Một số giải pháp tiếp tục đẩy mạnh xây dựng Nông thôn mới kiểu mẫu trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh.Một số giải pháp tiếp tục đẩy mạnh xây dựng Nông thôn mới kiểu mẫu trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh.Một số giải pháp tiếp tục đẩy mạnh xây dựng Nông thôn mới kiểu mẫu trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh.Một số giải pháp tiếp tục đẩy mạnh xây dựng Nông thôn mới kiểu mẫu trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh.Một số giải pháp tiếp tục đẩy mạnh xây dựng Nông thôn mới kiểu mẫu trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh.Một số giải pháp tiếp tục đẩy mạnh xây dựng Nông thôn mới kiểu mẫu trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh.
Tính cấp thiết của đề tài 1 2 Tình hình nghiên cứu 3 Mục tiêu nghiên cứu
Quảng Ninh đã đạt nhiều thành tựu trong việc xây dựng nông thôn mới, đặc biệt trong giai đoạn 1 (2010 - 2016) khi tỉnh triển khai chương trình tại 13/14 huyện, thị xã, thành phố với 111 xã tham gia Đông Triều là huyện đầu tiên của tỉnh và miền Bắc được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới vào năm 2015 Đến cuối năm 2016, huyện Cô Tô cũng đạt chuẩn, nâng tỷ lệ huyện đạt chuẩn lên 15,4%, trong khi có 35 xã đạt chuẩn nông thôn mới, chiếm 31,5% Trong giai đoạn 2 (2016 - 2020), Quảng Ninh áp dụng các tiêu chí cao hơn theo tiêu chuẩn Đồng bằng Sông Hồng, dẫn đến các xã đạt chuẩn trong giai đoạn 1 có kết quả thực hiện tiêu chí xây dựng nông thôn mới thấp hơn so với bộ tiêu chí Quốc gia.
Kết thúc giai đoạn 2010-2015, Quảng Ninh đã hoàn thành 8/20 chỉ tiêu của Nghị quyết số 01-NQ/TU về chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM) đến năm 2020 Tỉnh đặt ra nhiệm vụ cho 5 năm tiếp theo là chuyển đổi chương trình xây dựng NTM từ "lượng" sang "chất" thông qua các giải pháp hiệu quả và bền vững hơn Đồng thời, cần gắn kết xây dựng nông thôn mới với việc thực hiện đồng bộ đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp và chương trình OCOP giai đoạn 2017.
Năm 2020, tỉnh Quảng Ninh đã triển khai đề án đưa 22 xã và 11 thôn đặc biệt khó khăn ra khỏi chương trình 135 Nhằm thúc đẩy và đảm bảo tính bền vững cho Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, tỉnh xác định cần thiết phải xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu trên toàn địa bàn.
Giai đoạn 2010-2015, Chương trình nông thôn mới đã đạt nhiều thành tựu, nhưng vẫn còn tồn tại tính hình thức ở một số nơi Áp lực hoàn thành chương trình đã dẫn đến việc huy động quá mức từ người dân, gây ra tình trạng nợ đọng trong xây dựng nông thôn mới Chính phủ đã ban hành quyết định 1600-QĐ/TTg và 1980-QĐ/TTg để thay thế các quyết định cũ, điều chỉnh quy định và tiêu chí cho giai đoạn 2016-2020 phù hợp với điều kiện từng tỉnh Sau khi đạt chuẩn nông thôn mới, các địa phương gặp khó khăn do thiếu hướng dẫn cụ thể về tiêu chí phát triển tiếp theo Để nâng cao chất lượng tiêu chí, mỗi địa phương đã ban hành chính sách riêng, hướng tới xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu Ngày 05/6/2018, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 691/QĐ-TTg, quy định bộ Tiêu chí xã nông thôn mới kiểu mẫu giai đoạn 2018-2020 làm cơ sở cho các địa phương thực hiện.
Thị xã Đông Triều là đơn vị cấp huyện đầu tiên ở miền Bắc đạt chuẩn nông thôn mới (NTM) và được Thủ tướng Chính phủ công nhận cùng với huyện Củ Chi (TP Hồ Chí Minh), Thị xã Long Khánh và huyện Xuân Lộc (tỉnh Đồng Nai).
Bộ mặt nông thôn Đông Triều đã có nhiều thay đổi, nhưng công tác xây dựng nông thôn mới (NTM) vẫn gặp nhiều khó khăn, đặc biệt về hạ tầng kỹ thuật như cầu, đường, trường, trạm và nhà ở Địa phương gặp thách thức trong việc huy động vốn từ chương trình mục tiêu quốc gia và các dự án đầu tư, trong khi đội ngũ cán bộ chuyên môn còn thiếu kinh nghiệm và năng lực Bên cạnh đó, tình trạng trông chờ vào sự hỗ trợ của Nhà nước cũng đang phổ biến, gây ảnh hưởng đến sự quyết tâm và sáng tạo của toàn đảng bộ và nhân dân thị xã.
Mặc dù Đông Triều đã đạt chuẩn nông thôn mới từ năm 2015, nhưng giai đoạn 2016-2020, thị xã này tiếp tục áp dụng tiêu chí nông thôn mới của vùng Đồng bằng sông Hồng với sự thay đổi về số lượng và chất lượng chỉ tiêu Trong giai đoạn này, ba xã: Việt Dân, Bình Khê và An Sinh được lựa chọn xây dựng xã nông thôn mới kiểu mẫu đầu tiên trong tỉnh Năm 2019, xã Việt Dân đã hoàn thành các tiêu chí đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu, trở thành xã đầu tiên trong cả nước được công nhận Đến cuối năm 2020, 15/15 xã của Đông Triều đã hoàn thành mục tiêu đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, trong đó có 5 xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu Hiện tại, 6 xã còn lại đang nỗ lực hoàn thành tiêu chí nông thôn mới kiểu mẫu, với kế hoạch hoàn thành vào năm 2022 Để tiếp tục đẩy mạnh kết quả xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu, việc đánh giá chất lượng và đưa ra giải pháp là rất cần thiết Do đó, đề tài nghiên cứu “Một số giải pháp tiếp tục đẩy mạnh xây dựng Nông thôn mới kiểu mẫu trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh” được lựa chọn.
