MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG XUẤT KHẨU VÀ ĐẶC ĐIỂM THỊ TRƯỜNG XUẤT KHẨU HÀNG THỦ CÔNG MỸ NGHỆ
LÝ LUẬN CHUNG VỀ THỊ TRƯỜNG VÀ PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG XUẤT KHẨU
HÀNG THỦ CÔNG MỸ NGHỆ
1.1 LÝ LUẬN CHUNG VỀ THỊ TRƯỜNG VÀ PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG XUẤT KHẨU
1.1.1 Khái niệm, phân loại thị trường xuất khẩu
1.1.1.1 Khái niệm thị trường, thị trường xuất khẩu
Thị trường là một khái niệm quan trọng trong nền kinh tế hàng hoá, được hiểu là nơi diễn ra các hoạt động trao đổi và mua bán hàng hoá Nó gắn liền với không gian, thời gian và địa điểm cụ thể, và theo quan điểm cổ điển, thị trường được ví như "cái chợ".
Theo David Begg, thị trường được định nghĩa là sự biểu hiện thu gọn của quá trình dung hòa các quyết định của gia đình về tiêu dùng, quyết định của các công ty về sản xuất và quyết định của người công nhân về việc làm thông qua sự điều chỉnh giá cả.
Sự phát triển của sản xuất đã làm cho quá trình lưu thông hàng hoá và các mối quan hệ mua bán trở nên đa dạng và phức tạp hơn, dẫn đến việc mở rộng quan niệm về thị trường Thị trường không còn bị giới hạn bởi không gian hay địa điểm, mà là một quá trình tương tác giữa người mua và người bán để xác định giá cả và số lượng hàng hoá trao đổi.
Mặc dù các quan điểm về thị trường, từ cổ điển đến hiện đại, chỉ mới dừng lại ở việc mô tả một thị trường chung theo góc nhìn của các nhà phân tích kinh tế, nhưng doanh nghiệp cần có cái nhìn cụ thể hơn Để phát triển các công cụ điều khiển kinh doanh hiệu quả, mỗi doanh nghiệp phải xác định rõ đối tượng mục tiêu và các yếu tố chi tiết liên quan Do đó, yêu cầu hiểu biết sâu sắc về thị trường là hoàn toàn hợp lý và cần thiết cho sự thành công của doanh nghiệp.
Thị trường của doanh nghiệp được chia thành hai loại chính: thị trường đầu vào và thị trường đầu ra Thị trường đầu vào tập trung vào các yếu tố ảnh hưởng đến nguồn cung cấp tài nguyên cho doanh nghiệp, trong khi thị trường đầu ra liên quan đến việc tiêu thụ sản phẩm Để phân tích thị trường đầu ra, người ta thường sử dụng các tiêu chí như sản phẩm, vị trí địa lý và nhóm khách hàng.
Thị trường của doanh nghiệp thường được xác định theo ngành hàng hoặc nhóm hàng mà họ sản xuất, cũng như theo tiêu thức địa lý, tức là phạm vi không gian mà doanh nghiệp có thể phục vụ Tuy nhiên, việc mô tả thị trường theo hai tiêu thức này có thể quá khái quát và rộng, dẫn đến việc bỏ lỡ cơ hội kinh doanh và thông tin không chính xác Do đó, việc sử dụng tiêu thức khách hàng và nhu cầu của họ sẽ chính xác hơn, giúp doanh nghiệp xác định cụ thể nhóm khách hàng mục tiêu, bao gồm cả hiện tại và tiềm năng Từ đó, doanh nghiệp có thể tập trung vào những nhu cầu riêng biệt của từng nhóm khách hàng, hình thành nên thị trường thích hợp mà họ có khả năng chinh phục.
Để xác định thị trường hiệu quả, doanh nghiệp cần kết hợp ba yếu tố chính: khách hàng, sản phẩm và địa lý Trong đó, khách hàng là tiêu thức chủ đạo, sản phẩm giúp chỉ rõ cách thức phục vụ khách hàng, và địa lý xác định phạm vi không gian mà doanh nghiệp có thể đáp ứng nhu cầu.
Thị trường xuất khẩu của doanh nghiệp là không gian cạnh tranh bên ngoài biên giới quốc gia, nơi mà doanh nghiệp và các nhà bán khác cung cấp sản phẩm và phương thức khác nhau nhằm đáp ứng nhu cầu tương tự của nhóm khách hàng nước ngoài tiềm năng.
