Chương 1: Phân tích thiết kế hệ thống thơng tin 1.1 Tổng quan hệ thống thông tin 1.1.1 Đặt vấn đề:  Hệ thống thơng tin tin học hố ứng dụng đầy đủ toàn diện thành tựu công nghệ thông tin vào tổ chức  Tại phải phân tích thiết kế hệ thống thơng tin? Có nhìn đầy đủ, đắn xác hệ thống thông tin xây dựng tương lai Tránh sai lầm thiết kế cài đặt Tăng vòng đời (life cycle) hệ thống Dễ sửa chữa, bổ sung phát triển hệ thống trình sử dụng hệ thống yêu cầu Để thấy cần thiết việc phân tích thiết kế hệ thống thông tin tự động, xem số liệu liên quan đến xây dựng phần mềm mà công ty IBM thống kê giai đoạn 1970-1980 Phân tích sai sót: ý niệm /quan niệm : 45% Mã hóa : 25% Soạn thảo : 7% Các sai sót mức : 20% Các sai sót khơng xếp loại : 3% Phân tích chi phí Bảo trì : 54% Phát triển : 46% Phân tích phân bổ hoạt động Sản xuất mã : 15% Phát sửa chữa sai sót : 50% Khác : 35% Các số liệu cho thấy sai sót lớn tất loại sai sót mắc phải phần ý niệm, quan niệm, tức nằm việc phân tích thiết kế Chi phí chiếm tỉ trọng lớn chi phí bảo hành, lượng cơng việc chiếm tỷ lệ lớn phát sửa chữa Tình trạng bắt nguồn từ thiếu sót phân tích thiết kế, nhà tin học ln tìm phương pháp phân tích hữu hiệu nhằm khắc phục tình trạng 1.1.2 Hệ thống - Hệ thống thông tin  Hệ thống tập hợp phần tử có quan hệ qua lại với hoạt động hướng đến mục tiêu chung thông qua việc tiếp nhận đầu vào sản xuất đầu nhờ trình chuyển đổi tổ chức Hệ thống gọi hệ thống động (Dynamic System)  Hệ thống thông tin tập hợp gồm nhiều thành phần mà mối liên hệ thành phần liên hệ chúng với hệ thống khác liên hệ thông tin với 1.2 Các hệ thống thông tin thông dụng Trong thực tế, bốn hệ thường sử dụng 1.2.1 Hệ xử lý liệu (DPS-Data Processing System) Chức  Xử lý giao dịch ghi lại liệu cho chức đặc thù  Dữ liệu đưa vào thường xuyên cập nhật Dữ liệu đầu định kỳ bao gồm tài liệu hoạt động báo cáo Hệ xử lý liệu có tính cục thường dành cho cho nhà quản lý cấp tác nghiệp 1.2.2 Hệ thông tin quản lý (MIS-Management Information System) Hệ thông tin quản lý hệ thống thông tin sử dụng tổ chức kinh tế xã hội, hệ gồm nhiều thành phần, thành phần hệ thống hồn chỉnh Ví dụ: hệ thống thơng tin quản lý xí nghiệp có hệ thống hệ thống “Quản lý vật tư”, hệ thống “Quản lý tài chính”, , hệ thống thơng tin quản lý trường đại học có hệ thống hệ thống “Quản lý vật tư”, hệ thống “Quản lý đào tạo”, hệ thống “Quản lý NCKH”, Chức MIS:  Hỗ trợ chức xử lý liệu giao dịch lưu trữ  Dùng sở liệu hợp hỗ trợ cho nhiều chức  Cung cấp cho nhà quản lý thông tin theo thời gian hệ thống  Có chế bảo mật thơng tin theo cấp độ có thẩm quyền sử dụng Cách xem xét tốt hệ thống thơng tin quản lý đặt mục đích tổ chức sử dụng hệ thống đó, cách nhìn hệ thống thơng tin góc độ hệ hỗ trợ định 1.2.3 Hệ hỗ trợ định (DSS- Decision Support System) Mục đích hệ giúp cho tổ chức thông tin cần thiết để định hợp lý đủ độ tin cậy Khả hệ:  Cung cấp, xếp phương án theo tiêu chuẩn người làm định  Cung cấp phân tích liệu, biểu diễn liệu đồ thị cách tự động  Chọn lựa giúp