NỘI DUNG
CƠ SỞ LÝ LUẬN
1 Tầm quan trọng của Hoạt động GDHN và TVHN nhóm lớn cho học sinh cấp THCS:
Hoạt động giáo dục hướng nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc giúp học sinh hiểu rõ về nghề nghiệp, trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết để lựa chọn nghề phù hợp với bản thân Đồng thời, hoạt động này cũng đáp ứng nhu cầu của xã hội, góp phần tối ưu hóa nguồn lao động và thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội.
Tư vấn hướng nghiệp và lựa chọn hướng đi sau THCS đóng vai trò quan trọng trong hệ thống giáo dục phổ thông, giúp học sinh có định hướng nghề nghiệp rõ ràng và chọn được ban học phù hợp ngay từ những năm cuối cấp.
Tổ chức tư vấn hướng nghiệp cho học sinh THCS là một điều kiện quan trọng giúp các em xác định bản thân, lựa chọn hướng đi sau khi tốt nghiệp THCS và chuẩn bị cho kỳ thi chuyển cấp.
2 Các lý thuyết chung về hướng nghiệp:
2.1 Lý thuyết cây nghề nghiệp:
Lý thuyết cây nghề nghiệp nhấn mạnh mối liên hệ chặt chẽ giữa sở thích, khả năng, cá tính và giá trị nghề nghiệp của mỗi người, từ đó ảnh hưởng đến sự thành công trong sự nghiệp của họ.
Mô hình "Lí thuyết cây nghề nghiệp" là một phần quan trọng trong bước "tìm hiểu bản thân" của quy trình lập kế hoạch nghề nghiệp Theo lý thuyết này, mọi người đều mong muốn có một công việc ổn định, thu nhập cao và môi trường làm việc tốt.
Mọi người đều mong muốn có một công việc tốt, được tôn trọng, có vị trí cao trong công tác và cơ hội thăng tiến tốt Những nguyện vọng này hoàn toàn chính đáng và phản ánh khát vọng phát triển bản thân trong sự nghiệp.
Để đạt được những “trái ngọt” trong sự nghiệp, việc lựa chọn hướng học, ngành học và nghề nghiệp phù hợp với sở thích, khả năng, cá tính và giá trị nghề nghiệp là rất quan trọng Những yếu tố này chính là “rễ” trong lí thuyết cây nghề nghiệp, cung cấp cơ sở khoa học giúp các em định hướng đúng đắn trong quyết định chọn ngành học và nghề tương lai Cần nhận thức rằng quá trình hình thành và phát triển của sở thích, khả năng, cá tính và giá trị nghề nghiệp có thể bị ảnh hưởng bởi các khuôn mẫu và định kiến giới.
Chọn hướng học và nghề nghiệp dựa trên cơ sở khoa học có nghĩa là lựa chọn phù hợp với khả năng, sở thích, cá tính và giá trị nghề nghiệp của bản thân Hiểu biết về chính mình là yếu tố cơ bản trong việc xác định ngành học và nghề nghiệp tương lai Khi lựa chọn đúng, chúng ta có thể đạt được thành công như cơ hội việc làm tốt, thăng tiến cao và công việc ổn định Ngược lại, nếu chọn ngành nghề không phù hợp, sẽ khó khăn trong việc đạt được thành quả tốt do thiếu động lực, yêu thích và khả năng phát triển Điều này cũng dẫn đến sự thiếu tự tin trong học tập và công việc khi làm trái với năng lực tự nhiên.
Lí thuyết hệ thống trong mô hình lập kế hoạch nghề nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hiểu rõ bản thân mỗi học sinh, từ sở thích, khả năng, cá tính đến giá trị nghề nghiệp Mỗi cá nhân không sống tách biệt mà nằm trong một hệ thống chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố như gia đình, bạn bè, cộng đồng và hoàn cảnh kinh tế - xã hội Những yếu tố này, bao gồm truyền thống nghề nghiệp và định kiến giới, có tác động trực tiếp đến quyết định chọn hướng học và nghề nghiệp của các em Hiểu rõ vai trò của mình trong hệ thống và những ảnh hưởng bên ngoài sẽ giúp các em đưa ra quyết định thực tế, giảm mâu thuẫn nội tâm và tìm ra con đường phù hợp cho tương lai.
