UBND TỈNH PHÚ THỌ TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƯƠNG LÊ THỊ MINH PHƯƠNG ĐỔI MỚI TRUYỆN NGẮN QUA “TUYỂN TRUYỆN NGẮN ĐOẠT GIẢI CAO 1986-2016” LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ, VĂN HỌC VÀ VĂN HÓA VIỆT NAM Chuyên ngành: Lí luận văn học Mã số: 8220120 Người hướng dẫn khoa học: TS Phùng Ngọc Kiên PHÚ THỌ, 2018 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu khoa học độc lập riêng tơi Các kết nghiên cứu luận văn tự tìm hiểu, phân tích cách trung thực, khách quan Các kết chƣa đƣợc công bố nghiên cứu khác Tác giả Lê Thị Minh Phƣơng ii LỜI CẢM ƠN Tác giả luận văn xin trân trọng cảm ơn Ban Giám Hiệu, Trung tâm đào tạo sau đại học, Khoa, Phòng Trƣờng Đại học Hùng Vƣơng tạo điều kiện giúp đỡ tác giả trình học tập, nghiên cứu hoàn thành luận văn Đặc biệt tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Thầy hƣớng dẫn: TS Phùng Ngọc Kiên - Viện Văn học tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ tác giả q trình nghiên cứu hồn thành luận văn Cuối tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn gia đình, bạn bè đồng nghiệp học viên lớp động viên, giúp đỡ tác giả trình thực đề tài nghiên cứu Trong q trình thực luận văn này, thân tơi cố gắng song không tránh khỏi sai sót định Kính mong ý kiến đóng góp tất thầy, cô giáo bạn đồng nghiệp Tôi xin trân trọng cảm ơn! Tác giả Lê Thị Minh Phƣơng iii MỤC LỤC MỞ ĐẦU .1 Tính cấp thiết đề tài nghiên cứu .1 Tổng quan tình hình nghiên cứu .3 Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu .4 Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu 5 Phƣơng pháp nghiên cứu .5 Cấu trúc luận văn CHƢƠNG BỐI CẢNH XÃ HỘI VÀ SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TRUYỆN NGẮN VIỆT NAM THỜI ĐỔI MỚI (1986-2016) ……………………………………… 1.1 Bối cảnh xã hội tình hình văn học thời kỳ đổi 1.1.1 Bối cảnh xã hội Việt Nam thời đổi (1986-2016) .7 1.1.2 Tình hình văn học Việt Nam thời đổi (1986-2000) 11 1.2 Sự phát triển thể loại truyện ngắn Việt Nam thời đổi (1986-2016) 20 1.2.1 Khái niệm truyện ngắn 20 1.2.2 Sự phát triển thể loại truyện ngắn Việt Nam thời đồi (1986-2016) 22 Tiểu kết ………………………………………………………………………… 28 CHƢƠNG VẤN ĐỀ CHIẾN TRANH VÀ NGƢỜI LÍNH 30 2.1 Quan niệm chiến tranh ngƣời lính truyện ngắn Việt Nam trƣớc 1986 30 2.1.1 Chiến tranh vấn đề chung dân tộc 30 2.1.2 Chiến tranh khuynh hƣớng sử thi, cảm hứng lãng mạn .30 2.1.3 Chiến tranh ngƣời anh hùng 31 2.2 Những quan niệm chiến tranh ngƣời lính Tuyển truyện ngắn đoạt giải cao 1986-2016 32 2.2.1 Những quan niệm chiến tranh .32 2.2.2 Hình tƣợng ngƣời lính .43 iv 2.3 Đổi ngôn ngữ văn chƣơng khai thác đề tài chiến tranh hình tƣợng ngƣời lính 50 Tiểu kết…………………………………………………………………………… 54 CHƢƠNG VẤN ĐỀ THẾ SỰ 57 3.1 Cảm hứng 57 3.2 Con ngƣời Tuyển truyện ngắt đoạt giải cao 1986-2016 .58 3.2.1.Con ngƣời thèm khát tình yêu giới thiếu vắng tình yêu, tình ngƣời 59 3.2.2.Con ngƣời với ƣớc mơ vỡ mộng 69 3.2.3 Thế hệ tƣơng lai vấn đề cần đối mặt .72 3.3 Một nhìn nhân văn tình dục .73 Tiểu kết ………………………………………………………………………… 79 KẾT LUẬN .82 TÀI LIỆU THAM KHẢO 86 MỞ ĐẦU Tính cấp thiết đề tài nghiên cứu 1.1 So với thể loại khác truyện ngắn thể loại tự có đặc trƣng riêng dung lƣợng tính chất Ra đời gắn chặt với hoạt động báo chí nên truyện ngắn dễ phổ biến đến ngƣời đọc Nhờ hình thức ngắn gọn, động, truyện ngắn thích hợp với việc đáp ứng nhu cầu đọc giả thời đại công nghiệp Là “một lát cắt đời sống”, nhƣ giọt nƣớc nhỏ dung chứa đại dƣơng, truyện ngắn hay để lại nhiều dƣ âm, ám ảnh tâm trí ngƣời đọc Các nhà văn hầu nhƣ thử thể loại truyện ngắn Thể loại truyện ngắn suốt kỷ XX dòng chảy liên tục, thời có nhiều thành tựu, đặc biệt từ sau 1986 1.2 Từ sau Đại hội Đảng lần thứ VI (1986), chủ chƣơng đổi tƣ Đảng ta khởi xƣớng làm chuyển động mạnh mẽ hoạt động đời sống ngƣời Việt Nam Xã hội Việt Nam thời đổi với biến đổi lớn lao mặt, tác động khơng nhỏ đến chuyển tích cực đời sống văn học Lịch sử văn học nghệ thuật chứng minh thay đổi văn học gắn liền với đổi xã hội Quá trình đổi đất nƣớc nói chung đổi văn học nói riêng làm nên nhiều lạ, tạo nên tranh văn học đa màu, đa diện Nhìn vào thực tế sáng tác qua ý kiến đơng đảo nhà nghiên cứu, phê bình nói so với thể loại văn học khác truyện ngắn sau năm 1986 có vận động đổi sớm Sở dĩ văn học đổi đột phá truyện ngắn thể loại có khả đáp ứng cách rộng rãi, cấp thiết nhu cầu thể tƣ tƣởng, vấn đề cấp thiết thời đại Ở Trong gương thể loại nhỏ, nhà nghiên cứu Bùi Việt Thắng ý đến hƣớng viết truyện ngắn nhà văn thay đổi tạo nên sức hấp