Tính c ấp thiết nghiên cứu của đề tài luận văn
Ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò chủ đạo trong hệ thống tài chính Quốc gia, cung cấp điều kiện vật chất cần thiết để nhà nước thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của mình NSNN không chỉ thúc đẩy sự phát triển kinh tế nhanh và bền vững mà còn đảm bảo an ninh quốc phòng và thực hiện các chính sách xã hội Đây cũng là một trong những công cụ quan trọng giúp nhà nước quản lý và điều tiết vĩ mô nền kinh tế.
Ngân sách nhà nước (NSNN) bao gồm thu và chi NSNN, với thu NSNN không chỉ đáp ứng nhu cầu chi tiêu mà còn dành cho dự phòng, dự trữ tài chính, đầu tư phát triển và tài trợ Đây là công cụ quan trọng để điều chỉnh nền kinh tế, do đó, nâng cao hiệu quả thu NSNN luôn là ưu tiên của Nhà nước nhằm tăng cường tiềm lực tài chính Trong thời gian qua, quản lý thu NSNN đã được chú trọng, với Luật NSNN năm 2015 và các văn bản hướng dẫn đã cải cách cơ chế quản lý, xây dựng hệ thống thu thống nhất từ Trung ương đến địa phương Kết quả là công tác quản lý thu NSNN đã đạt được những thành tựu nhất định, với số thu được tập trung nhanh chóng và quản lý chặt chẽ, góp phần ổn định và phát triển kinh tế Tuy nhiên, thu NSNN vẫn đối mặt với một số tồn tại như nguồn thu nội địa không bền vững, chủ yếu từ tiền sử dụng đất, cho thuê đất, xuất khẩu dầu thô, và tình trạng nợ đọng thuế từ các doanh nghiệp.
Trong bối cảnh kinh tế cả nước, đặc biệt là quận Cầu Giấy, chịu ảnh hưởng từ chiến tranh thương mại và đại dịch Covid-19, quận đã đạt nhiều thành tựu đáng kể Quận Cầu Giấy đã triển khai các giải pháp đồng bộ và linh hoạt trong công tác thu ngân sách nhà nước (NSNN), với tổng thu ước đạt trên 21 nghìn tỷ đồng giai đoạn 2018 - 2020, tăng trưởng bình quân 10,96% Tuy nhiên, công tác quản lý thu ngân sách vẫn gặp một số hạn chế như lập dự toán chưa sát thực tế, thủ tục thu phức tạp, và chưa khai thác hiệu quả công nghệ thông tin Điều này dẫn đến khó khăn cho người nộp thuế và nguồn thu chưa được tập trung đầy đủ Hơn nữa, dịch Covid-19 và suy giảm kinh tế toàn cầu đã khiến nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn, ảnh hưởng đến nguồn thu của NSNN.
Để chính quyền quận Cầu Giấy thực hiện hiệu quả nhiệm vụ kinh tế, chính trị xã hội và chiến lược phát triển kinh tế, cần có một ngân sách quận mạnh mẽ và phù hợp Đây là yêu cầu thiết thực và mục tiêu phấn đấu của quận Với mong muốn nghiên cứu giải pháp hoàn thiện quản lý thu ngân sách nhà nước tại quận Cầu Giấy, tôi đã chọn đề tài "Quản lý thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn quận Cầu Giấy, thành phố Hà Nội" cho luận văn thạc sĩ của mình.
Tình hình những nghiên cứu liên quan đến đề tài
Nhiều nghiên cứu đã được thực hiện về quản lý thu ngân sách nhà nước (NSNN) tại các cấp quận, huyện và tỉnh Dưới đây là một số công trình tiêu biểu trong lĩnh vực này.
Nguyễn Ngọc Anh (2018), Quản lý thu ngân sách Nhà nước tại quận Hoàng
Bài luận văn thạc sĩ kinh tế tại Trường Đại học Thương Mại của tác giả đã làm rõ các cơ sở lý luận về ngân sách nhà nước (NSNN) và quản lý thu NSNN, bao gồm khái niệm, vai trò và đặc điểm thu NSNN cấp quận Tác giả đã phân tích thực trạng quản lý thu NSNN tại quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội, từ đó chỉ ra những thành công, hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế này Để cải thiện quản lý thu NSNN, tác giả đề xuất năm giải pháp, bao gồm: hoàn thiện phân cấp quản lý ngân sách quận, nâng cao công tác lập dự toán thu NSNN, cải thiện công tác chấp hành thu ngân sách, tăng cường quyết toán thu ngân sách, và tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý sai phạm trong quản lý thu NSNN.