7 giải pháp có thể giúp các em thỏa mãn những trách nhiệm chung cũng như sở thích riêng
2.3 Mô hình lập kế hoạch nghề nghiệp:
Mô hình lập KHNN bao gồm: 3 bước tìm hiểu và 4 bước hành động:
+ Hiểu bản thân: Có nghĩa là hiểu về sở thích, khả năng, cá tính và giá trị nghề nghiệp
Hiểu rõ về thị trường tuyển dụng lao động là điều quan trọng đối với học sinh THCS, giúp các em nhận thức được những hướng đi và lựa chọn nghề nghiệp sau khi hoàn thành bậc học này.
Hiểu rõ các tác động ảnh hưởng đến sự lựa chọn hướng đi trong tương lai là rất quan trọng Các yếu tố chủ quan như sở thích, khả năng, sức khỏe, giới tính và sự tự tin đóng vai trò quyết định trong quyết định của bản thân Bên cạnh đó, các yếu tố khách quan cũng cần được xem xét, vì chúng có thể tác động mạnh mẽ đến con đường mà bạn chọn.
8 động từ bên ngoài) như: gia đình, bạn bè, xã hội Thứ ba là các yếu tố về thời gian như: Quá khứ, hiện tại, tương lai
Xác định mục tiêu là bước quan trọng giúp học sinh thiết lập định hướng cho tương lai sau khi hoàn thành THCS Học sinh cần suy nghĩ về việc chọn trường nào, ban nào và quyết định có theo học trường nghề hay không để xây dựng lộ trình học tập phù hợp.
+ Ra quyết định lựa chọn: Là khi học sinh đưa ra quyết định lựa chọn một hướng đi cụ thể cho bản thân
+ Thực hiện: Đây là bước để học sinh lập kế hoạch và thực hiện kế hoạch đó nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra
Học sinh cần thực hiện bước đánh giá để xem xét lại quyết định lựa chọn của mình, nhằm xác định tính phù hợp và khả thi của kế hoạch học tập Qua đó, họ có thể điều chỉnh kế hoạch nếu nhận thấy những điểm chưa hợp lý.
2.4 Lý thuyết mật mã Holland:
John L Holland (1919 – 2008) là một tiến sĩ tâm lý học nổi tiếng người Mỹ, được biết đến chủ yếu qua nghiên cứu lý thuyết lựa chọn nghề nghiệp Lý thuyết này phân loại con người thành 6 loại cá tính, thường được gọi là RIASEC hay Mã Holland.
Học thuyết của John L Holland cho rằng thiên hướng nghề nghiệp phản ánh cá tính con người và được phân loại thành 6 nhóm dựa trên tính cách và môi trường làm việc Phân loại này giúp giải thích cấu trúc nghiên cứu về định hướng nghề nghiệp khác nhau, dựa trên hai thang đo mà ông phát triển Trong suốt cuộc đời, TS Holland đã nỗ lực trả lời ba câu hỏi quan trọng mà ông tự đặt ra.
CƠ SỞ THỰC TIỄN
1 Chức năng và nhiệm vụ của Trung tâm GDTX-HN Nghệ An:
Trung tâm GDTX-HN Nghệ An là một cơ sở giáo dục thường xuyên, hoạt động dưới sự quản lý trực tiếp của Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An, thuộc hệ thống giáo dục quốc dân.
- Về nhiệm vụ được giao:
Trung tâm GDTX-HN Nghệ An thực hiện các nhiệm vụ sau:
- Hoạt động Giáo dục HN, tư vấn hướng nghiệp cho học sinh phổ thông;
- Hoạt động Giáo dục nghề phổ thông;
- Đào tạo bổ túc văn hóa;
- Liên kết đào tạo Đại học, Cao đẳng và Trung cấp;
Mở các lớp bồi dưỡng cho cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên chủ nhiệm, tổ trưởng chuyên môn ở các cấp; đồng thời tổ chức các khóa đào tạo cho cộng tác viên thanh tra và cấp chứng chỉ nhằm đáp ứng tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp cho cán bộ, công chức, viên chức, phù hợp với nhu cầu xã hội.