Tác giả đã nghiên cứu và nhận thấy rằng trong những năm gần đây, có nhiều đề tài nghiên cứu liên quan đến việc xây dựng Nông thôn mới và Nông thôn mới kiểu mẫu, điển hình là công trình của Hoàng Bá Thịnh.
(2016), “Xây dựng nông thôn mới của Hàn Quốc và Việt Nam”; Bùi Hải Thắng,
Xây dựng nông thôn mới gặp nhiều khó khăn, nhưng giải pháp khắc phục có thể giúp cải thiện tình hình Nghiên cứu của Nguyễn Mậu Dũng (2012) nhấn mạnh tầm quan trọng của sự tham gia của người dân trong chương trình này, coi đó là chìa khóa để đảm bảo thành công Báo cáo tổng kết 10 năm thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010-2020 đã chỉ ra những vấn đề lý luận và thực tiễn cần được giải quyết để thúc đẩy sự phát triển bền vững cho nông thôn.
Năm 2020, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cùng tỉnh Quảng Ninh và thị xã Đông Triều đã ghi nhận những kết quả tích cực trong việc cải tạo diện mạo nông thôn, với môi trường sống ngày càng khang trang và sạch đẹp Đời sống người dân được cải thiện, văn hóa xã hội và môi trường nông thôn có nhiều tiến bộ, dân chủ được mở rộng, và an ninh trật tự được giữ vững Những thành tựu này có sự đóng góp quan trọng của nông dân, những "chủ thể" chính trong chương trình xây dựng nông thôn mới tại Đông Triều Để nâng cao sự tham gia của người dân, cần xác định họ là chủ thể trong quá trình xây dựng nông thôn mới và tạo điều kiện cho họ tham gia vào Ban chỉ đạo cấp thôn, xã, đồng thời phát huy vai trò của họ trong tuyên truyền, đóng góp vật tư nhân lực và giám sát các công trình xây dựng nông thôn mới.
Nhận thức của người dân, đặc biệt là cán bộ cơ sở cấp xã và thôn, về chương trình xây dựng nông thôn mới là yếu tố quan trọng trong việc chỉ đạo và triển khai chương trình Mặc dù đã có nhiều nỗ lực trong việc chuẩn hóa đội ngũ cán bộ và tuyên truyền về chương trình, nhưng vẫn còn nhiều cán bộ, đặc biệt là cấp thôn, chưa có nhận thức đầy đủ về chương trình này Để nâng cao nhận thức của cán bộ cơ sở, cần tăng cường công tác tuyên truyền, huy động sự tham gia của các tổ chức đoàn thể, tham vấn cộng đồng và phát động các phong trào thi đua trong thời gian tới.
Nghiên cứu năm 2012 cho thấy chương trình nông thôn mới đã đạt được một số thành tựu nhưng vẫn còn bất cập trong tiêu chí đánh giá và triển khai Theo Lê Đức Niêm và Trương Thành Long (2017), sự hài lòng của người dân cao và phụ thuộc vào 5 yếu tố chính: sự tiếp cận, vai trò chính quyền, hiểu biết của người dân, vai trò kiểm tra và đánh giá của họ Các yếu tố như hiểu biết, đánh giá và vai trò kiểm tra có ảnh hưởng lớn nhất đến sự hài lòng Do đó, cần tăng cường tuyên truyền và khuyến khích sự tham gia của người dân vào công tác kiểm tra, đánh giá chương trình Việc xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu khó khăn hơn nhiều so với nông thôn mới thông thường, đòi hỏi sự nâng cao chất lượng tiêu chí một cách liên tục Theo Quyết định số 691/QĐ-TTg, xã nông thôn kiểu mẫu phải đạt chuẩn nâng cao và đáp ứng 4 nhóm tiêu chí cùng 13 chỉ tiêu, tập trung vào chiều sâu chất lượng hoạt động để đảm bảo tính bền vững của nông thôn mới.
Các nghiên cứu về Nông thôn mới và Nông thôn mới kiểu mẫu hiện nay chủ yếu dừng lại ở những khái quát chung, chưa cung cấp các giải pháp cụ thể để xây dựng huyện Nông thôn mới kiểu mẫu Mặc dù có nhiều công trình đã đề cập đến lý thuyết và thực tiễn trong xây dựng nông thôn mới và quản lý kinh tế, nhưng vẫn thiếu các nghiên cứu chuyên sâu về cách thức phát triển thị xã Nông thôn mới kiểu mẫu Do đó, tác giả quyết định chọn đề tài “Một số giải pháp tiếp tục đẩy mạnh xây dựng Nông thôn mới kiểu mẫu trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh” cho luận văn của mình.
Mục tiêu của đề tài là đánh giá thực trạng xây dựng nông thôn mới nâng cao và nông thôn mới kiểu mẫu tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh Bài viết sẽ nêu rõ những thành công đã đạt được, đồng thời xác định các hạn chế và nguyên nhân trong quá trình xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu Từ đó, đề xuất các giải pháp nhằm tiếp tục đẩy mạnh mô hình nông thôn mới kiểu mẫu tại thị xã Đông Triều, với mục tiêu đến năm 2022 trở thành thị xã nông thôn mới đầu tiên trên toàn quốc.