Tô Thiện Hiền (2012), Nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước tỉnh
An Giang giai đoạn 2011 – 2015 và tầm nhìn đến 2020, Luận án tiến sĩ kinh tế,
Luận án tại Trường Đại học Ngân hàng TP Hồ Chí Minh nghiên cứu lý luận về ngân sách nhà nước, bao gồm tổng quan và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý ngân sách nhà nước (NSNN) như điều kiện tự nhiên – xã hội, chính sách và thể chế kinh tế, cơ chế quản lý, và khuyến khích khai thác nguồn lực tài chính Bài viết cũng trình bày kinh nghiệm quản lý NSNN của một số quốc gia và tỉnh Đồng bằng Sông Cửu Long, từ đó rút ra bài học cho tỉnh An Giang Tác giả đã phân tích thực trạng quản lý NSNN tại An Giang, đánh giá kết quả đạt được và những hạn chế, đồng thời đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách, bao gồm tăng cường quản lý thu, tập trung vào nguồn thu NSNN, sử dụng hiệu quả các khoản chi, hoàn thiện cơ chế phân cấp, đổi mới quy trình lập và chấp hành NSNN, cũng như nâng cao năng lực cán bộ quản lý ngân sách.
Nguyễn Xuân Thu (2015) trong luận án tiến sĩ về phân cấp quản lý ngân sách địa phương ở Việt Nam đã làm rõ ảnh hưởng của phân cấp quản lý ngân sách đến quản lý ngân sách của chính quyền địa phương Tác giả đề xuất điều chỉnh phương thức chia sẻ nguồn thu từ thuế giá trị gia tăng (GTGT) và thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương Ngoài ra, luận án cũng khuyến nghị chuyển thuế tài nguyên và thuế bảo vệ môi trường thành khoản thu phân chia giữa các cấp chính quyền địa phương, đồng thời xây dựng danh mục các nguồn thu mở để các địa phương có thể tự lựa chọn nguồn thu và quyết định thuế suất hoặc mức thu.
Hoàng Thị Ánh Tuyết (2014) trong luận án Thạc sĩ kinh tế đã hệ thống hóa lý luận về ngân sách nhà nước (NSNN) và quản lý thu NSNN, nhấn mạnh vai trò quan trọng của thu NSNN trong phát triển kinh tế xã hội tại thị xã Phú Thọ, tỉnh Phú Thọ Tác giả đã phân tích và đánh giá thực trạng công tác quản lý thu NSNN tại địa phương, từ đó đề xuất các quan điểm và giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu NSNN trên địa bàn.
Vũ Ngân Hà (2020) trong luận văn thạc sĩ tại Trường Đại học Thương Mại đã nghiên cứu và hệ thống hóa các vấn đề lý luận về thu ngân sách Nhà nước (NSNN) cấp huyện tại thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh Tác giả đã khảo sát và đánh giá thực trạng quản lý thu ngân sách giai đoạn 2015 – 2019, phân tích nguyên nhân và chỉ ra những hạn chế cần khắc phục Từ đó, đề xuất các giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu ngân sách tại thị xã Quảng Yên trong thời gian tới.
Các nghiên cứu đã phân tích nhiều khía cạnh liên quan đến ngân sách nhà nước (NSNN) và quản lý thu NSNN, cung cấp các khái niệm tổng quát về NSNN, cùng với các chính sách và chế độ thu chi Bài viết cũng nêu rõ thực trạng và đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý NSNN, đặc biệt trong lĩnh vực quản lý thu.
Từ năm 2018 đến 2020, chưa có nghiên cứu nào về quản lý thu ngân sách Nhà nước tại quận Cầu Giấy, thành phố Hà Nội Do đó, đề tài luận văn của học viên là hoàn toàn mới và độc lập, góp phần bổ sung vào lĩnh vực nghiên cứu này.
Mục đích và nhi ệm vụ nghiên cứu
Mục đích của nghiên cứu này là phân tích và đánh giá thực trạng quản lý thu ngân sách nhà nước (NSNN) tại quận Cầu Giấy, thành phố Hà Nội, từ đó đề xuất các giải pháp khả thi nhằm cải thiện hiệu quả công tác này.
Nhiệm vụ nghiên cứu: Để làm rõ được mục tiêu nghiên cứu trên, luận văn phải giải quyết được ba nhiệm vụ sau:
- Hệ thống hóa, làm rõ hơn cơ sở lý luận về thu NSNN trên địa bàn cấp quận
- Phân tích và đánh giá thực trạng quản lý thu NSNN trên địa bàn quận Cầu Giấy, thành phố Hà Nội
- Đề xuất một số giải pháp để hoàn thiện quản lý thu NSNN trên địa bàn quận Cầu Giấy, thành phố Hà Nội.