dẫn truyện ngắn: Truyện ngắn hôm đọc thú vị, điều khó bác bỏ Sự hƣng thịnh truyện ngắn hôm trƣớc hết nhờ tìm tịi hình thức thể Những ngƣời viết truyện ngắn hơm dƣờng nhƣ thiên lối viết theo gợi ý trực giác, linh cảm Theo hƣớng nhà văn cảm nhận sống khơng phải sai khiến lí tính mà theo mệnh lệnh trái tim Cuộc sống diễn tiến thật tự nhiên, có quy luật, nhƣng ln hàm chứa bất ngờ, ngẫu nhiên có bí ẩn Nhà văn hơm nhƣ căng hết giác quan để đón bắt xung đột diễn âm thầm tâm hồn, đời sống ngƣời Vẫn viết này, Bùi Việt Thắng nhận định, năm 1986 “truyện ngắn „tả xung hữu đột‟, trƣờn tới nơi sống để phát Hàng trăm truyện ngắn năm, mảnh gƣơng nhỏ phản chiếu phong phú sống Và hình ảnh đầy đặn ngang với hình ảnh gƣơng lớn mà thể loại „nhỏ‟ tạo việc phản ánh đời sống nhiều mặt nó” Truyện ngắn so với giai đoạn trƣớc có chuyển đổi rõ rệt, nội dung hình thức, đặc biệt từ thời kỳ đổi truyện ngắn chứng tỏ đƣợc đặc trƣng động, nhanh nhạy việc nắm bắt vận động sống cách kịp thời nhƣng khái quát đƣợc sâu sắc vấn đề đặt đời sống Những năm đầu kỷ XXI, truyện ngắn có bƣớc phát triển đóng góp vào thành tựu văn học đổi 1.3 Trong đổi thể loại truyện ngắn Việt Nam từ sau 1986, truyện ngắn Văn nghệ Quân đội đóng vai trị quan trọng với đóng góp nhà văn tên tuổi, có uy tín, thuộc nhiều hệ nhƣ: Nguyễn Minh Châu, Chu Lai, Nguyễn Bình Phƣơng, Khuất Quang Thụy, Nguyễn Đình Tú, Nguyễn Thế Hùng, Đỗ Bích Thúy, ng Triều… Số lƣợng truyện ngắn nhà văn Quân đội phong phú Kể từ năm 1986 đến nay, hàng ngàn truyện ngắn đƣợc in, nhiều số để lại dấu ấn đậm nét lòng ngƣời đọc Các thi tryện ngắn hay Tạp chí Văn Nghệ Quân đội khơng tìm nhiều truyện ngắn xuất sắc mà cịn tìm tên Qua thử thách khắc nghiệt thời gian, tác giả sau đoạt giải chứng tỏ đƣợc nội lực sáng tạo, trở thành bút chủ lực văn đàn tác phẩm đoạt giải chứng tỏ đƣợc sức sống bền vững 1.4 Hiện nay, đề tài nghiên cứu truyện ngắn Văn Nghệ Quân đội chƣa nhiều thƣờng viết ngắn, mục nhỏ cơng trình, vấn đề đƣợc đặt rải rác, diện khảo sát thƣờng hẹp số lƣợng tác phẩm Trên góc độ cơng trình chun khảo hay luận văn, đề tài mới, hồn tồn chƣa có thực Chúng tơi nhận thấy, nghiên cứu, phê bình truyện ngắn Tuyển truyện ngắn đoạt giải cao 1986-2016 Tạp chí Văn Nghệ Quân đội chƣa nhiều, chƣa có tính chất khái qt cao để thấy đƣợc chuyển động mặt thể loại nhƣ đóng góp truyện ngắn Văn Nghệ Quân đội mạch chảy chung văn học dân tộc Những nguyên nhân động lực khiến muốn sâu vào nghiên cứu đề tài Đổi truyện ngắn qua Tuyển truyện ngắn đoạt giải cao 1986-2016, dƣới số góc độ nội dung nghệ thuật sở ứng dụng lý luận truyện ngắn nhƣ đặc trƣng thể loại, hi vọng mang đến nhìn tƣơng đối tồn diện mảng truyện ngắn với nhiều giá trị đặc sắc tiềm ẩn Tổng quan tình hình nghiên cứu Việc nghiên cứu truyện ngắn Văn Nghệ Quân đội nói chung truyện ngắn đoạt giải cao thi truyện ngắn hay Tạp chí Văn Nghệ Quân đội dƣới góc độ đặc trƣng thể loại cịn hạn chế, phần lớn tập trung nghiên cứu, phê bình đăng báo chuyên ngành tiểu mục khóa luận, luận văn Tác giả Hồ Kim Phụng luận văn thạc sĩ Khoa học Ngữ văn Đặc trưng truyện ngắn Lý Lan, Trƣờng Đại học sƣ phạm Thành phố Hồ Chí Minh (2009) đề cập đến đổi kết cấu truyện Ngựa ô Trần Viết Thiện luận án tiến sĩ Khoa học Ngữ văn Huyền thoại truyện ngắn đương đại Việt Nam, Trƣờng Đại học sƣ phạm Thành phố Hồ Chí Minh (2011) phân tích yếu tố huyền thoại truyện ngắn Tiếng Vạc Sành Phạm Trung Khâu Tác giả Thái Dƣơng có viết Vài cảm nhận đọc Âm ký ức Doãn Dũng Tạp chí Văn Nghệ Quân đội số 779 tháng 8/2013 đề cập đến nhìn chiến tranh từ mắt hôm Trong viết Đồi lau sau hoa tím-những mảnh ghép kí ức in Tạp chí Văn Nghệ Quân đội số 832 tháng 11-2015 tác giả Nguyễn Phú chia sẻ cảm xúc chân thực viết truyện ngắn Phạm Thị Thanh Phƣợng luận án tiến sĩ Khoa học Ngữ văn Truyện ngắn nhà văn nữ đương đại-Tư nghệ thuật đặc trưng thể loại, Trƣờng Đại học Khoa học xã hội nhân văn (2016) đề cập đến hình tƣợng ngƣời phụ nữ, vai trò ngƣời kể truyện truyện ngắn Hậu thiên đường Nguyễn Thị Thu Huệ Bức thư gửi mẹ Âu Cơ Y Ban Tác giả Nguyễn Phƣơng Thảo viết Nhân vật người lính truyện ngắn Việt Nam đương đại in Tạp chí Văn hóa nghệ thuật số 382, tháng 4-2016 khai thác kiểu nhân vật ngƣời lính qua truyện ngắn Chạy chốn Phạm Ngọc Tiến, Xóm Sở Mỹ Thu Trân, Tiếng Vạc Sành Phạm Trung Khâu Bài viết Không gian-thời gian nghệ thuật truyện ngắn nữ đương đại Phạm Thị Thanh Phƣợng đăng Tạp chí Văn hóa nghệ thuật số 394 tháng 4-2017 khai thác không gian tiêu biểu cảm thức thời gian truyện ngắn Hậu thiên đường Nguyễn Thị Thu Huệ, Bức