1.1.1.2 Phân loại thị trường xuất khẩu Đối với doanh nghiệp việc phân loại thị trường là cần thiết Dưới các góc độ nhìn nhận khác nhau, doanh nghiệp chia toàn bộ thị trường của mình thành các nhóm nhỏ hơn có một hay một số đặc tính giống nhau rồi từ đó đưa ra phương thức kinh doanh phù hợp Có nhiều cách phân loại thị trường khác nhau a Căn cứ vào mối quan hệ trực tiếp hay gián tiếp giữa doanh nghiệp với khách hàng: Có thị trường xuất khẩu trực tiếp và thị trường xuất khẩu gián tiếp
Thị trường xuất khẩu trực tiếp cho phép doanh nghiệp thực hiện hoạt động xuất khẩu mà không cần qua trung gian, giúp tối ưu hóa lợi nhuận Nếu doanh nghiệp không đủ điều kiện để xuất khẩu trực tiếp, họ có thể hợp tác với các trung gian như hãng xuất khẩu, đại lý hoặc hiệp hội xuất khẩu, tuy nhiên sẽ phải chi trả phí uỷ thác cho các dịch vụ này Mối quan hệ giữa doanh nghiệp và khách hàng cũng có thể được xác định dựa trên thời gian thiết lập.
Có thị trường xuất khẩu truyền thống và thị trường xuất khẩu mới
Thị trường xuất khẩu truyền thống là nơi doanh nghiệp đã có mối quan hệ lâu dài với khách hàng, thường đi kèm với các ưu đãi như ưu tiên mua bán Ngược lại, thị trường mới là lĩnh vực doanh nghiệp mới khai thác, với thị phần ban đầu thường nhỏ và các hợp đồng đầu tiên chủ yếu nhằm tìm hiểu Nếu doanh nghiệp xây dựng được hình ảnh tích cực, sẽ có cơ hội mở rộng quan hệ buôn bán Ngoài ra, thị trường xuất khẩu còn được phân chia theo hình thức sản xuất thành thị trường xuất khẩu hàng gia công và thị trường xuất khẩu hàng tự doanh.
Thị trường xuất khẩu hàng gia công bao gồm hàng hóa được xuất khẩu dưới dạng gia công, trong đó doanh nghiệp xuất khẩu là bên nhận gia công và khách hàng là bên đặt gia công Doanh nghiệp nhận nguyên vật liệu và tài liệu kỹ thuật từ đối tác, sau đó sản xuất theo yêu cầu đã ký kết và giao thành phẩm cho bên đặt, nhận thù lao gia công Ngoài ra, thị trường xuất khẩu hàng tự doanh bao gồm các mặt hàng do doanh nghiệp tự sản xuất hoặc thu mua và xuất ra thị trường.
Thị trường xuất khẩu có thể được phân chia thành nhiều loại, bao gồm hàng nông sản, hàng thủ công, và hàng may mặc Mỗi loại hàng hóa này lại có thể được chia nhỏ thành các thị trường cụ thể hơn; ví dụ, trong lĩnh vực thủ công mỹ nghệ, có thể có các thị trường xuất khẩu gốm sứ, mây tre đan, thảm, và gỗ mỹ nghệ Ngoài ra, thị trường xuất khẩu còn được phân loại dựa trên mức độ hạn chế, bao gồm thị trường có hạn ngạch và thị trường phi hạn ngạch.
Hạn ngạch (Quota) là quy định của nhà nước về số lượng tối đa của một mặt hàng hoặc nhóm hàng được phép xuất hoặc nhập khẩu trong một khoảng thời gian nhất định Thị trường nhập khẩu có thể áp dụng "hạn chế xuất khẩu tự nguyện", yêu cầu quốc gia xuất khẩu chỉ được xuất khẩu một lượng hàng nhất định Doanh nghiệp muốn xuất khẩu sang thị trường này cần xin hoặc mua hạn ngạch và xuất hàng theo hạn ngạch được cấp, do đó, thị trường này được gọi là thị trường có hạn ngạch Ngược lại, trong thị trường phi hạn ngạch, doanh nghiệp có thể xuất khẩu không giới hạn số lượng hàng hóa tùy thuộc vào khả năng và nhu cầu của người mua Dựa vào mức độ quan trọng, có thể phân chia thị trường thành thị trường xuất khẩu chính (thị trường trọng điểm) và thị trường xuất khẩu phụ.
