TỔNG QUAN VỀ PHẬT GIÁO Ở VIỆT NAM
Vai trò c a Ph t giáo trong xã h i Vi t Nam ủ ậ ộ ệ
Sau khi Đức Phật tạ thế, các đệ tử chia thành hai phái do bất đồng trong việc giải thích kinh điển Phái Thượng Tọa (Théravada) theo xu hướng bảo thủ, nhấn mạnh việc giữ gìn giáo luật và tự giác ngộ, chỉ thờ Phật Thích Ca và tu đến bậc La Hán Trong khi đó, phái Đại Chúng (Mahasanghika) lại không cứng nhắc theo kinh điển, thể hiện sự khoan dung và mở rộng để thu nhận những người muốn quy y, giác ngộ, thờ nhiều Phật và tu tập qua các bậc La Hán, Bồ Tát đến Phật.
Tại đại hội thứ 3 và 4, phái Đại Chúng đã soạn thảo kinh sách riêng và tự xưng là ĐẠI THỪA (Mahayana), nghĩa là “cỗ xe lớn” có khả năng chở nhiều người, trong khi phái Thượng Tọa được gọi là TIỂU THỪA (Hinayana), nghĩa là “cỗ xe nhỏ” chỉ chở được ít người.
Phái Đại thừa, hay còn gọi là BẮC TÔNG, phát triển chủ yếu ở phía bắc và lan rộng sang Trung Hoa, Nhật Bản, Triều Tiên Trong khi đó, phái Tiểu thừa, được biết đến với tên gọi NAM TÔNG, phát triển từ trung tâm là đảo Sri-Lanka và mở rộng sang các nước Đông Nam Á.
1.2 Vai trò của Phật giáo trong xã hội Việt Nam
1.2.1 Vai trò của Phật Giáo
Phật giáo góp phần hình thành nền tư tưởng và nền văn hóa dân tộc Việt Nam
Phật giáo, với vai trò là một học thuyết giải thoát và mang tinh thần Tứ Ân, đã đóng góp quan trọng vào việc hình thành nền tư tưởng và văn hóa dân tộc Việt Nam trong suốt lịch sử dựng nước và giữ nước.
Kể từ khi giành độc lập vào năm 1945, Đảng và Nhà nước Việt Nam đã triển khai nhiều chính sách và pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo nhằm tạo điều kiện cho các tôn giáo đồng hành cùng dân tộc Những chính sách này không chỉ khuyến khích các tôn giáo hành đạo theo pháp luật mà còn thúc đẩy sự tham gia tích cực của họ vào phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói giảm nghèo và xây dựng đời sống văn hóa Qua đó, các tôn giáo góp phần củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc và cùng nhau xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.
Tôn giáo luôn là một vấn đề nhạy cảm trong lịch sử, hiện nay thường bị kẻ xấu lợi dụng để thực hiện âm mưu "diễn biến hòa bình" nhằm chống phá đường lối của Đảng về tự do tín ngưỡng Để đối phó hiệu quả với các hoạt động lợi dụng tín ngưỡng trái pháp luật, cần nâng cao chất lượng tuyên truyền về chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước, đồng thời nghiên cứu rõ giá trị văn hóa, đạo đức và vai trò của các tôn giáo chính thống, đặc biệt là Phật giáo, trong sự phát triển của đất nước.
Phật giáo, với hơn 2.000 năm lịch sử, đã trở thành một phần không thể tách rời trong văn hóa và xã hội Việt Nam, ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống tinh thần của người dân.
Nam Thể hiện trên một số khía cạnh nổi bật mang đậm bản sắc văn hóa Việt Nam như sau:
Một là, đề cao giá trị con người, hướng thiện, xây dựng xã hội an bình.
Lịch sử Phật giáo Việt Nam khẳng định vị trí tối cao của con người, như Thiền sư Vạn Hạnh đã nói, việc khéo léo vận dụng quy luật thịnh suy giúp con người vượt qua nỗi sợ hãi Trước khi nhập Niết bàn, Đức Phật khuyên học trò tự dựa vào bản thân, tự thắp sáng con đường của mình Trần Thái Tông, một nhà Phật học vĩ đại, nhấn mạnh rằng bản chất con người là thánh thiện và ai cũng có thể làm cho Phật tánh hiển lộ qua tu tập Đạo Phật coi trọng trí tuệ thực nghiệm nhưng cũng không xem nhẹ trí tuệ học hỏi và tư duy, được gọi là văn tuệ và tư tuệ.
Phật giáo khuyến khích khả năng tư duy độc lập của con người, giúp mỗi cá nhân tự xác định phương châm hành động đúng đắn Điều này bao gồm việc phân biệt giữa chính và tà, thiện và ác, cũng như nhận thức rõ ràng về những gì cần làm trong cuộc sống đầy biến động, từ đó góp phần xây dựng một xã hội an bình.