- Đề tài thực hiện hệ thống hoá cơ sở lý luận về nông nghiệp, nông thôn, nông thôn mới và nông thôn mới kiểu mẫu
Bài viết đánh giá thực trạng kết quả triển khai xây dựng nông thôn mới và nông thôn mới kiểu mẫu tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh Qua đó, phân tích những thành tựu đạt được cũng như những thách thức cần khắc phục để nâng cao chất lượng cuộc sống người dân và phát triển bền vững khu vực nông thôn.
- Đánh giá chất lượng xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh
- Đề xuất các giải pháp để quản lý, nâng cao chất lượng xây dựng Nông thôn mới kiểu mẫu trên địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh.
Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Dựa trên nghiên cứu lý luận và tổng kết thực tiễn, bài viết phân tích thực trạng xây dựng nông thôn mới và nông thôn mới kiểu mẫu tại thị xã Đồng Triều, tỉnh Quảng Ninh.
+ Về không gian: Nghiên cứu được thực hiện tại thị xã Đông Triều
Bài viết đánh giá và phân tích thực trạng xây dựng nông thôn mới và nông thôn mới kiểu mẫu tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh Nội dung bao gồm những kết quả đạt được, các tồn tại và hạn chế trong quá trình triển khai, cùng với nguyên nhân của những vấn đề này Bên cạnh đó, bài viết cũng đề xuất các giải pháp nhằm quản lý và nâng cao hiệu quả trong việc xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu tại địa bàn này.
+ Về thời gian: Đánh giá kết quả xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu từ năm
Phương pháp nghiên cứu
+ Phương pháp thu thập thông tin
Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp
Thu thập số liệu thứ cấp về chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM) từ các Nghị định, Quyết định, Thông tư và Chỉ thị của Trung ương, tỉnh Quảng Ninh và thị xã Đông Triều Tập trung vào tài liệu liên quan đến điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội, cũng như các số liệu về xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu tại thị xã Đông Triều Ngoài ra, cần tham khảo các tài liệu, báo cáo, công trình nghiên cứu khoa học và website liên quan đến xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu và các vấn đề về nông nghiệp, nông dân, nông thôn.
Số liệu được thu thập từ Ban chỉ đạo xây dựng nông thôn mới, Văn phòng điều phối chương trình xây dựng nông thôn mới cấp thị xã và các Ban Chỉ đạo xây dựng nông thôn mới tại các xã, phường, đảm bảo lưu trữ tại các cơ quan cấp địa phương.
Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp
Các đối tượng thu thập thông tin bao gồm:
Thường trực Ban chỉ đạo, Văn phòng điều phối chương trình xây dựng NTM của thị xã Đông Triều và Ban chỉ đạo xã cần tiến hành trao đổi nội dung liên quan để đảm bảo sự phối hợp hiệu quả trong công tác xây dựng nông thôn mới Tổ chuyên viên XDNTM cũng sẽ tham gia vào quá trình này nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả của chương trình.
Để đánh giá công tác triển khai xây dựng Nông thôn mới (NTM), chúng tôi đã thực hiện việc phát phiếu lấy ý kiến từ các cán bộ cấp cao Tổng cộng có 30 cán bộ từ các cấp khác nhau đã tham gia trả lời phỏng vấn, trao đổi và cung cấp thông tin quan trọng thông qua phiếu lấy ý kiến.
Tổ chức khảo sát ý kiến người dân tại ba xã điểm xây dựng NTM kiểu mẫu gồm Bình Khê, An Sinh và Tân Việt, sử dụng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên với tổng số 90 phiếu điều tra, mỗi xã có 30 người tham gia.
+ Phương pháp tổng hợp thông tin
Bài viết này sử dụng phương pháp bảng thống kê để tổng hợp số liệu sơ cấp và thứ cấp, nhằm phân tích và đánh giá thực trạng xây dựng nông thôn mới và nông thôn mới kiểu mẫu tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh.
+ Phương pháp phân tích thông tin
Luận văn sử dụng các phương pháp sau để phân tích số liệu về tình hình xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu:
Phương pháp thống kê mô tả
Dựa trên các tài liệu và số liệu đã thu thập, chúng tôi tiến hành thống kê và phân tích toàn bộ dữ liệu Quá trình này bao gồm việc xử lý số liệu và sử dụng các chỉ số bình quân, số tuyệt đối, và số tương đối để đánh giá các chỉ tiêu nghiên cứu một cách chính xác.
Phương pháp so sánh là một công cụ phân tích hiệu quả, giúp tổng hợp số liệu theo yêu cầu và tiến hành so sánh giữa các thời kỳ để đánh giá các động thái phát triển của hiện tượng, bản chất kinh tế, xã hội theo thời gian và không gian Qua việc tính toán và phân tích số liệu, phương pháp này cho phép nhận xét và đánh giá khả năng tổ chức thực hiện của địa phương, từ đó đưa ra những kết luận và đề xuất phù hợp.
Phương pháp chuyên gia và chuyên khảo được áp dụng thông qua việc nghiên cứu các tài liệu liên quan, kế thừa nội dung phù hợp với đề tài Đồng thời, việc tham khảo ý kiến từ các chuyên gia trong quá trình phân tích, đánh giá và đề xuất sẽ giúp hoàn thiện mô hình nông thôn mới tại địa phương trong thời gian tới.
Phương pháp dự tính và dự báo dựa trên việc thu thập và xử lý thông tin nhằm đánh giá xu hướng phát triển của ngành nông nghiệp và nông thôn tại thị xã Qua đó, có thể xác định định hướng cho sự phát triển kinh tế xã hội và xây dựng nông thôn mới, phù hợp với xu hướng chung của nền kinh tế.
