Mục đích nghiên cứu
Sử dụng PPDH theo dự án trong giảng dạy Chương trình Lịch sử 10 THPT không chỉ giúp bảo tồn và phát triển các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa, mà còn nâng cao hiệu quả dạy học Lịch sử và phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh.
Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận của đề tài:
+ Nghiên cứu chương trình, sách giáo khoa Lịch sử lớp 10 THPT hiện hành, nghiên cứu chương trình GDPT mới (ban hành ngày 26/12/2018)
+ Tìm hiểu về các năng lực chung và chuyên biệt trong dạy học môn Lịch sử
Nghiên cứu hiện trạng việc áp dụng phương pháp dạy học dự án tại các trường THPT cho thấy tiềm năng phát triển năng lực giải quyết vấn đề sáng tạo cho học sinh Việc tích hợp dạy học dự án không chỉ giúp học sinh nâng cao kỹ năng tư duy phản biện mà còn khuyến khích sự sáng tạo trong quá trình học tập Đánh giá hiệu quả của phương pháp này là cần thiết để cải thiện chất lượng giáo dục và đáp ứng nhu cầu phát triển toàn diện cho học sinh.
- Nghiên cứu và xây dựng các dự án học tập phần văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam trong Chương trình Lịch sử lớp 10 THPT
- Thiết kế giáo án thực nghiệm giảng dạy kiểm chứng tính khả thi của đề tài
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm nhằm để kiểm tra, đánh giá tính khả thi và tính hiệu quả của các dự án học tập đã xây dựng.
Phương pháp nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận của phương pháp dạy học dự án trong nhà trường
- Nghiên cứu tài liệu, sách giáo khoa, sách tham khảo,… có liên quan
- Khảo sát thực trạng ở trường phổ thông, các phương pháp hỗ trợ, thăm dò ý kiến giáo viên,…
- Phương pháp thống kê toán học, xử lý kết quả thực nghiệm sư phạm.
Kế hoạch nghiên cứu
STT Thời gian Nội dung công việc Sản phẩm
Tìm hiểu thực trạng và chọn đề tài, viết đề cương nghiên cứu
Bản đề cương chi tiết của đề tài
- Nghiên cứu lí luận dạy học, PPDH tích cực của bộ môn
- Khảo sát thực trạng, tổng hợp số liệu năm trước
- Trao đổi với đồng nghiệp và đề xuất sáng kiến kinh nghiệm
- Tập hợp lý thuyết của đề tài
- Xử lý số liệu khảo sát được
- Tổng hợp ý kiến của đồng nghiệp
- Kiểm tra trước thực nghiệm
Dạy thử, kiểm tra 15 phút
- Xử lý kết quả trước khi thử nghiệm đề tài
- Tổng hợp và xử lý kết quả thử nghiệm đề tài
- Viết sơ lược sáng kiến
- Xin ý kiến của đồng nghiệp
- Tập hợp đóng góp của đồng nghiệp
- Hoàn thành sáng kiến kinh nghiệm
- Chỉnh sửa, bổ sung sáng kiến kinh nghiệm sau khi chấm cấp trường
- Sáng kiến kinh nghiệm chính thức chấm cấp trường
- Hoàn thành sáng kiến nộp Sở.
Đóng góp mới của đề tài
Bài viết này nhằm hoàn thiện và nâng cao chất lượng giảng dạy môn Lịch sử lớp 10, đồng thời góp phần cải tiến phương pháp dạy học ở bậc THPT, phù hợp với yêu cầu của Chương trình giáo dục THPT mới.
Phương pháp dạy học gắn liền với thực tiễn không chỉ giúp học sinh phát triển năng lực cá nhân mà còn rèn luyện kỹ năng sống và định hướng nghề nghiệp cho tương lai Trong bối cảnh công nghệ thông tin và khoa học kỹ thuật phát triển mạnh mẽ, việc áp dụng phương pháp này trở nên thuận lợi hơn bao giờ hết Đề tài này sẽ góp phần làm phong phú thêm ngân hàng dự án học tập cho môn Lịch sử 10 tại các trường học.
THPT theo nội dung chương trình để phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho HS, nâng cao hiệu quả dạy học.
NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
CƠ SỞ LÝ LUẬN
1.1 Lịch sử vấn đề nghiên cứu Để phát triển đồng thời nhiều năng lực cho HS THPT, bên cạnh các phương pháp dạy học (PPDH) truyền thống thì các PPDH tích cực đóng vai trò quan trọng Dạy học dự án (DHDA) vận dụng trong dạy học lịch sử được giáo viên ngày càng quan tâm DHDA cũng được nhiều tác giả nghiên cứu qua các đề tài nghiên cứu khoa học, luận văn thạc sĩ, tiến sĩ, báo cáo khoa học, …
Mặc dù có một số nghiên cứu về văn hóa truyền thống Việt Nam, nhưng việc dạy học dự án về chủ đề này trong các thế kỷ X-XIX vẫn còn hạn chế Phương pháp dạy học dự án (DHDA) chưa được áp dụng rộng rãi trong trường học, khiến cho nhiều giáo viên chưa khai thác được những lợi ích của nó trong việc phát triển con người toàn diện Trong bối cảnh xã hội đang chuyển mình vào thời đại công nghiệp hóa và công nghệ 4.0, việc phát triển các kỹ năng, đặc biệt là kỹ năng mềm, trở nên cần thiết Vận dụng DHDA sẽ giúp học sinh phát triển năng lực và kỹ năng của thế kỷ XXI Dạy học phát triển năng lực là một nhiệm vụ quan trọng của giáo viên hiện nay, đặc biệt là năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn thông qua môn Lịch sử, giúp học sinh giải quyết các vấn đề trong cuộc sống và tăng cường sự yêu thích môn học này.
1.2 Phương pháp dạy học dự án
Dạy học theo dự án khuyến khích học sinh tự quyết định trong quá trình học tập và tạo ra các sản phẩm cụ thể Phương pháp này cho phép giáo viên và học sinh cùng nhau giải quyết các vấn đề lý thuyết và thực tiễn Trong quá trình học, học sinh được cung cấp tài liệu, phần mềm và hướng dẫn cần thiết để áp dụng vào các tình huống cụ thể, giúp họ tích lũy kiến thức và phát triển khả năng giải quyết vấn đề.
DHDA là một phương pháp dạy học phức hợp, trong đó giáo viên hướng dẫn học sinh tiếp thu kiến thức và phát triển kỹ năng thông qua việc giải quyết các bài tập tình huống thực tế Phương pháp này gắn liền với chương trình học, kết hợp lý thuyết và thực hành, đồng thời tạo ra các sản phẩm cụ thể.
1.2.2 Mục tiêu và đặc điểm của dạy học dự án
Mỗi phương pháp dạy học (PPDH) tích cực đều hướng đến việc đặt học sinh (HS) làm trung tâm, nhằm phát huy tính tích cực và chủ động của các em Dạy học dựa trên hoạt động (DHDA) là một trong những PPDH tích cực, với mục tiêu chính là khuyến khích sự tham gia và sáng tạo của HS trong quá trình học tập.
- Nội dung học tập theo dự án phải hướng tới các vấn đề thực tiễn, gắn kết nội dung học với cuộc sống thực tế
DHDA giúp học sinh phát triển các kỹ năng quan trọng như phát hiện và giải quyết vấn đề, cùng với các kỹ năng tư duy bậc cao như phân tích, tổng hợp và đánh giá.
- DHDA rèn luyện cho HS nhiều kĩ năng khác như tổ chức kiến thức, kĩ năng sống, kĩ năng làm việc nhóm, giao tiếp, …
- DHDA cho phép HS làm việc một cách độc lập để hình thành kiến thức và cho ra những kết quả thực tế
- DHDA giúp HS nâng cao kĩ năng sử dụng công nghệ thông tin vào quá trình học tập và tạo ra sản phẩm
* Đặc điểm của dự án
- Dạy học dự án gắn liền với các vấn đề thực tiễn
- Dạy học dự án mang tính định hướng hứng thú và hành động của người học
- Dạy học dự án định hướng sản phẩm
- Dạy học dự án giúp hoàn thiện người học với các kỹ năng thế kỉ XXI
- Dạy học dự án có nhiều hoạt động học tập phong phú, đa dạng
Trong quá trình thực hiện dự án, người học không chỉ cần kiến thức lịch sử mà còn phải có các kiến thức liên quan và kỹ năng thiết yếu như thu thập và xử lý thông tin, viết báo cáo khoa học, xử lý số liệu qua bảng thống kê, biểu đồ và đồ thị, cũng như sử dụng thiết bị hiện đại Dạy học theo dự án giúp người học có cơ hội tự đánh giá và khẳng định bản thân thông qua việc thực hiện các nhiệm vụ trong dự án.