- Các lớp Bồi dưỡng cấp chứng chỉ tiếng DT Thái, tiếng Mông;
- Bồi dưỡng Ngoại ngữ - Tin học theo nhu cầu;
- Bồi dưỡng Văn hóa cho học sinh các cấp;
- Bồi dưỡng Kỹ năng sống, năng khiếu;
- Tổ chức các hoạt động trải nghiệm ngoài giờ chính khóa cho học sinh các cấp;
2 Thực trạng công tác TVHN cho học sinh cấp THCS trên địa bàn thành phố Vinh và các vùng lân cận:
- Hoạt động GDHN trong các trường THCS trên địa bàn thành phố Vinh được thực hiện chủ yếu thông qua các hoạt động sau:
+ Hoạt động GDHN (chương trình 9 tiết/năm);
+ Lồng ghép qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp như: Chào cờ, sinh hoạt đoàn đội, hoặc tham gia các ngày hội hướng nghiệp, ngày hội tuyển sinh…
Hầu hết các trường hiện nay chưa có đội ngũ giáo viên chuyên trách về hoạt động hướng nghiệp, mà chủ yếu giao nhiệm vụ này cho giáo viên chủ nhiệm hoặc cán bộ phụ trách đoàn đội.
Nhiều phụ huynh và học sinh ở cấp THCS vẫn chưa chú trọng đến vai trò quan trọng của hoạt động hướng nghiệp Họ thường không chủ động tìm hiểu để có định hướng rõ ràng cho việc chọn lựa hướng học, ban học (khối thi) và nghề nghiệp ngay từ những năm cuối cấp.
Khi lựa chọn hướng đi sau THCS, học sinh thường dựa vào năng lực học tập để chọn trường THPT, hoặc theo xu hướng bạn bè, hay định hướng từ gia đình Ngoài ra, nhiều em còn chọn trường một cách cảm tính mà chưa có đủ hiểu biết về các hướng đi và cơ sở khoa học trong việc chọn hướng học và nghề nghiệp.
Học sinh bậc THCS thường thiếu hiểu biết về việc lựa chọn ban học và mối liên hệ giữa các khối thi với các ngành nghề ở bậc ĐH, CĐ hoặc THCN trong tương lai Điều này dẫn đến việc nhiều học sinh THPT chọn khối học không phù hợp với ngành nghề dự định, như chọn ngành Y nhưng học khối D, hay chọn ngành kinh tế nhưng lại học khối C, và chọn lĩnh vực xã hội nhưng học khối A.
NỘI DUNG CHƯƠNG TRÌNH
Phân luồng học sinh sau trung học cơ sở cần được thực hiện một cách hợp lý, dựa trên sở thích, nguyện vọng và năng lực của từng học sinh Đồng thời, việc này cũng phải phù hợp với nhu cầu phát triển nguồn nhân lực của địa phương và quốc gia.
Chúng tôi cung cấp kiến thức hướng nghiệp và phân ban, phân luồng cho học sinh sau THCS, bao gồm thông tin về tuyển sinh THPT, các cơ sở đào tạo nghề ngắn hạn và những ngành nghề phù hợp Mục tiêu là giúp học sinh lựa chọn con đường học tập và nghề nghiệp phù hợp sau khi tốt nghiệp THCS.
Buổi tư vấn đã giúp cán bộ và giáo viên trong trường nắm bắt rõ hơn năng lực hướng nghiệp thực tế của học sinh, đồng thời hiểu được nguyện vọng học tập và định hướng nghề nghiệp của các em.
19 nghề của các em Từ đó có kế hoạch hỗ trợ học sinh chọn hướng học, chọn nghề phù hợp
Kỹ năng tự tìm hiểu bản thân và định hướng nghề nghiệp sau trung học cơ sở là rất quan trọng Học sinh cần phát triển khả năng xây dựng kế hoạch nghề nghiệp, đồng thời được khuyến khích và động viên tự giáo dục, rèn luyện để phát triển những năng lực cần thiết trong bảng năng lực hướng nghiệp.
Đánh giá mức độ sẵn sàng tâm lý và hiểu biết thực tế của học sinh về trường THPT, ban học hoặc ngành nghề dự định lựa chọn là rất quan trọng Việc này giúp các em có cái nhìn rõ ràng hơn về con đường tương lai, từ đó đưa ra quyết định đúng đắn cho sự nghiệp sau này.
- Chủ động và tích cực trong tìm hiểu và xử lý thông mà mình có được
- Kiên trì và quyết tâm thực hiện mục tiêu nghề nghiệp mà mình đã đặt ra
Tổ chức tư vấn hướng nghiệp nhóm lớn là hoạt động thiết thực giúp học sinh định hướng trong việc chọn trường học, ban học hoặc nghề nghiệp Qua buổi tư vấn này, học sinh sẽ nhận được thông tin và hỗ trợ cần thiết để đưa ra quyết định đúng đắn cho tương lai của mình.