Phương pháp nghiên cứu
5.2 Phương pháp thu thập số liệu
5.2.1 Thu thập dữ liệu thứ cấp
Dữ liệu thứ cấp là những dữ liệu đã có sẵn được công bố nhằm phục vụ cho mục tiêu nội dung nghiên cứu của luận văn
Dữ liệu thứ cấp được tác giả thu thập từ nguồn:
Các tài liệu liên quan từ HĐND, UBND, KBNN, và Chi cục thuế, Chi cục thống kê quận Cầu Giấy bao gồm: Báo cáo kinh tế xã hội từ năm 2018 đến 2020, Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội quận Cầu Giấy đến năm 2020 với định hướng đến năm 2025, cùng với báo cáo tình hình thu – chi ngân sách quận qua các năm.
2018 – 2020, … Các tài liệu này được dùng vào chương 2 - Phân tích thực trạng quản lý thu NSNN trên địa bàn quận Cầu Giấy
- Các thông tin liên quan đến đề tài ở các báo cáo, tạp chí, các trang web của
Bộ Công thương, Bộ Tài chính, Tổng cục Thống kê, cùng với cổng thông tin điện tử của quận Cầu Giấy, thành phố Hà Nội và Trường Đại học Thương mại, đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin cho chương 1 - Cơ sở lý luận về quản lý thu ngân sách nhà nước (NSNN).
Ngoài ra, tác giả thu thập dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm ghi chép, nghiên cứu thực địa, truy cập các trang web, và nghiên cứu các bài báo, tạp chí cùng các công trình nghiên cứu khoa học liên quan đến đề tài.
5.2.2 Phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp
Phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp được áp dụng để bổ sung thông tin cho việc đánh giá thực trạng quản lý thu ngân sách nhà nước (NSNN) tại quận Cầu Giấy Để thực hiện điều tra khảo sát, phiếu điều tra sẽ được phát trực tiếp đến các đối tượng hoặc gửi qua email, Zalo nhằm thu thập thông tin liên quan đến quản lý thu NSNN trong khu vực Đối tượng khảo sát chủ yếu là cán bộ công chức và viên chức tại các đơn vị quản lý thu.
NSNN như Phòng TC – KH, UBND quận, UBND phường, Chi Cục thuế , trên địa bàn Quận Cầu Giấy
Quy mô mẫu điều tra: Kích thước mẫu điều tra được xác định theo công thức n= 5*m
Trong đó: m là số lượng câu hỏi trong bảng hỏi n tổng số phiếu
Theo phiếu khảo sát của luận văn, nội dung khảo sát có tất cả 5 câu hỏi, do đó m= 5 và n = 25
Theo nghiên cứu của Hair, Anderson, Tatham và Black (1998), Cormey (1973) và Roger (2006), để đảm bảo quy luật số lớn trong thống kê, cần tối thiểu 30 phiếu hợp lệ Tuy nhiên, để nâng cao độ tin cậy và tính đại diện của kết quả, tác giả đã tiến hành khảo sát 50 phiếu.
Nội dung phiếu khảo sát: gồm 2 phần
Phần 1 của bài viết cung cấp thông tin tổng quan về người được phỏng vấn, bao gồm danh tính, giới tính, dân tộc, độ tuổi, khu vực sinh sống và chức vụ hiện tại mà họ đang đảm nhận Những thông tin này giúp độc giả hiểu rõ hơn về bối cảnh và nền tảng của nhân vật trong cuộc phỏng vấn.
Phần 2 của bài viết đánh giá về quản lý thu ngân sách nhà nước tại quận Cầu Giấy, thành phố Hà Nội, dựa trên thang điểm từ 1 đến 5 Cụ thể, mức đánh giá được phân loại như sau: 5 điểm thể hiện sự đồng ý hoàn toàn, 4 điểm là khá đồng ý, 3 điểm là trung bình, 2 điểm là yếu và 1 điểm là hoàn toàn không đồng ý.
Thời gian khảo sát: Tháng 4 năm 2021
Tổng số phiếu phát ra là 50 phiếu,
Tổng số phiếu thu về là 50 phiếu
Số phiếu không hợp lệ: Không có
Tác giả tiến hành tổng hợp và làm sạch dữ liệu từ phiếu thu, sau đó nhập vào bảng excel được thiết kế theo nội dung phiếu điều tra Quá trình này nhằm cung cấp thông tin và số liệu phục vụ cho việc phân tích và đánh giá công tác quản lý thu ngân sách nhà nước tại quận Cầu Giấy.
5.3 Phương pháp xử lý và phân tích
5.3.1 Phương pháp phân tích dữ liệu a Phương pháp thống kê mô tả
Để phân tích mức độ và biến động ngân sách nhà nước (NSNN), cần sử dụng các chỉ tiêu như số tuyệt đối, số tương đối, số bình quân và tốc độ phát triển Việc này bao gồm việc xem xét dự toán và kết quả thu ngân sách qua các năm Phương pháp so sánh cũng là một công cụ quan trọng trong quá trình phân tích này.
