng cơ bản.
Nghiên cứu và đánh giá từ luận văn đóng góp vào việc hoàn thiện chính sách và pháp luật của nhà nước, cung cấp những kinh nghiệm và giải pháp hữu ích nhằm tháo gỡ khó khăn trong quản lý vốn ngân sách nhà nước cho đầu tư xây dựng cơ bản trong lĩnh vực dân dụng, không chỉ tại tỉnh Đăk Lăk mà còn cho cả nước.
Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và tài liệu tham khảo, luận văn được cấu trúc thành ba chương như sau:
- Chương 1: Cơ sở lý luận quản lý vốn NSNN cho đầu tư XDCB lĩnh vực dân dụng trên địa bàn tỉnh
- Chương 2: Thực trạng quản lý vốn NSNN cho đầu tư XDCB lĩnh vực dân dụng tại tỉnh Đăk Lăk
- Chương 3: Phương hướng và giải pháp hoàn thiện quản lý vốn NSNN cho đầu tư XDCB lĩnh vực dân dụng tại tỉnh Đăk Lăk.
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ VỐN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CHO ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ BẢN ĐỐI VỚI CÁC CÔNG TRÌNH XÂY DỰNG DÂN DỤNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH 1.1 Khái lược về vốn ngân sách nhà nước cho đầu tư xây dựng cơ bản đối với các công trình xây dựng dân dụng của chính quyền cấp tỉnh
Một số khái niệm
1.1.1.1 Đầu tư xây dựng cơ bản Đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) là một bộ phận của hoạt động đầu tư nói chung, nằm trong giai đoạn thực hiện đầu tư Đó là việc bỏ vốn để tiến hành các hoạt động XDCB (Từ khảo sát quy hoạch đầu tư, thiết kế và xây dựng cho đến khi lắp đặt thiết bị để hoàn thiện việc tạo ra cơ sở vật chất) nhằm tái sản xuất giản đơn và tái sản xuất mở rộng các tài sản cố định cho nền kinh tế quốc dân
Vốn đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) từ ngân sách nhà nước (NSNN) là một phần quan trọng trong tổng vốn đầu tư phát triển của NSNN Khoản vốn này được huy động bởi Nhà nước nhằm mục đích chi cho các dự án đầu tư XDCB, tập trung vào việc xây dựng và phát triển cơ sở hạ tầng kỹ thuật, đặc biệt là các công trình dân dụng.
Vốn đầu tư XDCB từ ngân sách nhà nước liên quan chặt chẽ đến nguồn vốn của các dự án đầu tư Để đảm bảo việc phân bổ kế hoạch vốn đầu tư hợp lý, các đơn vị được giao làm chủ đầu tư cần thực hiện việc lập dự án đầu tư xây dựng công trình.
Theo Điều 1 của Luật Ngân sách Nhà nước số 01/2002/QH11, ngân sách Nhà nước được định nghĩa là toàn bộ các khoản thu và chi của Nhà nước đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt và thực hiện trong một năm, nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước.
Tất cả các công trình XDCB đều phải bám theo luật đầu tư công và tiến độ giải ngân từng giai đoạn đúng quy định và quy trình
Ngân sách Nhà nước (NSNN) bao gồm ngân sách trung ương và ngân sách địa phương Ngân sách địa phương được cấu thành từ ngân sách cấp mình quản lý và ngân sách cấp dưới.
HĐND tỉnh phê duyệt dự toán ngân sách địa phương bao gồm ngân sách của cả 3 cấp: tỉnh, quận/huyện và phường/xã Tuy nhiên, việc phân bổ ngân sách chỉ được thực hiện chi tiết cho phần ngân sách cấp tỉnh, tức là cấp mà HĐND tỉnh quản lý.
Dựa trên kế hoạch đầu tư XDCB hàng năm đã được Hội đồng Bộ trưởng phê duyệt, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố lập kế hoạch vốn đầu tư XDCB và gửi tới Bộ Tài chính Bộ Tài chính sẽ kiểm tra và xác định tổng mức vốn đầu tư XDCB cho từng địa phương trong năm kế hoạch.
