Tính cấp thiết của đề tài
Vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước là nguồn lực tài chính quan trọng cho sự phát triển kinh tế - xã hội Nguồn vốn này không chỉ giúp xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật mà còn hỗ trợ các vấn đề xã hội và bảo vệ môi trường Để quản lý hiệu quả nguồn vốn này, nhà nước đã ban hành nhiều văn bản pháp luật như Luật, Nghị định và Thông tư, quy định chung về đầu tư xây dựng cũng như các quy định chuyên ngành về quản lý vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước Các văn bản này đã được điều chỉnh và sửa đổi nhiều lần, ngày càng phù hợp với yêu cầu quản lý nguồn kinh phí cho hoạt động đầu tư xây dựng cơ bản trên toàn quốc.
Quản lý quỹ NSNN là chức năng chính của Kho bạc Nhà nước, trong đó kiểm soát chi NSNN, đặc biệt là kiểm soát vốn đầu tư xây dựng cơ bản, đóng vai trò quan trọng trong việc thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, loại bỏ tiêu cực và phòng chống tham nhũng, từ đó nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước.
KBNN Hà Nội, với vai trò là cơ quan kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) từ nguồn ngân sách nhà nước (NSNN), đã khẳng định vị trí quan trọng trong công tác này suốt hơn 20 năm qua Tuy nhiên, trước sự phát triển nhanh chóng của nền kinh tế và xu hướng hội nhập quốc tế, công tác kiểm soát chi đầu tư XDCB vẫn còn nhiều hạn chế, từ quyết định cấp vốn đến thanh toán và quyết toán vốn đầu tư Sự chồng chéo giữa các văn bản hướng dẫn đã dẫn đến tình trạng sử dụng vốn kém hiệu quả, gây lãng phí và thất thoát NSNN Do đó, việc đổi mới hoạt động của KBNN và tăng cường kiểm soát chi là nhiệm vụ cấp bách, nhằm quản lý hiệu quả vốn đầu tư XDCB và nâng cao chức năng của hệ thống KBNN.
Dựa trên tầm quan trọng của việc kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản, học viên đã chọn đề tài "Kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản qua KBNN Hà Nội" Với kinh nghiệm công tác và kiến thức quản lý kinh tế đã học, học viên mong muốn tìm hiểu sâu hơn về công tác này tại KBNN Hà Nội nhằm hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.
Để nâng cao hiệu quả kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) tại Kho bạc Nhà nước (KBNN) Hà Nội, cần xác định các giải pháp cụ thể nhằm khắc phục những hạn chế và bất cập hiện có trong công tác này Việc đề xuất các biện pháp cải tiến quy trình kiểm soát chi sẽ giúp tối ưu hóa nguồn lực và đảm bảo tính minh bạch trong quản lý tài chính công.
Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về thời gian: Nghiên cứu công tác kiểm soát chi đầu tƣ
XDCB nguồn NSNN qua KBNN Hà Nội giai đoạn 2011-2014
Luận văn này tập trung vào việc phân tích và đánh giá thực trạng công tác kiểm soát chi (KSC) tại Kho bạc Nhà nước (KBNN) Hà Nội trong giai đoạn 2011-2014 Bài viết cũng đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác KSC trong thời gian tới, góp phần cải thiện quản lý tài chính công.
Đóng góp của đề tài
- Luận văn góp phần làm rõ hơn cơ sở lý luận về chi đầu tƣ XDCB và kiểm soát chi đầu tƣ XDCB qua KBNN
Bài viết đánh giá thực trạng công tác kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) qua Kho bạc Nhà nước (KBNN) Hà Nội, chỉ ra những kết quả đạt được cũng như các hạn chế, yếu kém hiện tại Dựa trên đó, luận văn đề xuất một số giải pháp khả thi nhằm tăng cường hiệu quả công tác kiểm soát chi đầu tư XDCB qua KBNN Hà Nội.
Luận văn này có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo quý giá cho các nhà đầu tư và ban quản lý dự án Ngoài ra, nó còn phục vụ cho việc đào tạo, giảng dạy, học tập và nghiên cứu, mang lại giá trị thiết thực cho cán bộ, công chức KBNN Hà Nội và hệ thống KBNN nói chung.