+ Nâng cao kiến thức hướng nghiệp và kiến thức tuyển sinh cho số đông học sinh trong cùng một thời gian
+ Tạo nhu cầu tìm hiểu thông tin về hướng học, hướng nghiệp cho học sinh ở các lớp chưa được hướng nghiệp
Nhà trường cần tạo cơ hội hợp tác với các trường THPT, nhà máy, xí nghiệp và cơ quan doanh nghiệp để giúp học sinh có định hướng nghề nghiệp rõ ràng và thực tiễn hơn.
3 Quy mô của buổi tư vấn:
Buổi tư vấn có thể được tổ chức theo quy mô toàn trường, toàn khối hoặc theo đơn vị lớp, mỗi quy mô đều có yêu cầu riêng Hiểu rõ các yêu cầu, thuận lợi và khó khăn của từng quy mô là cần thiết để lựa chọn hình thức tổ chức phù hợp.
Dựa trên tình hình thực tế và năng lực cũng như số lượng cán bộ giáo viên của phòng hướng nghiệp và toàn bộ trung tâm, chúng tôi sẽ đưa ra các giải pháp phù hợp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo.
Dựa trên điều kiện cơ sở vật chất và nghiên cứu đối tượng học sinh, cũng như nhu cầu tư vấn của các trường THCS tại thành phố Vinh và các khu vực lân cận, chúng tôi đã tiến hành đánh giá và đề xuất các giải pháp phù hợp.
Chúng đưa ra phương án quy mô tư vấn theo đơn vị nhóm lớp
- Tổ chức quy mô nhóm học sinh theo đơn vị lớp:
Quy mô tư vấn theo nhóm học sinh theo đơn vị lớp là một trong những phương pháp hiệu quả nhất, mặc dù tốn nhiều thời gian và nhân lực Mỗi lớp cần ít nhất 2 - 3 giáo viên tư vấn có kiến thức về hướng nghiệp và các lựa chọn sau THCS để thực hiện hoạt động trong một buổi Để hoàn thành nội dung chương trình tư vấn cho nhóm lớn, cần thực hiện ít nhất 2 đến 3 buổi.
4.1 Thành phần tham gia tổ chức và thực hiện: Đội ngũ giáo viên phòng hướng nghiệp (có thể điều thêm các phòng ban khác khi cần thiết)
4.2 Các phương tiện và đồ dùng trực quan
- Máy chiếu, máy tính có kết nối mạng internet
- Trắc nghiệm sở thích và khả năng nghề nghiệp
- Các mô hình về Lý thuyết hướng nghiệp
- Tranh bảng sáu nhóm tính cách theo lý thuyết mật mã Holland
- Phiếu thăm dò nhu, cầu nguyện vọng của HS về buổi tư vấn cũng như những boăn khoăn thắc mắc cần được tháo gỡ
- Phiếu khảo sát về năng lực học tập; hướng lựa chọn sau THCS và dự định chọn nghề tương lai
- Mẫu kế hoạch nghề nghiệp lớp 9
- Nhật ký TVHN nhóm lớn
5 Các giai đoạn thực hiện:
Giai đoạn 1: Giai đoạn chuẩn bị trước khi tiến hành buổi tư vấn: (Buổi 1)
Mục đích : Khảo sát năng lực học tập, định hướng lựa chọn của học sinh sau THCS và tìm hiểu sở thich - khả năng nghề nghiệp của học sinh
1 GVTV trình bày về mục tiêu, ý nghĩa và tầm quan trọng của TVHN đối với học sinh các lớp cuối cấp:
Mục tiêu của tư vấn chọn hướng đi sau THCS là hỗ trợ học sinh trong việc phân luồng, giúp các em lựa chọn hướng đi phù hợp với bản thân Qua đó, tư vấn còn đồng hành cùng học sinh trong việc giải quyết những băn khoăn và vướng mắc khi đưa ra quyết định chọn lựa con đường học tập và nghề nghiệp cho tương lai.