phương án tối ưu sở thông tin đưa vào Đặc trưng DSS  Hỗ trợ nhà làm định trình định  Tạo mơ hình đa chức năng, có khả mơ có cơng cụ phân tích  Tạo thuận lợi cho liên lạc mức làm định 1.2.4 Hệ chuyên gia (ES-Expert System) Hệ thông tin giúp nhà quản lý giải thực vấn đề mức cao DSS Hệ liên quan đến lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, làm cho máy tính có khả lập luận, học tập, tự hoàn thiện người Chẳng hạn chương trình lập kế hoạch tài chính, chẩn đóan bệnh, dịch máy, 1.3 Các thành phần hệ thống thông tin quản lý Theo quan điểm hệ thống hệ thống thơng tin quản lý thường có thành phần: - Thành phần định: thực chức định - Thành phần thông tin: thực chức tiếp nhận, xử lý, truyền tin lưu trữ thông tin hệ thống - Thành phần tác nghiệp: thành phần bảo đảm hoạt động sở tổ chức Ví dụ: hệ thống thơng tin quản lý xí nghiệp có thành phần định Ban Giám đốc, thành phần thơng tin phịng ban chức năng, thành phần tác nghiệp phân xưởng, sở sản xuất Chúng ta thấy mối quan hệ thành phần hệ thống thông tin qua sơ đồ TP QUYẾT ĐỊNH Quyết định Thơng tin vào từ mơi trường ngồi Báo cáo TP THƠNG TIN Thơng tin Điều hành Ngun liệu vào Thơng tin từ mơi trường ngồi Thơng tin Kiểm tra TP TÁC NGHIỆP Sản phẩm Hệ thống thông tin theo quan điểm hệ hỗ trợ định Bây đến định nghĩa có tính chất mơ tả hệ thống thông tin: Hệ thống thông tin tổ chức tập hợp phương tiện, nhân lực, thông tin phương pháp xử lý tin nhằm cung cấp thơng tin cho q trình định thời hạn đủ độ tin cậy Trong đó: *Tổ chức: quan, xí nghiệp, trường học *Phương tiện (phần cứng-phần mềm): sở vật chất dùng để thu nhập, xử lý, lưu trữ, chuyển tải thông tin hệ thống máy tính, máy in, điện thoại *Nhân lực: bao gồm tập thể, cá nhân tham gia vào việc thu thập liệu, xử lý, truyền tin, người phát triển trì hệ thống *Thông tin (dữ liệu): Các thông tin sử dụng hệ thống, thông tin từ môi trường bên ngồi vào hệ thống, thơng tin từ hệ thống mơi trường bên ngồi Tuy nhiên, nói đến thơng tin phải nói đến yếu tố kèm theo như: Giá mang thơng tin: phương tiện lưu trữ tin giấy, đĩa từ, âm Kiểu thông tin: thông tin văn bản, âm thanh, hình ảnh, tri thức .Qui tắc tiếp nhận hành trình thơng tin .Vai trị thơng tin hoạt động tác nghiệp, việc đưa định *Phương pháp xử lý tin: tài nguyên phi vật chất mơ hình tốn học, thuật toán, tri thức người hệ thống, phần mềm tin học Tóm lại, hệ thống thơng tin cấu thành từ yếu tố chính: thơng tin, phương pháp xử lý tin, người phương tiện 1.4 Các tính HTTT  Thời gian trả lời: tính khoảng thời gian từ thông tin hệ thống tiếp nhận đến hệ thống tác nghiệp nhận định tương ứng với thông tin đến  Bản chất định thuộc loại tự động hóa hay khơng  Kiểu sản phẩm hệ thống tác nghiệp  Khối lượng thông tin xử lý  Độ phức tạp liệu  Độ phức tạp xử lý  Độ phức tạp cấu trúc hệ thống  Độ tin cậy hệ thống 1.5 Mục đích, yêu cầu phương pháp phân tích thiết kế HTTT 1.5.1 Mục đích HTTT có vịng đời dài (long life cycle) Có chức hệ hỗ trợ định Chương trình cài đặt dễ sửa chữa, bảo hành