thư gửi mẹ Âu Cơ Y Ban Sau mùa trăng Đỗ Bích Thúy Các viết bàn đến tác phẩm tác giả cụ thể, diện khảo sát hẹp, chƣa có nghiên cứu, khảo sát mang tính chất tổng hợp vận động truyện ngắn Văn Nghệ Quân đội 30 năm đổi (1986-2016) Do cần thiết phải có cơng trình nghiên cứu vấn đề để thấy đƣợc đóng góp truyện ngắn Văn Nghệ Quân đội tiến trình phát triển chung truyện ngắn Việt nam đƣơng đại Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu 3.1 Mục tiêu nghiên cứu Khảo sát truyện ngắn Văn Nghệ Quân đội qua Tuyển truyện ngắn đoạt giải cao 1986-2016 so sánh đồng đại với thể loại truyện ngắn nói chung chuyển động văn học dân tộc từ sau 1986, luận văn muốn tìm vận động truyện ngắn Văn Nghệ Quân đội bình diện chung văn học dân tộc 30 năm đổi 3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu Chọn đề tài Đổi truyện ngắn qua Tuyển truyện ngắn đoạt giải cao 1986-2016, luận văn muốn: ra, lý giải trình vận động truyện ngắn Văn Nghệ Quân đội đổi chung thể loại truyện ngắn Việt Nam từ 19862016 Từ mục đích đặt nhiệm vụ nghiên cứu truyện ngắn Tuyển truyện ngắn đoạt giải cao 1986-2016 bình diện sau: - Bối cảnh lịch sử xã hội, văn học, phát triển thể loại truyện ngắn Việt Nam thời kỳ đổi (1986-2016) - Vấn đề chiến tranh ngƣời lính Tuyển truyện ngắn đoạt giải cao 1986-2016 Tạp chí Văn Nghệ Quân đội, đổi ngôn ngữ văn chƣơng truyện ngắn khai thác đề tài chiến tranh hình tƣợng ngƣời lính - Vấn đề thế Tuyển truyện ngắn đoạt giải cao 1986-2016 Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu 4.1 Đối tượng nghiên cứu Nghiên cứu Đổi truyện ngắn qua Tuyển truyện ngắn đoạt giải cao 19862016, luận văn tập trung vận động truyện ngắn Văn Nghệ Quân đội qua Tuyển truyện ngắn đoạt giải cao1986-2016 số phƣơng diện: Bối cảnh lịch sử xã hội phát triển truyện ngắn Việt nam thời kỳ đổi mới; Vấn đề chiến tranh ngƣời lính; Vấn đề sự; Những đặc sắc phƣơng thức biểu truyện ngắn: Ngôn ngữ, giọng điệu, kết cấu nghệ thuật, di động điểm nhìn trần thuật 4.2 Phạm vi nghiên cứu Luận văn nghiên cứu chuyển động truyện ngắn Văn Nghệ Quân đội dòng chảy truyện ngắn Việt Nam qua gƣơng mặt đại diện đƣợc tập hợp Tuyển truyện ngắn đoạt giải cao 1986-2016, NXB Trẻ, tháng 11/2016 Đó truyện ngắn đoạt giải cao thi truyện ngắn Tạp chí Văn Nghệ Quân đội từ 1986 đến 2016 Ngồi ra, q trình thực đề tài, để thấy đƣợc vận động truyện ngắn Văn Nghệ Quân đội tiến trình phát triển thể loại truyện ngắn Việt Nam, mở rộng phạm vi nghiên cứu tới truyện ngắn trƣớc 1986, truyện ngắn hay thời số tác phẩm thể loại khác (tiểu thuyết) từ 1986 đến để có nhìn đối sánh sâu đối tƣợng Phƣơng pháp nghiên cứu Xuất phát từ yêu cầu đối tƣợng nghiên cứu (các truyện ngắn đoạt giải cao) xuất phát từ mục đích nghiên cứu luận văn, chúng tơi sử dụng phƣơng pháp sau trình nghiên cứu đề tài: 5.1.Phƣơng pháp cấu trúc hệ thống: Đặt truyện ngắn Văn Nghệ Quân đội từ 1986 đến vận động thể loại truyện ngắn thời kỳ đổi mới, xem xét 77 yêu gắn liền với tình dục đáng đƣợc trân trọng Con ngƣời bối cảnh đƣơng đại có nhu cầu đƣợc bày tỏ cách thành thực, toàn diện, cụ thể Khao khát dục tình cho phép nhiều nhà văn thám hiểm ngƣời khía cạnh tự nhiên, nhân Tình dục gắn liền với tình u phần khơng thể thiếu tuổi trẻ Truyện ngắn Mười lăm năm mưa xói đề cập đến tình dục tƣởng nhớ ngƣời chồng, so sánh việc làm tình thời trẻ làm tình tuổi trung niên Nếu thời trẻ, hai căng tràn, sung mãn, tràn ngập yêu thƣơng; đến tuổi trung niên, với già tuổi tác, áp lực từ công việc sống, làm tình khơng cịn mặn nồng Thoại sống khát khao năm tháng tuổi trẻ “ Mỗi tối thứ bảy, chàng đạp xe tới chỗ hẹn, thấy nàng chờ sẵn Và hai không kịp ngồi xuống bờ cỏ, dƣới gốc hàng phi lao…nàng gần nhƣ ngả vào thân phi lao Cịn chàng vịng tay ơm ghì ln lẫn ngƣời Tất hòa làm một, đu đƣa sang phải, đu đƣa sang trái, nhịp nhàng nhƣ đƣa võng…Có nhiều phi lao nhƣ đƣờng – thân mòn nhẵn, ngẩng cao đầu đồng loạt hát lên khúc hát ca ngợi tình yêu” [81; tr 368] Miêu tả hành vi dục tính, nhà văn tìm cho “mật mã” để khơi mở góc khuất bí ẩn đời sống tâm lý ngƣời Tình dục ngắn liền với tuổi trẻ, tình yêu cần đƣợc đƣợc quan tâm, chia sẻ giáo dục cách, đầy đủ, cần “vẽ đƣờng cho hƣơu chạy” để “hƣơu” không “chạy” sai đƣờng Trong hai truyện ngắn Bức thư gửi mẹ Âu Cơ Hậu thiên đường thiếu vắng giáo dục giới tính lúc khiến cho lũ trẻ không đƣợc trang bị kiến thức kịp thời, biết quờ quạng tự tìm đƣờng Ở Hậu thiên đường, ngƣời mẹ mải miết thoát khỏi hang sâu hun hút đời mà quên đứa gái lớn ngày cần quan tâm chia sẻ “ Con gái tơi lớn q Sao lâu tơi khơng biết