Kết cấu của luận văn
Bài luận văn được cấu trúc thành 4 chương, bao gồm phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, danh mục bảng biểu sơ đồ và danh mục chữ viết tắt.
Chương 1- Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận về kiểm soát chi đầu tƣ XDCB;
Chương 2- Phương pháp nghiên cứu;
Chương 3- Thực trạng công tác kiểm soát chi đầu tư XDCB qua KBNN
Chương 4- Giải pháp tăng cường công tác kiểm soát chi đầu tư XDCB qua KBNN Hà Nội.
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KIỂM SOÁT CHI ĐẦU TƢ XÂY DỰNG CƠ BẢN
Tổng quan tình hình nghiên cứu
Chi NSNN cho đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) là khoản chiếm 25-30% ngân sách Nhà nước, do đó, việc kiểm soát chi tiêu trong lĩnh vực này rất quan trọng Nhiều nghiên cứu và bài viết đã được công bố, tập trung vào việc nâng cao hiệu quả quản lý chi đầu tư XDCB.
“Giải pháp tài chính nhằm nâng cao hiệu quả vốn đầu tư XDCB từ NSNN trên địa bàn tỉnh Nghệ An”(Phan Thanh Mão, 2003) Luận án tiến sĩ
Luận án đã trình bày những lý luận cơ bản về vốn ngân sách nhà nước (NSNN) trong đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) và xác định các nhân tố ảnh hưởng Tuy nhiên, tác giả chưa đi sâu vào phân tích yếu tố kiểm soát chi, điều này có thể ảnh hưởng đến hiệu quả của vốn NSNN trong đầu tư XDCB.
Luận văn thạc sĩ của Vũ Hồng Sơn (2007) tập trung vào việc hoàn thiện quản lý chi vốn đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) thuộc nguồn vốn ngân sách nhà nước (NSNN) qua Kho bạc Nhà nước (KBNN) Tác giả đã trình bày các lý thuyết cơ bản về nguồn vốn đầu tư XDCB và đánh giá những ưu điểm và nhược điểm trong quản lý vốn đầu tư này Bên cạnh đó, luận văn cũng đề xuất các giải pháp nhằm cải thiện công tác quản lý vốn đầu tư XDCB Mặc dù đã chỉ ra những hạn chế trong quản lý chi vốn đầu tư XDCB, nhưng vấn đề kiểm soát chi đầu tư XDCB vẫn chưa được làm rõ.
Luận văn thạc sĩ của Nguyễn Hoàng Tiến (2008) mang tên “Hoàn thiện công tác kiểm soát thanh toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản tại KBNN Hà Nội” đã khái quát những lý luận cơ bản, phân tích thực trạng và đề ra các giải pháp cho công tác kiểm soát thanh toán Tuy nhiên, luận văn được thực hiện trước khi KBNN triển khai hệ thống thông tin quản lý ngân sách và kho bạc (TABMIS) và thực hiện cam kết chi, do đó chưa đánh giá đầy đủ các kết quả cũng như những bất cập trong công tác kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản hiện nay.
“Hoàn thiện công tác quản lý chi NSNN cho đầu tư XDCB huyện Bá
Thước tỉnh Thanh Hóa” (Lê Hoằng Bá Tuyền, 2008) Luận văn thạc sĩ kinh tế
Luận văn đã trình bày các cơ sở lý luận về quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) cho đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB), đồng thời chỉ ra những kết quả đạt được, hạn chế hiện tại và đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi NSNN cho đầu tư XDCB Tuy nhiên, phần giải pháp vẫn thiếu sự liên kết giữa các đề xuất và phạm vi nghiên cứu còn hạn chế ở cấp huyện, do đó chưa phản ánh đầy đủ các tồn tại và yếu kém trong công tác quản lý chi NSNN nói chung cũng như quản lý chi NSNN cho đầu tư XDCB.
“Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư XDCB tập trung từ NSNN do Thành phố Hà Nội quản lý” (Cấn Quang Tuấn, 2009) -
Luận án Tiến sĩ đã trình bày những vấn đề lý luận cơ bản, chỉ ra kết quả và bất cập, đồng thời đề xuất các giải pháp và kiến nghị cụ thể Tuy nhiên, tác giả chưa đi sâu vào các chỉ tiêu hiệu quả trong phần phân tích thực trạng và chưa thảo luận nhiều về việc kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước.
“Quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN của thành phố Hà Nội” (Lê Toàn
Luận văn thạc sĩ của Thắng (2012) đã tiến hành đánh giá lý luận về quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước của thành phố Hà Nội Bài viết phân tích thực trạng, đánh giá kết quả, chỉ ra những hạn chế và tìm ra nguyên nhân, đồng thời đề xuất hai nhóm giải pháp nhằm cải thiện quản lý vốn đầu tư Tuy nhiên, các giải pháp được đưa ra vẫn chưa hoàn toàn toàn diện.
Luận văn thạc sĩ của Đoàn Kim Khuyên (2012) về "Hoàn thiện công tác kiểm soát thanh toán vốn đầu tư XDCB tại KBNN Đà Nẵng" đã chỉ ra mức độ hài lòng của các tổ chức và cá nhân giao dịch tại KBNN Đà Nẵng trong hai năm 2009 và 2010 Nghiên cứu này không chỉ cung cấp cái nhìn sâu sắc về hiệu quả công tác kiểm soát thanh toán mà còn góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ tại ngân hàng.
“Nâng cao chất lượng công tác kiểm soát thanh toán vốn đầu tư thuộc ngân sách Nhà Nước qua Kho bạc Nhà nước Ba Đình” (Trần Xuân Hiệp,
Luận văn thạc sĩ năm 2013 đã phân tích thực trạng kiểm soát thanh toán vốn đầu tư từ ngân sách trung ương và địa phương tại KBNN quận Ba Đình, chỉ ra những kết quả đạt được và hạn chế Bài viết đề xuất giải pháp nhằm nâng cao chất lượng kiểm soát thanh toán vốn đầu tư, đồng thời kiến nghị với các cơ quan chức năng để tăng cường vai trò của KBNN trong lĩnh vực này Tuy nhiên, do phạm vi nghiên cứu giới hạn ở một KBNN quận, luận văn chưa thể khái quát hết những tồn tại và khó khăn trong công tác kiểm soát chi, và các giải pháp đưa ra chỉ mang tính chất hẹp.
Bài viết "Một số giải pháp hoàn thiện công tác kiểm soát chi đầu tư công qua KBNN Quảng Trị" của Võ Xuân Tịnh (2013) đã đánh giá thực trạng kiểm soát chi đầu tư công tại KBNN Quảng Trị Tác giả chỉ ra những vấn đề bất cập trong công tác kiểm soát chi đầu tư công và đề xuất ba nhóm giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát này.
Trên Tạp chí quản lý Ngân quỹ Quốc gia, có nhiều bài viết liên quan đến kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản, điển hình là bài viết “Tạm ứng và thu hồi tạm ứng vốn đầu tư - những vấn đề rút ra từ thực tiễn” của Lê Hồ Thanh Tâm (2013).
Tạp chí quản lý Ngân quỹ Quốc gia, số 132, trang 22-23; “Triển khai thực hiện cam kết chi qua KBNN trong điều kiện vận hành TABMIS”, ( Ths Phạm
Bài viết tổng hợp các nghiên cứu và giải pháp liên quan đến quản lý ngân sách nhà nước qua các bài viết của nhiều tác giả Trong đó, Bình (2013) đề cập đến quản lý và kiểm soát cam kết chi ngân sách nhà nước, Vĩnh Sang (2014) trình bày 7 nhóm giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện, và Trương Thị Tuấn Linh (2014) nêu ra các biện pháp tăng cường quản lý tạm ứng và thu hồi tạm ứng trong kiểm soát thanh toán dự án đầu tư Cuối cùng, Nguyễn Thị Hồng Thúy (2014) đề xuất một số giải pháp nhằm đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư cho năm 2014.
Nâng cao hiệu quả kiểm soát và giải ngân vốn đầu tư là một chủ đề quan trọng được đề cập trong các bài viết của Tạp chí quản lý Ngân quỹ Quốc gia, đặc biệt trong số 146 và 150 Các nghiên cứu này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cải thiện quy trình quản lý ngân quỹ nhằm tối ưu hóa việc sử dụng vốn đầu tư, từ đó góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững.
