ĐẶC TRƯNG TƯ TƯỞNG CHÍNH TRỊ MÁC - LÊNIN
Tư tưởng chính trị Mác - Lênin là sự kế thừa và phát triển những giá trị tư tưởng chính trị từ cổ đại đến hiện đại, nhằm đấu tranh lật đổ chế độ tư bản và thiết lập xã hội chủ nghĩa Trong bối cảnh giữa thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, C.Mác, Ph.Ăngghen và V.I.Lênin đã đề xuất các quan điểm liên quan đến cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân chống lại sự áp bức của giai cấp tư sản Những tư tưởng này bao gồm chính trị, bản chất chính trị, quyền lực chính trị, đảng chính trị, đảng cộng sản, nhà nước và chuyên chính vô sản.
Theo quan niệm của chủ nghĩa Mác - Lênin, chính trị gắn liền với lợi ích giai cấp, đặc biệt là lợi ích kinh tế, và vấn đề cốt lõi của chính trị là quyền lực nhà nước cùng sự tham gia của đông đảo nhân dân vào công việc nhà nước Bản chất chính trị được khẳng định là mang tính giai cấp, dân tộc và nhân loại Đấu tranh chính trị diễn ra từ “tự phát” đến “tự giác” qua ba giai đoạn: đấu tranh kinh tế, đấu tranh tư tưởng lý luận và đấu tranh chính trị.
Sự hình thành nhà nước và quyền lực nhà nước không chỉ đơn thuần là một sự thoả thuận tự nguyện, mà thực chất là quá trình chiếm đoạt và tổ chức quyền lực công cộng của giai cấp giàu có Quyền lực nhà nước mang bản chất giai cấp thống trị, phản ánh ý chí và sức mạnh của giai cấp cầm quyền, đại diện cho những người nắm giữ lực lượng sản xuất chính trong xã hội Lợi ích kinh tế không chỉ là nguồn gốc mà còn là động lực và nội dung của quyền lực chính trị, đồng thời quyền lực chính trị cũng tác động mạnh mẽ đến lợi ích kinh tế Ngoài yếu tố kinh tế, Ph Ăngghen còn nhấn mạnh vai trò của đạo đức và bạo lực trong việc xác lập quyền lực nhà nước, từ đó mở rộng phân tích về quyền lực chính trị và tổ chức quyền lực nhà nước trong xã hội có giai cấp.
C.Mác và Ph.Ăngghen khẳng định rằng quyền lực chính trị là bạo lực có tổ chức của một giai cấp nhằm áp bức các giai cấp khác Quyền lực chính trị trở thành mục tiêu quan trọng mà mọi giai cấp hay nhóm xã hội đều khao khát chiếm lĩnh để bảo vệ lợi ích của mình Nhà nước được xem là công cụ thực thi quyền lực của giai cấp thống trị, vì vậy, để đạt được quyền lực này, giai cấp muốn thống trị cần phải giành lấy chính quyền.
V.I Lênin định nghĩa chính trị là lĩnh vực quan hệ giữa các giai cấp và tầng lớp với nhà nước, khẳng định rằng quyền lực nhà nước được chiếm giữ và sử dụng nhằm phục vụ lợi ích của giai cấp thống trị Chính trị thực chất là vấn đề quyền lực thuộc về giai cấp nào, và nguồn gốc của quyền lực chính trị bắt nguồn từ kinh tế Chủ nghĩa Mác - Lênin nhấn mạnh rằng để thành công trong cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa, cần có sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản - đại diện cho giai cấp công nhân Đảng phải xây dựng lực lượng liên minh giữa công nhân, nông dân và toàn thể dân tộc để tạo ra sức mạnh thống nhất, lật đổ nhà nước tư sản, thiết lập chuyên chính vô sản và thực hiện mục tiêu quyền lực thuộc về nhân dân.
GIÁ TRỊ CỦA TƯ TƯỞNG CHÍNH TRỊ C.MÁC VÀ PH.ĂNGGHEN
Giá trị trong quan niệm về chính trị
Quan niệm của C.Mác và Ph.Ăngghen về chính trị dựa trên quan niệm duy vật về lịch sử và phép biện chứng duy vật, cho rằng chính trị là hiện tượng xã hội lịch sử, xuất hiện từ khi có giai cấp và xung đột giai cấp Cốt lõi của chính trị là quyền lực chính trị, với quyền lực nhà nước là biểu hiện tập trung của nó Nhà nước đóng vai trò là hình thức tổ chức và thực thi quyền lực của một giai cấp đối với giai cấp khác.
Giá trị lý luận lớn nhất của tư tưởng chính trị là việc giải quyết các mối quan hệ giữa các giai cấp và tầng lớp xã hội liên quan đến quyền lực và phân bố lợi ích Nhà nước được xem là bộ máy cưỡng bức của một giai cấp đối với giai cấp khác vì lợi ích nhất định, đặc biệt là lợi ích kinh tế Tham gia vào hoạt động chính trị đồng nghĩa với việc đấu tranh vì lợi ích của một giai cấp, và chính trị là hoạt động khách quan của con người, luôn gắn liền với phương thức sản xuất cụ thể Cơ cấu và quan hệ kinh tế là nền tảng chính của chính trị và những thay đổi trong lĩnh vực này Chính trị còn liên quan trực tiếp đến quyền lực nhà nước và công việc quản lý xã hội C.Mác và Ph.Ăngghen nhấn mạnh rằng bất kỳ giai cấp nào muốn nắm quyền thống trị đều phải chiếm lấy chính quyền để thể hiện lợi ích của mình như là lợi ích chung.
Theo quan điểm duy vật lịch sử, yếu tố quyết định trong lịch sử là sản xuất và tái sản xuất đời sống thực tế Chính trị phát sinh từ nền tảng kinh tế và cuối cùng, mọi hoạt động chính trị đều bị chi phối bởi kinh tế C.Mác và Ph.Ăngghen đã nhấn mạnh điều này.
Sự phát triển của các lĩnh vực như chính trị, pháp luật, triết học, tôn giáo, văn học và nghệ thuật đều phụ thuộc vào sự phát triển kinh tế Tuy nhiên, chính trị cũng có tính độc lập tương đối và có thể tác động trở lại nền kinh tế Các yếu tố trong kiến trúc thượng tầng không chỉ là hậu quả thụ động mà còn có ảnh hưởng mạnh mẽ đến chính trị, trong nhiều trường hợp, chúng còn quyết định hình thức của chính trị.
