ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN - Lê Công Tuấn Minh ĐÁNH GIÁ ẢNH HƢỞNG CỦA MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CỎ DẠI ĐẾN CHẤT LƢỢNG ĐẤT TRỒNG CAM Ở HUYỆN HÀM YÊN, TỈNH TUYÊN QUANG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC Hà Nội - 2017 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN - Lê Công Tuấn Minh ĐÁNH GIÁ ẢNH HƢỞNG CỦA MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CỎ DẠI ĐẾN CHẤT LƢỢNG ĐẤT TRỒNG CAM Ở HUYỆN HÀM YÊN, TỈNH TUYÊN QUANG Chuyên ngành: Khoa học Môi trƣờng Mã số: 60 44 03 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC TS Trần Thị Tuyết Thu Hà Nội - 2017 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, học viên xin chân thành cảm ơn thầy cô Bộ môn Thổ nhƣỡng Môi trƣờng đất, Khoa Môi trƣờng, Trƣờng Đại học Khoa học Tự nhiên giảng dạy, bảo tạo điều kiện cho học viên suốt q trình học tập hồn thiện luận văn thạc sỹ Đặc biệt hƣớng dẫn tận tình, chu đáo đóng góp q báu chuyên môn khoa học kỹ làm việc TS Trần Thị Tuyết Thu - cán giảng dạy Bộ môn Thổ nhƣỡng Môi trƣờng đất, Khoa Môi trƣờng, Trƣờng Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội Bên cạnh đó, nghiên cứu nhận đƣợc hỗ trợ tạo điều kiện thuận lợi cô Tạ Thị Thu anh Nông Văn Nghiệp - cán Trung tâm Cây ăn Hàm Yên, Nguyễn Hữu Hậu - trƣởng Trạm Trồng trọt Bảo vệ Thực vật, với hợp tác nhiệt tình chia sẻ thơng tin q trình canh tác hộ trồng cam địa bàn huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang Đặc biệt hộ gia đình chị Hƣơng tạo điều kiện địa điểm để học viên bố trí thí nghiệm ngồi thực địa thời gian từ tháng 9/2016 đến tháng 9/2017 Cuối học viên xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, ngƣời thân bạn bè, ngƣời động viên, giúp đỡ, tạo điều kiện vật chất tinh thần cho học viên suốt thời gian học tập làm khóa luận Học viên xin trân trọng cảm ơn giúp đỡ quý báu đó! Hà Nội, tháng 12 năm 2017 Học viên Lê Công Tuấn Minh TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com MỤC LỤC Trang LỜI CẢM ƠN DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG DANH MỤC HÌNH MỞ ĐẦU CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 10 1.1 Tổng quan cam 10 1.1.1 Nguồn gốc phân loại cam 10 1.1.2 Giá trị cam 11 1.1.3 Đặc điểm sinh học cam 13 1.1.4 Tình hình sản xuất tiêu thụ cam giới Việt Nam 16 1.2 Một số biện pháp quản lý cỏ dại 22 1.2.1 Vai trò quản lý cỏ dại 22 1.2.2 Các hình thức quản lý cỏ dại 24 1.2.3 Tác động thuốc diệt cỏ đến hệ sinh thái đất 27 1.3 Tổng quan vùng trồng cam Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang 29 1.3.1 Đặc điểm tự nhiên kinh tế xã hội 29 1.3.2 Tình hình phát triển tiêu thụ cam huyện Hàm Yên 30 1.3.3 Tình hình quản lý canh tác nâng cao chất lƣợng cam huyện Hàm Yên 31 1.3.4 Một số nghiên cứu cam đất trồng cam Hàm Yên 32 CHƢƠNG ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 36 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com 2.1 Đối tƣợng phạm vi nghiên cứu 36 2.2 Nội dung nghiên cứu 36 2.3 Phƣơng pháp nghiên cứu 37 2.3.1 Phƣơng pháp thu thập tài liệu, thông tin 37 2.3.2 Phƣơng pháp điều tra thực địa lấy mẫu nghiên cứu 37 2.3.3 Phƣơng pháp bố trí thí nghiệm đồng ruộng lấy mẫu đất nghiên cứu 39 2.3.4 Phƣơng pháp phân tích phịng thí nghiệm 41 2.4 Phƣơng pháp xử lý số liệu 42 CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 43 3.1 Ảnh hƣởng trạng quản lý cỏ dại đến chất lƣợng đất trồng cam huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang 43 3.1.1 Một số tính chất hóa học đất trồng cam Hàm n 43 3.1.2 Một số thành phần dinh dƣỡng đất trồng cam Hàm Yên 49 3.1.3 Đặc điểm phân bố vi sinh vật đất trồng cam Hàm Yên 53 3.2 Ảnh hƣởng trồng lạc dại che phủ đất đến chất lƣợng đất 55 3.2.1 Ảnh hƣởng trồng lạc dại đến độ ẩm đất 57 3.2.2 Ảnh hƣởng trồng lạc dại đến độ chua đất 58 3.2.3 Ảnh hƣởng trồng lạc dại đến hàm lƣợng chất hữu đất 59 3.2.4 Ảnh hƣởng trồng lạc dại đến dung tích trao