TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VỐN KINH DOANH VÀ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG VỐN KINH DOANH CỦA
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
Hiện nay, nhiều công trình nghiên cứu khoa học và luận văn từ các tạp chí, thạc sỹ, và đại học trong và ngoài nước đã tập trung vào hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh trong doanh nghiệp Các nghiên cứu này thường áp dụng các mô hình lý thuyết vào doanh nghiệp cụ thể để đánh giá và đưa ra nhận xét về hiệu quả sử dụng vốn, đồng thời đề xuất các giải pháp cải thiện Tác giả đã tiếp cận và tìm hiểu một số đề tài liên quan trong quá trình thực hiện nghiên cứu của mình.
1.1.1 Các nghiên cứu ngoài nước
In his 2004 publication, "The Reinsurance Business of the Future: Improving Capital Efficiency," Bruce B Thomas examines capital efficiency in insurance companies engaged in reinsurance The study highlights that the capital utilization in the insurance sector is comparatively low by comparing profit margins across various industries Based on these findings, Thomas provides several recommendations to enhance capital efficiency within the reinsurance business.
Myron Olstein và các cộng sự (2009) trong nghiên cứu "Cải thiện hiệu quả vốn của các dịch vụ cấp nước" đã thực hiện khảo sát trên một nhóm nhà cung cấp dịch vụ cấp thoát nước tại Hoa Kỳ Sử dụng các phương pháp như phỏng vấn, khảo sát thực tế và kiểm tra thí điểm, họ đã thu thập dữ liệu cần thiết để đánh giá hiệu quả sử dụng vốn trong ngành công nghiệp này Kết quả nghiên cứu đã đưa ra những nhận xét quan trọng và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao tình hình hiệu quả vốn trong lĩnh vực cấp nước.
(3) Martin Johansson, Jacob Malmqvist (2013), Increasing Working Capital Efficiency, Master of Science Thesis, Chalmers university of technology, Sweden
Trong nghiên cứu này, các tác giả đã xây dựng khung lý thuyết chi tiết về hiệu quả sử dụng vốn lưu động, một phần quan trọng của vốn kinh doanh, liên quan đến tốc độ chu chuyển tiền mặt và mức dự trữ hàng tồn kho trong doanh nghiệp Nghiên cứu cũng tập trung vào một công ty cụ thể (The Case Company), từ đó đưa ra kết luận và khuyến nghị nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn lưu động tại công ty này.
1.1.2 Các nghiên cứu trong nước
Võ Thị Thanh Thủy (2011) trong luận văn tốt nghiệp tại Đại học Đà Nẵng đã phân tích hiệu quả sử dụng vốn tại Công ty cổ phần Công nghệ phẩm Đà Nẵng, thông qua việc tính toán các chỉ tiêu tổng hợp và chi tiết từ năm 2006 đến 2010 Tác giả đã đánh giá thực trạng hiệu quả sử dụng vốn tại công ty và chỉ ra những nguyên nhân chủ quan và khách quan ảnh hưởng đến mức độ hiệu quả này Cuối cùng, Võ Thị Thanh Thủy đã đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, tuy nhiên các giải pháp này còn mang tính chất chung chung, chưa đưa ra phương pháp thực hiện và tính toán cụ thể.
(2) Hà Thị Thanh Huyền (2012), Hiệu quả sử dụng vốn tại Công ty Cổ phần
Liên doanh tư vấn và xây dựng - COFEC đã thực hiện một luận văn tốt nghiệp chương trình cao học tại Đại học Kinh tế - ĐHQG Hà Nội, trong đó tác giả hệ thống hóa lý luận về việc sử dụng vốn trong doanh nghiệp Nghiên cứu cũng đã phân tích thực trạng hiệu quả sử dụng vốn tại COFEC, từ đó đánh giá khoa học những ưu điểm và hạn chế trong việc quản lý vốn Cuối cùng, bài viết đề xuất một số giải pháp nhằm cải thiện quản lý tài chính tại Công ty Cổ phần Liên doanh tư vấn và xây dựng - COFEC.