2 GVTV giới thiệu về các hướng đi mà học sinh có thể lựa chọn sau THCS; Phân tích những ưu điểm cũng như các hạn chế của từng hướng đi đó:
Các hướng đi sau THCS:
- Tiếp tục học lên THPT
- Trực tiếp tham gia lao động sản xuất
3 GVTV hướng dẫn và hỗ trợ học sinh tự tìm kiếm các thông tin về nghề nghiệp; các danh mục đào tạo nghề dành cho học sinh THCS:
4 Những lưu ý khi chọn hướng đi sau THCS:
- Phải đánh giá đúng sở thích, nguyện vọng và khả năng của mình
- Hiểu rõ về các tác động ảnh hưởng đến quyết định chọn hướng đi của bản thân
- Có đầy đủ các kiến thức về hướng đi mà mình lựa chọn
- Biết cách đánh giá, đối chiếu giữa sở thích, năng lực của bản thân để xác định hướng đi nào là phù hợp nhất
5 Cho học sinh làm các trắc nghiệm để bước đầu khám phá sở thích và khả năng nghề nghiệp của bản thân:
Việc cho học sinh thực hiện trắc nghiệm nhằm xác định nhóm sở thích và khả năng nghề nghiệp là rất quan trọng để tổ chức tư vấn nhóm lớn hiệu quả Do đó, giáo viên tư vấn cần yêu cầu tất cả học sinh tham gia trắc nghiệm để có được kết quả phân nhóm theo sở thích nghề nghiệp.
Kết quả trắc nghiệm sẽ hỗ trợ học sinh nhận diện sở thích và khả năng nghề nghiệp của mình, từ đó giúp họ xác định ban học, khối thi, cũng như các trường và ngành nghề phù hợp để theo học hoặc làm việc sau khi tốt nghiệp.
6 Khảo sát về năng lực học tập, dự định chọn hướng đi sau THCS và dự định lựa chọn ngành nghề trong tương lai:
Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác TVHN nhóm lớn
1 Chuẩn bị cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho quá trình tư vấn:
Để tạo môi trường học tập hiệu quả cho hướng nghiệp, cần trang bị các thiết bị máy móc như máy tính và máy chiếu có kết nối internet Bên cạnh đó, việc treo hoặc dán các bức tranh và mô hình lý thuyết hướng nghiệp, chẳng hạn như mô hình cây nghề nghiệp, mô hình hệ thống, kế hoạch nghề nghiệp và bảng 6 nhóm tính cách theo lý thuyết mật mã Holland, sẽ giúp học sinh dễ dàng tiếp cận và hiểu rõ hơn về các khái niệm này.
Tài liệu hướng nghiệp bao gồm các văn bản tuyển sinh vào trường THPT, trung tâm GDTX và các trường đào tạo nghề, cung cấp thông tin chi tiết về các ngành nghề Bên cạnh đó, tài liệu cũng đề cập đến định hướng kinh tế - xã hội của đất nước và địa phương trong 10 năm tới, cùng với các dự báo nguồn nhân lực cần thiết cho sự phát triển bền vững trong tương lai.
- Các trò chơi hướng nghiệp
- Hệ thống các bảng biểu, câu hỏi cho từng nhóm nghề
2 Trang bị kiến thức, kỹ năng cho đội ngũ giáo viên:
Giáo viên tư vấn cần nắm vững lý thuyết hướng nghiệp và có khả năng hướng dẫn học sinh thực hiện các trắc nghiệm hướng nghiệp, đặc biệt là trắc nghiệm sở thích và khả năng nghề nghiệp theo lý thuyết mật mã Holland Việc áp dụng kết quả trắc nghiệm vào lập kế hoạch nghề nghiệp là rất quan trọng để giúp học sinh định hướng tương lai.
- Giáo viên tư vấn cần hiểu rõ mục đích và yêu cầu phân chia học sinh vào các nhóm theo khả năng và kết quả học tập
Giáo viên tư vấn cần nắm vững kiến thức về phân luồng, phân ban và các hướng đi sau trung học cơ sở (THCS) Họ cũng cần có hiểu biết về tình hình kinh tế - xã hội tại địa phương, đất nước và khu vực để tư vấn hướng nghiệp cho học sinh một cách phù hợp với thực tế.
Giáo viên tư vấn cần hiểu biết sâu sắc về các ngành đào tạo hiện có tại các trường trung học, trung cấp và các cơ sở đào tạo nghề dành cho học sinh sau khi tốt nghiệp trung học cơ sở.
- Giáo viên tư vấn còn phải nắm vững kiến thức về thị trường tuyển dụng lao động ở trong vùng, quốc gia và quốc tế
- Giáo viên tư vấn phải là người có kiến thức về giới tính, về tâm lý học đường, tâm sinh lý lứa tuổi
Để trở thành một giáo viên tư vấn hiệu quả, bên cạnh việc nắm vững kiến thức về hướng nghiệp, GVTV cần trang bị cho mình các kỹ năng tư vấn và một số kỹ năng mềm quan trọng, trong đó có hành vi quan tâm.