đổi cation đất trồng cam Hàm Yên 61 3.2.5 Ảnh hƣởng trồng lạc dại đến hàm lƣợng dinh dƣỡng dễ tiêu đất 62 3.2.6 Ảnh hƣởng trồng lạc dại đến hàm lƣợng Ca, Mg trao đổi đất trồng cam Hàm Yên 65 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 68 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com KHUYẾN NGHỊ 69 TÀI LIỆU THAM KHẢO 70 PHỤ LỤC 75 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT CEC Dung tích hấp phụ trao đổi cation (Cation exchange capacity) CTTN Cơng thức thí nghiệm CHC Chất hữu K2Odt Kali dễ tiêu K2Ots Kali tổng số Ndt Nitơ dễ tiêu Nts Nitơ tổng số P2O5dt Phốt dễ tiêu P2O5ts Phốt tổng số TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com DANH MỤC BẢNG Trang Bảng 1.1 Giá trị dinh dƣỡng 100 g cam tƣơi 12 Bảng 1.2: Nhóm quốc gia có sản lƣợng cam đừng đầu giới 17 Bảng 1.3: Tình hình sản xuất cam quýt Việt Nam (2000-2014) 18 Bảng 1.4: Diện tích sản lƣợng cam vùng trung du miền núi phía Bắc (2000-2015) 20 Bảng 1.5: Một số hoạt chất thuốc diệt cỏ sử dụng phổ biến 27 Bảng 1.6: Thống kê tình hình phát triển cam huyện Hàm Yên 31 Bảng 1.7 Thành phần sâu nhện hại cam sành Hàm Yên 34 Bảng 1.8 Thành phần sâu bệnh hại cam sành Hàm Yên 34 Bảng 2.1: Chú giải địa điểm lấy mẫu đất nghiên cứu 38 Bảng 2.2: Mô tả công thức thí nghiệm 40 Bảng 2.3: Phƣơng pháp xác định tiêu lý hóa đất 41 Bảng 2.4: Môi trƣờng phân lập vi sinh vật từ đất 42 Bảng 3.1: Một số tính chất hóa học đất trồng cam Hàm Yên 43 Bảng 3.2: Hàm lƣợng N, P, K tổng số dễ tiêu đất trồng cam Hàm Yên 49 Bảng 3.3: Sự phân bố vi sinh vật đất trồng cam Hàm Yên 54 Bảng 3.4: Ảnh hƣởng trồng lạc dại che phủ đất đến số tính chất lý hóa đất trồng cam Hàm Yên 56 Bảng 3.5: Hàm lƣợng chất dinh dƣỡng dễ tiêu đất 62 Bảng 3.6: Hàm lƣợng Ca, Mg trao đổi đất trồng cam Hàm Yên 66 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com DANH MỤC HÌNH Trang Hình 1.1: Cơ cấu đóng góp diện tích (a) sản lƣợng cam (b) vùng 2014 18 Hình 1.2: Diện tích sản lƣợng cam qt vùng trung du miền núi phía Bắc (2015) 21 Hình 1.3: Diện tích sản lƣợng cam đƣợc trồng thu hoạch Hàm Yên 32 Hình 2.1 Địa điểm khu vực nghiên cứu 36 Hình 2.2: Vị trí lấy mẫu nghiên cứu huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang 37 Hình 2.3: Phƣơng pháp lấy mẫu đất 38 Hình 2.4: Địa điểm cơng thức thí nghiệm huyện Hàm n, Tuyên Quang 40 Hình 3.1: Độ chua đất trồng cam Hàm Yên 44 Hình 3.2: Hàm lƣợng chất hữu đất trồng cam Hàm Yên 45 Hình 3.3: Dung tích trao đổi cation đất trồng cam Hàm Yên 47 Hình 3.4: Hàm lƣợng Ca Mg trao đổi đất trồng cam Hàm Yên 48 Hình 3.5: Hàm lƣợng Nitơ đất trồng cam Hàm Yên 50 Hình 3.6: Hàm lƣợng phốt đất trồng cam Hàm Yên 51 Hình 3.7: Hàm lƣợng Kali đất trồng cam Hàm Yên 53 Hình 3.8 Ảnh hƣởng trồng lạc dại đến độ ẩm đất thí nghiệm 57 Hình 3.9 Ảnh hƣởng trồng lạc dại đến độ chua đất thí nghiệm 59 Hình 3.10 Ảnh hƣởng trồng lạc dại đến hàm lƣợng chất hữu đất 60 Hình 3.11 Ảnh hƣởng trồng lạc dại đến CEC đất thí nghiệm 61 Hình 3.12 Ảnh hƣởng trồng lạc dại đến nitơ dễ tiêu đất thí nghiệm 63 Hình 3.13 Ảnh hƣởng trồng lạc dại đến phốt dễ tiêu đất thí nghiệm 64 Hình 3.14 Ảnh hƣởng trồng lạc dại đến Kali dễ tiêu đất thí nghiệm 65 Hình 3.15 Ảnh hƣởng trồng lạc dại đến Ca, Mg trao đổi đất 66 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com MỞ ĐẦU Hiện nay, có múi nói chung, cam quýt nói riêng đƣợc trồng tập trung chủ yếu vùng sản xuất bao gồm đồng sơng Hồng, trung du miền núi phía Bắc, Bắc Trung Bộ, duyên hải miền Trung, Tây Nguyên, Đông Nam Bộ đồng sông Cửu Long Trong giai đoạn từ 2000-2017, diện tích trồng cam quýt nƣớc có xu hƣớng tăng qua năm, tỉnh miền núi phía Bắc nơi mở rộng nhanh diện tích nhiều Theo thống kê Bộ Nông nghiệp Phát triển Nơng thơn (tính đến cuối năm 2017) [2], tổng diện tích trồng cam quýt Việt Nam đạt 221,6 nghìn ha, tăng gấp lần so với năm 2014 (75,6 nghìn ha); sản lƣợng đạt 1.284,4 nghìn tƣơng đƣơng với mức thu nhập ƣớc đạt hàng trăm tỷ đồng