ngực đội lên sau lớp áo lƣng nở nang hơn” [81; tr 217] Ngƣời gái ngƣời mẹ không chia sẻ đƣợc với nhau, đến “ hiểu đời sảy nhƣ muộn rồi.” [81; tr 215] Lấy điểm nhìn từ ngƣời mẹ chứng kiến gái thay đổi ngày, lao vào mối tình với ngƣời đàn ơng có gia đình, dành trọn “lần đầu tiên” cho ngƣời này, ngƣời mẹ biết 78 đau khổ lo lắng Khoảng cách không chia sẻ tạo lớn, khiến hai mẹ khơng thể nói chuyện đƣợc với Ngƣời gái lớn, bƣớc vào tình yêu với tất sáng, thơ ngây, tò mị thiếu nữ: "Ngày - Con Cúc "xoe" thầm: Tao Mình hỏi: Nó nào? …Kể ra, biết hay." Đồng thời mộng mơ ngƣời đàn ông mình:“Mình yêu anh Lúc ấy, khơng cịn thấy đời quan trọng anh ấy…Mẹ bảo bọn đàn ông rặt lồi đểu cả, đừng nên tin Mình thấy đáng tin hết Nhất anh.” Và đôi khi, mộng mơ đến mức lú lẫn: “Ngày - Hơm qua anh chơi Mình phải nói dối mẹ mua xà phịng thơm…Bánh xà phịng anh lấy có 2.500 đ thơi Anh bảo: "Nó vừa to Vừa bền lại rẻ" Chiều anh đồng ý mua Lúc đƣa tờ 10.000 đ, chị bán hàng trả lại 7.500 đ anh giơ tay cầm lấy đút vào túi Mình ngại nhƣng khơng dám hỏi anh quên Chỉ sợ mẹ hỏi trả lời nhƣ Rồi hai đứa bờ hồ ngồi Mình thèm ăn bánh chuối rán Anh bảo "ăn vặt làm gì, chua mồm!" Anh ơm Mình chẳng thấy chuyện quan trọng nữa.” Khoảnh khắc ngây dại cô bé mƣời sáu tuổi đƣợc miêu tả ngắn gọn: “Con gái thành đàn bà thật Cái mặt ngây dại hạnh phúc, ánh mắt nhƣ ngƣời có lỗi Ngƣợng ngùng đờ đẫn Đấy ánh mắt mƣời năm trƣớc Lúc ấy, nhƣ chín tầng mây mƣời tầng gió Tơi khơng nhìn hết, khơng biết hết ngồi việc hạnh phúc Tôi vừa bƣớc vào thiên đƣờng đời ngƣời mà anh - ngƣời đàn ông đời mở cho dìu tơi vào đó.” Chọn điểm nhìn ngƣời trải ngƣời mẹ, truyện Hậu thiên đường vừa có độ sốt sắng, yêu thƣơng, lại vừa có khơng khí sợ hãi, lo lắng ngƣời bất lực trƣớc thực Câu chuyện kết thúc cảnh tai nạn đƣợc thông báo TV cô gái ơm ấp ngƣời đàn ơng yêu Hai ngƣời phụ nữ đáng giận, đáng thƣơng hay đáng trách? Thu Huệ không trả lời Câu chuyện vết cứa sắc vào lòng đọc giả, đầy gợi mở suy tƣ mối quan hệ ngƣời, đặc biệt quan tâm, gần gũi chia sẻ giới tính, tình u 79 Bằng lối kể chuyện qua thƣ, với điểm nhìn, đối tƣợng rõ ràng, nhân vật cụ thể, Bức thư gửi mẹ Âu Cơ trở thành lời tâm tình, lời kêu cứu ngƣời gửi đến ngƣời mẹ - ngƣời trƣớc, có nhiều kiến thức, kinh nghiệm hơn, phải ngƣời sẵn sàng lắng nghe, chia sẻ với mà không phán xét, không kết tội Sự lạnh lùng ngƣời đời cứa sâu vào nỗi đau gái Nhƣng cịn nỗi đau lớn mà phải chịu đựng, đay nghiến ngƣời mẹ Quan niệm tập quán lâu đời xã hội khiến ngƣời mẹ dịu dàng đƣợc với gái Bà cảm thấy đau đớn, nhục nhã thƣơng con, điều khơng ngăn bà lên “sƣớng chƣa? Ai dạy mày nhƣ chứ?” Một câu hỏi nhƣng thực chất lời đay nghiến, chì chiết tâm hồn đứa mang gọi tội lỗi tình yêu Năm lần lặp lại dƣờng nhƣ năm lời đay nghiến lần nhƣ thế, cô gái lại hồi tƣởng tuổi thơ, trơi qua, có câu chuyện êm đềm tƣơi đẹp nhƣng thiếu quan tâm, chia sẻ ngƣời mẹ Câu chuyện phần cho ta nhìn nhận lại mối quan hệ, cách ứng xử bà mẹ với gái Ngƣời mẹ sau lời chì chiết cịn gắt gỏng “cái giống lạc lồi mà dai dẳng đến thế…” Cô gái mơ hồ nhận vơ lí so sánh đứa mẹ (trong có cơ) với đứa cơ; bên khơng lạc lồi-một bên lạc loài Và ranh giới lạc loài không lạc loại đƣợc đánh dấu hai từ: hôn nhân Dƣới áp lực quan niệm xã hội gái phải từ bỏ tình u, từ bỏ mầm sống cố tồn để nhận đau đớn nỗi đơn Tình u không chiến thắng đƣợc áp lực dƣ luận, xã hội Đằng sau lời đay nghiến, chì chiết tàn nhẫn ngƣời đời, ta nhận phi lí quan niệm lâu nay: xem nữ tính phải xuất phát từ phụ nữ ngƣời phụ nữ phải ngƣời biết chịu đựng hi sinh Cô gái 24 tuổi câu chuyện không nhận đƣợc lời tử tế, thái độ cảm thông trái lại nhận đƣợc lời khinh bỉ, đay nghiến hằn học Câu chuyện kết thúc- kết khơng có hậu-nỗi đau thể xác đƣợc giải nhƣng nỗi đau tinh thần cịn đó, âm thầm dai dẳng 80 Nhìn chung, truyện ngắn Tuyển truyện ngắn đạt giải cao 1986-2016 đề cập đến vấn đề tình dục, gắn tình dục với vấn đề xã hội nhu cầu giáo dục giới tính cho thiếu niên Đây cách tiếp cận thực tế, gần gũi với đời sống ngƣời Nhƣng nhân văn hơn, sâu sắc đấu tranh với quan niệm xã hội, văn hóa truyền thống, ràng buộc ngƣời với cho tình dục phải gắn với hôn nhân Các tác giả truyện ngắn giai đoạn 1986-2016 tập trung vào khía cạnh khai thác tình dục gắn liền với tình yêu thăng hoa cảm xúc chân thật Một tình dục đƣợc xem thiên tính ln hữu đợi chờ đƣợc đánh thức rung động trƣớc sắc dục trở thành khía cạnh đời sống nhân sinh có tầm phổ quát Điều giải thích tình dục khơng cịn phạm trù tục để phải né tránh, văn chƣơng đại Tiểu kết So với