Thị trường xuất khẩu là nơi doanh nghiệp chủ yếu tập trung kim ngạch xuất khẩu, nhưng việc phụ thuộc vào một thị trường duy nhất có thể dẫn đến rủi ro cao khi có biến động Để giảm thiểu rủi ro này, doanh nghiệp cần đa dạng hóa thị trường bằng cách mở rộng sang các thị trường mới và gia tăng thị phần tại những thị trường xuất khẩu phụ Việc này không chỉ giúp ổn định hoạt động kinh doanh mà còn tạo ra cơ hội phát triển bền vững hơn.
ĐẶC ĐIỂM HÀNG THỦ CÔNG MỸ NGHỆ VÀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG XUẤT KHẨU HÀNG THỦ CÔNG MỸ NGHỆ
1.2.1 Đặc điểm hàng thủ công mỹ nghệ
Hàng thủ công mỹ nghệ là sản phẩm truyền thống được sản xuất bằng tay, thể hiện sự khéo léo của các thợ thủ công qua nhiều thế hệ Mặc dù chất lượng sản phẩm có thể không đồng đều và khó tiêu chuẩn hóa, nhưng chúng thường mang tính tinh xảo và độc đáo, thu hút người tiêu dùng.
Hàng thủ công mỹ nghệ mang đậm bản sắc văn hóa của từng dân tộc, phản ánh những truyền thống và phong tục riêng biệt Mỗi sản phẩm không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật mà còn là biểu tượng của nền văn hóa độc đáo, thể hiện qua hình thức và sắc thái khác nhau Sự đa dạng này tạo nên sự khác biệt rõ rệt giữa các sản phẩm dù cùng chất liệu ở các quốc gia khác nhau, làm nổi bật giá trị văn hóa đặc trưng của từng vùng miền.
Sản phẩm thủ công mỹ nghệ không chỉ phản ánh đời sống thực tế và văn hóa tinh thần của các dân tộc, mà còn mang đến sự đa dạng sắc màu và tính nghệ thuật đặc sắc Chúng đáp ứng nhu cầu sử dụng hàng ngày, đồng thời phục vụ đời sống tinh thần và thẩm mỹ của con người.
Sự phát triển của cuộc sống đã làm tăng nhu cầu về sản phẩm thủ công mỹ nghệ, mặc dù khoa học công nghệ sản xuất ra nhiều sản phẩm đa dạng nhưng thường thiếu tính nghệ thuật do tính đồng nhất Các sản phẩm thủ công mỹ nghệ, dù tinh xảo hay mộc mạc, vẫn giữ vững vị trí trong đời sống con người Tại Việt Nam, ngành sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ đang phát triển mạnh mẽ nhờ nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu tăng cao Hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam đã có mặt trên thị trường nhiều nước châu Âu, Đông Á, Mỹ và Nam Mỹ nhờ vào sự mở rộng giao lưu văn hóa và kinh tế toàn cầu.
Việc phát triển các ngành nghề truyền thống và mở rộng thị trường xuất khẩu không chỉ bảo tồn di sản văn hóa quý giá của dân tộc Việt Nam mà còn góp phần quảng bá văn hóa ra thế giới Đồng thời, việc tăng cường xuất khẩu còn tạo ra nhiều cơ hội việc làm, giải quyết tình trạng dư thừa lao động, đặc biệt ở nông thôn trong thời gian nông nhàn, từ đó giúp người dân tăng thu nhập và giảm nghèo hiệu quả.
1.2.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển thị trường xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ của doanh nghiệp
Doanh nghiệp khi hoạt động trên thị trường phải đối mặt với nhiều yếu tố ảnh hưởng Để đưa ra quyết định chiến lược đúng đắn và khai thác cơ hội hiệu quả, việc nghiên cứu các yếu tố này là cần thiết Các yếu tố ảnh hưởng đến thị trường thường được phân chia thành hai nhóm chính: nhóm yếu tố khách quan và nhóm yếu tố chủ quan.
1.2.2.1 Các yếu tố khách quan
Các yếu tố khách quan bên ngoài doanh nghiệp như khách hàng, đối thủ cạnh tranh, luật pháp và chính trị không thể bị doanh nghiệp kiểm soát, nhưng việc thích ứng với chúng là cần thiết để phát triển thị trường và nâng cao vị thế Nếu không, doanh nghiệp có thể mất thị phần hoặc bị loại khỏi thị trường Trong đó, khách hàng và các yếu tố văn hóa xã hội là yếu tố quyết định khả năng tiêu thụ hàng hóa, đặc biệt là mặt hàng thủ công mỹ nghệ.