Khu vực Trung du miền núi phía Bắc đứng thứ nƣớc diện tích sản lƣợng trồng cam quýt, phải kể đến tỉnh Tuyên Quang, đứng thứ nƣớc diện tích, đứng thứ sản lƣợng (tổng diện tích trồng cam 7.000 ha, sản lƣợng đạt 104.092 - năm 2016) Đây đƣợc coi đóng góp phát triển kinh tế địa phƣơng Tại vùng Tây Bắc có xu hƣớng chuyển đổi vƣờn tạp, vƣờn vải già cỗi sang trồng cam, đứng trƣớc việc mở rộng diện tích, nhƣ tăng nhanh sản lƣợng điều đáng mừng, nhiên với bất cập Do đặc điểm địa hình bật khu vực địa hình đồi núi, có độ dốc lớn, bị chia cắt mạnh nên dễ phải đối mặt với tƣợng xói mịn, rửa trơi Điển hình khu vực canh tác cam huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang có địa hình phức tạp, hầu hết diện tích đất tự nhiên đồi núi thấp, độ dốc lớn, độ cao trung bình 500 - 600 m Điều ảnh hƣởng không nhỏ đến giai đoạn kiến thiết cam quýt Đặc điểm cam loại ăn dài ngày Trải qua giai đoạn chu kì, giai đoạn kiến thiết (kéo dài năm) tiếp đến giai đoạn sản xuất kinh doanh (từ đến 15 năm) Trong đó, đặc biệt giai đoạn kiến thiết nhạy cảm với xói mịn rửa trơi Do phải đối mặt với nguy xói mịn, rửa trơi dinh dƣỡng, ngƣời dân có xu hƣớng lạm dụng phân bón hóa học để bổ sung dinh dƣỡng cho đất Cùng với biện pháp quản lý cỏ dại chƣa hợp lý, chủ yếu sử dụng thuốc diệt cỏ Điều ảnh hƣởng lớn đến tính chất đất Đất bị suy thối nghiêm trọng trở nên chai cứng, trơ trọi, khơng có lớp thực vật che phủ nên khơng cịn khả giữ lại độ ẩm chất dinh dƣỡng Ngoài việc sử dụng hóa chất bảo vệ thực vật làm giảm tính đa dạng hệ sinh thái đất, điều ảnh hƣởng nhiều đến q trình sinh địa hóa Nhằm mục đích khắc phục tình trạng trên, nghiên cứu tác dụng từ cỏ dại cho thấy, chúng hữu ích việc bảo vệ đất, chống xói mịn rửa trơi vào mùa mƣa, bảo vệ độ ẩm đất vào mùa khơ Ngồi ra, theo nghiên cứu vài lồi cỏ dại có khả tích lũy chất dinh dƣỡng Tuy hình thức cạnh tranh dinh dƣỡng nhƣng có biện pháp quản lý cách khoa học giúp hoàn trả lại dinh TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com nhóm vi sinh vật cung cấp từ chế phẩm EM giúp cải tạo chất lƣợng đất, chế phẩm AMF giúp hỗ trợ hệ rễ lạc dại từ cho hiệu rõ rệt so với phƣơng pháp trồng lạc dại thông thƣờng CT2 Thí nghiệm cho thấy tác dụng lạc dại ngồi khả đóng vai trị lớp thực vật che phủ giúp bảo vệ tiêu dinh dƣỡng đất mà cịn có tác dụng tổng hợp nitơ, bổ sung vào đất lƣợng dinh dƣỡng đa lƣợng đáng kể Từ đó, làm hạn chế lƣợng phân bón hóa học sử dụng, hạn chế đƣợc tác hại từ phân bón hóa học 3.2.5.2 Hàm lượng phốt dễ tiêu Cây trồng hấp thụ dinh dƣỡng phốt chủ yếu dạng H2PO4- HPO42- Kết phân tích hàm lƣợng phốt dễ tiêu đất đƣợc thể hình 3.13 (mgP2O5/100g đất) 18 15.45 14.31 15 11.87 11.25 12 10.12 9.21 8.8 11.03 9.15 7.92 8.84 8.3 9.8 8.62 7.97 CT0 CT1 Trước TN CT2 Sau tháng CT3 CT4 Sau tháng Hình 3.13: Ảnh hƣởng trồng lạc dại đến phốt dễ tiêu đất thí nghiệm Hàm lƣợng phốt dễ tiêu CTTN thời điểm trƣớc thí nghiệm mức giàu, dao động khoảng từ 7,97 đến 9,8 mg P2O5/100g đất Hàm lƣợng phốt dễ tiêu đất cho thấy, CTTN để cỏ tự nhiên trồng lạc dại cao so với công thức đối chứng CT0 Sau tháng hàm lƣợng phốt dễ tiêu tăng từ 0,37 mg P2O5/100g đất đến 3,9 mg P2O5/100g đất; sau tháng tăng từ 1,28 đến 7,48 mg P2O5/100g đất so với thời điểm trƣớc thí nghiệm Phốt khó tan bay Nitơ, nhiên lớp thực vật che phủ giúp hạn chế tƣợng Ngoài ra, tác dụng lạc dại giúp chuyển hóa phốt dễ tiêu giúp bổ sung lƣợng phốt dễ tiêu đáng kể cho đất 64 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com 3.2.5.3 Hàm lượng Kali dễ tiêu Kết hàm lƣợng Kali dễ tiêu đất đƣợc trình bày hình 3.14 (mgK2O/100g đất) 10 8.76 7.62 7.06 6.24 8.12 7.89 6.85 7.2 7.93 8.61 7.62 8.68 6.82 6.09 6.46 CT0 CT1 Trước TN CT2 Sau tháng CT3 CT4 Sau tháng Hình 3.14: Ảnh hƣởng trồng lạc dại đến Kali dễ tiêu đất thí nghiệm Hàm lƣợng kali dễ tiêu CTTN thời điểm trƣớc thí nghiệm dao động khoảng từ 6,24 đến 7,62 mg K2O/100g đất, nhƣ mức đất nghèo kali (>10 mg