Để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn tại Công ty Cổ phần Liên doanh tư vấn và xây dựng - COFEC, cần thực hiện các giải pháp sau: tối ưu hóa việc sử dụng vốn lưu động, cải thiện cách thức sử dụng vốn cố định, và tăng cường huy động vốn Đồng thời, việc lựa chọn đầu tư hợp lý cũng là yếu tố quan trọng nhằm khắc phục những hạn chế hiện có trong quản lý và sử dụng vốn.
Nguyễn Thị Lệ Thu (2012) trong luận văn tốt nghiệp chương trình cao học tại Học viện Tài chính đã nghiên cứu về các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh tại Công ty cổ phần Tư vấn Đầu tư và Xây dựng Hương Giang Đề tài đánh giá thực trạng tổ chức và sử dụng vốn kinh doanh tại công ty, dựa trên khung lý thuyết về vốn và hiệu quả sử dụng vốn đã có, từ đó đưa ra các giải pháp cụ thể nhằm cải thiện hiệu quả sử dụng vốn tại doanh nghiệp này.
Đỗ Thái Bình (2013) trong luận văn tốt nghiệp chương trình cao học tại Học viện Bưu chính Viễn thông đã nghiên cứu và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn của Công ty TNHH các hệ thống Viễn thông VNPT - FUJITSU (VFT) Đề tài tập trung vào việc phân tích các vấn đề chung về vốn và hiệu quả sử dụng vốn của doanh nghiệp, đồng thời xem xét thực trạng hiệu quả sử dụng vốn tại VFT.
1.1.3 Kết luận và kinh nghiệm rút ra từ những công trình đã nghiên cứu
Qua nghiên cứu và phân tích các công trình, tác giả nhận thấy rằng hầu hết đều áp dụng các khung lý thuyết kinh điển về vốn kinh doanh và hiệu quả sử dụng vốn trong doanh nghiệp Điều này tạo cơ sở cho việc đánh giá hiệu quả sử dụng vốn tại các doanh nghiệp cụ thể Từ đó, mỗi công trình đưa ra những khuyến nghị phù hợp với điều kiện của từng chủ thể nghiên cứu.
Khoảng trống hiện tại trong một số đề tài cho thấy rằng các giải pháp đưa ra chưa thực sự thuyết phục và thiếu tính thực tiễn Sự phát triển liên tục của nền kinh tế xã hội khiến một số giải pháp trở nên lỗi thời và không còn phù hợp Việc lựa chọn phạm vi nghiên cứu cũng rất quan trọng, đặc biệt là cần tập trung vào lĩnh vực hoạt động chính của doanh nghiệp, nhất là đối với những doanh nghiệp hoạt động đa ngành Để đảm bảo tính chính xác trong phân tích chu kỳ kinh doanh, thời gian nghiên cứu cần tối thiểu từ 03 năm trở lên để có đủ dữ liệu từ các giai đoạn khác nhau.
Dựa trên kinh nghiệm từ các nghiên cứu trước đây, tác giả sẽ lựa chọn một khung lý thuyết phù hợp để phân tích và đánh giá hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh tại Công ty cổ phần Vật tư Kỹ thuật nông nghiệp Bắc Giang Qua đó, tác giả sẽ đưa ra các khuyến nghị hợp lý và khả thi, phù hợp với điều kiện hiện tại của công ty cũng như nền kinh tế.
VỐN KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP
1.2.1 Khái niệm và đặc trưng của vốn kinh doanh
1.2.1.1 Khái niệm vốn kinh doanh
Vốn đóng vai trò quan trọng trong sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp cũng như nền kinh tế Do đó, quan niệm về vốn đã thay đổi qua các thời kỳ và hoàn cảnh kinh tế khác nhau.