Các nghiên cứu đã đóng góp quan trọng cho việc giúp các nhà quản lý hiểu rõ hơn về thực trạng và những vấn đề tồn tại trong công tác kiểm soát chi đầu tư XDCB qua KBNN Tuy nhiên, vẫn còn thiếu sót trong việc xác định các khâu yếu kém trong quá trình này Hiện nay, cần thực hiện các đánh giá cập nhật hơn sau khi triển khai TABMIS và cam kết chi tại KBNN, đặc biệt là KBNN Hà Nội.
Học viên đã chọn đề tài “Kiểm soát chi đầu tư XDCB qua KBNN Hà Nội” nhằm nghiên cứu một vấn đề cấp thiết Tác giả kế thừa và phát huy có chọn lọc các lý thuyết từ các tác giả trước đó để làm rõ hơn về công tác kiểm soát chi đầu tư XDCB Bài viết đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát chi đầu tư XDCB qua KBNN Hà Nội trong giai đoạn hiện tại và những năm tiếp theo.
Cơ sở lý luận về kiểm soát chi đầu tƣ XDCB nguồn NSNN
1.2.1 Chi đầu tư xây dựng cơ bản
Theo Luật đầu tư của Việt Nam, đầu tư được định nghĩa là việc nhà đầu tư sử dụng vốn từ các tài sản hữu hình hoặc vô hình để hình thành tài sản và thực hiện các hoạt động đầu tư theo quy định pháp luật Đầu tư bao gồm hai hình thức: đầu tư trực tiếp, trong đó nhà đầu tư tham gia quản lý hoạt động, và đầu tư gián tiếp, thông qua việc mua cổ phần, trái phiếu và các giấy tờ có giá khác mà không tham gia trực tiếp vào quản lý.
1.2.1.2 Khái niệm chi đầu tư xây dựng cơ bản nguồn NSNN
Xây dựng cơ bản (XDCB) là hoạt động tạo ra tài sản cố định thông qua khảo sát, thiết kế, xây dựng và lắp đặt thiết bị Đầu tư XDCB đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc dân, là phần của đầu tư phát triển, giúp tái sản xuất giản đơn và mở rộng tài sản cố định Hoạt động này không chỉ thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội mà còn mang lại lợi ích đa dạng cho các cơ sở sản xuất kinh doanh Đầu tư XDCB được thực hiện qua nhiều hình thức như xây dựng mới, cải tạo, mở rộng, hiện đại hóa và khôi phục tài sản cố định, góp phần nâng cao năng lực sản xuất và phát triển bền vững cho nền kinh tế.
Chi đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) từ nguồn ngân sách nhà nước (NSNN) được định nghĩa trong giáo trình của Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội, tác giả Lê Văn Hƣng và Lê Hùng Sơn, là các khoản chi cho việc xây dựng các công trình hạ tầng kinh tế - xã hội không có khả năng thu hồi vốn Điều này bao gồm các công trình do doanh nghiệp nhà nước thực hiện theo kế hoạch đã được phê duyệt và các dự án quy hoạch vùng, lãnh thổ.
Chi đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) có thể được thực hiện thông qua hai hình thức chính: đầu tư xây dựng mới và đầu tư mở rộng, cải tạo, nâng cấp, hiện đại hóa các tài sản cố định và năng lực sản xuất hiện có Cơ cấu công nghệ của vốn đầu tư XDCB bao gồm các khoản chi cho xây lắp, thiết bị và các chi phí khác.
Chi đầu tư XDCB từ nguồn NSNN là quá trình phân bổ và sử dụng vốn từ quỹ ngân sách nhà nước nhằm tái sản xuất tài sản cố định Mục tiêu của quá trình này là nâng cao, hoàn thiện và hiện đại hóa cơ sở vật chất kỹ thuật, từ đó tăng cường năng lực sản xuất phục vụ cho nền kinh tế quốc dân.
1.2.1.3 Đặc điểm chi đầu tư xây dựng cơ bản
Chi đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) là một khoản chi lớn trong tổng cầu của nền kinh tế, có tác động mạnh mẽ đến các hoạt động kinh tế Mức độ và mục đích chi này ảnh hưởng đáng kể đến tổng chi ngân sách nhà nước (NSNN), sự cân đối giữa thu và chi ngân sách, cũng như các chính sách về thuế và vay nợ, đồng thời tác động đến các chính sách xã hội khác.