1.2.3 Ưu điểm và hạn chế của phương pháp
* Những ưu điểm của dạy học theo dự án
DHDA là PPDH hiện đại, có nhiều ưu điểm nổi trội:
DHDA kết nối lý thuyết với thực hành, tư duy với hành động, và nhà trường với xã hội, từ đó nâng cao ý nghĩa của nội dung học tập.
- DHDA phát huy được tính tích cực, tự lực, chủ động, sáng tạo của người học
- DHDA tạo ra môi trường thuận lợi cho người học rèn luyện và phát triển
- DHDA giúp người học phát triển khả năng giao tiếp, năng lực đánh giá, vận dụng kiến thức
- DHDA giúp HS rèn luyện năng lực cộng tác làm việc, năng lực giải quyết những vấn đề phức hợp
* Những hạn chế của dạy học theo dự án
Bên cạnh các ưu điểm đã nêu ở trên, DHDA cũng có những hạn chế cần khắc phục như sau:
- DHDA không phù hợp trong việc truyền thụ tri thức lí thuyết mang tính trừu tượng, hệ thống, cũng như rèn luyện hệ thống kĩ năng cơ bản
- DHDA phải đòi hỏi nhiều thời gian Vì vậy, DHDA không thay thế cho các PPDH khác mà là hình thức bổ sung cần thiết cho PPDH truyền thống
- DHDA đòi hỏi phương tiện, cơ sở vật chất và tài chính phù hợp
1.2.4 Hồ sơ bài dạy theo phương pháp dạy học dự án Để tiến hành DHDA một cách hiệu quả, GV cần xây dựng được hồ sơ bài dạy một cách đầy đủ và chi tiết Hồ sơ bài dạy trong DHDA bao gồm: Bộ câu hỏi định hướng, kế hoạch thực hiện, tình huống xuất hiện dự án, các ý tưởng dự án, các công cụ đánh giá và công cụ trợ giúp, nguồn tư liệu tham khảo Các thành phần trong hồ sơ bài học dự án bao gồm :
- Bộ câu hỏi định hướng
- Kế hoạch thực hiện dự án
- Xây dựng các ý tưởng dự án
- Xây dựng công cụ đánh giá sản phẩm (gồm các phiếu)
+ Phiếu đánh giá (phiếu đánh giá nhóm và phiếu tự đánh giá)
- Các công cụ trợ giúp, nguồn tư liệu tham khảo
1.2.5 Quy trình dạy học dự án
Dựa trên cấu trúc của tiến trình phương pháp, người ta có thể chia cấu trúc của DHDA làm 3 giai đoạn bao gồm 5 bước :
Bước 1: Chọn đề tài, chia nhóm
- Tìm trong chương trình Lịch sử 10 THPT các nội dung cơ bản có liên quan hoặc có thể ứng dụng vào thực tế
- Phát hiện những gì đã và đang xảy ra trong cuộc sống Chú ý vào những vấn đề lớn mà xã hội và thế giới đang quan tâm
Giáo viên chia lớp học thành các nhóm và hướng dẫn học sinh đề xuất, xác định tên đề tài cho dự án Đề tài này chứa đựng nhiệm vụ cần giải quyết, phù hợp với học sinh, đồng thời liên kết nội dung học tập với thực tiễn đời sống xã hội Giáo viên cũng có thể giới thiệu một số hướng đề tài để học sinh lựa chọn.
Bước 2: Lập kế hoạch dự án
GV hướng dẫn học sinh xác định mục đích và nhiệm vụ của dự án, cũng như cách thức tiến hành và lập kế hoạch thực hiện Học sinh cần xác định các công việc cần thực hiện, thời gian dự kiến, vật liệu sử dụng và kinh phí cần thiết cho dự án.
Để xác định mục tiêu học tập cụ thể, cần dựa vào chuẩn kiến thức và kỹ năng của bài học hoặc chương trình, cùng với những kỹ năng tư duy bậc cao cần đạt được Quan trọng hơn, hãy xây dựng một bộ câu hỏi dẫn dắt bao gồm: câu hỏi khái quát, câu hỏi nội dung và câu hỏi bài học để hướng dẫn quá trình học tập hiệu quả.