Đóng góp về khoa học và thực tiễn
Luận văn đóng góp vào lĩnh vực khoa học bằng cách hệ thống hóa các lý luận cơ bản về nông thôn mới và nông thôn mới kiểu mẫu Nó chỉ ra những vấn đề cấp thiết cần được giải quyết trong quá trình xây dựng nông thôn mới và nông thôn mới kiểu mẫu.
Bài viết đánh giá thực trạng và tìm ra những tồn tại, hạn chế cùng nguyên nhân trong quá trình áp dụng các tiêu chí xây dựng nông thôn mới và nông thôn mới kiểu mẫu tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh Đồng thời, đề xuất các giải pháp nhằm thúc đẩy sự phát triển của mô hình nông thôn mới kiểu mẫu Luận văn sẽ cung cấp cơ sở khoa học cho lãnh đạo thị xã Đông Triều trong việc xây dựng và phát triển mô hình này, đồng thời là tài liệu tham khảo hữu ích cho sinh viên và học viên cao học ngành quản lý kinh tế.
Kết cấu của luận văn CHƯƠNG I TỔNG QUAN VỀ NÔNG THÔN MỚI
Khái niệm về nông thôn, nông thôn mới, mô hình nông thôn mới và xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu
1.1.1 Khái niệm nông thôn, nông thôn mới, mô h nh nông thôn mới, dựng nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu
Nông thôn là khu vực cư trú của đa dạng tầng lớp nhân dân, chủ yếu là nông dân, với nền sản xuất chủ yếu dựa vào nông nghiệp Theo Nghị định số 41/2010/NĐ-CP ngày 12/4/2010, nông thôn được định nghĩa là phần lãnh thổ không thuộc nội thành hay nội thị của các thành phố, thị xã, thị trấn, và được quản lý bởi Ủy ban nhân dân xã.
Nông thôn Việt Nam là khu vực chủ yếu tập trung vào sản xuất nông nghiệp, nơi mà khoảng 70% dân số cả nước sinh sống.
Nông thôn là khu vực chủ yếu sinh sống của người lao động nông nghiệp, có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước Nơi đây cung cấp lương thực, thực phẩm cho đời sống, nguyên liệu cho công nghiệp, hàng hóa xuất khẩu và nguồn lao động cho các khu vực công nghiệp và thành phố Nông dân là lực lượng chủ yếu trong nông thôn, đóng vai trò trung tâm trong quá trình phát triển nông nghiệp, với nông nghiệp là thành phần chính của kinh tế nông thôn.
1.1.1.2 Khái niệm về nông thôn mới
Nông thôn mới là vùng nông thôn áp dụng thành tựu khoa học kỹ thuật hiện đại, đồng thời giữ gìn nét văn hóa truyền thống Mặc dù chưa có định nghĩa chính thức, nông thôn mới được hiểu là mô hình tổ chức nông thôn với những đặc điểm và cấu trúc mới, đáp ứng yêu cầu phát triển trong bối cảnh hiện tại Mô hình này xây dựng trên nền tảng của nông thôn cũ nhưng mang tính tiên tiến về mọi mặt.
Nông thôn mới là một khu vực nông thôn hiện đại, khác biệt với nông thôn truyền thống Khu vực này không chỉ giữ gìn những giá trị nông thôn mà còn tích hợp các cơ cấu và chức năng mới, mang đến sự phát triển bền vững cho đời sống người dân.
1.1.1.3 Khái niệm mô hình nông thôn mới
Xây dựng nông thôn mới không chỉ là việc biến làng xã thành thị tứ hay giữ nông dân ở lại nông thôn, mà còn cần nhìn nhận trong bối cảnh đô thị hóa Đô thị hóa và phi nông hóa nông dân là động lực quan trọng cho sự phát triển này Chuyển dịch lao động nông thôn là nội dung cốt lõi trong xây dựng nông thôn mới, với các tổ chức nông dân đóng vai trò chủ thể Các hợp tác xã nông dân kiểu mới giữ vị trí đặc biệt trong quá trình này, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của nông thôn.
Mô hình nông thôn mới có đặc trưng riêng biệt cho từng vùng nông thôn, với mục tiêu phát triển toàn diện tại cấp xã và thôn Mô hình này hướng đến công nghiệp hoá, hiện đại hoá, dân chủ hoá và văn minh hoá, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và phát triển bền vững cho cộng đồng nông thôn.
Mô hình nông thôn mới được các nhà nghiên cứu hình dung là những kiểu mẫu cộng đồng đáp ứng tiêu chí mới, kết hợp các bài học khoa học - kỹ thuật hiện đại, đồng thời vẫn bảo tồn những nét đặc trưng và bản sắc văn hóa, tinh thần Việt Nam.
Mô hình nông thôn mới được xác định bởi các đặc điểm như đáp ứng yêu cầu phát triển, đổi mới tổ chức và vận hành, cải thiện cảnh quan môi trường Mô hình này phải đạt hiệu quả cao trong các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa và xã hội, đồng thời tiến bộ hơn so với mô hình cũ Ngoài ra, nó cần chứa đựng những đặc điểm chung có thể áp dụng và phổ biến trên toàn quốc.
Xây dựng nông thôn mới là quá trình đổi mới tư duy và nâng cao năng lực người dân, nhằm tạo động lực cho sự phát triển kinh tế và xã hội Điều này góp phần thực hiện chính sách hỗ trợ nông nghiệp, nông dân và nông thôn, đồng thời cải thiện cơ sở vật chất và đời sống văn hóa Qua đó, mục tiêu là thu hẹp khoảng cách sống giữa nông thôn và thành phố Đây là một nhiệm vụ lâu dài và liên tục, cần được lãnh đạo và chỉ đạo tập trung trong chiến lược phát triển quốc gia và địa phương trong cả hiện tại và tương lai.