C.Mác và Ph.Ăngghen nhận xét rằng chính trị là hiện tượng xã hội lịch sử, xuất hiện từ khi có giai cấp và xung đột giai cấp Chính trị sẽ tự tiêu vong khi các điều kiện tồn tại của nó không còn, khi lôgíc vận động của nó đạt đến đỉnh điểm, và khi tính tất yếu kinh tế dẫn đến sự tiêu vong chính trị Xã hội cộng sản nguyên thủy có thể coi là xã hội tiền chính trị, trong khi các chế độ nô lệ, phong kiến, tư bản và xã hội xã hội chủ nghĩa đều là những xã hội chính trị, với xã hội xã hội chủ nghĩa mang tính chất chính trị mới, hướng tới sự tự tiêu vong Chính trị tồn tại lâu dài từ chế độ nô lệ đến khi chủ nghĩa cộng sản văn minh được thiết lập Những quan điểm này cung cấp cơ sở phương pháp luận để phân tích các vấn đề chính trị hiện nay, tránh ảo tưởng vào "từ tâm" của chủ nghĩa tư bản và nhà nước phi giai cấp như quan điểm dân chủ xã hội hay "con đường thứ ba".
Chính trị bắt nguồn từ sự tan rã của xã hội cộng sản nguyên thủy và sự xuất hiện của chế độ chiếm hữu nô lệ hàng vạn năm trước Giai cấp chủ nô là nhóm đầu tiên nắm giữ quyền lực chính trị và nhà nước, đối lập trực tiếp với quần chúng nô lệ Các cuộc nổi dậy của nô lệ chống lại chủ nô đánh dấu sự khởi đầu của đấu tranh giai cấp trong lịch sử.
Cuộc đấu tranh giữa người tự do và người nô lệ, quý tộc và bình dân, chúa đất và nông nô, thợ cả và thợ bạn luôn diễn ra không ngừng, thể hiện sự đối kháng giữa kẻ áp bức và người bị áp bức Cuộc xung đột này có thể diễn ra công khai hoặc ngấm ngầm, và thường dẫn đến hai kết quả: một là cuộc cải cách cách mạng toàn xã hội, hai là sự diệt vong của hai giai cấp đang đấu tranh.
C.Mác và Ph.Ăngghen cho rằng, chính trị mang bản chất giai cấp Thực chất của chính trị là việc giải quyết vấn đề lợi ích mà trước hết là lợi ích kinh tế Chính trị là vấn đề giai cấp, quan hệ giai cấp, đấu tranh giai cấp và đỉnh cao của cuộc đấu tranh ấy là đấu tranh giành quyền lực cho một giai cấp nhất định Bước ngoặt của đấu tranh chính trị là sự bùng nổ cách mạng xã hội, giành lấy chính quyền nhà nước, lật đổ chế độ cũ và thiết lập chế độ mới Theo C.Mác và Ph.Ăngghen: “ cách mạng là hành động chính trị cao nhất Chính trị cần làm là chính trị công nhân? Chính trị công nhân; chính đảng công nhân không được theo đuổi chính đảng tư sản này hoặc kia mà phải trở thành một đảng độc lập có mục đích của mình , chính sách của mình” [6, tr.552]. Những luận điểm này đến nay vẫn còn nguyên giá trị trong cuộc đấu tranh tư tưởng chống các quan điểm sai trái, thù địch.
Chính trị có tính giai cấp nổi bật, với mọi thuộc tính khác được thể hiện qua lăng kính giai cấp và chịu sự chi phối của nó Hệ tư tưởng, nhà nước, đảng phái, đường lối, chính sách, luật pháp và văn hóa chính trị đều mang dấu ấn của giai cấp thống trị Bên cạnh đó, chính trị còn mang tính dân tộc, tồn tại trong lòng mỗi quốc gia và chịu ảnh hưởng từ yếu tố dân tộc Hơn nữa, chính trị mang tính toàn cầu, liên quan đến quan hệ giữa các nhà nước và chính phủ, cùng với các vấn đề khu vực và toàn cầu Ngoài ra, chính trị còn có những thuộc tính khác như tính nhân văn, tính lịch sử và tính thời đại.
Tư tưởng của C.Mác và Ph.Ăngghen nhấn mạnh rằng đấu tranh chính trị và cách mạng chính trị là kết quả tất yếu của đấu tranh giai cấp Cách mạng được hiểu là hành động sáng tạo, có tổ chức, lãnh đạo bởi giai cấp tiên tiến, nhằm tạo ra một chế độ mới Tính chất chính trị liên quan đến việc lật đổ nhà nước cũ và thiết lập nhà nước mới, trong khi tính chất xã hội tập trung vào cải tạo các quan hệ xã hội và tổ chức đời sống xã hội Để giành chính quyền, giai cấp cách mạng cần xây dựng chiến lược, lựa chọn phương pháp phù hợp và nhận thức rõ tính tất yếu của việc giành chính quyền Những người cộng sản chân chính cần áp dụng sáng tạo các tư tưởng này vào cuộc đấu tranh cách mạng hiện nay.
Giá trị của quan niệm về quyền lực chính trị
C.Mác và Ph.Ăngghen đã có những đóng góp khoa học trong việc tiếp cận và nhận thức vấn đề quyền lực, đặt nền móng cho một quan niệm mới về quyền lực chính trị trên quan điểm của chủ nghĩa duy vật lịch sử và phương pháp biện chứng Quan hệ quyền lực được các ông tiếp cận trên hai bình diện cá nhân và xã hội Tư tưởng chủ đạo của C.Mác và Ph.Ăngghen là xem xét quyền lực và các mối quan hệ phái sinh từ các quan hệ vĩ mô, từ quan hệ giữa các giai tầng xã hội Quyền lực giữa các cá nhân và mỗi cá nhân có rất ít ảnh hưởng Các ông chú ý tới tính khách quan của quyền lực như là những quy luật khách quan trong hoạt động chính trị.
Quyền lực là một khái niệm quan trọng trong nghiên cứu của C.Mác và Ph.Ăngghen, được phân tích ở cả cấp độ cá nhân và nhóm Phương pháp luận của họ về quyền lực mang tính khoa học và hiện đại, tập trung vào mục tiêu và cách thức sử dụng quyền lực chính trị, cũng như nghiên cứu các quy tắc, chuẩn mực và đạo đức trong chính trị Họ đã nghiên cứu sâu sắc lịch sử quyền lực, coi đây là vấn đề cốt lõi trong các biến chuyển của chính trị thực tiễn.