vấn đề chiến tranh ngƣời lính, Tuyển truyện ngắn đoạt giải cao 1986-2016, vấn đề chiếm số lƣợng truyện ngắn (chỉ 11/31 truyện) Đây điều tất yếu Tạp chí Văn nghệ Quân đội Tuy nhiên, điều khơng có nghĩa truyện ngắn khơng đạt đƣợc thành tựu bật Đặc biệt, xét dòng thời gian từ 1986-2016, ta nhận thấy có chuyển dịch đề tài Đề tài chiến tranh ngƣời lính dần nhƣờng chỗ cho vấn đề sự: ngƣời mn vẻ sống Có nhận thức vị trí ngƣời truyện ngắn đƣợc Bích Thu khẳng định: “Hƣớng tới thực ngƣời, thông qua số phận cá nhân, nhà văn xới lên vấn đề nhức nhối, xúc ngƣời thực đƣơng đại Con ngƣời truyện ngắn hơm khơng cịn „những đời ngƣời nhạt‟ „khơng có bất ngờ, may rủi‟ mà ngƣời “đầy vết dập xóa thân thể, tâm hồn.” [62; tr 2535] Nhận định Bích Thu cần thiết cách nhìn ngƣời truyện ngắn nói riêng văn xi nói chung Ngay sau đổi mới, vấn đề ngƣời nhỏ bé, đặc biệt ngƣời phụ nữ đƣợc tác giả trọng phản ánh Ngƣời phụ nữ khơng cịn phải đối mặt với bão lửa chiến tranh nữa, thay vào mn vẻ đời sống thƣờng nhật (Bức thư gửi mẹ Âu 81 Cơ, Hậu thiên đường, Giữa mưa trắng xóa, Gió mưa gửi lại, Mùa hoa cải bên song, Cõi ảo) Ngƣời phụ nữ trở thành nhân vật đại diện cho ngƣời thời đại (bên cạnh nhân vật ngƣời lính - ngƣời chƣa khỏi đƣợc ám ảnh khứ để đến với đời mới): Con ngƣời lạc lõng, bơ vơ, khao khát yêu thƣơng xã hội thiếu vắng tình yêu thƣơng Bên cạnh đó, nhà văn tập trung khắc họa hình ảnh ngƣời sống để thực ƣớc mơ, khát khao sống đời đáng sống (Ngựa ô), ngƣời bị vỡ mộng lao vào đời với cám dỗ xấu xa, bao thay đổi sau nhiều năm tháng (Mười lăm năm mưa xói) Ngồi ra, hệ trẻ đối tƣợng đƣợc phản ánh (Tiên bay trời, Mắt trẻ thơ) Câu chuyện hệ trẻ câu chuyện tôn vinh, mà nhƣ lời cảnh tỉnh: Chừng cịn ngƣời lớn khơng có trách nhiệm, chừng trẻ cịn phải chịu khổ, tƣơng lai trở nên ngày mù mịt Nội dung phản ánh đa dạng đem đến cho đọc giả truyện ngắn đa diện, nhiều chiều, thể nỗi lo, ám ảnh tác giả, đồng thời tác phẩm phóng chiếu nỗi lo, nỗi ám ảnh lên trang giấy Về mặt nghệ thuật, nhìn chung, truyện ngắn thời kỳ chƣa có nhiều đổi Đổi đáng ý kể đến giọng điệu ngôn ngữ Ngôn ngữ truyện ngơn ngữ đơn giản, gần gũi, giàu tính đối thoại, giàu biểu cảm đa giọng điệu Tất tạo thành đối thoại lớn nhân vật, tác phẩm, tác giả ngƣời đọc Tất yếu tố chứng minh trƣởng thành chuyển dịch tƣ tác giả: Tập trung vào ngƣời, đặc biệt tập trung vào hệ tƣơng lai Đồng thời, truyện ngắn Việt Nam luôn vận động, không nội dung, mà cịn hình thức thể ngơn ngữ phản ánh 82 KẾT LUẬN Văn học phát triển giúp cho tác giả truyện ngắn có nhiều hƣớng cho thể loại Đa phần nhà văn có độ chín kinh nghiệm sống cộng với tài văn chƣơng đích thực tạo đƣợc sức bật cho truyện ngắn Việt Nam thời đổi Các nhà văn ln ý thức tìm kiếm cho truyện ngắn Dù viết thời điểm họ nhận thức đƣợc vấn đề ngƣời thiêng liêng, cao đƣợc đặt lên hết Tinh thần nhân văn, nhân hầu hết nhà văn thể thông qua đứa tinh thần Trong thời kì đổi có xuất nhiều tên tuổi nhƣ: Phạm Thị Hoài, Phan Thị Vàng Anh, Nguyễn Thị Thu Huệ, Đỗ Bích Thúy, Y Ban, Phạm Ngọc Tiến, Nguyễn Đình Tú, Từ Nguyên Tĩnh, Võ Thị Hảo, Lƣu Sơn Minh giúp cho văn học Việt Nam “nở rộ” Các tác giả khơng cịn vào vấn đề chung nhƣ chủ nghĩa yêu nƣớc, lòng tự hào dân tộc, khuynh hƣớng sử thi, cảm hứng lãng mạn chủ nghĩa anh hùng cách mạng Truyện ngắn sau 1986 làm “lột xác” để chiêm nghiệm chiến tranh, nhìn lại ngƣời trải qua nhiều mát, đau thƣơng chiến Trong 30 năm sau đổi (1986 - 2016), truyện ngắn Văn nghệ quân đội đạt đƣợc thành công đáng kể Đề tài chiến tranh ngƣời lính niềm cảm hứng bất tận nhiều tác giả Trong Tuyển truyện ngắn đoạt giải cao 19862016 có đến 20/31 (gần 2/3 tổng số) truyện lấy đề tài chiến tranh có nhân vật ngƣời lính Đây điểm đặc trƣng riêng Văn nghệ Quân đội dù chủ trƣơng không giới hạn mặt đề tài Ban tổ chức thi cởi mở đón nhận, tơn trọng phong cách, khuynh hƣớng sáng tác, miễn điều khơng phƣơng hại đến tôn chỉ, nhiệm vụ Văn nghệ Quân đội Tuy nhiên, đặc điểm, vị trí mình, Văn nghệ Quân đội khuyến khích dành ƣu tiên định sáng tác viết chiến tranh Cách mạng đề tài ngƣời chiến sĩ hơm Dịng chảy văn học khơng diễn thời gian dài hàng chục năm từ nửa đầu kỉ XX năm 1986 trở sau, mà giai đoạn nhỏ ẩn chứa nhiều khác biệt So sánh truyện ngắn đề tài: 83 Vùng biển thẳm (1987), Trên mái nhà người phụ nữ (1987), Chạy chốn (1990) với truyện ngắn Miền cỏ hoang (1996) Âm ký ức (2013), Đỉnh khói (2014), chúng tơi tìm chuyển dịch cảm xúc, quan niệm, kiểu tƣ duy, lối viết hai mốc thời gian Điểm đáng để tâm sáng tác khoảng 10 năm đầu sau đổi giọng điệu day