Hàng tháng và hàng quý, Bộ Tài chính sẽ thông báo tạm ứng vốn cho Sở Tài chính dựa trên kế hoạch tiến độ xây dựng và bàn giao sản phẩm XDCB hoàn thành của từng địa phương Việc phân bổ vốn được chia theo từng công trình, bao gồm công trình chuyển tiếp, công trình mới khởi công, công trình trọng điểm và các loại công trình xây dựng khác Các loại vốn được chuyển giao bao gồm vốn cấp phát thanh toán sản phẩm XDCB hoàn thành, vốn chuẩn bị đầu tư, vốn chuẩn bị thiết bị và vốn kiến thiết cơ bản khác, và được chuyển vào tài khoản số 795 04 của Ngân sách Trung ương tại Ngân hàng Nhà nước tỉnh, thành phố.
1.1.1.3 Công trình xây dựng dân dụng:
Hoạt động xây dựng bao gồm nhiều giai đoạn quan trọng như lập quy hoạch và dự án đầu tư, khảo sát, thiết kế, thi công và giám sát công trình Quản lý dự án và lựa chọn nhà thầu cũng là những yếu tố thiết yếu trong quá trình xây dựng, cùng với các hoạt động liên quan khác nhằm đảm bảo hiệu quả và chất lượng công trình.
Công trình xây dựng là sản phẩm hình thành từ sức lao động của con người, kết hợp với vật liệu xây dựng và thiết bị lắp đặt Nó được liên kết chắc chắn với mặt đất và có thể bao gồm các phần dưới mặt đất, trên mặt đất, dưới mặt nước và trên mặt nước, tất cả đều được xây dựng theo thiết kế đã định sẵn.
Công trình xây dựng bao gồm nhiều loại hình như công trình dân dụng, công nghiệp, giao thông, nông nghiệp và phát triển nông thôn, cũng như các công trình hạ tầng kỹ thuật và các loại công trình khác.
Công trình dân dụng là công trình xây dựng bao gồm các loại nhà ở, nhà và công trình công cộng
Nhà là một công trình xây dựng có chức năng bảo vệ và che chắn cho người hoặc vật bên trong, thường được bao bọc một phần hoặc toàn bộ và xây dựng ở vị trí cố định.
Nhà ở gồm nhà chung cư và nhà riêng lẻ
Công trình công cộng bao gồm nhiều loại như: công trình văn hóa, giáo dục, y tế, thương nghiệp và dịch vụ Ngoài ra, còn có các nhà làm việc, khách sạn, nhà khách, cùng với các cơ sở phục vụ giao thông và thông tin liên lạc như tháp phát sóng, nhà ga và bến xe Bên cạnh đó, công trình thể thao cũng là một phần quan trọng của hạ tầng công cộng.
Qua nghiên cứu trên đây có thể rút ra khái niệm về công trình xây dựng dân dụng của doanh nghiệp xây dựng như sau:
Công trình xây dựng dân dụng bao gồm các công trình phục vụ nhu cầu cộng đồng, nhà ở và tiện ích xã hội khác Quá trình xây dựng này được thực hiện qua các bước lập kế hoạch, khảo sát, thiết kế, lựa chọn nhà thầu, thi công và giám sát công trình.
Xây dựng công trình dân dụng là lĩnh vực đa dạng và phức tạp, yêu cầu chủ đầu tư hoặc quản lý phải có tiềm lực về vốn và kỹ thuật để thực hiện các hoạt động xây dựng hiệu quả.
1.1.1.4 Đầu tư xây dựng công trình dân dụng
Các đối tượng cấp phát vốn đầu tư xây dựng cơ bản đối với các công trình xây dựng dân dụng từ ngân sách nhà nước
Nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản cho các công trình dân dụng từ ngân sách nhà nước (NSNN) bao gồm vốn trong nước của các cấp NSNN, vốn vay nợ nước ngoài từ Chính phủ và vốn viện trợ nước ngoài cho Chính phủ, các cấp chính quyền và các cơ quan Nhà nước.
Nguồn vốn cấp phát đầu tư xây dựng cơ bản cho các công trình xây dựng dân dụng của ngân sách nhà nước chỉ được sử dụng để thanh toán cho các dự án theo quy định của Luật ngân sách nhà nước và Quy chế quản lý đầu tư và xây dựng Các dự án này phải thuộc đối tượng cấp phát vốn đầu tư xây dựng dân dụng từ ngân sách nhà nước.