Mục tiêu xây dựng nôn thôn mới có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại;
Cơ cấu kinh tế cần được tổ chức hợp lý, kết nối nông nghiệp với sự phát triển nhanh chóng của công nghiệp, dịch vụ và đô thị theo quy hoạch Xã hội nông thôn phải ổn định và giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc Bảo vệ môi trường sinh thái là điều quan trọng, đồng thời nâng cao sức mạnh của hệ thống chính trị dưới sự lãnh đạo của Đảng tại nông thôn Cần xây dựng giai cấp nông dân vững mạnh, củng cố liên minh giữa công nông và đội ngũ trí thức, tạo nền tảng cho sự phát triển kinh tế bền vững.
- xã hội và chính trị vững chắc, đảm bảo thực hiện thành công CNH - HĐH đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa [7]
Mục đích chính của việc xây dựng mô hình nông thôn mới là tạo ra một nông thôn năng động với nền sản xuất nông nghiệp hiện đại và hạ tầng tương tự như đô thị.
Mô hình nông thôn mới được hiểu là tổng thể các đặc điểm và cấu trúc tạo nên một tổ chức nông thôn theo tiêu chí mới, nhằm đáp ứng yêu cầu hiện tại Mô hình này không chỉ cải tiến so với mô hình nông thôn cũ mà còn thể hiện tính tiên tiến trên mọi phương diện.
1.1.1.4 Khái niệm xây dựng nông thôn mới
Xây dựng nông thôn mới là một cuộc cách mạng lớn, khuyến khích cộng đồng nông thôn hợp tác để cải thiện chất lượng cuộc sống tại thôn, xã và gia đình Mục tiêu là phát triển sản xuất toàn diện bao gồm nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ, đồng thời nâng cao nếp sống văn hóa, bảo vệ môi trường và đảm bảo an ninh nông thôn Qua đó, thu nhập và đời sống vật chất, tinh thần của người dân sẽ được cải thiện đáng kể.
Xây dựng nông thôn mới là một nhiệm vụ cách mạng quan trọng, đòi hỏi sự chung tay của toàn Đảng, toàn dân và hệ thống chính trị Đây không chỉ là vấn đề liên quan đến kinh tế - xã hội mà còn mang tính chất tổng hợp về kinh tế - chính trị.
Tầm quan trọng và quá trình hình thành nông thôn mới kiểu mẫu tại Việt Nam14 1 Tầm quan trọng của xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu
1.2.1 Tầm quan trọng của dựng nông thôn mới kiểu mẫu
Năm 2021, Việt Nam có 8.272 xã, trong đó 345 xã thuộc thành phố trực thuộc tỉnh, 319 xã thuộc thị xã và 7.608 xã thuộc huyện Đến năm 2020, cả nước đã có 5.177 xã đạt chuẩn nông thôn mới (NTM) và 9 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu Dự kiến, năm 2021 khoảng 70% xã sẽ đạt chuẩn NTM, với 6% xã đạt chuẩn nâng cao và kiểu mẫu, cùng 200 đơn vị cấp huyện được công nhận đạt chuẩn NTM Hiện tại, 62% xã cả nước đã đạt chuẩn NTM, trong đó 12 tỉnh, thành phố có 100% xã được công nhận Trung bình cả nước đạt 16,38 tiêu chí/xã, không còn xã nào dưới 5 tiêu chí Hai tỉnh Nam Định và Đồng Nai là những địa phương đầu tiên hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM Ban Chỉ đạo trung ương xác định ba nhiệm vụ trọng tâm: hỗ trợ phát triển sản xuất, cải thiện chất lượng môi trường và xây dựng đời sống văn hóa Chính phủ đã ban hành tiêu chí đánh giá xã đạt chuẩn NTM giai đoạn 2016-2020, đồng thời các địa phương cũng xây dựng đề án riêng để thúc đẩy thực hiện, với nhiều cách làm sáng tạo như phong trào “Mỗi xã một sản phẩm” ở Quảng Ninh và xây dựng khu dân cư kiểu mẫu ở Hà Tĩnh.
Làng và cảnh quan nông thôn Việt Nam hiện nay rất đẹp và nguyên bản, với một số địa phương phát triển thành mô hình điển hình, tạo nên môi trường sống lý tưởng Để xây dựng các mô hình làng xanh - sạch - đẹp, cần nhiều công sức và nguồn kinh phí cho việc duy tu, bảo dưỡng Do đó, việc nhân rộng các mô hình này là rất quan trọng, đồng thời cần duy trì sự bền vững và bảo tồn nét văn hóa đặc sắc của các làng Hơn nữa, việc tận dụng lợi thế của các làng để gắn với tuyến du lịch sẽ mang lại nhiều lợi ích kinh tế.
Hiện nay, kiến trúc và cảnh quan cần quay trở về bản sắc truyền thống để tạo sự cân bằng giữa cuộc sống đô thị ồn ào và môi trường nông thôn đặc trưng Ban chỉ đạo Trung ương định hướng xây dựng các xã, huyện NTM kiểu mẫu với quy định rõ ràng về khu dân cư, cảnh quan và vườn mẫu Việc này cần được thực hiện một cách khoa học, đảm bảo sự đồng thuận của cộng đồng thay vì tùy ý theo sở thích cá nhân.
Ở nhiều địa phương vùng khó khăn, thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia (NTM) ở cấp xã đòi hỏi nguồn lực lớn và thời gian dài để đạt được chuẩn Do đó, lựa chọn khu dân cư, thôn, bản là giải pháp khả thi để tạo ra những chuyển biến tích cực về cảnh quan, môi trường và nhận thức, đồng thời không đòi hỏi nhiều kinh phí Cách tiếp cận này góp phần thay đổi bộ mặt địa phương, đặc biệt là những nơi không thể thực hiện trên bình diện toàn xã hay toàn huyện.