N/100g đất) Kết phân tích cho thấy, sau tháng nghiên cứu hầu hết CTTN để cỏ tự nhiên trồng lạc dại có số Kali dễ tiêu cao so với công thức đối chứng Sau tháng tăng từ 0,36 đến 0,99 mg/100g đất, sau tháng tăng từ 1,11 đến 4,04 mg/100g đất 3.2.6 Ảnh hưởng trồng lạc dại đến hàm lượng Ca, Mg trao đổi đất trồng cam Hàm Yên Kết xác định hàm lƣợng Ca2+ Mg2+ trao đổi đất nghiên cứu đƣợc trình bày bảng 3.6: 65 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com Bảng 3.6: Hàm lƣợng Ca, Mg trao đổi đất trồng cam Hàm Yên (Đơn vị: meq/100g đất) Ca2+ CTTN Mg2+ Trƣớc TN Sau tháng Sau tháng Trƣớc TN Sau tháng Sau tháng CT0 2,30±0,1 2,80±0,1 1,80±0,1 1,20±0,1 0,40±0,1 0,80±0,1 CT1 2,41±0,1 2,97±0,4 3,21±0,2 1,01±0,1 1,15±0,2 1,06±0,1 CT2 2,47±0,1 3,27±0,2 4,67±0,2 0,97±0,1 1,47±0,2 0,80±0,1 CT3 2,50±0,2 3,03±0,2 3,57±0,3 0,63±0,2 1,43±0,3 0,40±0,1 CT4 2,40±0,7 3,77±0,3 4,80±0,2 1,23±0,3 0,70±0,1 0,80±0,1 Mg2+ Ca2+ 2.8 2.3 1.8 3.21 3.27 2.97 2.47 2.41 3.57 3.77 3.03 2.5 2.4 1.47 1.6 meq/100g đất meq/100g đất 4.8 4.67 1.2 1.43 1.23 1.15 1.011.06 0.97 1.2 0.8 0.8 0.8 0.8 0.7 0.63 0.4 0.4 0.4 0 CT0 Trước TN CT1 CT2 Sau tháng CT3 CT4 CT0 Trước TN Sau tháng CT1 CT2 Sau tháng CT3 CT4 Sau tháng Hình 3.15: Ảnh hƣởng trồng lạc dại đến Ca, Mg trao đổi đất Trƣớc tiến hành thí nghiệm, hàm lƣợng Ca2+ cơng thức thí nghiệm chênh lệch không nhiều, dao động khoảng 2,3 đến 2,5 meq/100g đất Tuy nhiên, sau tháng thí nghiệm, hàm lƣợng canxi trao đổi CTTN chênh lệch lớn, CT4 có hàm lƣợng Ca2+ lớn (4,8 meq/100g đất) CT0 thấp (1,8 meq/100g đất) Nhƣ vậy, việc che phủ đất thực vật che phủ có ảnh hƣởng đến hàm lƣợng canxi trao đổi đất Ở hầu hết công thức thí nghiệm, hàm lƣợng Ca2+ có xu hƣớng tăng dần theo thời gian, ngoại trừ công thức CT0 Sau tháng thí nghiệm, hàm lƣợng Ca2+ đất tăng tất CTTN, mức độ tăng theo thứ tự CT4 > CT2 > CT1 > CT3 > CT0 Sau tháng, hàm lƣợng Ca2+ đất công thúc CT0 giảm xuống 1,8 meq/100g đất, cơng thức cịn lại tăng lên Theo nhƣ kết nghiên cứu, cơng thức thí nghiệm trồng lạc dại bổ sung chế phẩm sinh học EM AMF có hiệu cao việc cải thiện hàm lƣợng canxi trao đổi đất, từ cải thiện đáng kể độ chua đất số tính chất khác đất 66 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com Hàm lƣợng Mg trao đổi đất nghiên cứu có khác lớn CTTN tất thời điểm nghiên cứu Sau tháng thí nghiệm, hàm lƣợng Mg 2+ cơng thức CT1, CT2 CT3 có xu hƣớng tăng lên, cơng thức CT0 CT4 lại giảm đi, dao động khoảng từ 0,4 đền 1,43 meq/100g đất Sau tháng, công thức CT1, CT2 CT3 có hàm lƣợng Mg2+ giảm so với thời điểm thí nghiệm trƣớc Cơng thức CT0 CT1 có hàm lƣợng Mg2+ tăng lên so với thời điểm sau tháng thí nghiệm, nhiên thấp so với thời điểm trƣớc thí nghiệm Nhƣ vậy, vai trị thảm thực vật che phủ đất nghiên cứu chƣa đƣợc thể rõ Qua kết nghiên cứu thấy rõ đƣợc vai trị lợi ích quản lý cỏ dại lạc dại che phủ đất đến cải thiện số tính chất đất trồng cam Hàm Yên, Tuyên Quang Tuy nhiên điều kiện thời gian có hạn nên thí nghiệm nghiên cứu lạc dại chƣa đánh giá đƣợc ảnh hƣởng cơng thức thí nghiệm trồng lạc dại đến thành phần số lƣợng nhóm vi sinh vật có ích đất nghiên cứu để góp phần làm sở khoa học minh chứng đầy đủ khuyến cáo ngƣời trồng cam 67 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ KẾT LUẬN Kết nghiên cứu ảnh hƣởng trạng quản lý cỏ dại đến chất lƣợng đất trồng cam huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang so sánh đƣợc chất lƣợng đất chất trồng cam biện để cỏ mọc tự nhiên cắt với biện pháp sử dụng thuốc diệt cỏ Các vƣờn không sử dụng thuốc diệt cỏ có chất lƣợng đất tốt hơn, cụ thể, đất có phản ứng từ chua vừa đến chua (pH 3,5 – 4,45); Chất hữu tổng số trung bình đến giàu (OM 2,18 - 3,54%); CEC trung bình (10,33 – 15,50 meq/100 g đất), hàm lƣợng Ca trao đổi (1,28 - 4,33 meq/100g đất); hàm lƣợng Mg trao đổi (1,50 - 4,60 meq/100g đất) Đối với chất dinh dƣỡng đa lƣợng tổng số, hàm lƣợng Nts trung bình đến giàu; hàm lƣợng P2O5 tổng số