Các dự án đầu tư vào kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, quốc phòng và an ninh thường không có khả năng thu hồi vốn Những dự án này bao gồm giao thông, thủy lợi, giáo dục, y tế, trồng rừng đầu nguồn và rừng phòng hộ, cũng như các khu bảo tồn thiên nhiên Ngoài ra, còn có các trạm thú y, nghiên cứu giống mới, công trình văn hóa, xã hội, thể dục thể thao và phúc lợi công cộng Tất cả các dự án này đều được quản lý theo phân cấp quản lý chi ngân sách nhà nước cho đầu tư phát triển.
Các doanh nghiệp đầu tư vào các lĩnh vực thiết yếu sẽ nhận được sự hỗ trợ từ ngân sách nhà nước, theo quy định của pháp luật, nhằm thúc đẩy các dự án đầu tư có sự tham gia của Nhà nước.
Các dự án quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội bao gồm quy hoạch hệ thống khu công nghiệp, quy hoạch sử dụng đất đai trên toàn quốc và các vùng kinh tế trọng điểm Ngoài ra, các quy hoạch xây dựng vùng, quy hoạch đô thị và nông thôn, cùng với quy hoạch chi tiết cho các trung tâm đô thị cũng được thực hiện theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ.
Các dự án khác theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ
Các dự án đầu tư xây dựng cơ bản cho công trình dân dụng từ nguồn ngân sách nhà nước chỉ được triển khai khi có quyết định từ cấp có thẩm quyền Theo Quy chế Quản lý đầu tư và xây dựng hiện hành, thẩm quyền quyết định đầu tư các dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước phụ thuộc vào tính chất và quy mô của dự án, cũng như việc phân cấp quản lý chi ngân sách cho đầu tư xây dựng dân dụng.
Thủ tướng Chính phủ quyết định đầu tư các dự án quan trọng quốc gia do Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư
Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ và cơ quan quản lý tài chính của Trung ương Đảng có trách nhiệm quyết định đầu tư các dự án nhóm A trong quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội, sau khi được Thủ tướng Chính phủ cho phép Đối với các dự án nhóm A chưa có trong quy hoạch hoặc chưa có quyết định đầu tư, cần lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi trước khi cho phép đầu tư Đối với dự án nhóm A sử dụng vốn ngân sách địa phương, cần đưa ra HĐND thảo luận và quyết định, đồng thời công bố công khai.
Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ và cơ quan quản lý tài chính của Trung ương Đảng, cùng với Chủ tịch UBND cấp tỉnh, có quyền quyết định đầu tư hoặc ủy quyền quyết định đầu tư cho các dự án nhóm B và C phù hợp với quy hoạch đã được phê duyệt Đối với dự án nhóm B chưa có trong quy hoạch, cần phải có sự đồng ý bằng văn bản của người có thẩm quyền phê duyệt quy hoạch trước khi lập báo cáo nghiên cứu khả thi.
C phải bảo đảm cân đối vốn đầu tư để thực hiện dự án không quá 2 năm Đối tượng được uỷ quyền quyết định đầu tư dự án nhóm B và C
Tổng cục trưởng, Cục trưởng, Chủ tịch Hội đồng quản trị Tổng Công ty, Giám đốc doanh nghiệp nhà nước, Thủ trưởng cơ quan trực thuộc Bộ, cùng với Tư lệnh các Quân khu, Quân đoàn, Quân chủng, Bộ đội Biên phòng và các chức danh tương đương thuộc Bộ Quốc phòng, đều là những vị trí lãnh đạo quan trọng trong hệ thống quản lý nhà nước và quân đội.
Giám đốc Sở, Chủ tịch UBND cấp huyện, Chủ tịch Hội đồng quản trị Tổng Công ty, Giám đốc doanh nghiệp nhà nước và Thủ trưởng cơ quan trực thuộc UBND cấp tỉnh đều là những vị trí quan trọng trong bộ máy quản lý nhà nước và doanh nghiệp, có trách nhiệm điều hành và phát triển các hoạt động tại địa phương và doanh nghiệp nhà nước.