Lập kế hoạch cho dự án là một bước quan trọng, vì nó định hướng cho toàn bộ quá trình thực hiện, giúp thu thập kết quả và đánh giá hiệu quả của dự án.
Bước 3: Thực hiện dự án
- Các nhóm phân công nhiệm vụ cho mỗi thành viên
Các thành viên trong nhóm đã thực hiện kế hoạch đã đề ra, với sự kết hợp giữa hoạt động trí tuệ và thực hành Quá trình này diễn ra song song và tương tác lẫn nhau, góp phần tạo ra sản phẩm cuối cùng của dự án.
Học sinh thu thập và phân tích dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau, giúp họ tích lũy kiến thức qua quá trình làm việc Qua đó, kiến thức mà người học tích lũy sẽ được áp dụng và thực nghiệm trong thực tiễn.
Bước 4: Thu thập kết quả, báo cáo sản phẩm
CƠ SỞ THỰC TIỄN
2.1 Thực trạng sử dụng phương pháp dạy học dự án môn lịch sử ở trường THPT
Kết quả thăm dò 20 GV dạy môn Lịch sử của 6 trường THPT trên địa bàn huyện Quỳnh Lưu và thị xã Hoàng Mai tôi thấy:
Mức độ quan trọng của các năng lực cần phát triển cho học sinh THPT được giáo viên đánh giá cao, trong đó năng lực tự học, giải quyết vấn đề, sáng tạo và vận dụng kiến thức lịch sử vào cuộc sống được coi là rất quan trọng.
- Về khả năng tổ chức DHDA của GV cho thấy: kĩ năng tổ chức hoạt động cho HS còn yếu, đặc biệt là hoạt động nhóm
Mặc dù một số giáo viên đã áp dụng phương pháp dạy học PPDHDA, nhưng đa số vẫn chưa sử dụng phương pháp này, và những giáo viên đã sử dụng cũng chỉ ở mức độ hạn chế.
- Về tính hiệu quả của DHDA trong việc phát triển năng lực toàn diện cho
Năng lực giải quyết vấn đề qua môn Lịch sử ở học sinh được giáo viên đánh giá cao nhờ phương pháp dạy học đa dạng, giúp rèn luyện kỹ năng giao tiếp, ứng xử và phát triển tư duy sáng tạo Học sinh cũng có cơ hội áp dụng kiến thức Lịch sử vào thực tiễn, nâng cao khả năng hợp tác, thuyết trình trước đám đông và giải quyết vấn đề hiệu quả.
Hạn chế của Đánh giá Học tập Dựa trên Hoạt động (DHDA) là thời gian thực hiện dài và không phù hợp với hình thức thi cử hiện tại, theo ý kiến của hầu hết giáo viên.
Sau khi tiến hành khảo sát về sự hứng thú của 42 học sinh lớp 10A6 Trường THPT Quỳnh Lưu 3 đối với phương pháp dạy học dự án (DHDA), tôi nhận thấy đa số học sinh tỏ ra thích thú và mong muốn thử thách khả năng của mình Việc thực hiện nhiệm vụ trong dự án giúp các em giao lưu, học hỏi và tìm hiểu về thế giới liên quan đến lịch sử Học sinh cảm nhận được sự gắn bó và gần gũi của lịch sử với cuộc sống hàng ngày của mình.
Dù còn một số khó khăn trong quá trình thực hiện, DHDA là một phương pháp dạy học hiệu quả, mang lại nhiều lợi ích nổi bật Phương pháp này giúp giáo viên dạy Lịch sử tập trung vào người học, đồng thời phát triển toàn diện khả năng của học sinh.
2.2 Thuận lợi và khó khăn trong việc áp dụng đề tài
Gần đây, Bộ GD và ĐT đã công bố dự thảo chương trình giáo dục phổ thông mới với mục tiêu phát triển năng lực chuyên môn Lịch sử cho học sinh Môn Lịch sử giúp học sinh rèn luyện khả năng tìm tòi, nhận thức và tư duy lịch sử, cũng như vận dụng kiến thức vào thực tiễn Qua đó, học sinh có thể xử lý thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, xâu chuỗi sự kiện lịch sử, và phát triển năng lực phản biện, sáng tạo Đội ngũ giáo viên có trách nhiệm cao và yêu thương học sinh, luôn đổi mới phương pháp dạy học để tạo hứng thú và phát triển năng lực cho học sinh Lãnh đạo trường khuyến khích giáo viên áp dụng các phương pháp dạy học mới như DHDA, STEM, và trải nghiệm sáng tạo nhằm nâng cao khả năng học tập của học sinh.