Kỹ năng đặt câu hỏi; Kỹ năng phản hồi cảm xúc; Kỹ năng đối mặt; Kỹ năng tập trung;
Kỹ năng phản hồi ý tưởng giúp cải thiện sự sáng tạo và giao tiếp trong nhóm Kỹ năng tổ chức và tập hợp nhóm là yếu tố quan trọng để đạt được mục tiêu chung Kỹ năng thuyết trình hiệu quả giúp truyền đạt thông điệp một cách rõ ràng và thuyết phục Kỹ năng thu thập, xử lý và chia sẻ thông tin đóng vai trò then chốt trong việc ra quyết định Cuối cùng, kỹ năng lắng nghe và thấu hiểu tạo ra sự kết nối và đồng cảm giữa các thành viên trong nhóm.
Để nâng cao hiệu quả công tác HN, cần tăng cường đào tạo và tập huấn cho đội ngũ cán bộ, giáo viên, và nhân viên tham gia các khóa học cũng như hội thảo liên quan đến hoạt động này.
3 Khảo sát nhu cầu của các đối tượng cần tư vấn:
+ Nắm bắt được thực trạng của công tác hướng nghiệp tại các trường THCS trên địa bàn thành phố Vinh và các vùng phụ cận
+ Nắm bắt được nhu cầu, nguyện vọng của phụ huynh, học sinh và Ban giám hiệu các trường THCS
Chúng tôi đã thực hiện khảo sát kỹ lưỡng để xác định cách tổ chức phương pháp TVHN nhóm lớn, nhằm đáp ứng tốt nhất nhu cầu của các đối tượng khác nhau.
+ Khảo sát thực tế thông qua Ban giám hiệu và giáo viên chủ nhiệm các trường THCS;
+ Khảo sát trực tiếp nhu cầu, nguyện vọng của Hs thông qua các buổi dạy GDHN;
+ Lấy ý kiến thăm dò qua các kênh như Zalo, Messenger
4 Tăng cường sự phối kết hợp giữa Trung tâm GDTX - HN với các trường THCS: Để triển khai tổ chức tư vấn hướng nghiệp cho nhóm lớn học sinh cấp THCS đạt hiệu quả cao và có chất lượng tốt thì việc tăng cường sự phối kết hợp giữa Trung tâm GDTX-HN Nghệ An với các trường THCS trên địa bàn thành phố Vinh và các vùng lân cận là một bước khởi đầu quan trọng nhằm tạo dựng mối liên kết chặt chẽ để hỗ trợ lẫn nhau Vì một mục đích chung là nhằm giúp cho học sinh có được những kỹ năng và kiến thức cơ bản để lựa chọn hướng đi phù hợp sau THCS và định hướng nghề nghiệp tương lai cho bản thân các em Để được các trường tin tưởng và giao nhiệm vụ cho Trung tâm tổ chức thực hiện các hoạt động hướng nghiệp cho Hs trường mình chúng tôi đã đưa ra các giải pháp sau:
Trung tâm GDTX-HN Nghệ An đã khẳng định thương hiệu của mình qua hoạt động giáo dục nghề nghiệp (GDHN) và tư vấn hướng nghiệp (TVHN-TVHH) từ năm 1999 đến nay, trải qua nhiều giai đoạn phát triển và đạt được những kết quả đáng ghi nhận.
Từ những năm 2000, Trung tâm đã phát triển hai bộ công cụ hỗ trợ cho công tác tư vấn học nghề cá nhân, bao gồm phần mềm TVHN và phần mềm TVHH Hai phần mềm này đã được Bộ GD&ĐT thẩm định và Cục Sở hữu trí tuệ cấp bằng sáng chế cho các cán bộ, giáo viên của Trung tâm, ghi nhận những đóng góp quý giá của họ trong việc xây dựng thành công các công cụ tư vấn này.
+ Năm 2012 Trung tâm GDTX-HN Nghệ An (trước đây là Trung tâm KTTH-
Trung tâm HN Nghệ An là một trong hai trung tâm đầu tiên tại Việt Nam được tổ chức VVOB từ Bỉ lựa chọn để nghiên cứu và tư vấn với lãnh đạo và giáo viên ngành giáo dục tại tỉnh Quảng Nam và Nghệ An về "Sách giáo viên hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho lớp 10, 11 và 12" Cán bộ giáo viên của Trung tâm đã được VVOB đánh giá cao về sự nhiệt tình và tâm huyết trong việc hoàn thành và xuất bản bộ tài liệu này.