Theo quan điểm của Mác, vốn (tư bản) là yếu tố sản xuất quan trọng, đóng vai trò là giá trị tạo ra giá trị thặng dư trong quá trình sản xuất Bản chất của vốn chính là giá trị, mặc dù nó có thể được biểu hiện qua nhiều hình thức khác nhau như tài sản cố định, nguyên vật liệu và tiền công.
Theo P.A Samuelson, hàng hóa vốn là sản phẩm lâu bền được sản xuất và sử dụng như đầu vào trong quá trình sản xuất Một số hàng hóa có thể tồn tại trong vài năm, trong khi những hàng hóa khác có thể kéo dài hàng thế kỷ Đặc điểm nổi bật của hàng hóa vốn là chúng vừa là sản phẩm đầu ra vừa là yếu tố đầu vào trong sản xuất.
Theo David Begg trong cuốn "Kinh tế học", vốn được chia thành hai loại: vốn hiện vật và vốn tài chính Vốn hiện vật bao gồm các hàng hóa đã sản xuất, phục vụ cho việc sản xuất hàng hóa khác, trong khi vốn tài chính là các giấy tờ có giá trị và tiền mặt mà doanh nghiệp sở hữu.
Vốn là yếu tố cơ bản và cần thiết cho hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, bao gồm nhiều loại như vốn con người, vốn công nghệ và vốn tiền tệ Trong nghiên cứu này, tác giả tập trung vào việc phân tích vốn tiền tệ.
Trong nền kinh tế thị trường, mỗi doanh nghiệp cần một lượng vốn tiền tệ nhất định để đầu tư và mua sắm các yếu tố sản xuất cơ bản như tư liệu lao động, đối tượng lao động và sức lao động Số vốn tiền tệ này được gọi là vốn kinh doanh của doanh nghiệp.
Trong quá trình sản xuất kinh doanh, vốn của doanh nghiệp liên tục chuyển đổi từ tiền (T) sang hàng hóa (H – H’) và sau đó trở lại hình thái tiền ban đầu (T’) Quá trình này được gọi là tuần hoàn của vốn, thể hiện sự vận động và chuyển hóa của vốn trong hoạt động kinh doanh.
Quá trình vận động của vốn bắt đầu khi nhà sản xuất đầu tư vốn tiền tệ để mua sắm các yếu tố đầu vào cho sản xuất Vốn tiền tệ chuyển hóa thành vốn dưới hình thức vật chất như tài sản cố định, tài sản lưu động và sản phẩm Sau khi sản xuất, vốn này được kết tinh vào sản phẩm và sau quá trình tiêu thụ, vốn lại quay trở về hình thái ban đầu là vốn tiền tệ.
Quá trình sản xuất của doanh nghiệp diễn ra liên tục, dẫn đến sự tuần hoàn của vốn kinh doanh cũng xảy ra một cách lặp đi lặp lại theo chu kỳ, tạo nên sự chu chuyển hiệu quả của vốn trong hoạt động kinh doanh.
Từ các phân tích ở trên, có thể định nghĩa tổng quát về vốn kinh doanh nhƣ sau:
Vốn kinh doanh của doanh nghiệp thể hiện giá trị tài sản được huy động và sử dụng cho hoạt động sản xuất, với mục tiêu chính là tạo ra lợi nhuận.
Chỉ có những tài sản có giá trị, đƣợc sử dụng vào sản xuất kinh doanh mới đƣợc coi là vốn kinh doanh của doanh nghiệp
1.2.1.2 Đặc trưng của vốn kinh doanh
- Vốn đại diện cho một lượng tài sản nhất định
Vốn biểu thị giá trị của tất cả tài sản hữu hình và vô hình như nhà xưởng, đất đai, máy móc và nguyên vật liệu Tuy nhiên, vốn không đồng nghĩa với hàng hóa hay tiền tệ thông thường; chỉ khi những tài sản này được đưa vào quá trình sản xuất kinh doanh nhằm mục đích sinh lời, chúng mới được xem là vốn Trong vai trò vốn, các tài sản của doanh nghiệp tham gia vào sản xuất mà không bị tiêu mất, mà giá trị của chúng được thu hồi Hiểu rõ đặc trưng này, các doanh nghiệp nỗ lực khai thác và biến vốn tiềm năng thành vốn hoạt động hiệu quả.