Xây dựng nông thôn mới là một quá trình liên tục và lâu dài, bắt đầu từ việc đạt chuẩn nông thôn mới, nhưng không có điểm kết thúc Hiện tại, chỉ có 62% số xã trên toàn quốc đạt chuẩn này, và những xã đã hoàn thành cần tiếp tục hướng tới xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu Trước khi Chính phủ ban hành Quyết định số 691/QĐ-TTg, đã có 12 tỉnh đưa ra bộ tiêu chí nông thôn mới kiểu mẫu cấp xã, nhưng các địa phương áp dụng tiêu chí và chuẩn mực khác nhau Do đó, các địa phương đã hoàn thành xây dựng nông thôn mới thường gặp khó khăn trong việc tiếp tục thực hiện chương trình Việc cần thiết là phát triển mô hình kiểu mẫu để xây dựng nông thôn mới, tập trung vào các giá trị cốt lõi của người dân.
1.2.2 uá tr nh h nh thành nông thôn mới kiểu mẫu tại Việt Nam
Trong 10 năm qua, Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới đã trở thành một phong trào sôi nổi, rộng khắp trên cả nước và đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể, tạo nên bước ngoặt lớn trong phát triển nông thôn nước ta Bộ mặt nông thôn khởi sắc rõ rệt, từng bước gắn phát triển toàn diện nông thôn với cơ cấu lại và đổi mới mô hình tăng trưởng ngành nông nghiệp, ảnh hưởng sâu rộng đến đời sống vật chất, tinh thần của người dân, tạo nền tảng ổn định chính trị, xã hội Hạ tầng thiết yếu về giao thông, thủy lợi, văn hóa, y tế, giáo dục… được quan tâm đầu tư, nâng cấp, xây dựng Sản xuất nông nghiệp tiếp tục phát triển, mang lại hiệu quả kinh tế và thu nhập cao Số hộ nghèo giảm nhanh, đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn từng bước được cải thiện Hệ thống chính trị cơ sở tiếp tục được củng cố Không dừng lại ở những thành tích đã đạt được, nhiều địa phương trong cả nước đã hết sức chủ động, sáng tạo, nâng cao chất lượng tiêu chí trong xây dựng NTM Các tỉnh đã xây dựng ban hành tiêu chí và tổ chức thực hiện xây dựng xã NTM kiểu mẫu, khu dân cư NTM kiểu mẫu
Chủ trương xây dựng nông thôn mới đã thu hút sự tham gia của toàn xã hội, với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội đóng vai trò tiên phong qua các phong trào và cuộc vận động Doanh nghiệp và tổ chức tín dụng đã cung cấp nguồn lực quan trọng cho phát triển hạ tầng và liên kết tiêu thụ sản phẩm Các cơ quan truyền thông đã kịp thời nêu gương những điển hình tiêu biểu và phản ánh các vấn đề tồn tại tại các địa phương Đặc biệt, cộng đồng dân cư nông thôn đã tham gia tích cực, thể hiện qua chủ trương “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân thụ hưởng” trong việc góp ý quy hoạch, kế hoạch và giám sát kết quả xây dựng nông thôn mới.
Các địa phương đang nỗ lực chỉ đạo quyết liệt nhằm xử lý dứt điểm nợ đọng xây dựng cơ bản, áp dụng các giải pháp hiệu quả để hoàn thành tiến độ theo Nghị quyết của Quốc hội.
Trên toàn quốc, có 9 tỉnh, thành phố đạt 100% số xã được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới, bao gồm Nam Định, Hà Nam, Hưng Yên, Thái Bình, Vĩnh Phúc, Đà Nẵng, Đồng Nai, Bình Dương và thành phố Cần Thơ Đặc biệt, hai tỉnh Nam Định và Đồng Nai đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới.
Sau 3 năm triển khai, cả nước đã có 15 xã của tỉnh Đồng Nai được công nhận xã NTM kiểu mẫu; 260 khu dân cư đã được công nhận khu dân cư NTM kiểu mẫu
Hà Tĩnh hiện có 210 khu dân cư, trong khi Quảng Nam có 30 và Lào Cai có 20 khu dân cư Tỉnh Hà Tĩnh đã công nhận 2.300 vườn mẫu đạt chuẩn và nổi bật trong việc triển khai các chương trình NTM kiểu mẫu một cách bài bản, đồng bộ và sáng tạo Gần đây, Hà Tĩnh đã tổ chức cuộc thi toàn tỉnh nhằm tôn vinh và khen thưởng các khu dân cư NTM kiểu mẫu cùng những vườn mẫu tiêu biểu, góp phần nâng cao chất lượng đời sống cộng đồng.
Khu dân cư kiểu mẫu của Hà Tĩnh thể hiện ba nội hàm chính trong chương trình NTM Đầu tiên, việc thúc đẩy phát triển sản xuất và nâng cao thu nhập cho người dân thông qua việc trồng cây có giá trị kinh tế, thay vì để hoang khu vườn Thứ hai, vấn đề môi trường và cảnh quan được cải thiện, giúp nâng cao ý thức của người dân về sự sạch đẹp và tạo bóng mát trong những khu vực thời tiết khắc nghiệt Cuối cùng, việc hình thành các khu dân cư và khu vườn kiểu mẫu góp phần khôi phục và gìn giữ văn hóa địa phương Tuy nhiên, hiện tại, mô hình này mới chỉ được triển khai ở cấp cộng đồng, khác với quy mô lớn hơn của các tập đoàn ở cấp liên xã, liên huyện.