Hệ thống dỄ sử dụng, có độ xác cao 1.5.2 u cầu Quan điểm tiếp cận tổng thể: cách xem phận, liệu, chức phần tử hệ thống đối tượng phải nghiên cứu Do hiểu biết tất điều cần thiết cho phát triển hệ thống Quan điểm top-down: quan điểm phân tích từ xuống theo hướng từ tiếp cận tổng thể đến riêng biệt Nhận dạng mức trừu tượng bất biến hệ thống ứng với chu trình phát triển hệ thống Nhận dạng thành phần liệu xử lý hệ thống Định kết cần đạt cho giai đoạn phát triển hệ thống thủ tục cần thiết giai đoạn 1.6 Xây dựng thành công hệ thống thông tin 1.6.1 Khái niệm dự án công nghệ thông tin thành công Trong thực tế chưa có tiêu chuẩn cụ thể để xác định hệ thống thông tin xem thành công Ngay hệ thống thơng tin nhỏ hoạt động tốt người không đồng ý với hiệu Tuy nhiên để có cở cho việc đánh giá hệ thống thông tin người ta đưa số tiêu chuẩn quy tắc sau: Một hệ thống thơng tin xem có hiệu lực góp phần nâng cao chất lượng hoạt động quản lý tổng thể tổ chức, thể cụ thể mặt: Phù hợp với chiến lược hoạt động tổ chức Đạt mục tiêu thiết kế đề tổ chức Chi phí vận hành chấp nhận Có độ tin cậy cao, đáp ứng chuẩn mực hệ thống thông tin hành Chẳng hạn tính sẵn sàng: thời gian làm việc ngày, tuần; thời gian thực dịch vụ, tìm kiếm; kết xuất thông tin yêu cầu biểu mẫu, số tiêu Sản phẩm có giá trị xác đáng: thông tin đưa đắn, kịp thời, có ý nghĩa thiết thực hoạt động chức quản lý, nâng cao chất lượng sản phẩm dịch vụ tổ chức, sai sót cho phép Dễ học, dễ nhớ dễ sử dụng Mềm dẽo, hướng mở, dễ bảo trì 1.6.2 Quản lý phát triển dự án công nghệ thông tin Mục tiêu việc quản lý dự án đảm bảo cho dự án phát triển HTTT đáp ứng mong đợi khách hàng thực phạm vi giới hạn cho phép (như ngân sách, thời gian, điều kiện tổ chức) Đây khâu quan trọng việc phát triển HTTT Quản lý dự án tiến hành có kế hoạch loạt hoạt động có liên quan với để đạt mục tiêu, có điểm bắt đầu điểm kết thúc Nó bao gồm pha: Khởi tạo dự án - Lập kế hoạch dự án - Thực dự án - Kết thúc dự án Mỗi pha dự án yêu cầu số công việc phải thực 1.6.2.1 Khởi tạo dự án Đây bước q trình quản lý dự án mà cần thực số hoạt động để đánh giá quy mô, phạm vi phức tạp dự án Các hoạt động là: Thiết lập đội dự án ban đầu Thiết lập mối quan hệ với khách hàng Thiết lập dự án sơ bộ: công việc bao gồm: xác định quy mô phạm vi dự án, lập lịch trình cho họp Thiết lập thủ tục quản lý: để bảo đảm cho thành công dự án, cần phải lập thủ tục quản lý có hiệu như: thủ tục báo cáo, truyền thông, xét duyệt, thay đổi dự án, xác định thời hạn cấp vốn, hồn tất chứng từ, Thiết lập mơi trường quản lý dự án lập nhật ký công việc dự án: Nhật ký dự án nhằm ghi lại công việc, kiện, vào, ra, thủ tục, chuẩn sử dụng cho việc kiểm tra dự án 1.6.2.2 Lập kế hoạch dự án Giai đoạn tập trung vào việc xác định mô tả hoạt động công việc cần thiết hoạt động cụ thể dự án Nội dung lập kế hoạch dự án bao gồm: Phát hoạ kế hoạch truyền thông Xác định chuẩn thủ tục dự án Mô tả phạm vi dự án, phương án đánh giá khả thi Phân chia dự án thành nhiệm vụ quản lý Phát