C.Mác và Ph.Ăngghen coi quyền lực là mối quan hệ tất yếu, khách quan đối với đời sống xã hội Không thể tạo ra một chế độ xã hội mà không cần đến quyền lực Các quan hệ quyền lực mang tính phổ quát trong mọi tổ chức xã hội Mỗi tổ chức xã hội đều có thể xem là một cách tổ chức quyền lực ở những phạm vi và mức độ, tính chất và trình độ nhất định Sự hình thành quyền lực là tất yếu khách quan của đời sống xã hội, đó là do con người từ bản chất tự nhiên đã cần đến một xã hội và xã hội cần đến một quyển lực Quan hệ quyền lực là quan hệ xã hội lấy sự phục tùng làm tiền đề Quan hệ quyền lực phát sinh là do con người phải kết hợp với nhau trong quá trình sản xuất như một tất yếu khách quan
Sự phức tạp hóa trong sản xuất đã dẫn đến việc thay thế hoạt động độc lập của cá nhân bằng sự liên kết chặt chẽ giữa các quá trình Hoạt động liên hợp yêu cầu tổ chức và quyền lực để quản lý hiệu quả Để đáp ứng yêu cầu phối hợp trong sản xuất và phân phối, cả trong từng ngành lao động lẫn toàn xã hội, việc sử dụng quyền lực là điều cần thiết.
Quan hệ quyền lực phát sinh từ tính tất yếu kỹ thuật trong quá trình sản xuất và nhu cầu xây dựng sức mạnh để đối phó với những hiểm nguy trong đời sống cộng đồng Quyền lực công trở nên cần thiết, thậm chí độc đoán, khi sự sống còn của cộng đồng phụ thuộc vào sự phục tùng ngay lập tức và vô điều kiện của mọi người đối với ý chí của một cá nhân Quyền lực công là sự góp phần quyền lực của các thành viên xã hội, hình thành từ sự tham gia vào đời sống cộng đồng Nó trở thành nguyên tắc chung mà mọi người phải tuân thủ, phục tùng, và là điều kiện đảm bảo an sinh cho xã hội cũng như tự do cho mỗi cá nhân.
Trong xã hội nguyên thủy, quyền lực công được thể hiện qua các chuẩn mực đạo đức, văn hóa và phong tục tập quán, không có phương tiện cưỡng chế nào ngoài dư luận công chúng Người thủ lĩnh trong hội đồng công xã chỉ có quyền hành thừa hành và không có quyền lực cá nhân Quyền lực cá nhân của thủ lĩnh thị tộc hay bộ lạc nguyên thủy rất hạn chế, thậm chí còn kém xa so với “anh cảnh sát thấp nhất” trong xã hội hiện đại, nhưng sự tôn kính từ cộng đồng dành cho họ lại rất lớn, vượt xa cả những người đứng đầu quốc gia hiện đại.
Trong xã hội hiện đại, quyền lực không thể bị xoá bỏ, vì việc loại bỏ quyền lực trong đại công nghiệp đồng nghĩa với việc xóa bỏ chính bản thân ngành công nghiệp đó Một mức độ quyền lực nhất định và sự phục tùng là cần thiết trong mọi tổ chức xã hội Các điều kiện để sản xuất và lưu thông sản phẩm làm cho quyền lực trở nên thiết yếu Sự phát triển mạnh mẽ của đại công nghiệp và nông nghiệp cùng với các điều kiện vật chất và lưu thông ngày càng phức tạp sẽ mở rộng phạm vi quyền lực.
Quyền lực công chuyển hóa thành quyền lực chính trị khi chế độ tư hữu và phân chia giai cấp xuất hiện, dẫn đến đấu tranh giai cấp Khi xã hội nguyên thủy tan rã, quyền lực công được tổ chức thành nhà nước, nơi các giai cấp tranh giành quyền lực để trở thành giai cấp thống trị Nhà nước có hai đặc trưng cơ bản: thứ nhất, phân chia thần dân theo địa vực; thứ hai, thiết lập quyền lực công cộng.
Giai cấp thống trị thường nắm giữ quyền lực nhà nước và quyền sở hữu tư liệu sản xuất, cho phép họ bóc lột và tước đoạt của cải của nhân dân Khi bị chống đối, giai cấp này sử dụng sức mạnh của nhà nước để đàn áp Nhà nước của giai cấp bóc lột không chỉ bảo vệ lợi ích kinh tế mà còn trở thành một cỗ máy “ăn bám”, “ký sinh trùng” trên xã hội Quyền lực công, vốn nhằm đảm bảo an sinh và tự do cho con người, khi được tổ chức thành nhà nước lại trở nên xa lạ và vượt trên xã hội.
C.Mác và Ph.Ăngghen khẳng định, quyền lực chính trị tất yếu thuộc về giai cấp, tầng lớp xã hội đại biểu cho phương thức sản xuất tiên tiến, cho xu hướng tiến bộ của sản xuất và do đó đại biểu cho lợi ích chung của xã hội Việc đấu tranh giành quyền thống trị tất yếu và trước hết phải giành lấy chính quyền nhà nước Nhà nước là tổ chức bạo lực của giai cấp này chống lại giai cấp kia, là hình thức hoàn chỉnh nhất của quyền lực chính trị Việc giành lấy nhà nước tất yếu cần tới bạo lực, với những hình thức khác nhau, bạo lực quân sự và bạo lực chính trị Việc giành và giữ quyền lực chính trị tất yếu cần tới sự liên minh giữa giai cấp cách mạng, giai cấp cầm quyền với các giai cấp, tầng lớp xã hội có liên quan Quyền lực nhà nước bao hàm hai mặt chuyên chính và dân chủ, vì lợi ích của giai cấp cầm quyền Chuyên chính và dân chủ luôn có tính giai cấp Việc giữ quyền lực chính trị cần thiết phải củng cố chế độ sở hữu như là nền tảng của phương thức sản xuất và của giai cấp đang nắm quyền lực chính trị: “Nhà nước chẳng qua chỉ là một bộ máy của một giai cấp này dùng để trấn áp một giai cấp khác”
Quá trình quyền lực chính trị trong nhà nước là sự giải quyết các mâu thuẫn phát sinh từ sự thay đổi điều kiện kinh tế, đặc biệt là sự xuất hiện của nền sản xuất hàng hóa, nơi mà "sự chiếm hữu tư nhân trở thành quy tắc chiếm ưu thế" và sản phẩm bị chi phối bởi ngẫu nhiên Trong bối cảnh này, các quy luật xã hội tự khẳng định mình, dẫn đến việc nhà nước thường là công cụ của giai cấp thống trị về kinh tế, từ đó củng cố quyền lực chính trị và tạo ra phương tiện để đàn áp giai cấp bị áp bức Ph.Ăngghen đã chỉ ra hai đặc trưng quan trọng: tổ chức công dân theo địa vực và thiết lập quyền lực công cộng với lực lượng vũ trang và quyền thu thuế là yếu tố then chốt.