Bài luận văn áp dụng phương pháp so sánh nhằm đối chiếu và tìm ra sự tương đồng cũng như khác biệt trong quản lý thu ngân sách nhà nước (NSNN) qua các năm Qua việc phân tích các chỉ số và luận cứ một cách sâu sắc, quá trình đánh giá hiệu quả quản lý thu NSNN tại quận Cầu Giấy sẽ trở nên chính xác hơn, từ đó rút ra những nhận định và mô tả thực tế hữu ích.
Trong bài viết, tác giả áp dụng phương pháp so sánh để phân tích các chỉ tiêu trong giai đoạn 2018 – 2020, sử dụng cả số tuyệt đối và số tương đối để đưa ra cái nhìn toàn diện về sự thay đổi và xu hướng.
So sánh bằng số tuyệt đối được áp dụng để phân tích sự biến động của các chỉ tiêu kinh tế qua việc trừ trị số phân tích với kỳ gốc Trong nghiên cứu luận văn này, phương pháp này được sử dụng để xem xét biến động số thu ngân sách nhà nước (NSNN) trong giai đoạn 2018 – 2020, thông qua việc so sánh số liệu giữa các năm bằng cách trừ trị số của năm tính toán với năm liền trước theo từng chỉ tiêu nguồn thu.
So sánh bằng số tương đối là phương pháp hữu ích để làm rõ mức độ biến động của các chỉ tiêu kinh tế trong một khoảng thời gian cụ thể Phương pháp này được thực hiện bằng cách chia trị số của kỳ phân tích cho trị số của kỳ gốc, từ đó cho phép phân tích tốc độ tăng trưởng hoặc sụt giảm của các chỉ tiêu Qua đó, người sử dụng có thể nhận diện sự biến động và tìm ra nguyên nhân dẫn đến sự thay đổi này.
5.3.2 Phương pháp xử lý dữ liệu
Dữ liệu thu thập được đã được thống kê và phân tích thông qua các bảng biểu và sơ đồ trong phần mềm Excel, cho phép so sánh biến động qua các năm Qua đó, chúng tôi rút ra quy luật biến động và đánh giá thực trạng thu ngân sách nhà nước (NSNN) tại quận Cầu Giấy, TP Hà Nội.
Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, tài liệu tham khảo, luận văn bao gồm
Chương 1 Một số vấn đề lý luận về quản lý thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn cấp quận
Chương 2 Thực trạng quản lý thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn quận Cầu Giấy, thành phố Hà Nội
Chương 3 Giải pháp hoàn thiện quản lý thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn quận Cầu Giấy, thành phố Hà Nội.
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN CẤP QUẬN
Khái niệm, đặc điểm, vai trò của thu ngân sách nhà nước và quản lý thu ngân sách nhà nước
1.1.1 Khái niệm, đặc điểm, vai trò của thu ngân sách nhà nước
Ngân sách nhà nước là một khái niệm kinh tế và lịch sử, đóng vai trò quan trọng trong hệ thống tài chính Nó phản ánh các mối quan hệ kinh tế liên quan đến việc tạo lập và phân phối nguồn tài chính quốc gia để thực hiện các chức năng theo quy định của pháp luật Thuật ngữ "Ngân sách nhà nước" được sử dụng phổ biến trong đời sống kinh tế - xã hội ở tất cả các quốc gia, với nhiều quan niệm khác nhau về nó.
Theo Từ điển Bách khoa Việt Nam, ngân sách nhà nước (NSNN) bao gồm tất cả các khoản thu chi được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và thực hiện trong một năm Mục tiêu của NSNN là đảm bảo thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của nhà nước.
Theo Luật NSNN số 83/2015/QH13, được Quốc hội Việt Nam thông qua ngày 25/06/2015, ngân sách Nhà nước bao gồm toàn bộ các khoản thu và chi của Nhà nước, được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định Điều này được quyết định bởi cơ quan Nhà nước có thẩm quyền nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước.
Ngân sách nhà nước (NSNN) được định nghĩa là tổng hợp tất cả các khoản thu và chi của nhà nước, đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt và thực hiện trong một năm, nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của nhà nước.
1.1.1.2 Thu ngân sách Nhà nước Để thực hiện chức năng của mình, Nhà nước cần có một khoản thu nhất định để trang trải các khoản chi phí đảm bảo cho sự tồn tại, phát triển bộ máy, các hoạt động quản lý xã hội và đảm nhận các khoản chi phí phục vụ cho mục đích công cộng khác Do đó, Nhà nước đã đặt ra các khoản thu (các khoản thuế khóa) để hình thành nên quỹ tiền tệ của mình, tạo tiền đề về vật chất cho việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước
Thu ngân sách nhà nước (NSNN) là quá trình mà Nhà nước sử dụng quyền lực để tập trung một phần nguồn tài chính quốc gia, hình thành quỹ tiền tệ tập trung Đồng thời, thu NSNN còn đóng vai trò là kênh phân phối thu nhập quốc dân trong hệ thống tài chính Về mặt pháp lý, thu NSNN bao gồm các khoản tiền mà Nhà nước huy động vào ngân sách nhằm đáp ứng nhu cầu chi tiêu của mình.