triển lịch trình sơ Xác định đánh giá rủi ro Lập kế hoạch ngân sách ban đầu Thiết lập mô tả công việc Lập kế hoạch dự án sở 1.6.2.3 Thực dự án Thực dự án đưa kế hoạch dự án sở vào thực Nội dung việc thực dự án bao gồm: Triển khai kế hoạch dự án sở, đưa dự án sở vào thực hiện: bao gồm khởi động dự án, nhận phân bổ nguồn lực, định hướng đào tạo thành viên mới, theo dõi tình hình thực đảm bảo chất lượng sản phẩm tạo Thúc đẩy tiến trình thực dự án theo kế hoạch sở: đánh giá kết thực hiện, điều chỉnh hoạt động, nguồn lực ngân sách Trong trường hợp phải sửa đổi kế hoạch dự án sở cho phù hợp Quản lý thay đổi kế hoạch dự án sở: thay đổi cần phản ảnh kế hoạch dự án sở nhật ký công việc dự án Bổ sung nhật ký công việc dự án: tất kiện diễn dự án cần phải ghi vào nhật ký cơng việc Nó cung cấp cho thành viên thông tin để làm quen với nhiệm vụ dự án Nó cung cấp tài liệu lịch sử để phân tích, định lập báo cáo Thông báo tình trạng dự án: mục đích để giữ mối liên hệ thành viên dự án Việc thông báo kịp thời diễn tiến dự án yêu cầu để có hiểu biết thành viên làm việc với Đảm bảo phối hợp hành động cách có hiệu 1.6.2.4 Kết thúc dự án Mục tiêu giai đoạn hoàn tất dự án, bao gồm cơng việc sau: Đóng dự án lại: cần thực số hoạt động đánh giá thành viên kiến nghị lợi ích cho họ, hoàn tất tài liệu chứng từ tốn Cám ơn người đóng góp, tham gia hỗ trợ trình thực dự án Tổng kết sau dự án: mục tiêu xác định mặt mạnh, mặt yếu từ sản phẩm dự án, q trình hình thành lên q trình quản lý dự án, từ rút kinh nghiệm cho dự án sau Kết thúc hợp đồng: ký kết lý hợp đồng với bên liên quan 1.7 Giới thiệu vài phương pháp phân tích thiết kế 1.7.1 Phương pháp phân tích thiết kế có cấu trúc (SADT-Structured Analysis and Design Technique-Kỹ thuật phân tích thiết kế có cấu trúc): Phương pháp xuất phát từ Mỹ, ý tưởng Phân rã hệ thống lớn thành hệ thống đơn giản SADT xây dựng dựa nguyên lý sau: Sử dụng mơ hình Phân tích kiểu Top-down Dùng mơ hình chức mơ hình quan niệm (cịn gọi “mơ hình thiết kế” để mô tả hệ thống Thể tính đối ngẫu hệ thống Sử dụng biểu diễn dạng đồ hoạ Phối hợp hoạt động nhóm Ưu tiên tuyệt đối cho hồ sơ viết Cơng cụ để phân tích: Sử dụng sơ đồ chức công việc BFD (Business Function Diagram) lưu đồ luồng liệu DFD (Data Flow Diagram) Mơ hình liệu (Data Modes) 10 Ngơn ngữ có cấu trúc SL (Structured Language) Từ điển liệu (Data Dictionary) Bảng định (Warnier/orr) Đặc tả tiến trình (Process Specification) Phương pháp phân tích thiết kế SADT có ưu điểm dựa vào ngun lý phân tích có cấu trúc, thiết kế theo lối phân cấp, bảo đảm từ liệu vào sản xuất nhiều liệu Nhược điểm phương pháp không bao gồm tồn tiến trình phân tích khơng thận trọng đưa đén tình trạng trùng lặp thơng tin 1.7.2 Phương pháp phân tích thiết kế Merise MERISE viết tắt từ cụm từ Methode pour Rassembler les Ideés Sans Effort (phương pháp tập hợp ý tưởng không cần cố gắng) Phương pháp đời vào năm cuối thập niên 70 Xuất phát từ suy nghĩ nhóm nghiên cứu đứng đầu J.L.Lemoigne trường đại học