Các sản phẩm thủ công mỹ nghệ không chỉ đáp ứng nhu cầu tiêu dùng mà còn mang tính nghệ thuật, phục vụ cho nhu cầu thẩm mỹ của người tiêu dùng Sự nâng cao đời sống đã làm gia tăng nhu cầu về các sản phẩm này, đặc biệt ở các nước có nền kinh tế phát triển như châu Âu, Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc.
Khả năng tiêu thụ sản phẩm thủ công mỹ nghệ đang mở rộng nhờ xu hướng người tiêu dùng bảo vệ thiên nhiên và ưa chuộng sản phẩm từ chất liệu tự nhiên như mây, tre, cói, đay thay vì nhựa, thủy tinh hay sợi nhân tạo Sự phát triển giao lưu kinh tế và văn hóa cũng góp phần thúc đẩy tiêu thụ và giới thiệu những mặt hàng này đến các thị trường tiềm năng.
Nhu cầu tiêu thụ sản phẩm thủ công mỹ nghệ đang gia tăng mạnh mẽ Khi có kế hoạch mở rộng xuất khẩu, doanh nghiệp cần chú ý đến các yếu tố văn hóa và xã hội của thị trường mục tiêu.
Doanh nghiệp cần xem xét yếu tố truyền thống và tập quán sử dụng hàng hóa của từng thị trường Tại châu Âu, thảm trải sàn là lựa chọn phổ biến của nhiều gia đình, trong khi một số nước Đông Âu ưa chuộng sản phẩm thêu ren Ở Nhật Bản và Hàn Quốc, người dân thích sử dụng các vật phẩm làm từ mây, tre, cói Những thói quen này sẽ giúp doanh nghiệp xác định mặt hàng phù hợp để kinh doanh tại từng thị trường.
Doanh nghiệp cần chú ý đến quy mô dân số của thị trường tiêu thụ, vì điều này ảnh hưởng trực tiếp đến số lượng sản phẩm tiêu thụ Quy mô dân số lớn thường dẫn đến khả năng tiêu thụ cao hơn Doanh nghiệp nên phân nhóm khách hàng theo độ tuổi, cơ cấu gia đình và các tổ chức để đánh giá quy mô từng nhóm Khả năng tiêu thụ hàng thủ công mỹ nghệ cũng phụ thuộc vào thu nhập, mức sống và địa vị xã hội của người tiêu dùng Người tiêu dùng sẽ lựa chọn sản phẩm dựa trên khả năng tài chính và vị trí xã hội của họ.
Khi đưa sản phẩm thủ công mỹ nghệ ra thị trường toàn cầu, doanh nghiệp phải đối mặt với sự cạnh tranh từ nhiều nguồn: các công ty nội địa, doanh nghiệp từ các quốc gia khác và các đối thủ trong cùng một quốc gia.
Sự cạnh tranh ở cấp độ đầu tiên diễn ra giữa các sản phẩm công nghiệp có cùng công dụng, với các sản phẩm công nghiệp thường có chất lượng đồng đều, giá thành rẻ và kiểu dáng đa dạng nhờ vào quy trình sản xuất hàng loạt Để cạnh tranh với sản phẩm công nghiệp, các sản phẩm thủ công thường dựa vào giá trị truyền thống Mỗi quốc gia đều có ngành nghề thủ công truyền thống như gốm, đan lát, dệt, và đúc tạc, nhưng sản phẩm thủ công mỹ nghệ lại có sự khác biệt rõ rệt về hình dáng và hoa văn do ảnh hưởng của nhân sinh quan, tư tưởng và phong tục tập quán của từng dân tộc Do đó, trên thị trường quốc tế, sự cạnh tranh giữa các sản phẩm thủ công mỹ nghệ đến từ các quốc gia khác nhau chủ yếu dựa vào sự độc đáo và văn hóa thể hiện qua sản phẩm.
Khi xuất khẩu sang một thị trường, doanh nghiệp phải đối mặt với sự cạnh tranh từ cả các doanh nghiệp trong nước và quốc tế Nhiều sản phẩm từ các nước khác không khác biệt nhiều so với sản phẩm của Việt Nam, dẫn đến cạnh tranh trở nên gay gắt hơn Do đó, các doanh nghiệp thường phải áp dụng các biện pháp cạnh tranh dựa trên chất lượng, giá cả và dịch vụ để thu hút khách hàng.