Chủ tịch UBND cấp huyện và cấp xã có quyền quyết định đầu tư các dự án trong phạm vi ngân sách địa phương, bao gồm cả khoản bổ sung từ ngân sách cấp trên, với mức vốn đầu tư dưới 3 tỷ đồng cho cấp huyện và dưới 1 tỷ đồng cho cấp xã Quyết định này phải dựa trên quy hoạch và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, được phân cấp bởi UBND cấp tỉnh, phù hợp với điều kiện và năng lực thực hiện của từng địa phương Đối với các dự án cấp xã sử dụng vốn ngân sách nhà nước để đầu tư và xây dựng hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, sau khi được HĐND cấp xã thông qua, cần có sự chấp thuận của UBND cấp huyện về mục tiêu đầu tư và quy hoạch.
Vốn sự nghiệp trong dự toán ngân sách nhà nước chỉ được sử dụng cho việc đầu tư vào các dự án sửa chữa, cải tạo, mở rộng và nâng cấp cơ sở vật chất hiện có, nhằm phục vụ và tăng giá trị tài chính cố định Các quyết định đầu tư không được phép bố trí vốn sự nghiệp cho các dự án đầu tư mới.
Quản lý vốn ngân sách nhà nước cho đầu tư xây dựng cơ bản đối với các công trình xây dựng dân dụng của chính quyền cấp tỉnh
1.2.1 Khái niệm, đặc điểm của quản lý vốn ngân sách nhà nước cho đầu tư xây dựng cơ bản đối với các công trình xây dựng dân dụng
Quản lý nhà nước về kinh tế là quá trình hoạch định, tổ chức, điều hành và kiểm soát các nguồn lực cùng hoạt động kinh tế trong xã hội Mục tiêu của quản lý này là đạt được sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững, hiệu quả và hiệu lực cao, ngay cả trong bối cảnh môi trường luôn biến động.
Quản lý vốn ngân sách nhà nước cho đầu tư xây dựng cơ bản các công trình xây dựng dân dụng của chính quyền cấp tỉnh là quá trình lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, cấp phát, thanh quyết toán và kiểm soát vốn đầu tư Mục tiêu của quá trình này là đảm bảo sử dụng vốn nhà nước đúng quy định pháp luật, mang lại hiệu quả cao và ngăn chặn tình trạng thất thoát, lãng phí vốn đầu tư.
Quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) từ ngân sách nhà nước (NSNN) cấp tỉnh phải tuân thủ các quy định pháp luật như Luật Xây dựng và Luật ngân sách Nhà nước Công tác này bao gồm việc lập kế hoạch phân bổ vốn, cấp phát thanh toán, quyết toán và kiểm soát quá trình sử dụng vốn, nhằm đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý đầu tư của chính quyền cấp tỉnh.
Quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) từ ngân sách nhà nước cấp tỉnh là một hoạt động liên tục và thường xuyên, gắn liền với quá trình quản lý dự án đầu tư XDCB.
1.2.2 Mục tiêu và nguyên tắc quản lý vốn NSNN cho đâu tư xây dựng cơ bản đối với công trình xây dựng dân dụng của chính quyền cấp tỉnh
- Bảo đảm vốn đầu tư đúng tiến độ cho các công trình để thực hiện tốt các mục tiêu phát triển KT-XH của tỉnh
- Phân bổ kế hoạch vốn đầu tư XDCB đúng đối tượng cho các công trình XDCB từ cấp trung ương đến địa phương như vốn trái phiếu chính phủ
- Sử dụng hiệu quả vốn đầu tư XDCB từ NSNN, tránh thất thoát, lãng phí
1.2.2.2 Nguyên tắc quản lý vốn NSNN cho đầu tư xây dựng cơ bản đối với công trình xây dựng dân dụng
- Nguyên tắc kết hợp quản lý theo ngành với quản lý theo vùng và lãnh thổ
Quản lý vốn ngân sách nhà nước (NSNN) cho đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) đối với công trình dân dụng phải tuân thủ các quy định về định mức do Bộ Xây dựng và các bộ chuyên ngành ban hành Việc quản lý theo vùng và lãnh thổ được thực hiện thông qua việc xây dựng đơn giá nguyên vật liệu và nhân công do từng địa phương quy định Để hình thành một dự án đầu tư, cần kết hợp giữa việc xây dựng định mức dự toán và đơn giá nguyên vật liệu, từ đó đảm bảo quản lý hiệu quả theo cả ngành và vùng lãnh thổ.