Trí tuệ Phật giáo khuyến khích việc tự khai thác năng lực nội sinh, giúp con người xây dựng hướng đi cho bản thân trong thực tiễn Thiếu lý trí và khả năng tư duy linh hoạt, con người dễ dàng gục ngã trước những biến động phức tạp của cuộc sống, đặc biệt trong thời kỳ hội nhập Phật giáo biện tâm và hướng nội mang lại sự bình an cho nội tâm, giúp duy trì cuộc sống ổn định, hòa đồng và có trách nhiệm trong xã hội hiện đại Hướng nội cần thiết để cân bằng với hướng ngoại, tạo nên sự hài hòa trong tâm lý.
Phật giáo đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh sự mất cân bằng của con người hiện đại Xu hướng hướng nội của Phật giáo Việt Nam có nguồn gốc sâu xa, cho thấy rằng đúng và sai, cũng như chân lý, không phải do yếu tố bên ngoài quyết định mà bắt nguồn từ chính nội tâm của mỗi cá nhân.
Hai là, duy trì, phát huy truyền thống đoàn kết dân tộc, hòa đồng với cộng đồng.
Tinh thần Phật giáo là một trong những hệ tư tưởng quan trọng trong văn hóa dân tộc Việt Nam, ảnh hưởng sâu sắc đến các lĩnh vực như văn hóa dân gian, văn học nghệ thuật, và văn hóa ứng xử Các hoạt động phật sự thường hướng tới lợi ích của dân tộc và Tổ quốc, phản ánh sự gắn bó giữa Phật giáo và đời sống nhân sinh Lịch sử đã chứng minh rằng Phật giáo Việt Nam luôn đồng hành cùng dân tộc, góp phần vào sự chấn hưng đất nước, an sinh xã hội, và đấu tranh vì hòa bình thịnh vượng.
Phật giáo Việt Nam, thông qua các hoạt động xã hội, thể hiện tinh thần nhân văn và hướng thiện, đồng thời tăng cường sự kết nối giữa Đạo và Đời Điều này không chỉ giúp gắn kết các tầng lớp nhân dân mà còn góp phần giáo dục và phát huy tinh thần cộng đồng, khẳng định sức mạnh tập thể theo truyền thống văn hóa của người Việt.
Trong bối cảnh xã hội hiện đại, khi xung đột sắc tộc và tôn giáo xảy ra trên toàn cầu, triết lý và thực hành mô hình cộng đồng sống hòa hợp của Phật giáo Việt Nam nổi bật như một hình mẫu lý tưởng Mô hình này không chỉ hướng con người đến một cuộc sống tốt đẹp, mà còn khuyến khích tình yêu thương, sự gắn bó và tinh thần đoàn kết, thúc đẩy hòa bình, hữu nghị và hợp tác để cùng phát triển.
Phật giáo đặt đạo đức và trí tuệ làm nền tảng cho sự phát triển, hướng tới giác ngộ để giải thoát khỏi tham lam và thù hận Khi mỗi người nhận thức đúng đắn về tự nhiên và xã hội, hiểu rõ mối quan hệ giữa cá nhân và cộng đồng, cũng như ảnh hưởng của xã hội đối với cá nhân, họ sẽ có những hành động và ứng xử phù hợp Điều này giúp tạo ra sự hài hòa giữa con người và tự nhiên, cá nhân và cộng đồng, đồng thời khuyến khích lối sống hòa đồng và tăng cường sự hỗ trợ lẫn nhau.
Ba là, giáo dục, phát huy truyền thống yêu nước.
NHÌN NHẬN PHẬT GIÁO TRONG XÃ HỘI VÀ HOẠT ĐỘNG DU LỊCH HIỆN NAY
V n d ng trong du l ch ậ ụ ị
2.2 Vận dụng trong du lịch
Việt Nam sở hữu tiềm năng du lịch tâm linh phong phú với hàng loạt đình, đền, chùa, miếu và lăng tẩm trải dài khắp cả nước, cùng với sự đa dạng văn hóa của 54 dân tộc và bề dày lịch sử 4.000 năm Các doanh nghiệp du lịch đang tích cực khai thác những giá trị này thông qua việc phát triển các công trình quy mô lớn như khu Bái Đính Tràng An ở Ninh Bình, khu Đại Nam Quốc Tự tại Bình Dương, và công viên Tâm Linh ở Đà Nẵng.