Sự xuất hiện của giai cấp và đấu tranh giai cấp dẫn đến sự xuất hiện của nhà nước
Sự tổ chức và thực thi quyền lực của giai cấp thống trị trong xã hội sẽ trở nên không cần thiết khi sự phát triển của sản xuất dẫn đến sự tồn tại của các giai cấp cản trở quá trình này Khi giai cấp tự tiêu vong, nhà nước cũng sẽ theo đó mà tiêu vong Lúc đó, xã hội sẽ tái tổ chức nền sản xuất dựa trên nguyên tắc tự do và bình đẳng giữa những người sản xuất, và toàn bộ bộ máy nhà nước sẽ được đặt vào vị trí thực sự của nó: trở thành một phần của viện bảo tàng đồ cổ, bên cạnh những công cụ sản xuất như xa kéo sợi và rìu bằng đồng.
C.Mác và Ph.Ăngghen thường coi quyền lực chính trị đồng nghĩa với quyền lực nhà nước, vì chỉ có nhà nước mới có khả năng cưỡng chế hợp pháp được xã hội công nhận Nếu quyền lực chính trị không thuộc về nhà nước, thì sẽ thiếu đi tính cưỡng chế vốn có của quyền lực Nghiên cứu chính trị học chủ yếu tập trung vào nhà nước và quyền lực của nó, với mọi hoạt động chính trị hướng tới việc tác động đến các quyết định của nhà nước Trong bối cảnh xã hội hiện đại, sự xuất hiện của nhiều chủ thể chính trị mới yêu cầu phân biệt giữa quyền lực chính trị và quyền lực nhà nước, nhằm nhấn mạnh vai trò của các thể chế và tác nhân ngoài nhà nước Do đó, việc nghiên cứu kỹ các luận điểm của C.Mác và Ph.Ăngghen là cần thiết để giải quyết các vấn đề phát sinh trong điều kiện chính trị mới.
Giá trị của tư tưởng về đấu tranh giải phóng giai cấp vô sản
Theo C.Mác và Ph.Ăngghen, giai cấp vô sản cần nhận thức rõ sứ mệnh lịch sử của mình và xác định các phương thức thực hiện sứ mệnh đó Cuộc đấu tranh giữa giai cấp vô sản và giai cấp tư sản diễn ra qua các giai đoạn phát triển từ đấu tranh kinh tế, tư tưởng đến chính trị Chỉ khi đạt đến trình độ đấu tranh chính trị, giai cấp vô sản mới có khả năng lật đổ quyền thống trị của giai cấp tư sản và giành chính quyền Để thực hiện sứ mệnh lịch sử này, họ cần tổ chức chính đảng tiên phong của mình.
Giành chính quyền là giai đoạn đầu tiên cần thiết để giai cấp vô sản trở thành lực lượng thống trị xã hội, với nhiệm vụ chủ yếu là cải tạo xã hội cũ và xây dựng xã hội mới Đây là thời kỳ chuyển tiếp từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa cộng sản, trong đó giai cấp vô sản cần liên minh với nông dân và các tầng lớp lao động khác để đấu tranh chống lại giai cấp tư sản Giai cấp vô sản không chỉ đại diện cho lợi ích của tất cả người lao động mà còn là lực lượng giải phóng giai cấp, xã hội và con người về mặt kinh tế, tạo điều kiện cho sự hình thành của xã hội cộng sản văn minh Giành chính quyền chỉ là bước đầu của cuộc cách mạng công nhân, tạo nền tảng cho sự thống trị của giai cấp công nhân trong xã hội.
Chuyên chính vô sản là giai đoạn mà giai cấp công nhân được tổ chức thành nhà nước, đánh dấu bước quá độ lịch sử hướng tới xã hội không còn giai cấp và nhà nước Trong thời kỳ này, đảng vô sản lãnh đạo nhà nước và xã hội, với giai cấp công nhân và nhân dân lao động là chủ thể quyền lực Đây là thời kỳ cải cách cách mạng, tạo điều kiện xóa bỏ chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất, phân chia giai cấp và sự tha hóa của quyền lực, lao động và con người Tư tưởng của C.Mác và Ph.Ăngghen có giá trị lớn trong việc giải quyết các vấn đề chính trị trong giai đoạn quá độ lên chủ nghĩa xã hội, khi chuyên chính vô sản vẫn tồn tại với những biểu hiện mới, đặc biệt là vai trò ngày càng quan trọng của trí thức và sự công nhận quyền sở hữu của các doanh nhân trong đời sống chính trị.
GIÁ TRỊ CỦA TƯ TƯỞNG CHÍNH TRỊ MÁC - LÊNIN
Giá trị của phương pháp tiếp cận và quan niệm về chính trị
V.I.Lênin là người bảo vệ chủ nghĩa Mác nói chung và tư tưởng chính trị Mác nói riêng trước sự xuyên tạc và phản bội của chủ nghĩa cơ hội xét lại, đồng thời tiếp tục phát triển, làm phong phú và sâu sắc thêm tư tưởng chính trị của C.Mác và Ph.Ăngghen trong điều kiện lịch sử mới Ông truyền bá những giá trị tư tưởng chính trị vào phong trào vô sản Nga và thế giới, trực tiếp lãnh đạo cuộc Cách mạng Tháng Mười Nga thắng lợi, xây dựng chế độ Xô Viết, chuyển nước Nga từ thời kỳ “chính sách cộng sản thời chiến” sang thời kỳ “chính sách kinh tế mới” Tư tưởng chính trị của V.I.Lênin là tư tưởng chống chủ nghĩa tư bản ở hình thái phát triển mới của nó là chủ nghĩa tư bản độc quyền lũng đoạn nhà nước; là lý luận về khả năng xuất hiện cách mạng xã hội chủ nghĩa ở một số nước, thậm chí ở một nước lạc hậu, tiền tư bản chủ nghĩa; là lý luận bỏ qua chủ nghĩa tư bản tiến lên chủ nghĩa xã hội bằng con đường phát triển rút ngắn và quá độ gián tiếp; là lý luận giải phóng các dân tộc thuộc địa và bị áp bức trên lập trường của giai cấp công nhân
V.I.Lênin đã đưa ra những quan niệm và phân tích sâu sắc về chính trị, đấu tranh giai cấp, cũng như vai trò của giai cấp công nhân và nhân dân lao động trong cuộc chiến chính trị Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của khoa học và nghệ thuật chính trị, đồng thời đề xuất nguyên tắc và phương pháp thực hành chính trị phù hợp với thực tiễn Những luận giải của Lênin được xây dựng dựa trên cơ sở thế giới quan và phương pháp luận mácxít, cùng với những phát triển sáng tạo của ông trong bối cảnh nước Nga vào đầu thế kỷ XX.