dứt, trầm buồn, đầy suy tƣ ngƣời chƣa thể thoát khỏi khứ song nhân vật bƣớc khỏi chiến khơng cịn bất lực, u ám thiếu lạc quan vào đời Có nỗi buồn nhƣng khơng khiến ngƣời ta tuyệt vọng, màu sắc thay đổi khiến sống không trở nên nặng nề, đớn đau Khoảng thời gian 10 năm 2006 - 2016, tác giả đem đến thông điệp khác chiến tranh: Vẫn đau thƣơng, mát, hình ảnh khứ dội về, ngƣời đau khổ, trải nhƣng họ tìm thấy đƣờng để đi, lựa chọn để tiếp tục sống Ngƣời lính biệt động Sài Gịn năm định cạo đầu tu để tìm kiếm bình yên (Tiếng chuông chiều), chàng trai tên Quân định bƣớc tiếp sau nhiều mát (Đồi lau sau hoa tím), cuối nhà văn viết kịch để tƣởng nhớ cho ngƣời đồng đội khuất Khơng cịn ngột ngạt, bối; khơng cịn riêng vui vẻ, vơ tƣ; ngƣời lính truyện ngắn từ 2006-2016 nhƣ đạt đƣợc cân khứ tại, nỗi đau niềm vui Không vậy, phạm vi phản ánh ngƣời phụ nữ chiến tranh dần có dịch chuyển, từ ngƣời phụ nữ chờ chồng Trên mái nhà người phụ nữ (1987), Chị Dâu (1996), đến cô gái làm nhiệm vụ bí mật chạy nghe đàn guitar Hồi ức binh nhì (1993), gái trẻ làm đơn vị nhận nuôi đứa bé thiếu mẹ Thời gian lặng lẽ (2002), cuối gái dọn phịng cho lính Mỹ Xóm sở Mỹ (2006) cô vũ nữ làm quán bar thiếu tá quân đội Sài Gòn Đỉnh khói (2014) Các đối tƣợng dần đƣợc mở rộng khai thác đời sống, tâm lý nhiều hơn, làm nên khác biệt truyện ngắn nửa đầu nửa cuối 30 năm Đổi Mới 1986 - 2016 84 Các nhà văn khai thác chiến tranh qua với góc nhìn đời thƣờng, gần gũi, xoáy sâu vào thân phận ngƣời, đƣa tƣợng đài ngƣời anh hùng trở với sống thƣờng ngày lo âu, toan tình Hình tƣợng ngƣời lính đƣợc thể đầy đủ hơn, nam nữ, song song với phẩm chất đáng quý nhiều góc khuất tâm hồn mà trƣớc đƣợc bộc lộ Bên cạnh đó, nghệ thuật trần thuật có nhiều cách tân, đặc biệt vấn đề điểm nhìn ngơn ngữ nghệ thuật Các nhân vật tranh biện đối thoại với ngƣời khác chất vấn Một vấn đề đƣợc khai thác từ nhiều góc nhìn khác nhờ dịch chuyển điểm nhìn Đa giọng điệu kết dịch chuyển đa dạng điểm nhìn Điều khiến cho tác phẩm tránh đƣợc tình trạng “một màu”, mở nhiều cách lý giải nhận thức khác chiến tranh, số phận ngƣời ngƣời đọc Chiến tranh ngƣời lính dần nhƣờng chỗ cho vấn đề sự: ngƣời muôn vẻ sống Qua số phận cá nhân, nhà văn nói lên vấn đề thiết ngƣời đời sống thực Ra khỏi tƣợng đài ngƣời anh hùng ngƣời truyện ngắn hôm ngƣời “đầy vết dập xóa thân thể, tâm hồn.” Đây cách nhìn ngƣời văn xi nói chung, truyện ngắn nói riêng: “Trong thực tiễn sáng tác từ sau 1975 đến nay, cảm hứng thật thực ngƣời trở thành cảm hứng bao trùm nhà văn Văn xuôi sự, đời tƣ không bộc lộ nếm trải, suy tƣ, nghiền ngẫm mà phơi bày, phanh phui vật, tƣợng để đến tận cốt lõi nó.” [61, Tr 25-35] Ngay sau đổi mới, vấn đề ngƣời nhỏ bé, đặc biệt ngƣời phụ nữ đƣợc tác giả trọng phản ánh Ngƣời phụ nữ khơng cịn phải đối mặt với bão lửa chiến tranh nữa, thay vào đối mặt với mn vẻ đời sống thƣờng ngày (Bức thư gửi mẹ Âu Cơ, Hậu thiên đường, Giữa mưa trắng xóa, Gió mưa gửi lại, Mùa hoa cải bên song, Cõi ảo) Ngƣời phụ nữ trở thành nhân vật đại diện cho ngƣời thời đại mới: Con ngƣời lạc lõng, bơ vơ, khao khát yêu thƣơng xã hội thiếu vắng tình u thƣơng Bên cạnh đó, nhà văn 85 tập trung khắc họa ngƣời sống để thực ƣớc mơ, khát khao sống đời đáng sống (Ngựa ô), ngƣời bị vỡ mộng lao vào đời với cám dỗ xấu xa, bao thay đổi sau nhiều năm tháng (Mười lăm năm mưa xói) Ngồi ra, hệ trẻ đối tƣợng đƣợc phản ánh (Tiên bay trời, Mắt trẻ thơ, Tiếng vạc sành) Câu chuyện hệ trẻ câu chuyện tôn vinh, mà nhƣ lời cảnh tỉnh: Chừng cịn ngƣời lớn khơng có trách nhiệm, chừng trẻ cịn phải chịu khổ, tƣơng lai trở nên ngày mù mịt Sự đa dạng nội dung phản ánh kể đƣa đến cho đọc giả truyện ngắn đa diện, nhiều chiều, thể nỗi lo, ám ảnh tác giả, đồng thời tác phẩm phóng chiếu nỗi lo, nỗi ám ảnh lên trang giấy Về mặt nghệ thuật, nhìn chung, truyện ngắn đoạt giải cao thời kỳ chƣa có nhiều đổi Đổi đáng ý kể đến giọng điệu ngôn ngữ Ngôn ngữ tác phẩm ngôn ngữ đơn giản, gần gũi, giàu tính đối thoại, giàu biểu cảm đa giọng điệu Tất tạo thành đối thoại lớn ngƣời đọc với nhân vật, với tác phẩm cuối với tác giả ngƣời đọc Tất yếu tố chứng minh trƣởng thành chuyển dịch tƣ tác giả: Tập trung vào ngƣời thời đại đặc biệt hệ tƣơng lai Đồng thời, truyện ngắn Việt Nam luôn vận động, khơng nội dung, mà cịn hình thức thể ngôn ngữ phản ánh Cùng với chuyển động thể loại truyện ngắn Việt Nam thời kỳ đổi Truyện ngắn Văn Nghệ Quân đội có biến đổi sâu sắc phƣơng diện nội dung nghệ thuật Có thể nói truyện ngắn đoạt giải cao Văn nghệ Quân đội 30 năm qua (1986-2016) nhiều trở tải