mức trung bình Đối với chất dinh dƣỡng dễ tiêu, hàm lƣợng Ndt mức giàu; hàm lƣợng P2O5dt K2Odt nghèo Kết nghiên cứu ảnh hƣởng trồng lạc dại che phủ đất đến chất lƣợng đất trồng cam huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang làm rõ đƣợc vai trị lạc dại nói riêng họ đậu nói chung việc cải tạo bảo vệ chất lƣợng đất trồng ăn Độ ẩm đất khu vực nghiên cứu sau tháng thí nghiệm tăng từ 1,2% đến 4,04% so với thời điểm trƣớc thí nghiệm; pH đất tăng từ 0,16 đến 0,47; hàm lƣợng chất hữu tăng từ 0,2% đến 0,74%; CEC tăng từ 0,38 đến 1,19 meq/100g đất; hàm lƣợng Ndt tăng từ 3,55 đến 10,04 mg/100g đất; hàm lƣợng Pdt tăng từ 1,28 đến 7,48 mg/100g đất; hàm lƣợng Kdt tăng từ 1,11 đến 4,04 mg/100g đất Bên cạnh hàm lƣợng Ca Mg trao đổi tăng mức định Trong thời gian tháng thí nghiệm lạc dại cho thấy cải thiện số tính chất đất tốt thảm phủ thực vật cỏ dại địa phƣơng lạc dại họ đậu có khả cố định nitơ sinh học cao, bề mặt thảm phủ dầy che phủ kín mặt đất giúp giữ ẩm giảm q trình xói mịn rửa trôi 68 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com KHUYẾN NGHỊ Cần sớm có khuyến cao cho ngƣời trồng cam việc giữ lại thảm phủ thực vật để tận dụng giá trị quan trọng dinh dƣỡng, kinh tế môi trƣờng mà chúng mang lại cho độ phì đất Tun truyền, phổ biến vai trị thảm thực vật che phủ nhƣ tác hại thuốc diệt cỏ phƣơng thức canh tác mới, nhƣ tác hại thuốc diệt cỏ Kết hợp sử dụng loại che phủ có đặc tính cải tạo đất nhƣ lạc dại quản lý bảo vệ đất trồng ăn lâu năm Tiếp tục nghiên cứu ảnh hƣởng thảm thực vật che phủ đến đất nhƣ cỏ dại, lạc dại đến số đặc điểm sinh học đất trồng cam Hàm Yên, Tuyên Quang 69 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com TÀI LIỆU THAM KHẢO Tiếng Việt Bộ Nông Nghiệp Phát triển nông thôn, (2015), Cơ sở liệu thống kê – Thông tin an ninh lƣơng thực, Trung tâm thông tin, Bộ Nông nghiệp Phát triển Nông thôn, Hà Nội Bộ Nông Nghiệp Phát triển nông thôn (2017), Báo cáo kết thực kế hoạch tháng 12 năm 2017 ngành nông nghiệp phát triển nông thôn, Trung tâm tin học thống kê, Bộ Nông nghiệp phát triển nông thôn Bộ Nông nghiệp Phát triển nơng thơn (2015), Giáo trình Mơ Đun chuẩn bị đất trồng có múi Đỗ Đình Ca (2013), Tài liệu hội thảo chương trình phục hồi, phát triển vùng cam hàng hóa sản suất theo tiêu chuẩn VietGAP Hải Phòng Lê Văn Căn (1978), Giáo trình nơng hóa, NXB Khoa học Kỹ thuật, Hà Nội Cao Văn Chí (2015), Giới thiệu số giống cam cho hiệu kinh tế cao chuyển giao tỉnh phía bắc, Trung tâm Nghiên cứu Phát triển Cây có múi, Viện Nghiên cứu Rau Quả Nguyễn Xuân Cự, Trần Thị Tuyết Thu (2014), ”Ảnh hƣởng vùi lạc dại (Arachis Pintoi) kết hợp với tƣới giữ ẩm đến số tính chất đất trồng chè Phú Hộ, tỉnh Phú Thọ”, Tạp chí Khoa học, Khoa học Tự nhiên Công nghệ, Đại học Quốc Gia Hà Nội 30 (4S), tr.21-27 Nguyễn Thế Đặng, Đặng Văn Minh, Nguyễn Thế Hùng (2007), Vật lý đất, NXB Nông nghiệp, Hà Nội Lê Đức (2004), Bài giảng nguyên tố vi lượng, Khoa Môi trƣờng, Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội 10 Lê Đức (2006), Hóa học đất, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội 11 Võ Thị Gƣơng, Dƣơng Minh, Ngô Xuân Hiền, Trần Bá Linh (2009), Hiện trạng suy thoái lý, hóa, sinh học đất vườn vùng trọng điểm trồng có múi tỉnh Hậu Giang biện pháp cải thiện, Đề tài nghiên cứu nghiệm thu, Sở Khoa học Công Nghệ tỉnh Hậu Giang 12 Cao Việt Hà, Lê Thanh Tùng (2010), "Nghiên cứu số tính chất lý hóa học đất trồng cam theo độ tuổi vƣờn Hàm Yên, Tuyên Quang", Tạp chí Khoa học Phát triển, Tập 8, Số 3, tr 393 - 401 13 Võ Thị Thu Hiền (2002), Khảo sát số đặc điểm hình thái, hóa sinh cam Sơng Con cam Sunkit trồng nông trường Sông Con, Tân Kỳ, Nghệ An, Khóa luận tốt nghiệp, Khoa Sinh học, Đại học Vinh 14 Nguyễn Quốc Hiếu (2012), Nghiên cứu tính chất lý hố đất số biện pháp thâm canh cam đất đỏ bazan Phủ Quỳ, Nghệ An, Luận án tiến sỹ, Hà Nội 15 Vũ Văn Hiếu, Nguyễn Thị Phƣơng Thảo, Nguyễn Quang Sáng (2015), "Ảnh