- Nguyên tắc công khai minh bạch
Các dự án đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) từ ngân sách nhà nước (NSNN) cần thực hiện công khai tài chính, bao gồm việc công khai phân bổ vốn đầu tư hàng năm, tổng mức đầu tư và tổng dự toán đã được phê duyệt Ngoài ra, cần công khai quy trình lựa chọn nhà thầu, số liệu quyết toán theo niên độ ngân sách hàng năm, cũng như số liệu quyết toán của dự án hoàn thành sau khi đã được phê duyệt.
Các đơn vị chủ đầu tư có trách nhiệm công khai các thông tin về dự án đầu tư kịp thời chính xác theo đúng thời gian quy định
Nguyên tắc tiết kiệm và hiệu quả cao là yếu tố quan trọng trong đánh giá dự án đầu tư XDCB Để đạt được hiệu quả kinh tế xã hội và mục tiêu tăng trưởng địa phương, dự án cần sử dụng đồng vốn một cách hiệu quả và mang lại lợi ích tối đa Trong quá trình triển khai, việc tiết kiệm và tránh lãng phí vốn đầu tư là cần thiết để đảm bảo hiệu quả cao nhất cho các lĩnh vực kinh tế, xã hội và chính trị của địa phương.
1.2.3 Nội dung quản lý vốn NSNN cho đầu tư xây dựng cơ bản đối với công trình xây dựng dân dụng của chính quyền cấp tỉnh
1.2.3.1 Tổ chức bộ máy quản lý Ở cấp tỉnh quá trình quản lý sử dụng vốn đầu tư XDCB từ NSNN gồm gồm có các cơ quan đơn vi: HĐND, UBND tỉnh; Sở Tài Chính, Phòng Đô thị, Kho bạc nhà nước và các đơn vị chủ đầu tư các công trình XDCB (Ban quản lý các dự án, các phòng ban và UBND các phường, xã)
Hội đồng nhân dân tỉnh quyết định phân bổ ngân sách nhà nước và ngân sách địa phương, trong khi Ủy ban nhân dân tỉnh xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội hàng năm và lập dự toán ngân sách UBND tỉnh cũng chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch đầu tư xây dựng cơ bản, trình HĐND phê duyệt Sau khi được HĐND thông qua, UBND tổ chức chỉ đạo thực hiện kế hoạch, bao gồm việc đôn đốc giải ngân, điều chỉnh vốn và phê duyệt quyết toán dự án Cuối cùng, UBND lập báo cáo quyết toán vốn đầu tư hàng năm để trình HĐND và Sở Tài chính.
Sở Tài Chính đóng vai trò chủ trì trong việc tham mưu cho UBND tỉnh cân đối nguồn vốn ngân sách để đầu tư xây dựng các dự án Cơ quan này chủ động xây dựng và điều chỉnh kế hoạch quản lý vốn đầu tư hàng năm, thực hiện thẩm định dự án đầu tư và trình UBND tỉnh phê duyệt Ngoài ra, Sở còn thẩm tra quyết toán vốn đầu tư cho các dự án hoàn thành và lập báo cáo quyết toán vốn đầu tư theo niên độ ngân sách hàng năm.
Sở Xây dựng đóng vai trò quan trọng trong việc tư vấn cho UBND tỉnh về quản lý quy hoạch và cấp phép xây dựng Đồng thời, cơ quan này cũng thực hiện thẩm định thiết kế và dự toán cho các công trình xây dựng cơ bản được tài trợ từ ngân sách tỉnh.
Chủ đầu tư các công trình công cộng, bao gồm Ban quản lý các dự án và các phòng chuyên môn thuộc UBND tỉnh, có trách nhiệm toàn diện trước UBND tỉnh và pháp luật về chất lượng, tiến độ, chi phí đầu tư và tuân thủ các quy định pháp luật liên quan đến việc quản lý và sử dụng vốn đầu tư xây dựng.
Sơ đồ 1.1 Bộ máy quản lý sử dụng vốn đầu tư XDCB nguồn NSNN của chính quyền cấp tỉnh
1.2.3.2 Lập kế hoạch sử dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN tỉnh
Lập kế hoạch đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước là yếu tố then chốt trong quản lý vốn đầu tư tại tỉnh, giúp định hướng phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội, tối ưu hóa việc sử dụng nguồn lực vật chất và nhân lực, đồng thời ngăn chặn tình trạng đầu tư dàn trải, lãng phí và thiếu đồng bộ.