Aix-EnProvence - Pháp nghiên cứu thực đồng thời Trung tâm nghiên cứu trang bị kỹ thuật (CETE), lãnh đạo H.Tardien.Trong phát triển nhanh chóng cơng nghệ mới, MERISE cịn dùng để điều hành dự án khơng cơng sở mà cịn nhiều xí nghiệp đủ loại khác Ý tưởng phương pháp Merise: Ý tưởng phương pháp phân tích thiết kế Merise dựa mặt sau: Mặt thứ nhất: quan tâm đến chu kỳ sống (life cycle) hệ thống thông tin qua giai đoạn: Thai nghén (Gestation) - Quan niệm/Ý niệm - Quản trị - Chết Chu kỳ sống kéo dài từ 15đến 20 năm hệ thống thông tin lớn Mặt thứ hai: đề cập đến chu kỳ đặc trưng hệ thống thông tin, gọi chu kỳ trừu tượng Mỗi tầng mơ tả dạng mơ hình tập trung bao gồm tập hợp thơng số xác Theo thơng số tầng tăng trưởng, tầng mơ tả khơng biến đổi thay đổi thơng số thay đổi Mỗi mơ hình mơ tả thơng qua hình thức dựa quy tắc, nguyên lý ngữ vựng cú pháp quy định Có quy tắc cho phép chuyển từ mơ hình sang mơ hình khác cách tự động nhiều Mặt thứ ba: mặt liên quan đến chu kỳ định cần phải đưa chu kỳ sống sản phẩm Đặc trưng phương pháp Merise tách rời liệu xử lý nhằm đảm bảo tính khách quan q trình phân tích cung cấp đầy đủ mơ hình để diễn đạt bước cập nhật Hệ thống bao gồm liệu xử lý biểu diễn ba mức: 11 - Mức quan niệm (Concept): xác định thành phần liệu xử lý - Mức tổ chức (Oganization): chi tiết hóa quan hệ chúng - Mức tác nghiệp (Physic): thành phần thể thực tế Cơng cụ để phân tích: Trên sở ba mức bất biến hệ thống thơng tin, phương pháp phân tích thiết kế Merise sử dụng mơ hình tương ứng mức để phân tích thiết kế hệ thống thơng tin MỨC DỮ LIỆU XỬ LÝ Mức quan niệm MH quan niệm liệu MH quan niệm xử lý Mức tổ chức MH tổ chức liệu MH tổ chức xử lý Mức vật lý MH vật lý liệu MH vật lý xử lý Ưu điểm phương pháp phân tích thiết kế MERISE có sở khoa học vững Hiện phương pháp dùng nhiều Pháp Châu Âu phải phân tích hệ thống lớn Nhược điểm phương pháp cồng kềnh Do đó, để giải ứng dụng nhỏ phương pháp thường đưa đến việc kéo dài thời gian Trong giáo trình này, chúng tơi bám sát phương pháp để trình bày bước phân tích thiết kế hệ thống thơng tin Có thể hình dung bước phát triển hệ thống thông tin thơng qua mơ hình khơng gian ba chiều: chiều thành phần hệ thống thông tin, chiều mức bất biến hệ thống thông tin chiều giai đoạn phân tích thiết kế hệ thống thơng tin Mức vật lý Mức tổ chức Mức quan niệm thiết bị người Xử lý Thông tin Lập kế hoạch Phân tích Thiết kế Thực 12 1.7.3 Phương pháp phân tích MCX (Méthode de xavier castellani) Phương pháp phân tích MCX có nguồn gốc từ Pháp, giáo sư Học viện Tin học cho xí nghiệp IIE (Institut Informatique d’Entrerise) sáng tạo Phương pháp phân tích MCX dựa nguyên lý đặc trưng sau: Cho phép xây dựng mơ hình tổng qt xác để biểu diễn hệ thống thơng tin phân hệ hệ thống thông tin Cho phép phân tích, nắm liệu, q trình xử lý truyền thông hệ thống thông tin Cho phép lượng hố xử lý MCX có ưu điểm thích hợp với việc thực hành Nhược điểm rườm rà 1.7.4 Phương pháp phân tích GLACSI (Groupe d’ Animation et de Liaison pour l’ Analyse et de conception de Système d’ Information) Phương pháp có nguồn gôc từ Pháp, đời vào tháng năm 1982 Tác giả nhóm giáo sư Học viện Công nghệ Pháp (IUT) Nội dung phương pháp trình bày tập hợp công cụ nguyên liệu để tiến hành giai đoạn sau tiến trình phân tích:  Nghiên cứu hệ thống  Nghiên cứu trạng  Nghiên cứu khả thi  Phân tích chức  Mơ hình liệu  Mơ hình xử lý  Phân tích cấu trúc  Tổ chức liệu: mức logic mức vật lý  Tổ chức xử lý: xử lý theo lô, xử lý theo thời gian thực  Mơi trường tiếp nhận: máy tính, mạng máy tính, ngơn ngữ, phần mềm chun dụng  Giao diện người-máy Nhược điểm phương pháp chưa thử nghiệm nhiều thực tế Ưu điểm phương pháp cơng cụ tốt để giảng dạy Ngồi phương pháp phân tích thiết kế nói cịn có phương pháp phân tích hướng đối tượng (OOA: Object Oriented Annalysis) bàn đến chương cuối 1.8 Những sai lầm xẩy phân tích thiết kế HTTT Những phương pháp phân tích đại mong muốn hướng tới giải toàn phần tồn khiếm khuyết q trình phân tích sau: 13  Thiếu tiếp cận tổng thể phát triển hệ thống: Người phân tích bị ảnh hưởng đến nhu cầu trực tiếp chủ đầu tư NSD  Thu thập nhiều lần thông tin  Dùng thuật ngữ khác quan niệm  Sự phiến diện, không đầy đủ hồ sơ  Sự bất hợp tác người sử dụng  Thiếu chuẩn thống Người phân tích thiếu chuẩn thống để mô tả, cài đặt ứng dụng hệ thống 1.9 Các giai đoạn xây dựng hệ thống thơng tin tin học hóa Mọi phương pháp phân tích thiết kế hệ thống thơng tin phải trải qua giai đoạn sau:  Nghiên cứu nhu cầu (hệ thống cần gì?)  Nghiên cứu khả thi (cân nhắc nhu cầu khả năng)  Đề xuất kiểu kiến trúc hệ thống  Mã hóa (tổ chức liệu lập trình)  Thử nghiệm khai thác Quá trình phát triển hệ thống thơng tin phải tình trạng hệ thống thông tin cũ từ thiếu hiệu hệ thống cũ so với nhiệm vụ đặt tổ chức THIẾT KẾ PHÂN TÍCH Hệ thống cũ họat động nào? Hệ thống cũ làm gì? Hệ thống phải làm gì? Tìm hiểu yêu cầu thực tế yêu cầu sử dụng Xác định hệ thống phải làm nào? THỰC HIỆN Mã hóa, chuyển giao, bảo trì Bắt đầu 14 1.9.1 Lập kế hoạch (khảo sát hệ thống): Đây giai đoạn thông qua việc tiếp xúc người phân tích chủ đầu tư nhằm xác định cơng việc cần thiết trước tiến hành nghiên cứu lĩnh vực, phận, hệ thống con, tổ chức có liên quan đến hệ thống thông tin cần xây dựng Giai đoạn làm rõ ý muốn chủ đầu tư là: xây dựng hệ thống thông tin hay nâng cấp hệ thống thơng tin cũ Mục đích cần làm sáng tỏ vấn đề sau:  Có cần thiết xây dựng hệ thống thông tin nâng cấp HTTT cũ khơng? Nếu có,  Thời gian bắt đầu, thời gian kết thúc  Ước tính chi phí thực  Nhân lực, vật lực phục vụ cho hệ thống tương lai  Có ích lợi cản trở  Trách nhiệm bên thỏa thuận sơ vào giai đoạn Nói tóm lại, kết thúc giai đoạn hợp đồng khơng thức người phân tích thiết kế chủ đầu tư 1.9.2 Phân tích: Là giai đoạn trung tâm xây dựng hệ thống thông tin, giai đoạn bao gồm giai đoạn khởi giai đoạn lập kế hoạch Phân tích bao gồm cơng đoạn sau: 1.9.2.1 Phân tích trạng: Giai đoạn nhằm hiểu rõ tình trạng hoạt động hệ thống cũ mục đích hoạt động tổ chức Cụ thể, bao