hƣởng sử dụng phân bón số biện pháp kỹ thuật đến tính chất lý, hóa học đất trồng cam sành huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang", Tạp chí Nơng nghiệp Phát triển Nơng thơn, Số 9, tr 46-51 70 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com 16 Hội Khoa học đất Việt Nam (2000), Đất Việt Nam, NXB Nông nghiệp, 17 Nguyễn Thị Mai Hƣơng, Lê Thị Phƣơng Quỳnh, Nguyễn Thị Bích Ngọc, Christina Sellder, Matthias Kaendler, Dƣơng Thị Thùy (2012), “Hàm lƣợng số kim loại nặng môi trƣờng đất nƣớc vùng canh tác nông nghiệp (Hoa-rau-cây ăn quả) xã Phú Diễn xã tây Tựu (Hà Nội)”, Tạp chí Khoa học Công nghệ, 50 (6), tr 491-496 18 Nguyễn Tú Huy (2009), Nghiên cứu tuyển chọn cam ưu tú huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang, Luận văn thạc sỹ Khoa học Nông Nghiệp, Đại học Nông lâm, Đại học Thái Nguyên 19 Hồ Nguyên Kha, (2005), “Hiệu chế phẩm EM trồng trọt”, Báo Nông Nghiệp Việt Nam 20 Nguyễn Thị Kim Liên, Lê Thị Thủy, Nguyễn Viết Hiệp, Nguyễn Huy Hoàng (2012), “Nghiên cứu đa dạng hệ nấm cộng sinh Arbuscular Mycorrhiza funggi đất rễ cam Quỳ Hợp, Nghệ An”, Tạp chí Sinh học, (34), tr 441 - 445 21 Phạm Thị Nhƣ Quỳnh (2002), Một số đặc điểm hình thái hóa sinh cam Bù, cam Đường tắt trồng Hương Sơn, Hà Tĩnh, Khóa luận tốt nghiệp, Khoa Sinh học, Đại học Vinh 22 Lê Văn Tiềm (1998), Đánh giá chất hữu đất trồng Việt Nam 23 Trần Thị Tuyết Thu, Nguyễn Văn Toàn (2014), “Thành phần hóa học số loại vật liệu hữu che tủ đất trồng chè Phú Hộ, tỉnh Phú Thọ”, Tạp chí nơng nghiệp phát triển nông thôn, Số (3 + 4), tr 104 - 109 24 Nguyễn Thị Phƣơng Loan, Trần Thị Tuyết Thu, Đặng Thanh An (2016), “Nghiên cứu đánh giá hiệu kinh tế việc trồng cam huyện Cao Phong, tỉnh Hịa Bình”, Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Các Khoa học Trái đất Môi trường, Tập 32, Số 1S (2016) tr 306-312 25 Trần Thị Tuyết Thu, Nguyễn Thị Phƣơng Loan, Lê Minh Thảo, Lê Công Tuấn Minh, Nguyễn Trung Tuấn (2016), "Nghiên cứu số tính chất đất trồng cam thị trấn Cao Phong, tỉnh Hịa Bình", Tạp chí Khoa học đất (47), tr.16-21 26 Hà Đình Tuấn (2008), Một số loài che phủ đất đa dụng phục vụ phát triển nông lâm nghiệp bền vững vùng cao 27 Trần Thế Tục, Vũ Mạnh Hải, Đỗ Đình Ca (2005), “Các vùng trồng cam, quýt Việt Nam”, Sản xuất thị trƣờng có múi, Tạp chí Khoa học Kỹ thuật, Bộ Nơng nghiệp CNTP 28 UBND huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang (2011-2017), Báo cáo kết sản xuất cam hàng năm 29 UBND tỉnh Tuyên Quang (2014), Đề án phát triển vùng sản xuất cam sành tỉnh Tuyên Quang, giai đoạn 2014 - 2020 30 Đào Thanh Vân Nguyễn Bích Ngọc (2007), “Bệnh greening hại cam sành huyện Hàm Yên, tỉnh Tun Quang”, Tạp chí Khoa học Cơng nghệ, Số 95, tr 27-32 71 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com 31 Nguyễn Bảo Vệ (2013), “Bón phân cho ăn quả”, Kỷ yếu Hội thảo quốc gia “Nâng cao hiệu quản lý sử dụng phân bón Việt Nam”, NXB Nơng Nghiệp, TP Hồ Chí Minh, pp 252-265 32 Nguyễn Bảo Vệ (2014), Tiềm sản xuất trái hữu Đồng Sông Cửu Long, Báo cáo chuyên đề, Đại học Cần Thơ Tiếng Anh 33 Allan Morton, Dieter Proebst (2003), Organic citrus 34 Artemi Cerdà, Antonio Giménez Morera, Mercha B Bodí (2009), Soil and water losses from new citrus orchards growing on sloped soils in the western Mediterranean basin 35 Bunemann, E K., Schwenke, G D., Van Zwieten, L (2006), “Impact of agriculral inputs on soil organisms – a review”, Australian Journal of Soil Research, 44, pp 379-406 36 Canali, S., Di Bartolomeo, E., Trichera, A., Nisini, L (2009), “Effect of different management strategieson soil quality of citrus orchards in Southern Italy”, Soil Use and Management, (25), pp 34-42 37 Canali, S., Roccuzzo, G., Tittaralli, F., Ciaccia, C., Fiorella, S., Intrigliolo, F (2012), “Organic citrus: Soil Fertility and Plant Nutrition Management”, Advances in Citrus Nutrition, pp 358-368 38 Canali, S., Trinchera, A., Di Bartolomeo, E., Benedetti, A (2002), Soil ferility status of conventional and organic managed citrus orchards in Mediterranean area, 17th World Congress of Soil Science, Bangkok 39 Chan Fang, Lu Jianwei, Liu Dongbi, Wan Kaiyuan (2010), Investigation on Soil Fertility and Citrus Yield in South China, Plant Protection & Soil and Fertilizer Institute, Hubei Academy of Agricultural Sciences, Wuhan 430064, China 40 College of Tropical Agriculture and Human Resources University of Hawai (2008), Citrus for Hawai’s Yards ang Gardens 41 Damia Barcelo, Marie-Claire Hennion (1997), Trace determination of pesticides and their degradation products in water, Elsevier Science, Amsterdam, New York 42 Davies F.S., LG Albrigo (1994), Citrus, CAB International 43 Dierolf, T., Fairhurst, T and Mutert, E (2001), Soil fertility kit: A toolkit for acid, upland soil fertility management in southeast Asia, Potash & Phosphate Institute 44 Dogo W.Y., Owuor P.O., Wanyoko J.K., Othieno C.O (1994), “High rates of nitrogen on tea at high altitudes”, Tea Board of Kenya, 15 (1), pp 280-285 72 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com 45 Gerald G Norman, Norman L Fritz (1965), “Infrared photography as an indicator of disease and decline in citrus trees”, Proceedings of the Florida State Horticultural Society, (78), pp 59-63 46 Greenland D.J., Wild A., Adam D (1992), “Organic matter dynamics in soils of the tropics - from myth to reality”, In: Lal R and Sanchez P.A., Myths and Science of Soils in the Tropics, Soil Science Society of America, Madison, pp 17-39 47 Huang Yi-bin, Tang Long-fei, Zheng Zhong-deng, Chen En, Ying Zhaoyang (2004), Utilization of Arachis of Arachis Pintoi in red soil region and its efficiency on water soil conservation in China, Conserving Soil and Water for Society: Sharing Solutions, 13th International Soil Conservation Organisation ConferenceBrisbane 48 Hussain, S., Siddique, T., Saleem, M., Arshad, M., Khalid, A (2009), Chapter five: Impact of pesticides on soil microbial diversity, enzymes, and biochemical reactions, Adv Agron, pp 159-200 49 Kimle J.M., Rice C W., Reed D., Mooney S., Follett R.F., Lal R (2007), “Soil carbon Management Economic, Environmental and Societal Benefits”, Taylor and Francis Group, LLC 50 Kocher, D K., Kaur, N (2014), “Soil nematode faunal diversity from citrus orchards of Punjab India”, International Journal of Applied and Natural Sciences (IJANS), (3), pp 81-84 51 Li Zhen Gao, Wushing Chun, Yushen (1998), Effect of EM (Efective Microoganisms on the crops’ growth in Shajiang Black Soil (Year 2) In: Y.Z.Ni and W.J.Li (eds) Applied Research of EM Technique in China Chinese Agricutural Unibersity Press Beijing, China pp 42 – 46 52 Mohammadi, A., Amini, Y (2015), The Influence of Pesticides and Herbicides on the Growth and Spore Germination of Trichoderma Haezianum, Agriculture Science Developments, 4, pp 41-44 53 Morton A., Probest D (2003), “Organic Citrus Resource Guide, the soil and health association in NZ Inc and bio dynamic association in NZ Inc”, pp 8-18 54 Paschoal, A D., Homma, S.K., Sanches, A B., and Nogueira, M.C.S (1995), Performance of Effective Microorganisms (EM) in a Brazilian Citrus orchard: Effect on Soil quality, yield and quality of Oranges, and control of Citrus rest mite pp 28-29 Absts 4th Conf on Kyusei Nature Farming June 19-21, 1995 Paris, France 55 Region, P (2015), Assessing soil quality and interpreting soil test results for citrus production in Western Australia, Sustainable Agriculture factsheet 56 Sayan Sdoodee, Junjira Somjun (2008), “Measurement of stem water potential as a sensitive indicator of water stress in neck orange (Citrus reticulata Blanco)”, Songklanakarin Journal of Science and Technology, 30 (5), pp 561-564 57 T A Obreza (2003), “Importance of Potassium in a Florida Citrus Nutrition program”, Better Crop, (87), pp 19-22 58 United Nations (2003), Organic fruit and