Nhiều trường THPT hiện nay, bao gồm cả trường tôi công tác, sở hữu cơ sở vật chất hiện đại và phương pháp dạy học đa dạng, yêu cầu sự tham gia tích cực của công nghệ thông tin Học sinh tại trường tôi cũng có khả năng sử dụng máy tính và máy chiếu một cách thành thạo, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.
39 lớp học được trang bị 39 máy chiếu, thêm 1 số máy chiếu rời, vì vậy việc sử dụng để báo cáo sản phẩm dự án của HS rất dễ dàng
Phương pháp DHDA yêu cầu thời gian thực hiện dài, nhưng đa số học sinh và phụ huynh không muốn đầu tư nhiều thời gian cho việc học Mặc dù chương trình giáo dục đang được điều chỉnh để phát triển năng lực học sinh, phương pháp kiểm tra và đánh giá vẫn chưa thay đổi, dẫn đến tâm lý học sinh chú trọng vào điểm số và học theo phương pháp truyền thống với mục tiêu "học để thi" Học sinh thường dành phần lớn thời gian để nắm vững kiến thức nhằm đạt kết quả cao trong các kỳ thi Đặc biệt, học sinh ở vùng nông thôn mà tôi đang công tác thường gặp khó khăn về kinh tế và thời gian cho việc học tập.
Phương pháp này yêu cầu học sinh (HS) phải chủ động và tích cực trong việc tìm hiểu để tạo ra sản phẩm mong muốn Tuy nhiên, nhiều HS hiện nay vẫn còn thụ động Do đó, phương pháp mới chủ yếu được áp dụng cho HS khá và có ý thức cao, tập trung vào các lớp chọn và lớp chất lượng, chưa đồng bộ tác động lên tất cả các đối tượng HS.
GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
3.1 Sơ lược về nội dung văn hóa dân tộc trong chương trình lịch sử lớp 10 THPT
Văn hóa Việt Nam mang đậm bản sắc dân tộc, hình thành từ nửa đầu thiên niên kỷ thứ nhất trước Công nguyên với một cộng đồng văn hóa phong phú và đa dạng.
Văn hóa Đông Sơn hình thành từ sự giao thoa của các con đường phát triển văn hóa bản địa tại các khu vực như lưu vực sông Hồng, sông Mã và sông Cả Thời kỳ này đánh dấu sự ra đời của nhà nước "phôi thai" đầu tiên tại Việt Nam, được tổ chức dưới hình thức cộng đồng liên làng nhằm chống giặc và bảo vệ đê, đồng thời phát triển nông nghiệp Qua đó, các bộ lạc nguyên thủy đã tiến hóa thành một dân tộc thống nhất.
Giai đoạn văn hóa Văn Lang-Âu Lạc (khoảng 3000 TCN đến cuối thiên niên kỷ I TCN) đánh dấu thời kỳ đồ đồng sơ khai và trải qua 18 đời vua Hùng, được xem là đỉnh cao của lịch sử văn hóa Việt Nam thời kỳ sơ sử Một trong những sáng tạo tiêu biểu của giai đoạn này là trống đồng Đông Sơn.
Sau giai đoạn chống Bắc thuộc, Đại Việt từ thế kỷ X đến XV đánh dấu đỉnh cao thứ hai của văn hóa Việt Nam, với hai xu hướng Hán hóa và chống Hán hóa song song tồn tại Trong thời kỳ các triều đại phong kiến độc lập, đặc biệt là triều Lý-Trần và Lê, văn hóa Việt Nam được khôi phục và phát triển mạnh mẽ, chịu ảnh hưởng lớn từ Phật giáo và Nho giáo.
Sau thời kỳ hỗn loạn Lê-Mạc và sự chia cắt giữa Trịnh-Nguyễn, nhà Nguyễn đã nỗ lực phục hưng văn hóa dựa vào Nho giáo sau khi Tây Sơn thống nhất đất nước Tuy nhiên, vào thời điểm đó, Nho giáo đã suy tàn và văn hóa phương Tây bắt đầu xâm nhập vào Việt Nam.