- Vốn luôn vận động nhằm mục đích sinh lời
Vốn được thể hiện bằng tiền, nhưng tiền chỉ là dạng tiềm năng của vốn Để tiền trở thành vốn, nó cần được vận động sinh lời Trong quá trình này, đồng vốn có thể thay đổi hình thái biểu hiện, nhưng điểm xuất phát và điểm cuối cùng của tuần hoàn phải là giá trị - tức là tiền với giá trị lớn hơn (T – H – T’) Đây là nguyên lý cơ bản của đầu tư, nhằm sử dụng và bảo toàn vốn.
Để phát huy hiệu quả trong sản xuất kinh doanh, doanh nghiệp cần tích tụ một lượng vốn đủ lớn nhằm mua sắm các yếu tố sản xuất và chủ động trong các phương án kinh doanh Ngoài việc sử dụng nguồn vốn tự có, các doanh nghiệp còn phải tìm cách thu hút vốn từ nhiều nguồn khác nhau như vay từ tổ chức tín dụng, phát hành cổ phiếu, liên doanh liên kết và phát hành trái phiếu để đáp ứng nhu cầu hoạt động kinh doanh ở quy mô nhất định.
- Vốn có giá trị về thời gian:
Giá trị của đồng tiền không chỉ phụ thuộc vào khả năng sinh lời mà còn bị ảnh hưởng bởi rủi ro, cơ hội đầu tư, lạm phát và yếu tố chính trị Trong cơ chế kế hoạch hoá tập trung, các yếu tố này thường không được xem xét kỹ lưỡng, dẫn đến sự ổn định giả tạo của đồng tiền Ngược lại, trong nền kinh tế thị trường, giá trị thời gian của tiền, được thể hiện qua giá trị hiện tại và giá trị tương lai, có ảnh hưởng lớn đến hoạt động sản xuất và giá trị doanh nghiệp Thực tế cho thấy giá trị của tiền thay đổi theo thời gian, điều này có nghĩa là giá trị tiền không thể đơn giản cộng lại ở các thời điểm khác nhau, ảnh hưởng đến quyết định đầu tư và các quyết định tài chính của doanh nghiệp.
- Vốn phải được gắn với chủ sở hữu
Trong nền kinh tế thị trường, việc xác định rõ chủ sở hữu vốn là điều cần thiết để đảm bảo chi tiêu hiệu quả và tiết kiệm Cần phân biệt giữa quyền sở hữu và quyền sử dụng vốn, vì tùy thuộc vào hình thức đầu tư, hai quyền này có thể đồng nhất hoặc tách rời Dù trong trường hợp nào, quyền lợi của người sở hữu vốn phải được tôn trọng và ưu tiên Nguyên tắc này rất quan trọng trong việc huy động và sử dụng vốn, giúp khai thác nguồn vốn nhàn rỗi trong dân cư vào sản xuất kinh doanh và quản lý vốn một cách hiệu quả.
- Vốn là hàng hoá đặc biệt
HIỆU QUẢ SỬ DỤNG VỐN KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP
Việc sử dụng vốn hiệu quả trong doanh nghiệp có thể được nhìn nhận từ nhiều khía cạnh khác nhau, không chỉ dựa vào lợi nhuận ngắn hạn Doanh nghiệp cần cân nhắc các yếu tố như mối quan hệ với khách hàng, xây dựng thương hiệu và khả năng cạnh tranh, ngay cả khi phải chịu thua lỗ Để có cái nhìn thống nhất về hiệu quả sử dụng vốn, cần phải hiểu rõ khái niệm và các chỉ tiêu đánh giá liên quan.