Ban chỉ đạo Trung ương đánh giá cao việc triển khai khu dân cư và vườn mẫu, nhấn mạnh vai trò chủ thể của người dân trong việc nâng cao ý thức và tinh thần cộng đồng Sự phát triển này không chỉ góp phần xây dựng nông thôn mới (NTM) bền vững mà còn cụ thể hóa các nội dung chi tiết ở cấp hộ gia đình và cộng đồng Việc thúc đẩy khu dân cư kiểu mẫu và vườn mẫu tác động trực tiếp đến ba nội dung trọng tâm của chương trình NTM, đồng thời phát huy nguyên tắc cốt lõi để đạt thành công trong chương trình này.
Người dân đóng vai trò chủ thể trong chương trình xây dựng NTM, thúc đẩy tính cộng đồng và gắn kết làng xóm Ý thức của họ đã chuyển từ tự phát sang tự giác, từ việc chỉ lo cho gia đình sang quan tâm đến cộng đồng, điều này là yếu tố quyết định sự bền vững của NTM Do đó, việc tổ chức Hội nghị toàn quốc để chia sẻ kinh nghiệm từ các tỉnh thành công là cần thiết nhằm nhân rộng mô hình này trên cả nước.
Năm 2019, có 09 tỉnh, thành phố ban hành tiêu chí xã NTM kiểu mẫu, bao gồm Đồng Nai, Hà Tĩnh, Nghệ An, Quảng Ninh, Quảng Nam, TP Hồ Chí Minh, Thái Nguyên, Ninh Bình, và Quảng Trị Ngoài ra, 08 tỉnh, thành phố cũng đã ban hành tiêu chí khu dân cư NTM kiểu mẫu, như Hà Tĩnh, Quảng Ninh, Quảng Nam, Thái Nguyên, Thanh Hóa, TP Hồ Chí Minh, Lào Cai, và Quảng Ngãi Hai tỉnh Hà Tĩnh và Quảng Ninh đã ban hành tiêu chí vườn mẫu Để thúc đẩy phong trào này, vào ngày 05/6/2018, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 691/QĐ-TTg, quy định tiêu chí xã nông thôn mới kiểu mẫu giai đoạn 2018-2020, trong đó xã được công nhận phải đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao và đáp ứng 04 tiêu chí nông thôn mới kiểu mẫu.
Nội dung và quy trình thực hiện xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu tại Việt
1.3.1 Nội dung thực hiện dựng nông thôn mới kiểu mẫu tại Việt Nam
Tổ chức tuyên truyền đa dạng và liên tục để cung cấp thông tin đầy đủ, giúp hệ thống chính trị và toàn xã hội nhận thức rõ ràng về mục tiêu, nội dung, tư tưởng chỉ đạo cũng như cơ chế chính sách của Đảng và Nhà nước trong việc xây dựng nông thôn mới.
Triển khai tái cơ cấu sản xuất nông nghiệp nhằm nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững bao gồm các nội dung chính: tích tụ ruộng đất, phát triển vùng sản xuất tập trung quy mô lớn, áp dụng cơ giới hóa trong sản xuất, và thực hành sản xuất đồng bộ Đầu tư vào thiết bị và công nghệ hiện đại trong bảo quản, chế biến sau thu hoạch sẽ nâng cao chất lượng sản phẩm, giảm giá thành và tăng sức cạnh tranh Đồng thời, cần có chính sách hỗ trợ nông dân nhỏ áp dụng kỹ thuật phù hợp để hạn chế dịch bệnh, giảm ô nhiễm môi trường và tăng khả năng cạnh tranh, cũng như cơ chế hỗ trợ người nghèo tham gia chuỗi giá trị.
Tập trung vào phát triển kinh tế nông nghiệp, cần chú trọng sản xuất các sản phẩm hàng hóa chủ lực, kết hợp với chế biến và tiêu thụ để nâng cao giá trị gia tăng Đổi mới hình thức tổ chức sản xuất và tăng cường hợp tác liên doanh, liên kết là điều cần thiết Đồng thời, đa dạng hóa phát triển sản xuất theo hướng hiện đại và bền vững, đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp sạch và hữu cơ nhằm nâng cao chất lượng và sức cạnh tranh của sản phẩm.
Để phát triển nông nghiệp và nông thôn bền vững, cần hoàn thiện các cơ chế chính sách phù hợp với tái cơ cấu ngành Cần tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị và nhân rộng mô hình liên kết 4 nhà trong phát triển sản phẩm nông nghiệp Đồng thời, đẩy mạnh chuyển giao và ứng dụng khoa học công nghệ, chú trọng vào giống và công nghệ sinh học, cũng như đào tạo nguồn nhân lực để hiện đại hóa nông nghiệp và công nghiệp hóa nông thôn Cần đổi mới cơ chế chính sách về khoa học công nghệ, khuyến khích sự tham gia của các tổ chức và cá nhân trong nghiên cứu và chuyển giao công nghệ, đồng thời tăng cường vai trò của doanh nghiệp trong việc ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất nông nghiệp.
Tiếp tục đổi mới và nâng cao hiệu quả tổ chức sản xuất, cần thực hiện tốt các đề án phát triển kinh tế tập thể, kinh tế trang trại và kinh tế biển Rà soát và đánh giá tình hình hoạt động của các hợp tác xã hiện có, đồng thời tuyên truyền và thực hiện chính sách hỗ trợ để khuyến khích thành lập mới hợp tác xã và các tổ đội sản xuất trong lĩnh vực thủy sản, trồng trọt và chăn nuôi.