Trong suốt lịch sử Việt Nam từ khi dựng nước đến thế kỷ XIX, văn hóa Việt Nam đã trải qua ba lớp chồng lên nhau: văn hóa bản địa, văn hóa giao lưu với Trung Quốc và khu vực, cùng với văn hóa giao lưu với phương Tây Điểm nổi bật của Việt Nam là nhờ vào nền tảng văn hóa bản địa vững chắc, đất nước này không bị ảnh hưởng đồng hóa bởi văn hóa ngoại lai, mà còn biết cách tiếp thu và Việt hóa những ảnh hưởng đó, từ đó làm phong phú thêm nền văn hóa dân tộc.
Nội dung về văn hóa truyên thống của dân tộc Việt Nam trong chương trình lịch sử 10 được thể hiện ở các bài:
Bài 14: Các quốc gia cổ đại trên đất nước Việt Nam
Bài 20: Xây dựng và phát triển văn hóa dân tộc trong các thế kỉ X-XV
Bài 24: Tình hình văn hóa ở các thế kỉ XVI-XVIII
Bài 25: Tình hình chính trị, kinh tế, văn hóa dưới triều Nguyễn ( Nửa đầu thế kỉ XIX)
3.2 Vận dụng dạy học dự án trong dạy học phần văn hóa dân tộc trong chương trình lịch sử lớp 10 THPT
3.2.1 Nguyên tắc lựa chọn nội dung bài học để dạy học dự án
Để đảm bảo thành công trong việc áp dụng dạy học dựa trên hoạt động (DHDA), việc lựa chọn bài học phù hợp là rất quan trọng, vì phương pháp này đòi hỏi nhiều thời gian, công sức và sự tự lực cao từ học sinh Dưới đây là các nguyên tắc cần lưu ý khi chọn nội dung bài học thích hợp.
- Nội dung bài phải có tính thực tiễn
- Nội dung bài phải thiết thực, hữu ích đối với người học
- Nội dung bài phải đảm bảo thời gian hợp lí
- Nội dung bài phải phù hợp với điều kiện thực tế
3.2.2 Quy trình tổ chức thực hiện các dự án môn Lịch sử lớp 10 THPT
Dựa trên các biểu hiện của năng lực và nguyên tắc dạy học khoa học, hệ thống, vừa sức, tôi đề xuất tổ chức dạy học dự án qua 3 giai đoạn với 5 bước cụ thể Phương pháp này sẽ được áp dụng trong dạy học môn Lịch sử lớp 10 nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh.
3.2.3 Dự án : GÓP PHẦN BẢO TỒN, PHÁT TRIỂN NHỮNG GIÁ TRỊ VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG CỦA DÂN TỘC VIỆT NAM TRONG XU THẾ TOÀN CẦU HÓA THÔNG QUA DẠY HỌC DỰ ÁN PHẦN LỊCH SỬ LỚP 10 – THPT
Văn hóa đóng vai trò quan trọng trong đời sống xã hội, ảnh hưởng đến sự hoàn thiện nhân cách cá nhân, sự vững chắc của cộng đồng và sự phát triển quốc gia Để đạt được sự phát triển nhanh và bền vững, cần phát huy nội lực quốc gia, trong đó con người và sự sáng tạo của họ là yếu tố then chốt Do đó, việc “khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc, phát huy giá trị văn hóa và sức mạnh con người Việt Nam” cần được coi là nhiệm vụ chiến lược nhằm khơi dậy sức mạnh nội sinh của dân tộc trong giai đoạn cách mạng hiện nay.
Bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc (VHDT) là nhiệm vụ của toàn xã hội, trong đó giáo dục đóng vai trò then chốt Thông qua giáo dục, các giá trị vật chất và tinh thần, kinh nghiệm sống, ngôn ngữ, phong tục tập quán của các dân tộc được gìn giữ và truyền lại cho các thế hệ sau Giáo dục không chỉ giúp học sinh hiểu về truyền thống và bản sắc VHDT của dân tộc mình mà còn tôn trọng bản sắc văn hóa của các dân tộc khác Văn hóa, với nghĩa rộng, phản ánh trình độ phát triển tinh thần và vật chất của nhân loại qua các thời kỳ lịch sử, trong khi nghĩa hẹp tập trung vào các hoạt động tinh thần như giáo dục, khoa học, nghệ thuật và đạo đức Văn hóa còn bao gồm văn hóa vật thể như di tích lịch sử và văn hóa phi vật thể như ca dao, dân ca, lễ hội Trong bài viết này, văn hóa sẽ được khai thác theo nghĩa hẹp như được giới thiệu trong Chương trình sách giáo khoa Lịch sử lớp 10 THPT.