- Ban QL các dự án
- UBND các huyện thị xã
Lập kế hoạch vốn đầu tư hàng năm dựa trên khả năng cân đối ngân sách địa phương là cần thiết để tránh nợ đọng trong đầu tư xây dựng cơ bản Đồng thời, kế hoạch này cũng cần đảm bảo cơ cấu hợp lý giữa các ngành và lĩnh vực khác nhau.
Quy trình lập kế hoạch vốn đầu tư XDCB từ NSNN thực hiện thông qua các bước sau:
Bước 1, hướng dẫn xây dựng kế hoạch: Căn cứ văn bản hướng dẫn của
UBND tỉnh đã chỉ đạo xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và dự toán ngân sách cho năm tới Sở Kế hoạch và Đầu tư sẽ chủ trì, phối hợp với Sở Tài chính để thông báo và hướng dẫn các đơn vị trong việc xây dựng kế hoạch vốn đầu tư hàng năm.
Các yếu tố chi phối quản lý vốn NSNN cho đầu tư xây dựng cơ bản đối với công trình xây dựng dân dụng
Cơ quan tài chính cấp trên thường xuyên hoặc bất ngờ tiến hành kiểm tra các cơ quan tài chính cấp dưới liên quan đến quy trình lập kế hoạch phân bổ vốn đầu tư.
Cơ quan tài chính các cấp thường xuyên hoặc bất ngờ thực hiện kiểm tra Kho bạc Nhà nước để đảm bảo việc thực hiện các chế độ và quy định liên quan đến thanh toán vốn đầu tư.
Cơ quan quản lý xây dựng chuyên ngành các cấp định kỳ hoặc đột xuất kiểm tra tiến độ thực hiện các dự án của các chủ đầu tư
Hội đồng nhân dân tỉnh thường xuyên ban hành kế hoạch và thực hiện giám sát các hoạt động kinh tế - xã hội, bao gồm cả việc đầu tư xây dựng cơ bản trên địa bàn.
1.3 Các yếu tố chi phối tới quản lý vốn NSNN cho đầu tư xây dựng cơ bản đối với công trình xây dựng dân dụng
1.3.1 Các yếu tố chủ quan
1.3.1.1 Chủ trương, chiến lược quy hoạch, phát triển kinh tế xã hội của tỉnh
Chủ trương và chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng đầu tư, ảnh hưởng đến đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) và hạ tầng kỹ thuật của các ngành và dự án Đây là yếu tố hàng đầu tác động đến công tác quản lý vốn đầu tư XDCB từ ngân sách nhà nước của chính quyền tỉnh Để nâng cao chất lượng quản lý vốn đầu tư XDCB, chính quyền tỉnh cần chú trọng vào việc lập và phê duyệt quy hoạch, đồng thời quản lý XDCB theo đúng quy hoạch đã được phê duyệt.
1.3.2.2 Trình độ phát triển kinh tế xã hội, tốc độ tăng trưởng kinh tế và khả năng thu ngân sách của địa phương
Tốc độ tăng trưởng kinh tế là chỉ số quan trọng phản ánh sự phát triển kinh tế xã hội của địa phương Sự phát triển này dẫn đến khả năng thu ngân sách gia tăng, từ đó tạo ra nguồn vốn dồi dào cho đầu tư xây dựng cơ bản Khi triển khai các dự án đầu tư, hệ thống cơ sở hạ tầng sẽ được cải thiện đồng bộ, tạo điều kiện thuận lợi cho giao thương và thúc đẩy sự phát triển kinh tế của địa phương một cách mạnh mẽ.
1.3.2.3 Chất lượng công tác đấu thầu Đấu thầu là quá trình lựa chọn nhà thầy đáp ứng được các yêu cầu của chủ đầu tư đề ra đảm bảo theo quy định của pháp luật Việc lựa chọn nhà thầu có ý nghĩa quyết định trong quá trình triển khai thực hiện dự án, nếu lựa chọn nhà thầu có năng lực, có tiềm lực kinh tế thì trong quá trình thực hiện thi công dự án đầu tư sẽ thuận lợi trường hợp lựa chọn nhà thầu năng lực cung như tiền lực kinh tế hạn chế thì trong quá trình triển khai thi công dự án sẽ gặp khó khăn Vì vậy để nâng cao chất lượng quản lý vốn đầu tư XDCB chính quyền tỉnh cần phải làm tốt công tác đấu thầu
1.3.2 Các yếu tố khách quan
1.3.2.1 Luật pháp, chính sách liên quan đến quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN
Cơ chế chính sách phù hợp với thực tế và rõ ràng sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho quản lý vốn đầu tư từ NSNN, nâng cao hiệu quả kinh tế - xã hội Ngược lại, chính sách chồng chéo và không phù hợp sẽ cản trở hoạt động này, dẫn đến giảm hiệu quả KT-XH.