Trung tâm GDTX-HN Nghệ An đã trở thành địa chỉ tin cậy cho các trường THCS và THPT tại thành phố Vinh trong việc tổ chức các hoạt động hướng nghiệp Tại đây, các hoạt động giáo dục hướng nghiệp (GDHN), tư vấn hướng nghiệp (TVHN), và tư vấn học hành (TVHH) được triển khai, cùng với việc tổ chức các ngày hội hướng nghiệp và ngày hội tư vấn tuyển sinh.
Ban lãnh đạo Trung tâm và Ban giám hiệu các trường phổ thông thường xuyên trao đổi để thống nhất mục đích, nội dung và kế hoạch tổ chức các hoạt động hướng nghiệp Qua đó, cả hai bên hỗ trợ nhau trong quá trình tổ chức nhằm nâng cao hiệu quả các hoạt động giáo dục hướng nghiệp (GDHN), tư vấn hướng nghiệp (TVHN) và tư vấn học nghề (TVHH), đồng thời khẳng định thương hiệu của mình.
Kinh nghiệm và kết quả đạt được trong hai năm áp dụng phương pháp này
- Kinh nghiệm về việc chuẩn bị trước buổi tư vấn:
GVTV cần thực hiện khảo sát trước phòng học nơi tổ chức buổi tư vấn để sắp xếp vị trí và chỗ ngồi cho từng nhóm học sinh một cách hợp lý Đồng thời, cần định hình cách bài trí tranh ảnh và các mô hình trực quan nhằm thu hút sự chú ý của học sinh.
GVTV cần xây dựng danh sách và phân loại các tài liệu, hình ảnh, đồ dùng trực quan cùng với các mẫu phiếu sử dụng trong quá trình tư vấn Việc này sẽ giúp họ chủ động hơn về thời gian và sử dụng các tài nguyên một cách khoa học và hiệu quả nhất.
+ GVTV cần liên hệ trước với GVCN để trao đổi, nắm bắt tình hình chung của lớp học cũng như tâm lý của Hs
+ Khảo sát thăm dò nhu cầu nguyện vọng của học sinh và phụ huynh trước khi tiến hành buổi tư vấn
Kinh nghiệm phân nhóm học sinh dựa trên năng lực học tập (Giỏi/Khá/Trung bình/Yếu kém) là rất quan trọng để giúp các em lựa chọn hướng đi phù hợp sau THCS Tuy nhiên, việc này cần thực hiện một cách nhạy cảm; giáo viên cần sử dụng các ký hiệu hoặc tên tiếng Anh để đặt tên nhóm, như tên các vì sao, hoa quả hay nhân vật lịch sử, và chỉ giáo viên chủ nhiệm mới biết ý nghĩa của những ký hiệu này cùng với kết quả học tập của từng nhóm Thông tin này phải được bảo mật tuyệt đối Ngoài ra, giáo viên cũng nên cho các nhóm bầu chọn nhóm trưởng và thư ký, đồng thời giao nhiệm vụ điều hành hoạt động nhóm cho các học sinh này.
Kinh nghiệm khảo sát năng lực học tập cho thấy rằng để học sinh tham gia một cách tự nguyện và nghiêm túc, giáo viên cần giải thích rõ ràng mục đích và ý nghĩa của khảo sát Điều này giúp học sinh bắt đầu suy nghĩ về kế hoạch nghề nghiệp và học tập sau khi tốt nghiệp THCS Ngoài ra, giáo viên cũng nên khẳng định rằng kết quả khảo sát sẽ được giữ bí mật nếu học sinh không muốn công khai.
Kinh nghiệm tổ chức trắc nghiệm về sở thích và khả năng nghề nghiệp cho học sinh cho thấy rằng độ tin cậy của kết quả trắc nghiệm phụ thuộc vào ý thức và thái độ của người tham gia Để đảm bảo kết quả khách quan và đáng tin cậy, giáo viên cần giúp học sinh hiểu rõ mục đích và ý nghĩa của các trắc nghiệm Ngoài ra, giáo viên cũng nên cung cấp một số mẹo, chẳng hạn như khuyến khích học sinh ghi lại suy nghĩ đầu tiên xuất hiện sau khi đọc câu hỏi, vì đó thường là phản ứng tự nhiên và chân thực nhất.