gồm cơng việc: - Tìm hiểu trạng: thơng qua việc nghiên cứu hồ sơ, tài liệu để tìm hiểu thơng tin chung ngành dọc tổ chức - Tìm hiểu hoạt động tổ chức - Xác định thành phần tham gia tổ chức - Các nhiệm vụ tổ chức thành viên tổ chức bên ngồi có liên quan - Các mối quan hệ thông tin thành viên tổ chức 1.9.2.2 Phân tích khả thi lập hồ sơ nhiệm vụ: Phân tích khả thi phải tiến hành mặt: Phân tích khả thi kỹ thuật: xem xét khả kỹ thuật có để đề xuất giải pháp kỹ thuật áp dụng cho hệ thống thông tin Phân tích khả thi kinh tế: xem xét khả tài để chi trả cho việc xây dựng hệ thống thông tin lợi ích mà hệ thống đem lại 15 Phân tích khả thi hoạt động: khả vận hành hệ thống điều kiện khuôn khổ, điều kiện tổ chức quản lý cho phép tổ chức Sau đó, người phân tích phải định vài giải pháp so sánh, cân nhắc điểm tốt khơng tốt giải pháp Tóm lại, giai đoạn người phân tích phải tìm điểm cân nhu cầu khả Sau chọn lựa xong giải pháp người phân tích cần phải lập hồ sơ nhiệm vụ Cơng việc nhằm mục đích: - Định hình chức hệ thống cần đạt - Định thủ tục xây dựng quan niệm thực hệ thống - Định hình sơ lược giao diện hệ thống với người sử dụng tương lai Làm mẫu (prototype) để NSD hình dung hệ thống tương lai Tóm lại, lập hồ sơ nhiệm vụ thỏa thuận khơng thức phía: Người phân tích, Chủ đầu tư Người sử dụng 1.9.2.3 Xây dựng mơ hình hệ thống chức năng: Người phân tích dựa vào kết phân tích để xây dựng mơ hình nghiệp vụ hệ thống, từ làm rõ mơ hình thơng tin mơ hình họat động hệ thống Trong tồn hoạt động phân tích giai đoạn quan trọng Quá trình tìm hiểu xây dựng mơ hình hệ thống gọi hồn tất khơng cịn phản hồi từ phía chủ đầu tư 1.9.3 Thiết kế: Thiết kế phân tích khơng phải hai giai đoạn rời Thiết kế hệ thống cho phương án tổng thể hay mơ hình đầy đủ hệ thống thơng tin Nó bao gồm tất đặc tả hình thức cấu trúc hệ thống Trong giai đoạn thiết kế người phân tích phải xác định cách chi tiết: - Các thông tin - Các qui tắc phát sinh, tiếp nhận xử lý thông tin - Các kiểu khai thác - Các phương tiện cứng mềm sử dụng hệ thống Tóm lại, thiết kế bao gồm cơng việc sau:  Thiết kế liệu: xác định đối tượng (tập thực thể) cấu trúc liệu sử dụng hệ thống  Thiết kế chức năng: định modun xử lý thể chức xử lý hệ thống thông tin  Thiết kế giao diện: chi tiết hóa hình thức giao tiếp người - máy  Thiết kế an toàn hệ thống  Thiết kế phần cứng: tính tốn u cầu kỹ thuật cho hệ thống  Dự kiến nhân vị trí cơng tác hệ thống 16 1.9.4 Giai đoạn thực Trong giai đoạn xây dựng hệ thống bao gồm xây dựng file Viết chương trình thực chức hệ thống tương ứng với kiểu khai thác đặt Thực chất giai đoạn thực mã hóa liệu giải thuật nên cịn gọi giai đoạn mã hóa (coding) Một nhiệm vụ quan trọng giai đoạn làm tài liệu sử dụng hướng dẫn cho người sử dụng làm tài liệu kỹ thuật cho chuyên gia tin học phát triển hệ thống sau 1.9.5 Chuyển giao hệ thống Giai đoạn giai đoạn cuối để người phân tích hiệu chỉnh hệ thống thông tin đưa hệ thống vào khai thác, vận hành thử số liệu giả để phát sai sót Sau người