Thu ngân sách nhà nước (NSNN) là quá trình hình thành các quan hệ kinh tế, trong đó Nhà nước sử dụng quyền lực chính trị để phân phối nguồn tài chính, từ đó tạo lập quỹ tiền tệ cho quốc gia.
Thu NSNN diễn ra trong nhiều lĩnh vực kinh tế - xã hội, bao gồm thuế, phí, lệ phí; thu từ hoạt động kinh tế của Nhà nước; đóng góp từ tổ chức và cá nhân; viện trợ; và các khoản thu khác theo quy định pháp luật Trong số đó, thuế là hình thức thu phổ biến nhất, chủ yếu dựa trên tính cưỡng chế.
Thu NSNN là quá trình mà Nhà nước sử dụng quyền lực công để tập trung một phần tài sản xã hội, từ đó hình thành quỹ NSNN nhằm phục vụ cho các chi tiêu của Nhà nước.
1.1.1.3 Thu ngân sách Nhà nước cấp quận a Khái niệm
Nhà nước cần có nguồn lực tài chính để duy trì bộ máy và thực hiện nhiệm vụ kinh tế, xã hội, và nguồn kinh phí chủ yếu được huy động từ thu ngân sách nhà nước.
Theo Bộ Tài chính, ngân sách quận (huyện) là quỹ tiền tệ tập trung được hình thành từ các nguồn thu và đảm bảo các khoản chi trong phạm vi quận (huyện).
Thu ngân sách nhà nước (NSNN) cấp quận là tổng hợp các khoản thu mà chính quyền quận huy động để bổ sung quỹ ngân sách trong một khoảng thời gian nhất định, nhằm đáp ứng nhu cầu chi tiêu của nhà nước Các khoản thu này không yêu cầu hoàn trả từ người nộp, tạo điều kiện cho chính quyền địa phương thực hiện các hoạt động và dịch vụ công.
Nội dung các khoản thu ngân sách cấp quận (huyện) bao gồm:
(1) Thu thuế do các tổ chức, cá nhân nộp theo quy định của pháp luật;
(2) Các khoản phí, lệ phí, thu từ các hoạt động sự nghiệp nộp vào ngân sách theo quy định của pháp luật;
(3) Các khoản thu từ hoạt động kinh tế của Nhà nước theo quy định của pháp luật;
Các khoản thu từ đất bao gồm tiền sử dụng đất, tiền cho thuê đất, tiền cho thuê và bán nhà thuộc sở hữu Nhà nước, cùng với thu hoa lợi công sản và đất công ích.
(5) Viện trợ không hoàn lại của Chính phủ các nước, các tổ chức quốc tế, các tổ chức khác, các cá nhân ở nước ngoài cho địa phương;
(6) Thu kết dư ngân sách;
(8) Các khoản thu khác theo quy định của pháp luật;
(9) Huy động từ các tổ chức, cá nhân theo quy định của pháp luật;
(10) Đóng góp tự nguyện của các tổ chức, cá nhân ở trong và ngoài nước b Đặc điểm thu ngân sách nhà nước cấp quận
Thu ngân sách nhà nước cấp quận có mối liên hệ chặt chẽ với quyền lực kinh tế và chính trị, cũng như nhiệm vụ của nhà nước trong từng giai đoạn lịch sử Quá trình này được thực hiện theo các văn bản pháp luật và chịu sự kiểm tra, giám sát của cơ quan quyền lực cao nhất trong bộ máy nhà nước.
Thu NSNN phản ánh các mối quan hệ kinh tế hình thành trong quá trình phân chia nguồn tài chính quốc gia giữa nhà nước và các chủ thể xã hội Những mối quan hệ này được xác lập dựa trên cơ sở pháp luật và gắn liền với quyền lực của Nhà nước.
Nội dung, công cụ và nguyên tắc quản lý thu ngân sách Nhà nước cấp quận
1.2.1 Nội dung quản lý thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn cấp quận
1.2.1.1 Xây dựng dự toán thu ngân sách
Công tác hướng dẫn lập dự toán ngân sách nhà nước và thông báo số kiểm tra dự toán ngân sách nhà nước
Dựa trên Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ về xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và dự toán ngân sách nhà nước cho năm tới, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư hướng dẫn các yêu cầu, nội dung và thời hạn lập dự toán ngân sách nhà nước Thông tư này áp dụng cho các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, các cơ quan khác ở Trung ương và Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.
Các bộ, cơ quan ngang bộ và cơ quan thuộc Chính phủ cần tuân thủ Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ cùng với Thông tư hướng dẫn và số kiểm tra dự toán ngân sách từ Bộ Tài chính Đồng thời, các cơ quan này cũng phải dựa vào yêu cầu nhiệm vụ cụ thể để thông báo số kiểm tra dự toán ngân sách cho các đơn vị trực thuộc.
Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh, thành phố thực hiện theo Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ và Thông tư hướng dẫn của Bộ Tài chính về kiểm tra dự toán ngân sách Cơ quan này căn cứ vào định hướng phát triển kinh tế - xã hội, yêu cầu và nhiệm vụ cụ thể của địa phương, cũng như khả năng cân đối ngân sách địa phương Đồng thời, Uỷ ban cũng hướng dẫn và thông báo số kiểm tra về dự toán ngân sách cho các đơn vị trực thuộc và Uỷ ban nhân dân cấp dưới.
Yêu cầu và căn cứ lập dự toán và phương pháp lập dự toán thu ngân sách Nhà nước cấp quận
+ Yêu cầu của lập dự toán:
Dự toán thu ngân sách nhà nước (NSNN) cần được tổng hợp chi tiết theo từng khoản thu và lĩnh vực cụ thể, đồng thời phải tuân thủ đúng nội dung, mẫu biểu và thời hạn quy định.
Dự toán thu ngân sách nhà nước cần phải thực tế và tiên tiến, điều này là yêu cầu thiết yếu trong quá trình xây dựng dự toán thu.
Dự toán phải có kèm theo báo cáo giải trình, thuyết minh về cơ sở, căn cứ tính toán các nội dung trong dự toán
+ Căn cứ lập dự toán:
Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm năm và nhiệm vụ hàng năm của quận, cùng với việc đảm bảo quốc phòng - an ninh, là cơ sở quan trọng trong việc đạt được kết quả tốt Sự thành công của kế hoạch phát triển kinh tế xã hội tại mỗi địa phương chủ yếu phụ thuộc vào nguồn thu ngân sách, đồng thời tạo điều kiện cho việc phân tích và dự báo mức độ cũng như cơ cấu nguồn thu sẽ phát sinh trong quá trình triển khai thực hiện.
Căn cứ vào hệ thống chính sách chế độ và các văn bản pháp luật liên quan đến thu ngân sách nhà nước, bao gồm các luật, pháp lệnh thuế, và các văn bản sửa đổi, bổ sung về thuế, cùng với lộ trình cắt giảm thuế, cơ chế phân cấp nguồn thu và tỷ lệ phần trăm phân chia các khoản thu do HĐND thành phố quy định.
Theo hướng dẫn của Bộ Tài chính về lập dự toán ngân sách và văn bản của Sở Tài chính, việc xây dựng dự toán ngân sách nhà nước hàng năm được chi tiết hóa, đặc biệt là trong việc lập dự toán thu ngân sách địa phương với từng chỉ tiêu thu cụ thể.
Bốn là căn cứ vào số kiểm tra về dự toán thu ngân sách do Sở Tài chính thông báo
Năm được xác định dựa trên tình hình thực hiện dự toán thu ngân sách của quận trong năm hiện tại, kết quả phân tích và đánh giá tình hình thu ngân sách các năm trước, cùng với dự toán của các xã, phường và báo cáo từ các đơn vị liên quan.
+ Phương pháp và trình tự lập dự toán thu NSNN cấp quận
Lập dự toán thu ngân sách nhà nước (NSNN) cấp quận được thực hiện theo phương pháp phân bổ từ trên xuống và tổng hợp từ dưới lên, dựa trên nguyên tắc phân cấp thu NSNN Phương pháp này giúp kết hợp hài hòa giữa yêu cầu quản lý vĩ mô và vi mô trong điều hành các khoản thu NSNN Quá trình lập dự toán thu NSNN cần tuân thủ theo trình tự nhất định để đảm bảo hiệu quả quản lý.
Bước 1: Hướng dẫn và giao số kiểm tra
UBND thành phố đã giao Sở Tài chính nhiệm vụ hướng dẫn các quận và cục thuế trong việc lập dự toán thu ngân sách nhà nước hàng năm Đồng thời, Sở Tài chính cũng sẽ giao số kiểm tra thu cho các đơn vị, làm cơ sở để xây dựng dự toán gửi đi thẩm định.
Bước 2: Lập và tổng hợp dự toán thu ngân sách
UBND các xã, phường và Chi cục thuế quận căn cứ vào số thu NSNN dự kiến từ các tổ chức sản xuất kinh doanh để lập và báo cáo kế hoạch phát triển kinh tế xã hội Họ cũng xem xét kết quả phân tích tình hình dự toán thu của năm trước nhằm tính toán số thu NSNN phải nộp trong năm kế hoạch Kèm theo đó là các giải pháp thực hiện và bản thuyết minh chi tiết gửi đến phòng Tài chính kế hoạch quận.