Việt Nam tự hào có gần 8.000 lễ hội truyền thống, trong đó nhiều lễ hội lớn mang tầm quốc gia Cả nước sở hữu khoảng 40.000 khu di tích và thắng cảnh, chủ yếu là đền, chùa, miếu mạo, và các khu tưởng niệm, với hơn 3.000 địa danh được công nhận là di tích quốc gia Những di tích này thường gắn liền với các hoạt động văn hóa, tín ngưỡng và thể thao như thờ cúng tổ tiên, tri ân anh hùng dân tộc, và thực hành thiền, yoga.
Văn hóa và tín ngưỡng phong phú của Việt Nam đã hình thành nên cốt cách và bản sắc dân tộc, tạo ra những nét độc đáo cho ngành du lịch Việt Nam.
Văn hóa và tín ngưỡng là nền tảng quan trọng của du lịch tâm linh, giúp chuyển hóa giá trị văn hóa thành hàng hóa Phát triển du lịch tâm linh không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần nâng cao giá trị tinh thần cho cộng đồng.
Các công ty du lịch lữ hành đã đầu tư vào du lịch tâm linh để đáp ứng nhu cầu của người dân, coi đây là loại hình du lịch văn hóa tập trung vào yếu tố tâm linh Việc phát triển du lịch tâm linh một cách bền vững sẽ tạo ra cơ hội việc làm và thu nhập cho người dân địa phương, đồng thời thúc đẩy giao lưu văn hóa và tăng cường tình đoàn kết giữa các dân tộc và tôn giáo Mô hình này đang phát triển mạnh mẽ ở các quốc gia Phật giáo như Nepal, Ấn Độ, Thái Lan, Lào, Myanmar, không chỉ là hoạt động hành hương mà còn là động lực cho sự phát triển kinh tế - xã hội Đây cũng là cách thể hiện lòng tri ân của thế hệ hiện tại đối với các bậc tiền bối.
Ninh Bình nổi bật là một trong những tỉnh thành công trong du lịch tâm linh với chùa Bái Đính, nơi mà người dân địa phương tích cực tham gia vào các hoạt động phục vụ du khách như chèo đò, xích lô, bán hàng lưu niệm và hướng dẫn viên Những hoạt động này không chỉ tạo ra trải nghiệm phong phú cho du khách mà còn mang lại nguồn thu nhập đáng kể cho cộng đồng địa phương Các điểm du lịch tâm linh khác trên cả nước, như đền Hùng, chùa Hương, và chùa Thiên Mụ, cũng đóng góp vào sự phát triển du lịch và văn hóa của Việt Nam.
Hội nghị quốc tế về du lịch tâm linh vì sự phát triển bền vững lần đầu tiên diễn ra tại Việt Nam đã thể hiện sự quan tâm của đất nước đối với loại hình du lịch này Việc phát triển du lịch tâm linh cần gắn liền với việc bảo tồn các giá trị văn hóa và bảo vệ môi trường, nhằm mang đến cho du khách trải nghiệm văn hóa độc đáo của địa phương Đồng thời, sự tham gia của người dân địa phương trong việc gìn giữ di sản văn hóa cũng rất quan trọng, giúp tạo ra các tuyến du lịch tâm linh chuyên đề và những trải nghiệm ấn tượng cho du khách.
Phật giáo Việt Nam đã gắn bó với dân tộc và lịch sử suốt hơn ngàn năm, tạo nên một hệ thống danh lam thắng cảnh phong phú Nếu chọn bốn ngọn núi lớn đại diện cho bốn phương Đông, Tây, Nam, Bắc, chúng ta có thể coi đó là Tứ Đại Danh Sơn của Phật giáo Việt Nam.
Phía Tây: Núi Hương sơn, chùa Hương Tích ở Hà Nội
Phía Đông: Núi Yên Tử, Quảng Ninh
Phía Bắc: Núi Tam Đảo, Vĩnh Phúc
Phía Nam: Núi Bái Đính trong quần thể núi Tràng An, Ninh Bình
Ngành du lịch Việt Nam đã có sự tăng trưởng mạnh mẽ trong những năm qua, đặc biệt nhờ vào du lịch tâm linh, chiếm một phần ba trong tổng số 62 triệu du khách nội địa năm 2016 Du lịch văn hóa - tâm linh - lịch sử đóng vai trò quan trọng trong quy hoạch phát triển du lịch tổng thể, bên cạnh du lịch sinh thái, du lịch thành phố và du lịch biển đảo Giá trị văn hóa tín ngưỡng truyền thống là điểm mạnh, tạo sức hấp dẫn cho du lịch Việt Nam Ngành du lịch cần giới thiệu giá trị đích thực của các di sản văn hóa và tín ngưỡng truyền thống, để mỗi tour du lịch tâm linh để lại ấn tượng sâu sắc và riêng biệt trong tâm trí du khách, đặc biệt là du khách quốc tế.