V.I Lênin, kế thừa quan điểm của C.Mác và Ph.Ăngghen, đã phê phán các quan niệm cũ về chính trị và khẳng định sự cần thiết của những quan niệm mới Ông nhấn mạnh rằng chính trị không chỉ là cuộc đấu tranh giữa các giai cấp mà còn là sự tự giải phóng của giai cấp vô sản trước giai cấp tư sản Theo Lênin, quan niệm tư sản tách rời chính trị khỏi kinh tế là sai lầm; chính trị phải thuộc về nhân dân và giai cấp vô sản Ông khẳng định rằng cuộc đấu tranh giai cấp cần bao trùm cả lĩnh vực chính trị, đặc biệt là trong việc tổ chức chính quyền nhà nước, để trở thành một cuộc đấu tranh phát triển đầy đủ và mang tính toàn dân tộc Những luận điểm này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng một bộ máy nhà nước trong sạch, vững mạnh, phục vụ lợi ích của nhân dân.
Dựa trên quan điểm của C.Mác và Ph.Ăngghen, V.I.Lênin đã đưa ra những định nghĩa cụ thể về chính trị trong bối cảnh lịch sử nhất định Ông khẳng định rằng chính trị không chỉ là mối quan hệ giữa cá nhân mà là sự tác động đến hàng triệu người Chính trị được hiểu là sự tham gia vào công việc của nhà nước, định hướng hoạt động và nhiệm vụ của nhà nước, cũng như vận mệnh của hàng triệu người Bên cạnh đó, chính trị còn là cuộc đấu tranh giữa các giai cấp và việc giải quyết mối quan hệ giữa các tầng lớp trong xã hội, đặc biệt là lợi ích của giai cấp vô sản Những quan niệm này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc người cách mạng cần nâng cao cảnh giác, xác định bản chất giai cấp của chính trị, và đấu tranh chống lại những quan điểm sai lầm về nguồn gốc của nhà nước và sự thỏa thuận giữa các nhóm xã hội trong lĩnh vực chính trị.
Về mối quan hệ giữa chính trị và kinh tế , theo V.I.Lênin, nguyên lý căn bản là
Chính trị là biểu hiện tập trung của kinh tế và quyết định hướng phát triển của nó Khi chưa phân biệt rõ lợi ích của các giai cấp, con người dễ bị lừa dối về chính trị Chính trị không chỉ phụ thuộc vào kinh tế mà còn giữ vị trí hàng đầu trong việc định hình kinh tế Mối quan hệ giữa chính trị và kinh tế đòi hỏi tư duy nhạy bén và phương pháp sáng tạo Trong bối cảnh hòa bình xây dựng, V.I Lênin nhấn mạnh rằng chính trị chủ yếu hiện nay là xây dựng đất nước về mặt kinh tế.
Dựa trên quan điểm của C.Mác và Ph.Ăngghen về chính trị như một phạm trù lịch sử, V.I.Lênin đã chỉ ra rằng chính trị và nhà nước luôn dựa trên cơ sở kinh tế, là sản phẩm tất yếu của nền kinh tế và là công cụ bảo vệ lợi ích của giai cấp thống trị Chuyên chính vô sản đại diện cho một hình thức nhà nước mới, đang trên đà tự tiêu vong, với nền tảng kinh tế là sự phát triển cao độ của sản xuất và năng suất lao động xã hội Sự thắng lợi của chủ nghĩa xã hội trước chủ nghĩa tư bản được quyết định bởi năng suất lao động Những luận điểm này giúp Đảng Cộng sản cầm quyền nhận diện và giải quyết mối quan hệ giữa chính trị và kinh tế trong nền kinh tế thị trường hiện nay, nhấn mạnh rằng phát triển kinh tế vững chắc là điều kiện cần thiết cho ổn định chính trị Hơn nữa, chính trị không chỉ là một khoa học mà còn là một nghệ thuật, yêu cầu phải xem xét tất cả các lực lượng, nhóm, đảng phái và kinh nghiệm của quần chúng, không thể chỉ dựa vào mong muốn hay quan điểm của một nhóm hay đảng duy nhất Chính trị có tính lôgíc khách quan, không phụ thuộc vào ý chí cá nhân hay tổ chức nào.
Chính trị, như một nghệ thuật, đòi hỏi sự kiên định trong chiến lược và sáng tạo trong sách lược Nó phản ánh mục tiêu, phương hướng và thái độ của một giai cấp hay chính đảng Cách mạng cần sự linh hoạt và sáng tạo trong phương pháp, cho phép điều chỉnh sách lược theo những thay đổi của điều kiện khách quan Sự mềm dẻo trong nghệ thuật cách mạng giúp chọn lựa những con đường khác nhau để đạt được thắng lợi Tuy nhiên, cần phân biệt giữa kiên định nguyên tắc và tính thủ cựu, cũng như giữa linh hoạt và sự dao động V.I Lênin đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc lãnh đạo hiểu rõ sự cần thiết của sự chuyển biến kiên quyết và khéo léo trong chính trị.
Chính trị thể hiện qua chiến lược và sách lược giành chính quyền, trong đó cách mạng là một quá trình cần thiết và hợp lý, phản ánh cuộc đấu tranh giai cấp Cách mạng cần được hiểu một cách khoa học để hành động theo quy luật, không phải chỉ là ý chí chủ quan Đây là hành động sáng tạo, có tổ chức và được lãnh đạo bởi giai cấp tiên tiến, nhằm tạo ra một chế độ xã hội mới, không phải là sự phá phách vô chính phủ Các yếu tố khách quan và chủ quan quyết định hành động chính trị của giai cấp cách mạng là những điều kiện thiết yếu cho sự bùng nổ và thành công của cách mạng.
Giá trị của tư tưởng về đấu tranh chính trị và đấu tranh chính trị của
Theo V.I.Lênin, đấu tranh chính trị là hệ quả tất yếu của đấu tranh giai cấp được nhận thức một cách khoa học và hợp quy luật khách quan Tính chất chính trị của cách mạng gắn với vấn đề lật đổ nhà nước cũ, thiết lập nhà nước mới, thay đổi chủ thể quyền lực Tính chất xã hội của cách mạng liên quan tới các vấn đề cơ sở xã hội, vấn đề cải tạo các quan hệ xã hội cũ, tổ chức đời sống xã hội mới, quản lý và phát triển xã hội
Tình thế cách mạng là điều kiện cần thiết để khởi phát cách mạng, trong khi thời cơ cách mạng là sự kết hợp của các yếu tố khách quan và chủ quan đã chín muồi trong quá trình phát triển của mâu thuẫn giai cấp Nhân tố khách quan thể hiện qua tình thế cách mạng, còn nhân tố chủ quan bao gồm sự nhận thức về mục tiêu và nhiệm vụ của giai cấp cách mạng, cũng như trình độ tổ chức và lãnh đạo quần chúng Trong đó, yếu tố chủ quan quan trọng nhất là chính đảng của giai cấp cách mạng.