Vegetables from the Tropics 59 USDA National Nutrient Database for Standard Reference 73 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com 60 Vania M Fretias, Maria L.G Ramos, Juvenila E Cares (2009), “Relationships between the community of soil Nematodes and the Microbial Biomas in the Root Zone of Citrus”, Nematologia Brasileira Piraciacaba (SP) Brasil, (33), pp 28-36 Trang web 61 www.faostat.fao.org/ 62 www.mard.gov.vn 74 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com PHỤ LỤC Phụ lục Phiếu điều tra nông hộ PHIẾU ĐIỀU TRA NÔNG HỘ Thực trạng canh tác có múi (cam, bƣởi, chanh đào) Hàm Yên, Tun Quang ) Xin Ơng/Bà vui lịng cho biết thông tin vấn đề dƣới đây: Thông tin ngƣời đƣợc vấn Họ tên chủ hộ: Điện thoại: Địa chỉ: Thời gian đƣợc vấn:…………………… Nghề nghiệp: Năm sinh: Giới tính: Thông tin hộ canh tác Số nhân khẩu: Nam Nữ Số lao động: .Nam Nữ Trình độ văn hóa chủ hộ: Nguồn thu nhập gia đình: Làm vƣờn Chăn ni Nghề phụ Tổng thu nhập trung bình/năm………………………………………………………………… Tổng diện tích đất sử dụng (ha m2) Trong đó: Đất thổ cƣ (m2)…………Đất rừng (ha)………………Mặt nƣớc(m2)……………… Đất trồng màu (m2)………………………….Đất trồng ăn (ha)……………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… Tình hình canh tác cam nông hộ TT Giống Cam sành Cam V2 Chanh Bƣởi Tuổi (năm) Diện tích(ha) Mật độ(cây/ha) Năng suất TB (Tấn/ha/năm) Tái canh (lần ?)/trồng Tổng doanh thu Chi phí Lợi nhuận 75 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com 2.1 Các kỹ thuật canh tác sử dụng giống có múi Tun Quang Quy trình bón phân cho ……………… ………… thời kỳ kiến thiết (1-4 tuổi) Loại phân bón Cách bón Liều lƣợng Thời điểm bón Chi phí Theo VietGap or khơng NPKtổng hợp (kg/gốc or tấn/ha) Đạm Urê(kg/gốc or tấn/ha) Lân Văn Điển/Lâm Thao/khác (kg/gốc or tấn/ha) Kali (kg/gốc or tấn/ha) Vi lƣợng (lít/ha) Phân chuồng (tấn/ha) Phân hữu vi sinh (tấn/ha) Vơi (kg/gốc) Quy trình bón phân cho ……………… ………… thời kỳ sản xuất kinh doanh > tuổi Theo VietGap Loại phân bón Cách bón Liều lƣợng Thời điểm bón Chi phí or khơng NPKtổng hợp (kg/gốc or tấn/ha) Đạm Urê(kg/gốc or tấn/ha) Lân Văn Điển/Lâm Thao/khác (kg/gốc or tấn/ha) Kali ? (kg/gốc or tấn/ha) Vi lƣợng (lít/ha) Phân chuồng (tấn/ha) Phân hữu vi sinh (tấn/ha) Vôi (kg/gốc) 76 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com Bệnh hại có múi hóa chất bảo vệ thực vật Giống, Loại Biểu HCBVTV Liều tuổi sâu/bệnh lƣợng hại bệnh thuốc Sành Thời điểm phun Số lần phun/vụ Chi phí Cam V2 Chanh Bƣởi Kỹ thuật làm đất, làm cỏ, đốn tỉa, tưới nước,… tình hình tăng giảm suất sản lượng Giống, tuổi Cam sành Cam V2 Chanh Bƣởi Kỹ thuật làm đất (vun gốc, đảo đất) Cây trồng xen canh cho có múi thời kỳ kiến thiết Che phủ cỏ dại, vật liệu hữu Cắt cỏ (lần/năm) Phun thuốc diệt cỏ (lần/năm) Số lần tƣới/tuần (mùa khô) Lƣợng nƣớc (tƣới/ha) Hình thức tƣới (phun or tràn) Chi phí điện để tƣới nƣớc Xử lý hoa Biện pháp kích thích rễ Triệu trứng phát bệnh vùng rễ Kỹ thuật xử lý bệnh vùng rễ Tổng chi phí nhân cơng/ha/năm Tình hình tăng  giảm↓ sản lƣợng (tấn/ha/năm) Biểu nhận diện suy thoái chất lƣợng đất Sinh khối cành đốn tỉa (tạ/ha/năm) Thuận lợi khó khăn q trình sản xuất có múi địa phƣơng 77 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com Phụ lục 2: Một số hình ảnh trình thực luận văn 78 TIEU LUAN MOI download : skknchat@gmail.com ... miền Trung, Tây Nguy? ?n, Đông Nam Bộ đồng sông Cửu Long Trong giai đoạn từ 2000-2017, diện tích trồng cam quýt nƣớc có xu hƣớng tăng qua năm, tỉnh miền núi phía Bắc nơi mở rộng nhanh diện tích nhiều... lại giống cam chanh, cam canh, cam Vinh, cam Valencia Năm 2016, diện tích cam trồng đất chu kì 7.022 ha, diện tích cho thu hoạch 3.890,8 ha, cịn lại diện tích kiến thiết bản; diện tích cam trồng... 4.100 ha, Hịa Bình 2.000 ha, Bắc Cạn 1.500 ha, Hà Giang 1.400 ha, Bắc Giang 1.200 ha; tỉnh có diện tích cam tăng Cao Bằng, Lào Cai, Lai Châu, Điện Biên, Sơn La, nguy? ?n nhân tỉnh tập trung nhiều núi