Phòng Tài chính - Kế hoạch quận sẽ thảo luận với các đơn vị dựa trên dự toán thu ngân sách nhà nước từ Chi cục thuế và báo cáo của các xã, phường Dựa vào số ước thực hiện thu năm hiện tại, số thu thực tế các năm trước và thông tin từ Sở Tài chính, phòng sẽ tiến hành phân tích và lập dự toán thu ngân sách nhà nước cho quận, đồng thời xem xét kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội.
Bước 3: Quyết định và giao dự toán thu NSNN
Dự toán thu ngân sách nhà nước cấp quận được Phòng Tài chính tổng hợp và gửi Sở Tài chính để kiểm tra, xem xét Sau đó, Sở Tài chính tổ chức thảo luận với từng quận trước khi trình HĐND thành phố quyết định Cuối cùng, UBND thành phố sẽ phân bổ và giao dự toán thu ngân sách nhà nước cho các quận và các đơn vị dự toán của thành phố.
Dựa trên dự toán thu được giao từ UBND thành phố, UBND quận chỉ đạo phòng Tài chính kế hoạch xây dựng dự toán thu chính thức để trình UBND quận xem xét Sau đó, UBND quận sẽ trình HĐND để được duyệt và quyết định Căn cứ vào luật NSNN, việc này được thực hiện dựa trên báo cáo của UBND quận về phương án giao dự toán thu.
Các tiêu chí đánh giá quản lý thu ngân sách nhà nước và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn quận
1.3.1 Các tiêu chí đánh giá kết quả quản lý thu ngân nhà nước sách cấp quận
Theo Luật ngân sách số 83/2015/QH13 ngày 25 tháng 06 năm 2015, tiêu chí đánh giá quản lý thu ngân sách cấp quận được điều chỉnh và xây dựng dựa trên các nguyên tắc và nội dung chủ yếu liên quan đến công tác quản lý thu ngân sách tại cấp quận.
Tính đầy đủ trong quản lý thu ngân sách quận là yếu tố quan trọng, khi tất cả các nguồn thu được xác lập và nộp đầy đủ, đồng thời các khoản thu được dự toán và tổng hợp chính xác vào ngân sách nhà nước (NSNN) Điều này không chỉ nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách mà còn đảm bảo sự minh bạch và ổn định tài chính tại địa phương.
Tính thống nhất trong quản lý thu ngân sách nhà nước (NSNN) cấp quận được thể hiện qua việc phân công và phân cấp rõ ràng trong bộ máy quản lý thu Để đạt hiệu quả cao trong quản lý thu NS quận, hoạt động của bộ máy này cần được tổ chức một cách đồng bộ và hiệu quả.
Công tác thu ngân sách (NS) trên địa bàn được thực hiện thống nhất theo chủ trương đã xác định, nhằm hướng tới mục tiêu kinh tế - xã hội chung Việc lập dự toán thu NS được thực hiện đúng quy trình, đảm bảo triển khai chấp hành dự toán thu một cách hiệu quả.
NS được thực hiện theo đúng mục tiêu, nhiệm vụ mà HĐND, UBND giao phó
Để đảm bảo hiệu quả trong công tác quản lý thu ngân sách nhà nước (NSNN) tại quận, việc thực thi các chính sách và kế hoạch cần đồng bộ giữa các đơn vị thu NS và đối tượng thu NS Cần thực hiện quy trình quản lý thu NSNN tại các phường một cách đồng đều, bao gồm lập dự toán thu NS đúng tiến độ, nộp các khoản thu ngân sách đúng thời gian, và tổng hợp, báo cáo, quyết toán các khoản thu đúng hạn Nếu không đạt được những tiêu chuẩn này, quản lý thu NS quận sẽ không hiệu quả.
- Tính hiệu lực, hiệu quả: đánh giá tính hiệu lực, hiệu quả trong quản lý thu
NS quận đã xem xét việc phê duyệt và phân bổ ngân sách có đúng thời gian và hợp lý hay không, đồng thời kiểm tra tính thường xuyên của các nguồn thu Ngoài ra, quận cũng đánh giá việc xác lập nguồn thu và thực hiện thu ngân sách nhằm đảm bảo hạn chế tối đa thất thoát nguồn thu.
1.3.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn quận
- Hệ thống pháp luật và thể chế tài chính
Pháp luật là hệ thống quy tắc do nhà nước ban hành nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội, thể hiện ý chí của giai cấp thống trị Đây là công cụ quan trọng giúp nhà nước quản lý kinh tế và xã hội, triển khai nhanh chóng và hiệu quả các chính sách trên quy mô lớn Chỉ khi có một hệ thống pháp luật đồng bộ và mạnh mẽ, nhà nước mới có thể nâng cao hiệu lực quản lý kinh tế - xã hội.