dáng vóc, dung mạo giai đoạn văn học nƣớc nhà Đây đóng góp khơng nhỏ Văn nghệ Quân đội tiến trình đổi truyện ngắn nhƣ văn học Việt Nam 86 TÀI LIỆU THAM KHẢO Daniel Grojnowski (2017), Đọc truyện ngắn, NXB Hội nhà văn Vũ Tuấn Anh (1991), “Tƣ nghiên cứu văn học đại trƣớc yêu cầu đổi mới”, Tạp chí văn học (5) Vũ Tuấn Anh (1995), “ Đổi văn học phát triển”, Tạp chí Văn học (4) Phạm Tuấn Anh (2009), Sự đa dạng thẩm mỹ văn xuôi Việt Nam sau 1975, Luận án TS Lí luận văn học, Đại học Sƣ phạm Hà Nội Thái Phan Vàng Anh (2016), “Văn xuôi nhà văn nữ hệ sau 1975 nhìn từ diễn ngơn giới”, Tham luận Hội thảo khoa học quốc gia “Thế hệ nhà văn sau 1975”, Trƣờng Đại học Văn Hóa Hà Nội tổ chức Lại Nguyên Ân (1986), Văn xuôi gần - diện mạo vấn đề”, Văn nghệ Quân đội (1) Lê Huy Bắc (2004), Truyện ngắn - Lí luận tác giả tác phẩm (Tập 1), NXB Giáo Dục, Hà Nội Nguyễn Thị Bình, Những đổi văn xuôi nghệ thuật sau 1975 (Khảo sát nét lớn), Luận án TS khoa học Ngữ văn, Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội, 1995 Nguyễn Thị Bình (2003), “Một vài nhận xét quan niệm thực văn xi nƣớc ta từ sau 1975”, Tạp chí Văn học (2) 10 Nguyễn Minh Châu (1978), “Viết chiến tranh”, Tạp chí Văn nghệ quân đội, (11) 11 Nguyễn Minh Châu (2002), Trang giấy trước đèn, NXB Khoa học xã hội 12 Đinh Xuân Dũng (1990), “Đổi văn xuôi chiến tranh”, Văn nghệ (51) 13 Đinh Xuân Dũng (2003), Hiện thực chiến tranh sáng tạo văn học, Nxb Quân đội nhân dân 14 Thái Dƣơng (2013), “Vài cảm nhận đọc “Âm ký ức” Dỗn Dũng, Tạp chí Văn Nghệ Qn đội (779 ) 15 Trần Bạch Đằng (1988), “Văn học Việt Nam vấn đề ngƣời chiến tranh”, Văn nghệ Quân đội (6) 87 16 Phan Cự Đệ (1989), “Cần định hƣớng cho công đổi tƣ văn học”, Tạp chí văn học (2) 17 Phan Cự Đệ (chủ biên) (2007), Truyện ngắn Việt Nam - Lịch sử, thi pháp, chân dung, NXB Giáo dục 18 Trần Độ (1993), “ Cảm nhận văn học đời”, Tạp chí văn học (2) 19 Hà Minh Đức (2002), “Những thành tựu văn học Việt Nam thời kì đổi mới”, Tạp chí Văn học (7) 20 Thanh Giang (1993), “Tản mạn đề tài chiến tranh”, Tạp chí Văn nghệ quân đội, (8) 21 Nam Hà (1998), Trƣớc hết cần phân biệt rõ "chiến tranh nào", Tạp chí Văn nghệ quân đội, (1) 22 Nguyễn Văn Hạnh, Huỳnh Nhƣ Phƣơng (1999), Lí luận văn học - vấn đề suy nghĩ, Nxb Giáo dục 23 Lê Thị Tuyết Hạnh (2003), Thời gian nghệ thuật cấu trúc văn tự qua truyện ngắn Việt Nam giai đoạn 1975 - 1995, NXB Thành phố Hồ Chí Minh 24 Nguyễn Thị Thúy Hằng (2013), Con người cá nhân tiểu thuyết truyện ngắn Việt Nam sau 1975, Luận án TS Khoa học Ngữ văn, Đại học Sƣ phạm Hà Nội 25 Đỗ Đức Hiểu (2003), Đổi phê bình văn học, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội 26 Nguyễn Hòa (1989), “Suy nghĩ vấn đề ngƣời văn học viết chiến tranh”, Văn nghệ (57) 27 Lê Thị Hƣờng (1994), “Quan niệm ngƣời cô đơn truyện ngắn hơm nay”, Tạp chí văn học (2) 28 Lê Thị Hƣờng (1995), Những đặc điểm truyện ngắn Việt Nam giai đọan 1975- 1995, Luận án TS Khoa học Ngữ văn, Đại học Khoa học xã hội Nhân văn, Hà Nội 88 29 Nguyễn Phạm Hùng (2001), Văn học Việt Nam (từ thể kỷ X đến kỷ XX), NXB Đại học Quốc gia Hà Nội 30 Nguyễn Văn Kha (2006), Đổi quan niệm nghệ thuật người truyện ngắn Việt Nam 1975-2000, Nxb Đại học Quốc gia Tp Hồ Chí Minh 31 Chu Lai (1987), “Vài suy nghĩ phản ánh thật chiến tranh”, Tạp chí Văn nghệ quân đội (4) 32 Tôn Phƣơng Lan (1994), “Chiến tranh qua tác phẩm văn xi đƣợc giải”, Tạp chí văn học (12) 33 Nguyễn Văn Long (2012), Văn học Việt Nam đại, Những vấn đề nghiên cứu giảng dạy, NXB Giáo dục Việt Nam 34 Nguyễn Văn Lƣu (1999), Mấy vấn đề lí luận văn nghệ nghiệp đổi - Đổi văn học, quan niệm thực tiễn, NXB Sự thật, Hà Nội 35 Phƣơng Lựu, Trần Đình Sử, Nguyễn Xuân Nam, Lê Ngọc Trà, La Khắc Hịa, Thành Thế Thái Bình (2004), Lí luận văn học, NXB Giáo dục 36 Sƣơng Nguyệt Minh (lƣợc thuật) (2006), “Cuộc bàn tròn văn học trao đổi chiến tranh cách mạng ngƣời lính”, Tạp chí Văn nghệ quân đội (654) 37 Vƣơng Trí Nhàn (2001), sổ tay truyện ngắn, NXB Văn nghệ TP Hồ Chí Minh 38 Lã Nguyên (1989), “Văn học Việt Nam bƣớc ngoặt chuyển mình”, Tạp chí Văn nghệ (45) 39 Phạm Xuân Nguyên (1988), “Bàn chuyện đổi văn học”, Văn nghệ quân đội (7) 40 Phạm Xuân Ngun (1992), “Văn học hơm có mới”, Văn học (6) 41 Phạm Xuân Nguyên (1994), “Truyện ngắn sống hơm nay”, Tạp chí văn học (2) 42 Nguyễn Phú (2015), “Đồi lau sau hoa tím" mảnh ghép kí ức”, Tạp chí Văn Nghệ Quân đội (832) 43 Hồ Kim Phụng (2009), Đặc trưng truyện ngắn Lý Lan, Luận văn thạc sĩ Khoa học Ngữ văn, Trƣờng Đại học sƣ phạm Thành phố Hồ Chí Minh 89 44 Hồ Phƣơng (2001), “Có