phân tích phải đào tạo người sử dụng vị trí hệ thống 1.9.6 Bảo trì Là trình sửa đổi, khắc phục thiếu sót hệ thống thơng tin để làm cho hệ thống thích nghi hơn, thuận tiện sử dụng Tóm lại, q trình xây dựng hệ thống thơng tin mơ tả theo sơ đồ đây: LËp k Õ h o ¹ c h Ph ©n t Ýc h Th i Õt k Õ Th ù c h i Ön Ch u y Ĩn g i a o B¶ o t r × 1.10 Các mức bất biến hệ thống thông tin Việc định mức trừu tượng hóa hệ thống thơng tin xuất phát từ nhu cầu nhà phân tích Các nhu cầu bao gồm:  Cần có mơ hình ngôn ngữ đặc tả đơn giản đơn nghĩa để xác định yêu cầu giai đoạn phân tích  Cần có mơ hình ngôn ngữ để đối thoại với người không chuyên tin học hệ thống thông tin 17  Cần có ngơn ngữ mơ tả mức quan niệm khác hệ thống thông tin liên quan đến chu kỳ sống hệ thống Có mức trừu tượng hệ thống thông tin: 1.10.1 Mức quan niệm Mức quan niệm hệ thống thông tin mơ tả mục đích hệ thống thơng tin ràng buộc phải tơn trọng mối quan hệ với mục đích hệ thống Các mơ tả phải độc lập với giải pháp cài đặt sau Ví dụ, hệ thống thơng tin quản lý chuyến bay công ty hành không Cụ thể, mức quan niệm người ta cần mô tả: - Các đối tượng sử dụng hệ thống - Các tượng mối quan hệ thông tin đối tượng, hệ thống hệ thống hệ thống với môi trường bên ngồi - Thứ tự cơng việc thực hệ thống - Các qui tắc biến đổi, cơng thức tính tốn, thuật tốn - Các nhiệm vụ mà hệ thống phải thực ràng buộc mà hệ thống phải tơn trọng Có loại quy tắc: + Qui tắc quản lý: qui định mục tiêu ràng buộc hệ thống (thường quy định, luật lệ áp đặt từ mơi trường ngồi) Ví dụ: "SV phải nộp học phí vào học", "doanh nghiệp phải đong thuế VAT" Một cách để xem xét quy tắc có phải quy tắc quản lý khơng hủy bỏ quy tắc hệ thống có nguy bị phá vỡ khơng? + Qui tắc tổ chức: qui tắc liên quan đến giải pháp họat động hệ thống + Qui tắc kỹ thuật: qui tắc liên quan đến yêu cầu kỹ thuật để đảm bảo hệ thống họat động Tóm lại mức quan niệm cần trả lời câu hỏi: Chức hệ thống thông tin gì? Hệ thống thơng tin cần yếu tố gì? Hệ thống gồm liệu quy tắc quản lý nào? 1.10.2 Mức tổ chức Mục đích mức tổ chức xác định phương tiện, nhân lực, máy móc, cách tổ chức để cung cấp thông tin cho người sử dụng thời hạn đủ độ tin cậy Tại mức này, cần trả lời câu hỏi: Ai làm? Làm đâu? Làm nào? Thông tin mức tổ chức mô tả theo giải pháp sở liệu thực chất quan hệ logic chúng Do đó, liệu mức tổ chức gọi mức logic 18 1.10.3 Mức vật lý (tác nghiệp) Đây mức trừu tượng hệ thống họat động vận hành Tại mức này, cần trả lời câu hỏi hệ thống hoạt động nào? Mục tiêu mức vật lý xác định cách thực hệ thống thông tin môi trường cài đặt đó, thơng tin mơ tả với cấu trúc, giá mang phương thức truy nhập Mơ hình khơng gian phát triển hệ thống: MVL MTC MQN TTin Lập kế hoạch XLý Cngười Thbị Phân tích Thiết kế Có thể xem bước q trình phân tích thiết kế hệ thống điểm khơng gian chiều hình vẽ Mức Dữ liệu Xử lý Quan niệm Mơ hình quan niệm liệu Mơ hình quan niệm xử lý Mơ hình tổ chức liệu Mơ hình tổ chức xử lý Logic Mơ hình vật lý liệu Mơ hình vật lý xử lý Vật lý 19