1 Mục tiêu của dự án a Kiến thức
Khai thác và sử dụng tư liệu lịch sử là phương pháp quan trọng để tìm hiểu về quá trình hình thành và những thành tựu văn hóa dân tộc Việt Nam từ thế kỉ X đến thế kỉ XIX Những tư liệu này giúp chúng ta nắm bắt được các khía cạnh văn hóa, xã hội và lịch sử, từ đó làm sáng tỏ những giá trị văn hóa đặc sắc của dân tộc qua các thời kỳ.
- Nêu được các đặc điểm của văn hóa Đại Việt trong các thế kỉ X- XIX
- Rút ra được ý nghĩa,vai trò của vấn đề bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa Đại Việt (Văn hóa Thăng Long)
- Phân tích được sự phát triển, hội nhập của văn hóa truyền thống dân tộc trong xu thế toàn cầu hóa
- Vận dụng kiến thức lý thuyết để tìm hiểu về lịch sử văn hóa địa phương
- Vận dụng hiểu biết về văn hóa để giới thiệu về đất nước, con người Việt Nam
Để bảo tồn, phát huy và quảng bá các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, cần vận dụng những kiến thức đã học nhằm đề xuất các giải pháp hiệu quả Việc này không chỉ giúp giữ gìn bản sắc văn hóa mà còn nâng cao nhận thức cộng đồng về tầm quan trọng của di sản văn hóa.
Dự án nhằm giúp học sinh phát triển các năng lực sau:
- Năng lực tự học, năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác, năng lực sử dụng ngôn ngữ
- Năng lực thực hành bộ môn: khai thác, sử dụng tranh ảnh, tư liệu, biểu đồ liên quan đến bài học
- Năng lực vận dụng kiến thức lịch sử vào cuộc sống c Phẩm chất:
- Rèn luyện và phát triển phẩm chất chăm chỉ, trách nhiệm trong việc hoàn thành nhiệm vụ cá nhân và nhiệm vụ chung của cả nhóm
Phẩm chất yêu nước và nhân ái thể hiện sự ngưỡng mộ và trân trọng những đóng góp của cha ông cho nền văn hóa và văn minh Đại Việt Chúng ta cần nhận thức rõ giá trị trường tồn của nền văn hóa Việt Nam, đồng thời tôn vinh truyền thống lao động cần cù và sáng tạo của dân tộc trong suốt lịch sử.
- Trách nhiệm: có ý thức giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam
- Học sinh thực hiện: áp dụng với tất cả các lớp 10 hoặc áp dụng tùy lớp và có sự điều chỉnh theo đối tượng
Văn hóa Đại Việt từ thế kỉ X đến XIX đã ghi nhận nhiều thành tựu tiêu biểu và đặc điểm riêng biệt, phản ánh sự phong phú và đa dạng trong truyền thống văn hóa dân tộc Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, việc tiếp biến văn hóa trở thành một xu hướng quan trọng, giúp bảo tồn giá trị văn hóa địa phương đồng thời mở rộng giao lưu văn hóa với thế giới Học sinh có thể liên hệ những thành tựu và đặc điểm văn hóa này với lịch sử văn hóa địa phương nơi mình sinh sống, từ đó hiểu rõ hơn về sự phát triển và biến đổi của văn hóa trong dòng chảy lịch sử.
Các bài học liên quan:
Bài 14: Các quốc gia cổ đại trên đất nước Việt nam
Bài 20: Xây dựng và phát triển văn hóa dân tộc trong các thế kỉ X-XV
Bài 24: Tình hình văn hóa ở các thế kỉ XVI-XVIII
Bài 25: Tình hình chính trị, kinh tế, văn hóa dưới triều Nguyễn (Nửa đầu thế kỉ XIX)
4 Thời gian thực hiện: 2 tuần (Từ ngày 20/02/2022 đến ngày 04/03/2022)
B NỘI DUNG CỦA DỰ ÁN
1 Lí do hình thành dự án