tiểu thuyết đề tài chiến tranh hơm nay”, Tạp chí Văn nghệ quân đội, (4) 45 Phạm Thị Phƣơng (1998), “Tìm hiểu tính cách nhân vật qua kết cấu truyện ngắn”, Tạp chí văn học (4) 46 Phạm Thị Thanh Phƣợng (2016), Truyện ngắn nhà văn nữ đương đại Tư nghệ thuật đặc trưng thể loại, luận án tiến sĩ Khoa học Ngữ văn, Trƣờng Đại học Khoa học xã hội nhân văn 47 Phạm Thị Thanh Phƣợng (2017), “Không gian-thời gian nghệ thuật truyện ngắn nữ đƣơng đại”, Tạp chí Văn hóa nghệ thuật (394) 48 Trần Đình Sử (2005), Dẫn luận thi pháp học, NXB Giáo dục 49 Trần Đình Sử (2008), Lý luận phê bình văn học, NXB Giáo dục 50 Trần Hữu Tá (2000), Nhìn lại chặng đường văn học, NXB TP Hồ Chí Minh 51 Lê Thị Thanh Tâm (2014), “Văn học chiến tranh Việt Nam”, website Khoa Việt Nam học tiếng Việt, Đại học Khoa học Xã hội Nhân văn Hà Nội 52 Nguyễn Đình Tiến (1976), “Viết chiến tranh sau chiến tranh”, Tạp chí Văn nghệ quân đội, (9) 53 Nguyễn Phƣơng Thảo (2016), “Nhân vật ngƣời lính truyện ngắn Việt Nam đƣơng đại”, Tạp chí Văn hóa nghệ thuật (382) 54 Bùi Việt Thắng (2011), Truyện ngắn vấn đề lý thuyết thực tiễn thể loại, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội 55 Trần Viết Thiện luận án (2011), Huyền thoại truyện ngắn đương đại Việt Nam, luận án tiến sĩ Khoa học Ngữ văn, Trƣờng Đại học sƣ phạm Thành phố Hồ Chí Minh 56 Lê Hƣơng Thủy, “Đổi nhìn nghệ thuật tiểu thuyết chiến tranh” (qua số tác phẩm từ 2000 đến nay), website Khoa Ngữ Văn, Đại học Sƣ phạm Huế 57 Bùi Việt Thắng (2011), Truyện ngắn - Những vấn đề lý thuyết thực tiễn thể loại, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội 90 58 Lý Hoài Thu (2001), “Sự vận động thể loại văn xuôi văn học thời kỳ đổi mới”, Tạp chí Sơng Hương (186) 59 Bùi Việt Thắng (2006), Truyện ngắn hay chiến tranh- Ký ức chiến tranh (thay lời giới thiệu), Nxb Văn học 60 Bùi Việt Thắng (1981), “Nghĩ truyện ngắn số bút trẻ Quân đội”, Văn nghệ Quân đội (3) 61 Bích Thu (1996), “Những thành tựu tuyện ngắn sau 1975”, Văn học (9) 62 Lê Ngọc Trà (1990), “Vấn đề ngƣời văn học nay”, Tạp chí Văn học (1) 63 Lê Ngọc Trà (2002), “Văn học Việt Nam năm đầu đổi mới”, Tạp chí Văn học (2) 64 Ngọc Trai (1987), “Sự khám phá ngƣời Việt Nam qua truyện ngắn”, Văn nghệ Quân đội (10) 65 Phùng Văn Tửu (1996), “Một phƣơng diện truyện ngắn”, Tạp chí văn học (2) 66 Phan Trọng Thƣởng (2005), “Văn học Việt Nam 60 năm nhìn lại (19452005)”, Tạp chí Nghiên cứu Văn học, (9) 67 Phạm Quang Trung (1998), Lý luận truớc chân trời mở, NXB Giáo dục 68 Bùi Việt Thắng (1986), “Chân trời truyện ngắn”, Tuần báo Văn nghệ, (20) 69 Hoàng Thị Văn (2001), Đặc trưng truyện ngắn Việt Nam từ 1975 đến đầu thập niên 90 (Luận án tiến sĩ), Trƣờng ĐHSP T.p HCM 70 Hồng Minh Vy (2017), “Hình tƣợng ngƣời lính truyện ngắn Việt Nam sau 1975”, website tạp chí Văn nghệ Quân đội 71 Bộ Chính trị Ban chấp hành trung ƣơng Đảng Cộng Sản Việt Nam (1987), Nghị 05 văn hóa, nghệ thuật 72 Ban chấp hành hội nhà văn Việt Nam (1990), “Tình hình văn học nay”, Tạp chí Văn nghệ (3) 73 Các nhà văn trả lời vấn chiến tranh (1987), “về đề tài chiến tranh văn học”, Văn nghệ Quân đội (4) 91 74 Đảng Cộng sản Việt Nam (1977), Báo cáo trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IV, NXB Sự thật 75 Đảng Cộng sản Việt Nam (1987), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc, NXB Sự thật 76 Nhiều tác giả (1994), 40 truyện ngắn, NXB Hội Nhà văn 77 Nhiều tác giả (2004), Từ điển Văn học (bộ mới), NXB Thế giới 78 Nhiều tác giả (1991), “Hội thảo truyện ngắn”, Báo Văn nghệ (Ngày 12/11) 79 “Ngƣời lính chiến tranh cách mạng - đề tài vĩnh cửu” (2001), Tạp chí Văn nghệ quân đội (1) 80 Nhiều tác giả (2006), Văn học Việt Nam sau năm 1975- vấn đề nghiên cứu giảng dạy, Nxb Giáo dục 81 Nhiều tác giả (2016), Tuyển truyện ngắn đoạt giải cao 30 năm đổi 1986-2016, NXB trẻ 82 “Viết đề tài chiến tranh cách mạng - đề tài khơng cũ”, Tạp chí Văn nghệ quân đội, (673 + 674) ... Vấn đề thế Tuyển truyện ngắn đoạt giải cao 1986- 2016 Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu 4.1 Đối tượng nghiên cứu Nghiên cứu Đổi truyện ngắn qua Tuyển truyện ngắn đoạt giải cao 19862 016, luận văn tập... Nam qua gƣơng mặt đại diện đƣợc tập hợp Tuyển truyện ngắn đoạt giải cao 1986- 2016, NXB Trẻ, tháng 11 /2016 Đó truyện ngắn đoạt giải cao thi truyện ngắn Tạp chí Văn Nghệ Quân đội từ 1986 đến 2016. .. lý giải trình vận động truyện ngắn Văn Nghệ Quân đội đổi chung thể loại truyện ngắn Việt Nam từ 19862 016 Từ mục đích đặt nhiệm vụ nghiên cứu truyện ngắn Tuyển truyện ngắn đoạt giải cao 1986- 2016