Thể chế tài chính quy định phạm vi và đối tượng thu của các cấp chính quyền, đồng thời xác định việc phân công, phân cấp nhiệm vụ thu và quản lý thu Nó cũng quy định quy trình lập, chấp hành và quyết toán ngân sách, cũng như chức năng, nhiệm vụ và thẩm quyền của cơ quan nhà nước trong quản lý thu ngân sách nhà nước (NSNN) và sử dụng quỹ ngân sách Quản lý thu NSNN cấp quận là một hoạt động quan trọng của cơ quan nhà nước, chịu sự điều chỉnh và ảnh hưởng bởi pháp luật và thể chế tài chính quốc gia.
- Trình độ phát triển kinh tế và mức thu nhập
Thu ngân sách quận phụ thuộc vào sự ổn định và phát triển kinh tế của quốc gia cũng như của quận Quản lý thu ngân sách chịu ảnh hưởng từ trình độ phát triển kinh tế và mức thu nhập của người dân Khi kinh tế phát triển và thu nhập tăng, việc huy động và sử dụng nguồn ngân sách trở nên thuận lợi hơn Đồng thời, điều này cũng yêu cầu các chính sách, chế độ và mức chi tiêu ngân sách phải được điều chỉnh cho phù hợp với sự phát triển kinh tế và mức sống của người dân.
Do vậy, trong quá trình hoạch định chính sách thu NSNN, người ta luôn quan tâm đến nhân tố này
Để quản lý thu ngân sách địa phương hiệu quả, lãnh đạo quận cần nhận thức rõ tầm quan trọng và trách nhiệm của mình trong việc chỉ đạo, điều hành thu ngân sách nhà nước (NSNN) Họ phải hiểu nguồn gốc hình thành ngân sách địa phương và lý do cần quản lý ngân sách huyện một cách đầy đủ, toàn diện qua các giai đoạn như lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách Việc nắm vững vai trò và đặc điểm của thu NSNN cũng như các yếu tố ảnh hưởng đến nguồn thu, đối tượng thu NSNN và yêu cầu của nhà nước về đảm bảo chi ngân sách là rất quan trọng, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế thị trường và kêu gọi đầu tư.
Để phát triển kinh tế - xã hội hiệu quả, cần xây dựng chính sách động viên chính xác và phù hợp với mọi nguồn lực xã hội Chính sách này phải có mục tiêu và phương hướng rõ ràng, nhằm kích thích động lực phát triển, khuyến khích sự sáng tạo và tài năng Đồng thời, cần phát triển mạnh mẽ lực lượng sản xuất dựa trên thành tựu khoa học công nghệ hiện đại, khai thác tối đa tiềm năng trong nước và kết hợp với thành quả của nền văn minh nhân loại để phục vụ cho việc xây dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật của quận và quốc gia.
Để quản lý thu ngân sách nhà nước hiệu quả, chính quyền cấp quận, xã, phường cần xây dựng cơ cấu tổ chức bộ máy phù hợp với thẩm quyền, chức năng và nhiệm vụ theo quy định của Chính phủ Bộ máy tổ chức cần gọn nhẹ, thích ứng với thực tế và mục tiêu quản lý trong từng giai đoạn, đồng thời tránh trùng lặp và đảm bảo kiểm tra, kiểm soát lẫn nhau Nếu tổ chức bộ máy không phù hợp, công tác quản lý thu ngân sách nhà nước sẽ gặp khó khăn, dẫn đến hiệu quả thấp và có nguy cơ thất thoát, lãng phí ngân sách.
- Trình độ cán bộ quản lý
Cấu trúc tổ chức bộ máy nhà nước và trình độ cán bộ tại quận đóng vai trò quyết định đến hiệu quả thực thi công vụ Một bộ máy cồng kềnh cùng với đội ngũ cán bộ có năng lực hạn chế sẽ gây ra sự trì trệ và lạc hậu trong công tác điều hành, thực hiện chức năng và nhiệm vụ, từ đó cản trở sự phát triển.
KT – XH của một quốc gia phụ thuộc vào việc thực thi các chính sách luật pháp bởi con người Nếu tổ chức bộ máy cồng kềnh và đội ngũ cán bộ thiếu năng lực, nhận thức không đầy đủ, sẽ dễ dẫn đến sai phạm trong công vụ Điều này không chỉ làm giảm hiệu quả quản lý nguồn nhân lực mà còn gây ra thất thoát và lãng phí.
Trình độ đạo đức nghề nghiệp của người thực thi làm nhiệm vụ quản lý thu
Đội ngũ cán bộ có tinh thần trách nhiệm và liêm chính đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện nhiệm vụ thu ngân sách Khi cán bộ làm việc với sự cần kiệm và đạo đức nghề nghiệp tốt, hiệu quả thu ngân sách sẽ được nâng cao Ngược lại, nếu cán bộ thiếu trách nhiệm và có đạo đức nghề nghiệp kém, sẽ dễ dẫn đến tham ô, tham nhũng và thất thu ngân sách.
- Nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật của người nộp thuế