1.3.1 Khái niệm về hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh của doanh nghiệp
“Hiệu quả” là một phạm trù kinh tế rộng lớn phức tạp
Hiệu quả trong kinh tế là khái niệm phản ánh chất lượng và tính hữu ích của việc sử dụng các yếu tố chi phí đầu vào trong sản xuất Nó được xác định thông qua mối quan hệ so sánh giữa kết quả đầu ra và chi phí đầu vào của một hệ thống kinh tế trong một khoảng thời gian nhất định.
Hiệu quả là một khái niệm kinh tế phức tạp, bao gồm hiệu quả kinh tế và hiệu quả xã hội Trong nền kinh tế vĩ mô, hiệu quả kinh tế phản ánh mối quan hệ giữa lợi ích kinh tế và chi phí của doanh nghiệp, trong khi hiệu quả xã hội đo lường mức độ thực hiện các mục tiêu xã hội và tác động của doanh nghiệp đến cộng đồng và môi trường Tuy nhiên, trong phạm vi doanh nghiệp, ưu tiên chính vẫn là hiệu quả kinh tế, đặc biệt là hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh.
Trong nền kinh tế thị trường, doanh nghiệp cần một lượng vốn tiền tệ nhất định để tồn tại, tuy nhiên, lợi nhuận thu được từ cùng một lượng vốn lại khác nhau giữa các doanh nghiệp Sự khác biệt này chủ yếu xuất phát từ hiệu quả sử dụng vốn Để tối ưu hóa lợi nhuận và khẳng định vị thế trên thị trường, doanh nghiệp cần xây dựng kế hoạch sử dụng vốn hiệu quả Cạnh tranh và khát vọng lợi nhuận thúc đẩy doanh nghiệp đầu tư, đổi mới thiết bị và mở rộng ngành nghề, dẫn đến nhu cầu vốn gia tăng và yêu cầu sử dụng vốn một cách hiệu quả Hiệu quả kinh tế trong hoạt động sản xuất kinh doanh có thể được đánh giá thông qua thước đo tiền tệ, phản ánh mối quan hệ giữa đầu ra và đầu vào, và được xác định bằng hiệu quả sử dụng vốn của doanh nghiệp.
Hiệu quả sử dụng vốn là chỉ số chất lượng thể hiện mối quan hệ giữa kết quả thu được từ hoạt động sản xuất kinh doanh và chi phí đã bỏ ra để đạt được những kết quả đó.
Hiệu quả sử dụng vốn của doanh nghiệp phụ thuộc vào hai yếu tố chính: kết quả đạt được và chi phí đầu tư Khi kết quả thu được cao hơn so với chi phí bỏ ra, hiệu quả sử dụng vốn sẽ tăng lên Mọi doanh nghiệp đều hướng tới việc tối đa hóa kết quả với mức chi phí tối thiểu Do đó, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn là yếu tố then chốt để doanh nghiệp phát triển bền vững.
Nâng cao hiệu quả sử dụng vốn của doanh nghiệp cần phải đảm bảo các điều kiện sau:
- Phải khai thác nguồn vốn một cách triệt để, nghĩa là không để vốn nhàn rỗi mà không sử dụng, không sinh lời
- Phải sử dụng vốn một cách hợp lý và tiết kiệm
Quản trị vốn chặt chẽ là yếu tố quan trọng, nhằm ngăn chặn việc sử dụng vốn sai mục đích và giảm thiểu thất thoát do lỏng lẻo trong quản lý.
Doanh nghiệp cần thường xuyên phân tích và đánh giá hiệu quả sử dụng vốn nhằm nhanh chóng khắc phục các hạn chế và tối ưu hóa những ưu điểm trong quản trị và sử dụng vốn.