Nguồn hình thành ngân sách nhà nước (NSNN) chủ yếu đến từ thuế của các tổ chức kinh tế và khoản vay của Chính phủ Việc chi NSNN cho đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) có mối liên hệ chặt chẽ và tác động trực tiếp đến hoạt động của các chủ thể trong nền kinh tế.
Sản phẩm từ nguồn ngân sách nhà nước cho đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) có những đặc trưng riêng như thời gian tồn tại lâu dài và chi phí lớn, ảnh hưởng rộng rãi đến hoạt động kinh tế xã hội của khu vực dự án Do đó, chất lượng và chi phí thực hiện dự án sẽ tác động trực tiếp và bền vững đến sự phát triển kinh tế xã hội của vùng thực hiện dự án.
1.2.1.4 Vai trò của chi đầu tư xây dựng cơ bản
Chi đầu tư XDCB đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra năng lực sản xuất mới và phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội như giao thông, thuỷ lợi, điện, trường học, và trạm y tế Việc duy trì và phát triển hoạt động đầu tư xây dựng từ ngân sách nhà nước không chỉ thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế quốc dân mà còn tái tạo và tăng cường năng lực sản xuất, nâng cao năng suất lao động, tăng tích lũy cho nền kinh tế, và cải thiện thu nhập quốc dân cũng như tổng sản phẩm xã hội.
Chi đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế, giúp giải quyết sự mất cân đối phát triển giữa các vùng lãnh thổ Đầu tư này cần phát huy tối đa lợi thế so sánh về tài nguyên, địa lý và kinh tế của từng khu vực Kinh nghiệm từ các quốc gia trên thế giới cho thấy, để đạt được tốc độ tăng trưởng nhanh từ 9 đến 10%, cần tăng cường đầu tư vào lĩnh vực công nghiệp và dịch vụ.
Đầu tư vào xây dựng cơ bản (XDCB) là yếu tố then chốt cho sự phát triển và nâng cao năng lực công nghệ, trong khi công nghệ đóng vai trò trung tâm trong quá trình công nghiệp hóa Để thực hiện thành công công nghiệp hóa và hiện đại hóa tại Việt Nam, cần thiết phải xây dựng một chiến lược đầu tư phát triển công nghệ nhanh chóng và bền vững.
Đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) ảnh hưởng đến sự ổn định kinh tế theo hai chiều hướng Do đó, các nhà hoạch định chính sách vĩ mô cần thực hiện các biện pháp nhằm hạn chế tác động tiêu cực, đồng thời phát huy những ảnh hưởng tích cực để duy trì sự ổn định của nền kinh tế tổng thể.
1.2.1.5 Nội dung chi đầu tư xây dựng cơ bản:
Chi đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước bao gồm nhiều khoản chi với tính chất và đặc điểm khác nhau Để quản lý hiệu quả, các tiêu thức nhất định có thể được sử dụng để xác định nội dung chi đầu tư xây dựng cơ bản.
Chi đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước (NSNN) bao gồm nhiều loại chi phí quan trọng Đầu tiên, chi phí xây dựng bao gồm các khoản như xây dựng công trình, phá dỡ, san lấp mặt bằng và xây dựng công trình tạm Tiếp theo, chi phí thiết bị liên quan đến mua sắm, lắp đặt và chuyển giao công nghệ Chi phí bồi thường, hỗ trợ và tái định cư bao gồm các khoản bồi thường nhà và tài sản, hỗ trợ thu hồi đất và chi phí tái định cư Chi phí quản lý dự án bao gồm các khoản chi cho việc tổ chức, giám sát và đánh giá dự án từ khi lập đến khi hoàn thành Chi phí tư vấn đầu tư xây dựng bao gồm chi phí cho khảo sát, thiết kế và giám sát Ngoài ra, chi phí khác bao gồm vốn lưu động và lãi vay trong thời gian xây dựng Cuối cùng, chi phí dự phòng dành cho các phát sinh và yếu tố trượt giá trong quá trình thực hiện dự án.
Chi đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) được phân chia theo các giai đoạn của quá trình đầu tư, bao gồm: chi phí cho giai đoạn chuẩn bị đầu tư, chi phí cho giai đoạn thực hiện đầu tư, và chi phí cho giai đoạn kết thúc xây dựng để đưa công trình vào khai thác sử dụng.