Trong đấu tranh chính trị, việc xử lý thỏa hiệp là cần thiết, nhưng cần phân biệt giữa thỏa hiệp có nguyên tắc và vô nguyên tắc Theo V.I Lênin, giành chính quyền có thể thông qua bạo lực hoặc hòa bình, tùy thuộc vào tương quan lực lượng giữa các giai cấp Tìm kiếm con đường hòa bình để giành chính quyền là tốt nhất cho cách mạng, mặc dù rất hiếm Bạo lực không phải là phương thức duy nhất; nó có cơ sở chính trị - xã hội từ sức mạnh quần chúng Thời kỳ bão táp của cách mạng đặc trưng bởi sự kết hợp giữa đấu tranh vũ trang và chính trị Giai cấp thống trị không tự nguyện từ bỏ quyền lực, nên bạo lực thường được sử dụng như một công cụ để lật đổ Bạo lực được coi là "bà đỡ" của các cuộc cách mạng.
V.I.Lênin đã phân tích toàn bộ mâu thuẫn của thời đại đế quốc chủ nghĩa và vạch ra viễn cảnh phát triển của cách mạng vô sản, động lực của sự quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội và vạch ra lý luận về chiến lược và sách lược của cách mạng vô sản thế giới Nếu C.Mác đã đặt cơ sở đầu tiên cho các bộ phận cấu thành của chủ nghĩa Mác thì V.I.Lênin đã bổ sung thêm những nội dung mới: (1) Lý luận về thời kỳ chủ nghĩa tư bản độc quyền, chiến tranh đế quốc và cách mạng vô sản; (2) Kinh nghiệm hai lần Cách mạng Nga (năm 1905 và 1917), quyền lãnh đạo của giai cấp vô sản và vai trò của nông dân trong cách mạng; (3) Kinh nghiệm và lý luận của phong trào giải phóng các dân tộc bị áp bức.
V.I.Lênin không chỉ vận dụng sáng tạo mà còn phát triển và làm phong phú thêm toàn bộ học thuyết Mác về nhiều vấn đề lý luận quan trọng như lý luận về chủ nghĩa đế quốc và cách mạng vô sản; lý luận về chiến lược và sách lược của giai cấp vô sản trong thời đại chiến tranh đế quốc và cách mạng thế giới; về sự liên minh giữa giai cấp vô sản với giai cấp nông dân trước, trong và sau cách mạng vô sản giành thắng lợi; lý luận về vấn đề dân tộc, đặc biệt là lý luận về phong trào giải phóng dân tộc của các nước thuộc địa, nửa thuộc địa; lý luận về vai trò của Đảng và Nhà nước vô sản trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội; lý luận về các hình thức cụ thể của Nhà nước xã hội chủ nghĩa Những tư tưởng này còn nguyên giá trị trong thời đại ngày nay, khi cuộc đấu tranh giai cấp vẫn còn rất phức tạp với những biểu hiện mới, lồng ghép trong đấu tranh giải phóng dân tộc, bảo vệ độc lập, chủ quyền quốc gia.
Giá trị của tư tưởng về chính quyền, giành chính quyền về tay giai cấp công nhân và nhân dân lao động
V.I.Lênin nhấn mạnh rằng cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản chống lại giai cấp tư sản là nhằm giành quyền lực chính trị và nhà nước cho giai cấp vô sản Quyền lực này được thể hiện qua nhà nước vô sản và nền dân chủ vô sản, mang bản chất giai cấp mới - bản chất giải phóng công nhân Giai cấp công nhân không chỉ bảo vệ lợi ích của mình mà còn đại diện cho quyền lực và lợi ích của đông đảo quần chúng lao động.
V.I.Lênin khẳng định, thừa nhận đấu tranh giai cấp mà không thừa nhận đấu tranh chính trị giành chính quyền là đóng khung chủ nghĩa Mác trong thuyết đấu tranh giai cấp, là cắt xén và xuyên tạc chủ nghĩa Mác Chính quyền là vấn đề cơ bản của mọi cuộc cách mạng Chuyên chính vô sản là mục đích trực tiếp của cuộc đấu tranh chính trị của giai cấp vô sản chống giai cấp tư sản Đấu tranh chính trị là hình thức cao nhất của đấu tranh giai cấp, là dấu hiệu đặc trưng về trình độ trưởng thành thực sự về chính trị của giai cấp vô sản Để đạt tới trình độ đấu tranh chính trị, giai cấp vô sản phải tiến hành cuộc đấu tranh giai cấp từ đấu tranh kinh tế đến đấu tranh về tư tưởng và lý luận chống giai cấp tư sản Người xếp hình thức đấu tranh lý luận ngang với hai hình thức đấu tranh kinh tế và chính trị Hơn nữa, “chỉ đảng nào được một lý luận tiền phong hướng dẫn thì mới có khả năng làm tròn vai trò chiến sĩ tiền phong” [2, tr.32]
Nhận thức về tính tất yếu, phổ biến và đặc thù của việc giành chính quyền là điều cần thiết cho giai cấp cách mạng V.I Lênin đã xác định các nhân tố khách quan và chủ quan ảnh hưởng đến hành động chính trị, cũng như tình thế và thời cơ cách mạng Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc lựa chọn phương pháp cách mạng đúng đắn và vận dụng quy luật mâu thuẫn để phân tích đấu tranh giai cấp trong thời đại đế quốc Lênin cũng cho rằng cách mạng xã hội chủ nghĩa có thể giành thắng lợi trước tiên ở một hoặc một số nước, nhưng thắng lợi triệt để phải chờ đến khi cách mạng hoàn thành trên toàn thế giới.