Sử dụng vốn hiệu quả không chỉ đảm bảo an toàn tài chính và sự phát triển bền vững của doanh nghiệp, mà còn giúp huy động nguồn tài trợ và tăng khả năng thanh toán, giảm thiểu rủi ro kinh doanh Đồng thời, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn còn gia tăng uy tín và thị phần của doanh nghiệp, hạ giá thành, nâng cao chất lượng sản phẩm và khả năng cạnh tranh, từ đó tăng lợi nhuận và mở rộng quy mô sản xuất Điều này cũng góp phần nâng cao đời sống cán bộ công nhân viên và tăng cường đóng góp cho xã hội Vì vậy, việc nâng cao hiệu quả sử dụng vốn có ý nghĩa tích cực đối với doanh nghiệp và nền kinh tế.
Các chỉ tiêu phản ánh hiệu quả sử dụng vốn giúp các nhà quản trị doanh nghiệp đánh giá thực trạng sử dụng vốn của công ty Việc áp dụng các chỉ tiêu này là công cụ phân tích tài chính quan trọng, từ đó đưa ra những đánh giá và quyết định tài chính chiến lược cho doanh nghiệp.
1.3.2 Hệ thống các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh Để phân tích, đánh giá về thực trạng hiệu quả sử dụng vốn của doanh nghiệp, người ta sử dụng một hệ thống các chỉ tiêu tài chính bao gồm các chỉ tiêu tổng hợp (các chỉ tiêu phản ánh hiệu quả sử dụng vốn chung của doanh nghiệp) và các chỉ tiêu phân tích (các chỉ tiêu phản ánh hiệu quả sử dụng từng bộ phận vốn kinh doanh của doanh nghiệp) Các báo cáo tài chính là nguồn thông tin quan trọng bên cạnh việc quan sát tình hình thực tiễn sẽ cung cấp các thông tin tổng hợp về tình hình và kết quả sử dụng các loại vốn, lao động kỹ thuật và trình độ quản lý sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp làm căn cứ tính toán các chỉ tiêu
1.3.2.1 Các chỉ tiêu tổng hợp Để đánh giá hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh của doanh nghiệp người ta sử dụng một số chỉ tiêu tổng hợp (chỉ tiêu phản ánh hiệu quả sử dụng vốn chung của doanh nghiệp) nhƣ sau:
- Vòng quay toàn bộ vốn kinh doanh : Thể hiện tốc độ luân chuyển vốn kinh doanh của doanh nghiệp trong kỳ
Vòng quay toàn bộ vốn kinh doanh là chỉ tiêu quan trọng phản ánh hiệu quả sử dụng vốn trong một kỳ Nó được tính bằng doanh thu thuần trong kỳ chia cho vốn kinh doanh bình quân trong kỳ, cho biết vốn kinh doanh đã chu chuyển bao nhiêu vòng Chỉ tiêu này càng cao chứng tỏ doanh nghiệp sử dụng vốn kinh doanh hiệu quả hơn.
- Tỷ suất lợi nhuận trước lãi vay và thuế trên vốn kinh doanh (hay tỷ suất sinh lời kinh tế của tài sản):
Tỷ suất lợi nhuận trước lãi vay và thuế trên VKD Lợi nhuận trước lãi vay và thuế x 100 VKD bình quân trong kỳ
Chỉ tiêu này giúp đánh giá hiệu quả sinh lời của vốn kinh doanh mà không bị ảnh hưởng bởi thuế thu nhập doanh nghiệp và nguồn gốc của vốn.
- Tỷ suất sinh lời của doanh thu (ROS):
Tỷ suất sinh lời của doanh thu Lợi nhuận sau thuế x 100 Tổng doanh thu (DT thuần)
Chỉ tiêu này phản ánh số lợi nhuận sau thuế thu nhập doanh nghiệp mà doanh nghiệp thu được từ mỗi 100 đồng doanh thu hoặc doanh thu thuần trong một kỳ phân tích Chỉ số càng cao cho thấy hiệu quả sử dụng chi phí càng tốt, giúp nhà quản trị mở rộng thị trường và tăng doanh thu Ngược lại, nếu chỉ tiêu này thấp, nhà quản trị cần tập trung vào việc kiểm soát chi phí các bộ phận để cải thiện hiệu quả hoạt động.