Huy động các nguồn lực xã hội và thúc đẩy hợp tác công tư trong sản xuất nông nghiệp là cần thiết để phát triển chuỗi giá trị ngành hàng Nhà nước sẽ hướng dẫn và hỗ trợ cung ứng các dịch vụ công, đồng thời các doanh nghiệp tổ chức sản xuất nhằm nâng cao năng suất, chất lượng và giá trị gia tăng cho sản phẩm.
1.3.2 u tr nh thực hiện dựng nông thôn mới kiểu mẫu tại Việt Nam
Quy trình xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu được thực hiện theo quyết định số 2540/QĐ-TTg ngày 30 tháng 12 năm 2016 của Thủ tướng Chính phủ Các bước thực hiện mô hình này bao gồm việc xác định mục tiêu, lập kế hoạch, triển khai các hoạt động và đánh giá kết quả, nhằm nâng cao chất lượng đời sống và phát triển kinh tế xã hội tại các vùng nông thôn.
Để đăng ký xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu, UBND xã cần thực hiện thủ tục công nhận Sau đó, UBND huyện, thị xã, thành phố thuộc cấp tỉnh sẽ đưa xã vào kế hoạch thực hiện.
+ UBND xã tổ chức tự đánh giá kết quả thực hiện các tiêu chí đạt chuẩn
+ UBND cấp huyện tổ chức thẩm tra, đề nghị xét công nhận xã đạt chuẩn NTM
+ UBND cấp tỉnh tổ chức thẩm định, Chủ tịch UBND cấp tỉnh quyết định công nhận xã đạt chuẩn NTM
1.4 Các tiêu chí thực hiện xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu tại Việt Nam
Căn cứ theo quyết định 691/QĐ-TTg thì các tiêu chí trong xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu áp dụng cho các xã cụ thể như sau:
1.4.1 Tiêu chí Sản uất - Thu nhập- Hộ nghèo a) Tổ chức sản xuất: Có vùng sản xuất hàng hóa tập trung đối với các sản phẩm chủ lực của xã, đảm bảo chất lượng, an toàn thực phẩm, kinh doanh hiệu quả, thích ứng với biến đổi khí hậu; có ít nhất 02 hợp tác xã kiểu mới liên kết làm ăn có hiệu quả; b) Thu nhập bình quân đầu người của xã tại thời điểm xét, công nhận xã nông thôn mới kiểu mẫu phải cao hơn từ 1,5 lần trở lên so với thu nhập bình quân đầu người tại thời điểm được công nhận xã đạt chuẩn nông thôn mới; c) Không có hộ nghèo (trừ các trường hợp thuộc diện bảo trợ xã hội theo quy định, hoặc do tai nạn rủi ro bất khả kháng, hoặc do bệnh hiểm nghèo)
1.4.2 Tiêu chí iáo dục - Y tế - Văn hóa a) Tỷ lệ huy động trẻ đi học mẫu giáo đạt từ 90% trở lên; tỷ lệ trẻ em 6 tuổi vào học lớp 1 đạt 100%; tỷ lệ trẻ em 11 tuổi hoàn thành chương trình giáo dục tiểu học đạt từ 95% trở lên, số trẻ em 11 tuổi còn lại đều đang học các lớp tiểu học; tỷ lệ thanh niên, thiếu niên trong độ tuổi từ 15 đến 18 đang học chương trình giáo dục phổ thông hoặc giáo dục thường xuyên cấp trung học phổ thông hoặc giáo dục nghề nghiệp đạt từ 95% trở lên; b) Trạm y tế xã có đủ điều kiện khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế; dân số thường trú trên địa bàn xã được quản lý, theo dõi sức khỏe đạt từ 90% trở lên Tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế đạt từ 95% trở lên; c) Có mô hình hoạt động văn hóa, thể thao tiêu biểu, thu hút từ 60% trở lên số người dân thường trú trên địa bàn xã tham gia Mỗi thôn, bản, ấp có ít nhất 01 đội hoặc 01 câu lạc bộ văn hóa - văn nghệ hoạt động thường xuyên, hiệu quả
1.4.3 Tiêu chí Môi trường a) Tỷ lệ chất thải rắn được thu gom và xử lý theo đúng quy định đạt từ 90% trở lên; tỷ lệ rác thải sinh hoạt được phân loại, áp dụng biện pháp xử lý phù hợp đạt từ 50% trở lên; b) Có từ 60% trở lên số tuyến đường xã, thôn, bản, ấp có rãnh thoát nước và được trồng cây bóng mát hoặc trồng hoa, cây cảnh toàn tuyến; c) Có mô hình bảo vệ môi trường (hợp tác xã, tổ hợp tác, tổ, đội, nhóm tham gia thực hiện thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn, vệ sinh đường làng ngõ xóm và các khu vực công cộng; câu lạc bộ, đội tuyên truyền về bảo vệ môi trường) hoạt động thường xuyên, hiệu quả, thu hút được sự tham gia của cộng đồng; d) Có từ 90% trở lên số hộ chăn nuôi có chuồng trại chăn nuôi đảm bảo vệ sinh môi trường; đ) 100% cơ sở sản xuất, kinh doanh trên địa bàn thực hiện xử lý rác thải, nước thải đạt tiêu chuẩn và đảm bảo bền vững
1.4.4 Tiêu chí An ninh trật tự - Hành chính công: a) Trong 03 năm liên tục trước năm xét, công nhận xã nông thôn mới kiểu mẫu, trên địa bàn xã: không có khiếu kiện đông người trái pháp luật; không có công dân thường trú ở xã phạm tội; tệ nạn xã hội được kiềm chế, giảm; b) Công khai minh bạch, đầy đủ các thủ tục hành chính, giải quyết thủ tục hành chính cho các tổ chức, công dân đảm bảo có hiệu quả; có mô hình điển hình về cải cách thủ tục hành chính hoạt động hiệu quả.