Giá trị của tư tưởng về xây dựng đảng và nhà nước kiểu mới
V.I.Lênin chỉ rõ, chính đảng vô sản phải là một chính đảng có tổ chức, thống nhất, ổn định, bền vững, có sức chiến đấu, có người lãnh đạo kế tiếp liên tục Sự ra đời và phát triển chính đảng kiểu mới của giai cấp công nhân chỉ có thể là sự kết hợp giữa lý luận của chủ nghĩa Mác với thực tiễn của phong trào công nhân Chỉ dựa vào lực lượng của bản thân mình thì giai cấp công nhân không thể có được học thuyết xã hội chủ nghĩa, giỏi lắm thì chỉ có ý thức công đoàn chủ nghĩa, như tổ chức ra công đoàn, đấu tranh với giới chủ, đòi chính phủ ban hành một số luật cần cho công nhân
Việc xây dựng và phát triển đảng vô sản, đặc biệt khi trở thành đảng cầm quyền, đặt ra nhiều vấn đề nguyên tắc quan trọng Đây là bước ngoặt trong sự phát triển của đảng, đồng thời cũng là thời điểm xuất hiện nhiều khó khăn và nguy cơ trong việc xây dựng xã hội mới và phát triển kinh tế Để đáp ứng nhiệm vụ mới, đảng cần nâng cao năng lực lãnh đạo, kịp thời điều chỉnh nội dung và phương pháp, đồng thời thể hiện trí tuệ và lương tâm của thời đại Những thách thức như thiếu kiến thức, kinh nghiệm lãnh đạo, bệnh quan liêu, và sự xa rời quần chúng cần được khắc phục Do đó, việc xây dựng và chỉnh đốn đảng để đảm bảo sự trong sạch và vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức là nhiệm vụ then chốt Cần thực hiện đúng nguyên tắc tập trung dân chủ, tăng cường công tác kiểm tra, kỷ luật, giáo dục đảng viên, và xây dựng ý thức giải cấp công nhân thành ý thức chủ đạo trong xã hội, đây là kim chỉ nam cho các đảng cộng sản trong giai đoạn hiện nay.
Nhà nước là tổ chức quyền lực dưới sự lãnh đạo của Đảng, đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện dân chủ Trong chủ nghĩa xã hội, nhà nước và dân chủ lần đầu tiên hòa quyện Cần thực hiện các nhiệm vụ và biện pháp như xây dựng luật pháp, cơ chế kiểm tra và giám sát của quần chúng đối với hoạt động của nhà nước và công chức Đồng thời, cần chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí, đồng thời chú trọng giáo dục, đào tạo, bố trí và sử dụng cán bộ, cải cách hành chính và thi hành chính sách hiệu quả.
Các tổ chức chính trị - xã hội, cùng với Đảng và Nhà nước, đóng vai trò quan trọng trong hệ thống chuyên chính vô sản Việc phân định rõ chức năng, nhiệm vụ và phương pháp hoạt động giữa Đảng và Nhà nước là cần thiết để thực hiện dân chủ và chống quan liêu, tham nhũng Trong số các tổ chức này, công đoàn là một cơ sở xã hội quan trọng, hỗ trợ cho Đảng và Nhà nước Các chỉ dẫn của V.I Lênin có giá trị lớn trong việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống chính trị, đặc biệt là trong việc giải quyết mối quan hệ giữa sự lãnh đạo của Đảng và sự quản lý của Nhà nước.
Theo V.I.Lênin, cần nâng cao văn hoá chính trị trong Đảng và trong quần chúng. Văn hóa chính trị thể hiện trong văn hóa lãnh đạo, văn hoá quản lý và tổ chức; trong hành vi ứng xử giữa người có chức, có quyền với quần chúng, trong quan hệ giữa Đảng và Nhà nước với nhân dân Để chính trị trở thành văn hóa chính trị, chủ thể cầm quyền phải giải quyết các mối quan hệ giữa chính trị với khoa học, chính trị với đạo đức và pháp luật; giữa quyền lực và chân lý một cách có văn hóa; giữa người lãnh đạo, quản lý nắm quyền lực với giới trí thức khoa học và với các tầng lớp xã hội khác “Một người không biết chữ là người đứng ngoài chính trị” [ Những tư tưởng về Đảng và Nhà nước của V.I.Lênin có ý nghĩa soi sáng con đường đấu tranh chống tư tưởng tả khuynh hoặc hữu khuynh trong xây dựng Đảng và Nhà nước, trong giải quyết mối quan hệ giữa Đảng lãnh đạo và Nhà nước quản lý hiện nay Đồng thời đây cũng là vũ khí sắc bén trong cuộc đấu tranh chống quan liêu, tham nhũng, chống bệnh tha hóa, biến chất của cán bộ, đảng viên.
Giá trị của tư tưởng về thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa
Thời C.Mác và Ph.Ăngghen, hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa tư bản đã mở rộng, nhưng cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc chưa mạnh mẽ, khiến vận mệnh loài người và tương lai cách mạng giải phóng dân tộc phụ thuộc vào thắng lợi của cách mạng vô sản ở các nước tư bản phát triển Sang thời V.I.Lênin, ông phân tích chủ nghĩa tư bản ở giai đoạn đế quốc chủ nghĩa và cho rằng chủ nghĩa xã hội có thể thắng lợi trong một nước tư bản riêng lẻ, đồng thời các nước lạc hậu có thể phát triển nhanh chóng, bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa trong những điều kiện lịch sử nhất định.
(1) Phương thức sản xuất bị bỏ qua đã tỏ ra lỗi thời về mặt lịch sử;
(2) Có sự giúp đỡ của giai cấp công nhân đã giành được thắng lợi ở nước tư bản phát triển hơn;
Đội tiên phong chính trị của giai cấp công nhân, với kinh nghiệm và quyết tâm, đã cùng toàn dân thực hiện cuộc cách mạng nhằm giành quyền lực về tay mình.
Sau khi giành được chính quyền, giai cấp vô sản bắt đầu thích ứng với vai trò lãnh đạo và quản lý, đặc biệt trong lĩnh vực kinh tế và nhà nước, nhằm thực hiện quyền lực thực sự thuộc về nhân dân Năng suất lao động và khả năng lãnh đạo là cơ sở đảm bảo cho thắng lợi của chủ nghĩa xã hội, khuyến khích quần chúng lao động phát huy tính chủ động và sáng tạo trong việc xây dựng chế độ mới Chính trị chuyển trọng tâm vào kinh tế, với nhiệm vụ hàng đầu là quản lý kinh tế và thu hút sự tham gia của đông đảo quần chúng vào quản lý xã hội Theo V.I Lênin, giai cấp vô sản cần thực hiện hai nhiệm vụ chính: xóa bỏ xã hội tư bản chủ nghĩa và xây dựng xã hội xã hội chủ nghĩa mới.
Xây dựng và thực hiện quyền lực của giai cấp công nhân và nhân dân lao động là mục tiêu quan trọng của cách mạng xã hội chủ nghĩa Theo V.I Lênin, việc xác lập và duy trì lãnh đạo của Đảng cùng hiệu lực quản lý của Nhà nước là cần thiết để tạo điều kiện cho nhân dân thực hiện quyền làm chủ và phát huy tính chủ động, sáng tạo trong xây dựng chế độ mới Thành công trong lãnh đạo và quản lý phụ thuộc vào khả năng hiểu biết và đồng cảm với quần chúng, cũng như giữ vững lòng tin của họ.