1.3.2.2 Năng lực quản lý và sự quan tâm của chính quyền tỉnh đến quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN
Quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN của chính quyền cấp tỉnh phụ thuộc vào năng lực và sự quan tâm của chính quyền địa phương Việc lập kế hoạch vốn, thanh quyết toán và kiểm soát sử dụng vốn hàng năm cần được thực hiện chặt chẽ Nếu chính quyền không hướng dẫn đúng các quy định của nhà nước và không phù hợp với điều kiện thực tế của tỉnh, như giao chỉ tiêu thu ngân sách và các chỉ tiêu kinh tế xã hội không khả thi, sẽ dẫn đến khó khăn trong việc thực hiện các chỉ tiêu này Kết quả là, địa phương có thể không đạt được kế hoạch đề ra, gây trở ngại cho việc quản lý vốn đầu tư XDCB hiệu quả.
1.3.2.3 Biến động kinh tế vĩ mô
Nguồn thu ngân sách nhà nước (NSNN) hàng năm phụ thuộc vào sự phát triển kinh tế của địa phương; khi kinh tế phát triển, thu ngân sách tăng lên, ngược lại, nếu kinh tế không phát triển, thu ngân sách sẽ không đạt yêu cầu, ảnh hưởng lớn đến đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) Do đó, môi trường kinh tế vĩ mô, đặc biệt là các chỉ số lạm phát và tăng trưởng kinh tế, đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định mức độ đầu tư XDCB.
Lạm phát cao gây mất giá đồng tiền và làm tăng giá nguyên vật liệu, ảnh hưởng tiêu cực đến suất đầu tư cho các công trình xây dựng cơ bản (XDCB) Sự gia tăng giá trị các công trình XDCB dẫn đến việc tăng vốn từ ngân sách nhà nước cho chi đầu tư XDCB, cuối cùng làm giảm hiệu quả sử dụng vốn.
Tốc độ tăng trưởng kinh tế cao không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho việc thu ngân sách mà còn hỗ trợ chi đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) và phát triển hệ thống cơ sở hạ tầng tại địa phương.
Các dự án đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) thường được thực hiện ngoài trời, vì vậy chúng chịu ảnh hưởng lớn từ điều kiện tự nhiên như thời tiết, khí hậu và thổ nhưỡng Việt Nam có nhiều vùng miền với các đặc điểm tự nhiên khác nhau, do đó, trong quá trình triển khai các dự án XDCB, cần lập thiết kế và xây dựng các công năng phù hợp với điều kiện tự nhiên và thổ nhưỡng của từng khu vực.
Quản lý vốn ngân sách nhà nước cho đầu tư xây dựng cơ bản trong lĩnh vực công trình xây dựng dân dụng là một phần quan trọng của quản lý kinh tế nhà nước Chương 1 của luận văn đã nghiên cứu các cơ sở lý luận liên quan đến việc quản lý vốn ngân sách nhà nước trong đầu tư xây dựng cơ bản của chính quyền tỉnh.
Nội dung cơ sở lý luận quản lý ngân sách nhà nước đối với công trình xây dựng dân dụng đã được làm rõ, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phân bổ và sử dụng hiệu quả ngân sách để đảm bảo chất lượng và tiến độ công trình.
Đầu tư xây dựng cơ bản và đầu tư xây dựng công trình dân dụng là hai khái niệm quan trọng trong quản lý ngân sách nhà nước Đầu tư XDCB đóng vai trò then chốt trong việc phát triển các công trình xây dựng dân dụng, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và hạ tầng đô thị Các đối tượng cấp phát vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước cần được phân tích rõ ràng để đảm bảo tính hiệu quả và minh bạch trong việc triển khai các dự án xây dựng.