- Kinh nghiệm trong việc chia sẻ, trả lời những câu hỏi, giải đáp những băn khoăn, thắc mắc của học sinh:
Sắp xếp và phân loại các câu hỏi theo từng chuyên mục sẽ giúp trả lời một cách có hệ thống, từ đó tránh tình trạng lặp lại vấn đề trong nhiều câu hỏi khác nhau.
+ Lựa chọn những câu hỏi có tính phổ biến nhất để trả lời trước
+ Xen kẽ giữa việc trả lời các câu hỏi học sinh đã gửi trước thì nên để cho học sinh đặt một số câu hỏi trực tiếp
Trong trường hợp thời gian không đủ để trả lời tất cả các câu hỏi, giáo viên chủ nhiệm nên thông báo cho học sinh rằng các câu trả lời sẽ được gửi qua email, messenger, Zalo, website hoặc bản tin của trường.
Để hỗ trợ học sinh nhút nhát trong việc chia sẻ vấn đề cá nhân, giáo viên cần chủ động cung cấp cho các em các kênh liên lạc như số điện thoại, Zalo, Messenger và địa chỉ email Đồng thời, giáo viên cũng nên cam kết bảo mật mọi thông tin được chia sẻ để tạo sự tin tưởng cho học sinh.
- Kinh nghiệm xử lý các tình huống đặc biệt như: Hs thiếu sự hợp tác; Hs thiếu sự trung thực; Hs không hào hứng tham gia buổi TV
Trong những tình huống đặc biệt, giáo viên cần tự hỏi liệu họ đã xây dựng được mối quan hệ tương tác và tin cậy với học sinh hay chưa Bên cạnh đó, giáo viên cũng nên xem xét xem vấn đề đặt ra có quá khó khăn hay nhạy cảm hay không Qua đó, giáo viên sẽ tìm ra hướng giải quyết cho những khó khăn của học sinh, nhận thức rằng vấn đề không chỉ nằm ở việc hướng nghiệp mà còn có thể liên quan đến các khó khăn khác, như tình hình gia đình của học sinh.
Học sinh thường gặp phải những vấn đề cá nhân, bao gồm khó khăn về cảm xúc và hành vi, dẫn đến việc họ không thể tự đưa ra quyết định Do đó, giáo viên cần cung cấp hỗ trợ tâm lý cho những trường hợp này trước khi tiến hành các can thiệp khác.
Trước năm học 2018 - 2019, số lượng học sinh được tư vấn hướng nghiệp cá nhân tại các trường THCS ở Tp Vinh chỉ đạt khoảng 160 - 250 em mỗi năm, do hạn chế về thời gian và số lượng giáo viên tư vấn.
+ Từ năm học 2020 - 2021 đến nay áp dụng phương pháp “tư vấn hướng nghiệp nhóm lớn” thì số lượng Hs được làm tư vấn đã tăng lên rất đáng kể
Cụ thể số lượng học sinh được làm TVHN qua hai năm áp dụng phương pháp này là:
+ Năm học 2020 – 2021: triển khai tổ chức tại ba trường với số lượng:
Trường THCS Quán Bàu có 3 lớp với 112 học sinh tham gia, chiếm tỷ lệ 80% trong tổng số 140 học sinh toàn khối Trường THCS Lê Lợi có 6 lớp với 228 học sinh tham gia, đạt 87,7% so với tổng số 259 học sinh Trường THCS Hà Huy Tập có 9 lớp với 354 học sinh tham gia, tương đương 92,9% trong tổng số 381 học sinh toàn khối.
+ Năm học 2021 – 2022: đã triển khai tổ chức thực hiện cho hầu hết các trường
THCS tại Tp Vinh và các trường lân cận có số lượng học sinh tham gia cụ thể như sau: (Tỷ lệ học sinh tham gia trên tổng số học sinh toàn khối).
Trường THCS Đặng Thai Mai: 315/323
Trường THCS Hà Huy Tập: 405/480
Trường THCS Nguyễn Trường Tộ: 159/219
Việc tư vấn hướng nghiệp nhóm lớn, bên cạnh các buổi học giáo dục hướng nghiệp, đóng vai trò quan trọng trong việc giúp học sinh nắm vững kiến thức về lựa chọn nghề nghiệp Hoạt động này có khả năng thu hút sự chú ý cao từ học sinh, góp phần nâng cao hiệu quả trong việc định hướng nghề nghiệp cho các em.
Hoạt động tư vấn hướng nghiệp theo nhóm lớn đã giúp học sinh tiếp cận nghề nghiệp một cách cụ thể, rõ ràng và thực tiễn hơn.