GIÁ TRỊ THỰC TIỄN CỦA TƯ TƯỞNG CHÍNH TRỊ MÁC - LÊNIN TRONG THỜI ĐẠI NGÀY NAY
MÁC - LÊNIN TRONG THỜI ĐẠI NGÀY NAY
Tư tưởng chính trị Mác - Lênin nhấn mạnh rằng chính trị là cả khoa học và nghệ thuật, với mục tiêu giải phóng con người và mang lại tự do, hạnh phúc Hình thái kinh tế - xã hội được coi là phương pháp toàn diện để phân tích lịch sử phát triển của nhân loại và các chế độ chính trị - xã hội Đấu tranh giai cấp là động lực chính cho sự phát triển xã hội, dẫn đến chuyên chính vô sản Quyền lực chính trị chủ yếu thuộc về giai cấp, trong khi kinh tế quyết định chính trị, nhưng chính trị cũng có tính độc lập và ảnh hưởng trở lại đến kinh tế Trong xã hội xã hội chủ nghĩa, cần thúc đẩy dân chủ hóa, xây dựng bộ máy nhà nước trong sạch, và thực hiện phương châm “thà ít mà tốt”.
Trong bối cảnh phát triển nhanh chóng của khoa học - công nghệ và toàn cầu hóa, các quan niệm về quyền lực chính trị đang thay đổi, với sự xuất hiện của quyền lực tri thức, quyền lực cứng - quyền lực mềm, và quyền lực công chúng Để đáp ứng yêu cầu của quá trình dân chủ hóa, nhà nước cần cải cách năng lực quản lý, tạo ảnh hưởng và thu hút người dân tham gia vào chính trị, đồng thời tôn trọng quyền con người và chia sẻ quyền lực với công dân Cần nâng cao tính linh hoạt trong cơ chế phản hồi và tiết kiệm nguồn lực cho hoạt động chính trị Minh bạch, hiệu quả của chính quyền, và tính bền vững trong phát triển kinh tế - xã hội cũng cần được cải thiện, cùng với việc khai thác tính đồng thuận xã hội và vốn xã hội.
Những thay đổi trong quan niệm về các vấn đề chính trị hiện nay đã làm phong phú thêm mục tiêu, nguồn lực và phương thức hoạt động chính trị Các quan niệm về quyền lực không chỉ phản ánh sự biến chuyển của xã hội mà còn đánh dấu sự chuyển mình sang một giai đoạn phát triển mới Mặc dù vậy, tư tưởng Mác - Lênin vẫn giữ vai trò quan trọng, cung cấp phương pháp luận cần thiết để hiểu và nhận thức các biến đổi trong đời sống chính trị trong bối cảnh toàn cầu hóa.
Trong bối cảnh hiện nay, mặc dù lực lượng sản xuất trong chủ nghĩa tư bản vẫn đang phát triển, nhưng quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa đã trở thành rào cản đối với sự phát triển này Cuộc cách mạng khoa học - công nghệ hiện đại không chỉ thúc đẩy kinh tế mà còn làm sâu sắc thêm các mâu thuẫn xã hội Mâu thuẫn cơ bản của chủ nghĩa tư bản ngày càng gia tăng, với các cuộc khủng hoảng ngày càng nghiêm trọng và tần suất ngày càng cao Mặc dù chủ nghĩa tư bản đang chuyển mình theo hướng "văn minh" hơn và giai cấp công nhân cũng đang tri thức hóa, nhưng mâu thuẫn giữa hai bên vẫn tồn tại Những luận giải của chủ nghĩa Mác - Lênin về chủ nghĩa tư bản và sứ mệnh của giai cấp công nhân vẫn giữ nguyên giá trị, cung cấp cơ sở lý luận cho việc nhận thức và hành động cải cách đối với chủ nghĩa tư bản, đồng thời xây dựng chủ nghĩa xã hội trong thời đại hiện nay.
Trong bối cảnh thay đổi của chủ nghĩa tư bản hiện đại, khái niệm giai cấp công nhân đã có sự chuyển biến lớn, không còn chỉ giới hạn ở những người lao động trong ngành công nghiệp cơ khí Ngày nay, giai cấp công nhân bao gồm nhiều lĩnh vực khác nhau, từ nghiên cứu đến dịch vụ, phản ánh sự đa dạng trong quá trình sản xuất hiện đại Sự biến đổi này không chỉ về số lượng mà còn về chất lượng và cơ cấu lao động Tuy nhiên, tư tưởng Mác - Lênin đang bị xuyên tạc bởi các học giả tư sản, họ cho rằng học thuyết giá trị thặng dư đã lỗi thời và giai cấp công nhân không còn bị bóc lột, trong khi thực tế cho thấy giai cấp này đang bị trung lưu hóa, với "công nhân áo xanh" không còn đại diện cho lực lượng sản xuất hiện đại.
Giai cấp công nhân, theo tinh thần của C.Mác, vẫn phải "bán lao động cho nhà tư bản" và hạnh phúc của họ phụ thuộc vào nhà tư bản cũng như sự biến động của thị trường Họ tiếp tục là lực lượng sản xuất chính, tạo ra sản phẩm thặng dư, nguồn gốc của sự giàu có và phát triển xã hội Vai trò và sứ mệnh của giai cấp công nhân càng được khẳng định khi những mâu thuẫn trong xã hội tư bản hiện đại không thể được giải quyết bởi chính chế độ này.
Xác định đúng nội dung và bản chất của chính trị theo chủ nghĩa Mác - Lênin không chỉ mang tính lý luận mà còn xác định mục tiêu đấu tranh của giai cấp công nhân nhằm giành quyền lực, xây dựng chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản Trong bối cảnh hiện nay, khi cuộc đấu tranh giai cấp, chính trị và tư tưởng diễn ra quyết liệt, những người cách mạng cần giữ vững lập trường của giai cấp công nhân để nhận thức và giải quyết đúng đắn các vấn đề chính trị thực tiễn Giai cấp công nhân, với tư cách là giai cấp bị áp bức và bóc lột, có khả năng tự giải phóng Tư tưởng chính trị Mác - Lênin cung cấp phương pháp luận cần thiết để hiểu rõ bản chất chính trị thế giới hiện nay và nhấn mạnh sự cần thiết tăng cường lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước trong công cuộc đổi mới hướng tới chủ nghĩa xã hội.